fac-similé réduire la fenêtre zoomer dans le manuscrit dézoomer dans le manuscrit galerie d'images
fac-similé fac-similé fac-similé
Bibliander, 1550

AZOARA X.

Non est Deus, nisi unus, omnes congregaturus die resurrectionis : ubi nullus est locus mendacii : Cuius uerbo quid est uerius ? [1] Viri boni, quid cum illis incredulis, quasi duabus cohortibus, quorum capita deus ob errorem suum subuertit, communicatis ? An ad uiam uestram rectam subleuare, Deo nolente eos nisi uia mala procedere, quaeritis ? Ipsi quidem uellent nos sibi in errore et incredulitate coaequari. [2] Vos itaque neminem eorum uobis negociatorem, seu socium, uel amicum, nisi prius recta Dei uia pugnatum seu praedatum iuerint, associate. [3] Sin autem, eos ubicunque repertos, si sit possibile, capite, et interficite. Eorum autem nullum uobis sumatis adiutorem, nisi cum quo foedus firmaueritis, aut cuius cor dum est ut se conuertat, ne uos, gentemue suam expugnet, deo quidem si placeret, eos ad uos expugnandum excitando subleuaret. Quod illis non agentibus, sed uobis sponte sua se subiicientibus, nullam eis molestiam inferatis. [4] A uobis sibi suisque securitatem petentes, et deinceps contra uos pugnam ineuntes, nisi uero uestramque pacem acclamauerint, manusque suas retraxerint, eos inquam ubicunque repertos, capite et interficite, quibus eminentem instigatorem et imperatorem deus imposuit.

[5] ¶ Nemo bonus bonum scienter interficiat : Ignoranter quidem perimens, alium bonum propter hoc redimat, et insuper parentelae reddat homicidium, nisi illa condonare uolente. [6] Huius effectus impotens deo se poenitentem, et ulterius ab huiusmodi recessantem reddens, duobus mensibus continuis ieiunet. [7] [8] Spontaneus boni uiri peremptor, ignem gehennae perpetuum iramque dei poenam ei summam inferentis et abhorrentis patiet. Viri boni, praedatum euntes nullatenus acclamantibus eos, surdas aures adhibeant, dicentes eos nequaquam credendos, ut suam extorqueant pecuniam : cum Deus summas diuitias innumeraque bona possideat : qui, sicut prius caeteris incredulis, ita uobis uiam rectam tribuit, omnia sciens. Domo manentes, nullo morbo grauati, euntibus praedatum atque certatum in nomine Dei, cum pecunia sua uitaque, nullatenus meritis coaequentur. Hos namque sic euntes, illis perendinantibus, Deus omnibus bona mandans, per gradum excelsum superponet, uelut maioris meriti, puriorisque ueniae uiros. Ab angelis malis interfecti, detrimentumque suis animabus operati, quaesiti quinam essent, se debiles in terra fuisse testati sunt. quibus et hoc responsum est : Nonne terra Dei spaciosa satis et immensa, qua profectum iretis, extitit ? Isti quidem gehennam, uiamque malam incurrent, nisi uiri debilissimi, et mulieres ac infantes ingeniorum et itineris inscii fuerint : quibus forsan Deus ueniae largitor, ueniam praestabit. [9] Terrarum propter Deum expugnatores, et e domibus suis propter deum atque prophetam quaesitum exeuntes, in terris abundantiam adipiscentur, ibique morientes Dei misericordiam integre consequentur. Quando praedatum pugnatumue profecti estis, orationem aliquam uel omnes praetermittere non timeatis : si timueritis, malum uobis ab hostibus futurum, cum illi uobis summe inimicentur.

