fac-similé réduire la fenêtre zoomer dans le manuscrit dézoomer dans le manuscrit galerie d'images
fac-similé fac-similé fac-similé
Bibliander, 1550

AZOARA XXXII.

In n. etc. Genus humanum, Deum time, quoniam horae maximae terraemotus est timendus, [1] die resurrectionis, quando nutrix suum alumnum renuet praegnans aborsum faciet, omnisque (licet falso) uidebitur ebrius. [2] Quoniam Deus malum inferet grauissimum : qui scripto notabit omnem insipienter ratiocinantem in Deum, et sequacem diaboli mali. Singulos namque tales aberrabit, et ad ignis poenam mittet. Quare de resurrectione dubitat quisquam ? Nonne uos e terra primo plasmauimus ? secundo a spermate praeiacente, sanguineque sequente ? tertio coagulata massa ? quarto forma similitudinis, non nunquam dissimilitudinis produximus ? Vobis quidem ad plenam noticiam explano singula, qui matris aluum conceptui mansionem ad terminum scitum efficio : post quem pueros educo, et ad uirilitatem integram adduco. Et erit quidam mortis iuri cito suppositus, quidam autem ad uitam peiorem deductus : ubi primo discretus inscius efficitur. [3] Terra quidem stabilis aqua super ipsam cadente, mouetur atque fructificat  : et ex omni nascentium genere duo parilia decentia per eam orta sunt. Haec quidem digna sunt memoria, quod Deus est ueracissimus, mortuos uiuificans, et omnipotens, et e foueis resuscitans omnes in hora totius experte mendacii. Quidam in Deum insipienter inuecti, libro manifesto contradicentes, in hoc saeculo dedecus, et in futuro poenam ignis patientur, secundum actuum praecedentium mensuram, Deo nocente nemini. Quidam item non recto modo Deum inuocantes, si quid boni lucrantur, credent in illum : si quid autem mali, faciem suam auertunt. Et sic hoc, aliudque saeculum, quod est damnum maximum, amittent. Errore autem longinquo inuoluuntur, quoniam Dei loco bonorum et malorum impotentes adorant, [4] proniores ad sibi nociuum, quam ad commodum : Sicque dominus est prauus, sibique seruientes nequam et imperiti. Deus autem omne suum uelle complens, Paradisum iocundam credentibus et benegerentibus tribuet. Aestimans Deum nequaquam futurum uindicem in hoc, saeculoque futuro, per funem coelestem ascendat, et an sic sua quiescat iracundia, perpendat. [5] Iam tibi coelitus missa re manifesta, quos uult, in uiam rectam Deus diriget : [6] qui super omnia potens, illa die credentium et Iudaeorum, ac leges uariantium Christianorum, item et gentilium ac incredulorum iudex atque discussor intererit. [7] Nonne uidere queunt, qualiter uniuersa coeli terraeque, ac sol et luna, simul et sidera et montes, ac arbores et bestiae, pluresque gentium, caeteris in malo suo manentibus, Deum adorant ? A quo quilibet dedecoratus, et repulsus, nusquam honoratur. [8] Controuersantibus Deo, simul et incredulis, ipse totum uelle suum perficiens, uestes igneas adaptabit, eorum uentres et capita, cutesque foco uoluens perpetuo, exireque inde uolentem repellens, ut feruorem indeficienter degustet.