[10] ¶ Cum tu in exercitu ad orationem surrexeris, et tecum plures, quidam tecum orent, quidam arma teneant : qui deinceps uice mutata, fundant orationes, uobis arma tenentibus. Secundum eorum namque uelle, uobis illi superuenientes, et uos interficerent, et substantiam uestram tollerent. Vos item, uel infernos, uel loco pluuioso, uel lutoso manentes, arma uestra ponere, uosque bene custodire, non sit uobis taediosum, seu difficile. Eis namque deus malum contemptibile dedit. Oratione terminata surgentes, seu iacentes, Deum [35] nominate. In loco uero timoris experte, orationes uobis bonis impositas per suas horas dicite, nec propter eos timidi, pusillanimesque sitis. Quia si uobis dolores incubuerint, et illis : similiter uos insuper, quod illi nequaquam, a Deo speratis, qui est incompraehensibilis et sapiens. [11] Librum ueracissimum super te coelitus misi, ut secundum dogma nostrum inter homines iudices, [12] nec cum malis causam ineas. Sicque tibi tuisque Deus pietatis ueniaeque dator, reatus condonabit. Pro illis item hominibus, qui animae suae detrimentum operantur, minime Deo, et sui cordis arcana displicita ipsi Deo, qui omnes actus suos circuit, celantibus, ratiocinari desiste. Licet enim in hoc saeculo pro eis disseras, quis in alio contra Deum causam tractabit ? Vel quis adiutor erit ? Omnis fornicator, et animae suae detrimentorum operator, si Deum precando poenitentiam egerit, ipsum pium ueniaeque datorem inueniet. [13] Peccata perpetrans, nulli nisi animae suae nociuus existit, cum Deus omnia sciat.

¶ Quisquis culpam peccatumue perpetrans alii imputauerit, sibi nociuus existit. Unde in iudicio errans, suae tantum animae nociuus, tibi minime iudicium a te iudicatum falsum praedicaret, nisi pietas amorque Dei subuenisset. [14] Deus namque tibi magnus et abundans, te nescita docens, hunc librum atque sapientiam super te descendere desuper fecit. In eorum autem uerbis nulla perpenditur utilitas, nisi tantum illius, qui de substantia sua rem scitam eleemosynamue distribuit, et concordiam inter homines firmauerit. Huic namque tali ueniam mercedemque maximam tribuemus. Omnem autem post res scitas, uiamque bonam agnitam prophetae contradicentem, ei uiam desideratam permittendo, gehenna malaque uia torquebimus. [15] Deus enim nequaquam criminalia, sed illis minora, quibus uult condonat : cum criminale gerens, in longissimum errorem abiiciet. Inuocantibus nil nisi foeminas, ferocemque diabolum, deus amorem suum retrahit. [16] Cui diabolus inquit, de gente tua partem agnitam ego sumens, eam abuiam, et instigando ac suggerendo malo pronam efficiens, ut aures et membra tum bestiarum tum hominum secet iniungam. Omnis autem loco Dei diabolo seruiens, iacturam manifestam incurrit. [17] Qui licet illis hoc et alia facere polliceatur, nulla penitus pollicita persoluit : Ipsique gehennam ob hoc ingressuri, non inuenient exitum.