¶ Credentibus, et benefacientibus paradisum praebens, illis armillas aureas, et margaritas, moniliaque, uestesque sericas adaptabit, [9] uiamque rectam, uerbumque gratum edocebit. Incredulis autem, et a uia praemonstrata se diuertentibus, et templum Haran, cuius peregrinationem iugemque mansionem aeque bonas posuimus, minime diligentibus, uel malum inferentibus malum grauissimum imprimet. [10] Abrahae quidem hoc templum fundare, et ipsum benedicere ac emundare, propter aduenientes et inibi morantes, ac [108] Deum adorantes, Deoque nullum statuere participem, et ad templum praedictum peregrinationem praedicando persuadere, quo super bestias undique ueniant, [11] ut sibi proficuum testificando uideant, diebusque determinatis Deum nominando bestias sacrificent : Unde tum se tum pauperes et egenos pascant, negotiaque sua peragant, et uota compleant, ac templum uetustum circumeant : quod factum maximum a Deo summe remuneratur, iniunximus. Omnes quidem bestias licitas statuimus, exceptis superius adscriptis abstinentiae. [12] Omnem rem malam, et falsum testimonium euitate : [13] nec iniuste Deo participem statuite. Hoc enim agens, est quasi quis e coelo decidens, uel ab auibus deuorandus, uel a uentis in puluerem redigendus. Qui Deum corde timens, ipsius praecepta maxima peregerit, post templi beneficium summum proficuum hora determinata suscipiet. Cuiquam gentium locum scitum disposuimus, ubi Deum inuocando et glorificando ipsi, qui est unus et solus, bestias immolarent hora praescripta. [14] Unde sibi uictum et pauperibus ac egenis acciperent in Dei nomine. Bonis etenim summum gaudium est sperandum, amorque diuinus, cum illi cordibus supplicibus iugiter orant, accidentia sibi patienter sustineant, eleemosynas et hostias diuino praecepto peragant. Quippe Deus hominibus omnia commoda fecit, ut sibi grates inde reddant, * Qui carnes cruorem ue sibi nequaquam assumit, sed ut timeatur, appetit. [15] Ipseque bonis bonum nuncium mittens, eos a malis protegit : Subdolum autem, et furem, uel in credulum nullatenus diligit. Suis expugnatoribus, uelut iam praediximus, malum ingerant, et Deus est uindex optimus, firmus, et immensus, qui uult rebelles et uindices fieri. † Aliter enim turres, et mesquide, templaque quibus Deus multum inuocatur, penitus pessundarentur, et e domibus suis eiicerentur iniuste dicentes : Deus est dominus noster. [16] Illi quibus ego Deus, omnium rerum finis, copiam et sufficientiam indulsi, tellure orationibus insistunt, eleemosynas ac decimas tribuunt, remque scitam praecipiunt, nefanda prohibent. Sin autem tibique contradixerint, similiter et praedecessoribus fecerunt, uelut Noem et Hat atque Themuth suae gentes.

¶ Abrahae quoque, nec non et Loth suus populus, gensque Madian, Moysique sua contradixit. Ego uero spacium illis incredulis, permisi, deinceps eosdem suo malo cepi. Quot uillarum manu nostra suam ob maliciam pessundatarum apparent uestigia, parietibus et puteis ac municipiis superstitibus ? Quare per terras non proficiscuntur, ut sic saltem corda sensata et aures audientes acciperent ? Oculorum etenim caecitas minus officit, quam cordis. Sed quanquam plures ad malum sint promptiores, Deus a termino iam praescripto nequaquam digreditur. Apud ipsum autem erit dies, quales sunt anni mille a nobis dinumerati. Ad nos autem opportebat redire uillas omnes, quas post spacium primo datum diruimus. Vos homines, ego tantum sum castigator et expositor. Omnes credentes et benegerentes, ueniam uictumque bonum assequentur : Nostris praeceptis resistentes, igni deputantur perhenni. A Deo quidem nullus nuncius seu propheta missus est, nisi a cuius corde diabolicis suggestionibus et uoluptatibus affecto malum abradat, et bonum inserat Deus, ipse sapiens et incompraehensibilis. Diabolus autem hominibus infirmi cordis mala uisu formosa parat. Sed illi longis inuoluentur contrarietatibus. Semper enim contradicent Dei praeceptis, usquequo uel hora subita, uel malum improuisum superueniat. Illa quidem die Deus iudex credentes et benefacientes in paradisum introducet, et omni suo uoto ditabit : Incredulis et [109] contradicentibus dedecus et malum inferet. Praedatum uel expugnatum profecti, et armis uel natura mortui, a Deo optimo remuneratore mercedem maximam adipiscentur, in optimo idoneoque loco statuendi. Consimiliter facta sibi rependens, et ob hoc deinceps iniuriam recipiens, Deum pium ueniae datorem uindicem habebit, qui diei noctem inducit, et econtra, praeter quem non est Deus. [17] Ipse quidem est immensus et uerax, adorata uero sui loco mendacia. Ille quidem aquas de coelo dimittit ad terrae uirorem, omnia quoque terrestria aequoreaque, et naues mari currentes Dei praecepto hominum commodo fecit. Coelum ne cadat in terram, nisi mandato suo, sustinet, et ueniam ac misericordiam hominibus praebet, quos uiuificat atque mortificat, nec non et resuscitat. Eius enim est omnis uirtus atque potentia : homines tamen permanebunt in credulitate. Cum a nobis cuique gentium lex, quam sequuntur, sit imposita, in tuo tibi minime controuersantur negotio. Sed tu Deum adora, cuius est uia recta. [18] Tecum disputare uolentibus dic, Deum solum omnes actus tuos agnoscere, qui die postrema lites omnes et contrarietates discutiet : quod uelut libro praescriptum sibi leuissimum est, cum et eius sint uniuersa. Aliud inuocantes loco Dei, cuius demonstratione scientiaque carent, uindice carebunt. Quorum facies in nostrarum uirtutum lectione colore immutantur, et ipsi fere lectoribus eorum malum inferunt. Vobis quidem isto deterius praedico, ignem uidelicet perpetuum, uobis a Deo praedestinatum, uiamque malam.

[19] ¶ Vos uiri, nouam a me parabolam audituri, memores efficiamini. Omnes adorati a uobis, Deique loco uocati, culicem unum facere nullatenus possunt : nec uos illis quicquam auferre, si uobis subripuerint. Et sic omnes uos, interrogans scilicet et interrogatus, debiles et inanes estis. De Deo quidem firmo preciosissimoque, quia nequaquam modo debito loquimini, qui cognoscens omnia, ex angelis et hominibus nuncios mittit, optime discernens, quid manibus inest, quidque posterius. Vos itaque uiri boni, coram Deo uos flectite, ipsum adorantes, [20] et ad processum in anteriora benefacite, et lites pro posse uestro facultateque peragite. Hoc enim praecipit Deus, nil nisi iustum in lego disponens, quam pater uester Abraham tenens, uos fideles et credulos primo uocauit. Unde testis est hic noster propheta, sicut et uos caeterarum gentium testes eritis. [21] Orationes igitur et eleemosynas ac decimas faciendo, Deo cohaerete, qui dominus uester, bonus et iudex optimus.

notes originales réduire la fenêtre

[1] Dies nouissima formidabilis.

[2] Ve lactentibus, etc.

[3] Resurrectio probatur hominis formatione in utero materno. Quae res a physicis rectius explicatur.

[4] Idola simul et eorum cultores uituperat.

[5] Astysmo ludit in eos, qui non credunt Deum iudicem.

[6] Christiani leges uariantes.

[7] Accusat enim quanquam falso, ut scripturae sanctae falsarios.

[8] Poenae impiorum.

[9] Paradisus et felicitas piorum.

[10] Inuisere templum Mechae quanti meriti sit.

[11] Pauperum sustentatio e sacrificiis.

[12] Falsum testimonium uitandum.

[13] Simile de idololatris.

[14] Omnibus gentibus a Deo praescriptus locus diuini cultus. Euangelium docet, neque in Hierusalem, neque in monte Garizim ueros adoratores Deum colere. Ioan. 4. etc.

[15] * Deus non carnes uictimarum, etc. requirit, sed ut timeatur. Optime doces hic ô Machumet, cum ps. 49. Mich. 6. etc.

[16] † Necessum ut religio defendatur armis : nempe falsa. Nam uera et Christiana cruce propagata est.

[17] Deus qualis, et quantus.

[18] Si quis disputare uelit, ad nouissimum iudicium translatio est offerenda.

[19] Factitios Deos non posse uel unum culicem facere.

[20] Bella suadet.

[21] Abraham Machumeticae legis consors, scilicet.