[18] ¶ Omnes benefacientes in paradiso aquis subtus fluentibus amoena perseueranter collocabo. Hoc Dei uerbo quid est uerius ? Secundum uelle uero tuum, et plurium hominum legum, nemini male gerenti uicissitudo remunerans reddetur : Sed ex Dei parte nec suffragium nec uindictam Deo praesente reperiet. [19] Omnis autem benefaciens, legemque rectam tenens uir, seu foemina, paradisum, ubi nullus, quantum est granum sinapis, iniuste perdit, ingredietur. [20] Ubi reperiri potest lex melior quam hominis humilis, deo penitus deuoti, sequentis legem Abrahae, quem electum sibi deus omnia complectens, omnia possidens, dilexit ? [21] Quaestione facta de mulieribus orphanis, quibus determinata scripto minime soluuntur, et quas in uxores ducere postulatis, liber hic inde gerenda tradit. Infantulis, et caeteris orphanis rectum examen facite : Deus enim omnes actus annumerat. [22] Si mulier sui mariti discessum derelictionemue timuit, ei pacem quaerere, cum pax melior sit, non sit difficile. Similiter et caeterae mulieres auarae, super alias zelotypae, pacem confirment, atque corroborent. Omnis timens et benefaciens, Deo singula sciente, mercedem accipiet. Inter uestras mulieres pacem et aequalitatem retinere cum sit [36] impossibile, earum contrarietates prout minus poteritis patiamini. Vobis enim pacem firmantibus, deus pius dabit ueniam. Illis quidem diuisis, cuique portionem amplitudinis suae deus immensus et sapiens, cunctaque possidens, praebebit. Hominibus quidem legum, tuis antecessoribus, tibique, timere deum iniunximus. Sin autem, Dei cuncta scientis atque uidentis sunt uniuersa : cui si placuerit, omnia mundana et transitoria destruens, cum aliis ueniet super hoc summe potens, apud quem est, quicquid de hoc, saeculoue futuro quislibet expetit. [23] Viri boni, directores uel dilectores hominum, et aequilibres coram Deo testes, licet de uobismetipsis sit, uel de parentibus, seu propinquis, diuitibus uel pauperibus, cum deus omnium sit iudex, estote, nec uiam falsam et erroneam sequi uelitis. Rem etenim inuoluentes, aut de recto discedentes, deus agnoscet. [24] Viri boni, in deum credentes, suo legato libroque super eum misso, et libro quoque prius posito, et angelis ac alius diei aduentui credite. Sin autem, longus error uos abducit. [25] Prius in deum credentes, postea factos incredulos, exhinc legales, postremoque malos, si in illa perseuerent incredulitate, ipse deus penitus abhorrens, nec ueniam dabit, nec rectam uiam patefaciet. Quibus tu manifesta, quod ignem grauissimum introibunt. [26] Loco bonorum, incredulorum amicitiam et societatem propter honoris adeptionem, cum Dei sint honores uniuersi, nemo sortiatur. Liber enim super uos coelitus missus, quod cum renuentibus mandata Dei non sedeatis, nisi prius ipsis mutantibus uerbum, instruit atque castigat. Sin autem, illis couniti et consimiles eritis. Quia deus raptores, iniustos, et incredulos in gehennam congregabit. [27] Vobiscum blandiendo morantes, a uobis commodo lucroque suscepto, se fuisse uobiscum asserunt : Incredulis autem adueniente successu, se suos protectores et auxiliatores esse testati sunt. Saeculo uero futuro inter eos iudicium dabit Deus, illos malos bonis nequaquam praeferens.

[28] ¶ Increduli Deum fallere nitentes, ab ipso potissime falluntur. Qui surgentes oratum, inconstanter et aegrota mente orationes fundentes, hominibus benefacientes censentur : cum illi nec hinc, nec illinc deum nequaquam nisi parum diligunt : nec quis, quem Deus aberrare uult, uiam rectam inueniet. Illi inquam mali et increduli, infimo septimo puteorum igneo sine omni spe suffragii mergentur : nisi qui uia praua relicta bene facientes, Deo paruerint, et se in Dei nomine in sua lege purgauerint. [29] His namque sociandis bonis hominibus commodum, praemiumque multum a Deo speranda sunt. Vobis quidem malum inferri non uult Deus, si ei cui grates omnes reddendae sunt, in eum credentes gratias retuleritis.

notes originales réduire la fenêtre

[1] Non communicandum incredulis.

[2] Qui socii adsumendi.

[3] Ne resistatis malo , etc.

[4] Rebellantes opprimendi.

[5] Non occidendi boni.

[6] Caedes imprudenter facta ut expianda.

[7] Deu. 19 aliter.

[8] Caedes spontanea gehennae ignibus punitur.

[9] Praerogatiua belligerantium pro religione.

[10] Orationes in expeditione.

[11] Secundum Alchoran iudicandum.

[12] Pro malis non intercedendum.

[13] Peccata non aliis imputanda, sed sibi.

[14] Re non uerbis inanibus declarantes studium legis, praemium accipiunt.

[15] Criminalia peccata, id est mortalia, et uenialia.

[16] Diabolus instigator mali.

[17] Diabolus uana promittit suis.

[18] Paradisus.

[19] Etiam minimum bonum remunerabitur in paradiso.

[20] Abrahae lex optima.

[21] Orphanis cauet.

[22] Mulieres paci studeant.

[23] Testimonium sancte reddendum.

[24] Alchoran fides tribuatur.

[25] Apostatae peribunt.

[26] Commercium infidelium fugiendum.

[27] Amici ollae et fortunae.

[28] Astuti capiuntur in astutia sua.

[29] Deus bene uult hominibus gratis.