AZOARA II.
[1]
In nomine
Domini pii et misericordis.
Liber hic absque falsitatis, uel erroris annexu,
ueridicus eis, quibus inest amor diuinus,
deitatisque timor et cultus, nec non orationum ac
elemosynarum studium, legem item tum tibi,
tum caeteris praedecessoribus
coelitus a Deo datarum obseruatio, spesque seculi
[9]
futuri, sectam ueracem patefecit.
Haec namque sui sequaces in summum ducens, summo
bono ditat, ac ueneratur :
uelut incredulis et erroneis summum malum uere
uenturum minatur. Quorum licet uirgam tuae correctionis adhibeas,
nulla tamen ad fidem fiet conuersio :
cum eorum aures et oculos, corda simul Deus
obturauerit.
Deum item,
Deique legem ore, non opere confitentes :
sicque nihil aliud quam suae detrimentum animae,
licet inscii, sibi lucrantes,
animus uacillans poenis afficit, eisdemque cruciatum
parit redargutio :
cum
illi peccatorum serui sordidi, se lotos et liberos ostentare
praesumunt.
¶
Cum illis quidem bonae legis persuadetur acceptio, non oppugnantes
coram annuunt, seque non aliam quam rectam amplecti uelle
pollicentur.
Bonis tamen
in successu commodo fauentes, semotim illos sibi fuisse ludibrio
suis innuunt diabolis :
Cum illi post damnose sectam ueracem ob iniquam et mendacem
mutantes,
surdi, muti,
caecique, simul et inconuertibiles
deo ridiculum existant.
[2]
Illis etenim assimilantur, quibus ignis accensus extinguitur,
tenebraeque succedunt,
seu nube corusca tonitruus et fulgura gestante praeoccupatis, aures
suas timore mortis obstruentibus,
lampadeque fulguris fere uisu priuatis : quibus
serenitas motum, tenebrae quietem inducunt. Dei quidem omnipotentiae
uisum illis et auditum subtrahere possibile est.
Omnes igitur homines domini uestri
priorumque factorem,
qui
terram in imo, coelumque summo disposuit, et imbres, et arbores,
earumque fructus producit, inuocantes timete, eique nullum existere
parem firmate,
huncque
librum ueracem esse penitus credite, uel consimilem simul omnes
manum conferentes, si possibile sit, perficite, testibusque firmate.
[3]
Sin autem ignem
gehennae malos puniturum pertimescentes,
domini paradiso bonos inducturum, ubi dulcissimas
aquas, pomaque multimoda, fructus uarios, et decentissimas ac
mundissimas mulieres, omneque bonum in aeternum possidebunt,
praedicate.
Prauos autem
et incredulos culicibus et huiusmodi comparare Deus nequaquam
erubescet. Multis itaque bonis recto calle gradientibus, cum mali
plures, ipsique soli mentientes,
Deo nefanda, et † a Deo
[4]
prohibita, sicque sibi
flagitio sunt, gerentes, perniciosam sectam exequantur,
domini prece quare non flectitis ?
[5]
His nos namque ad uitam de non esse deducens,
mortem inducet, et ad se nos resurgere faciet :
[6]
qui mundanis peractis
ascendens, septem coelos omnisciens disposuit,
angelis intimans se facturum sui
similem in terra. Quem illi contra sic affati sunt : Nos in omnibus
uestrae maiestati subditi, grates uobis deuote referimus. Ille uero
uestri simul nequam, et cruoris effusor existet.
[7]
Tunc Deus se rem ab angelis ignoratam
scire firmans,
Adam
uocabula rerum semotim edocuit, nondum angelis agnita : et illius
eloquium suae sapientiae prae cunctis angelis argumentum induxit,
firmans etiam, se totius
mundi omniumque cordium arcana cognoscere :
angelis tamen prius se uocabulorum
peritiam ignorare fatentibus, cum Deus ab illis petiisset illius
expressionem peritiae, si ueraces essent.
Unde angeli iussi se coram Adam
humiles exhibere, nequam Belzebub excepto, paruerunt.
[8]
His omnibus sic ex ordine
gestis, Adae praeceptum huiusmodi fecimus, Tu mulierque tua paradiso
maneatis, quantum et quodcunque libuerit, nisi de hac arbore solum,
comedentes.
Quos ab hoc
consilio diabolica suggestio semouens, eosdem eiiciendos a paradiso
prostrauit. Unde deus illis praeuaricatoribus suae legis inquit,
[10]
Aduersantes alter alteri ad terram, ibi locum
horalem pro uelle meo scilicet habituri descendite.
Deinceps item Adae adepto donum
pietatis et ueniae,
sic
Deus inquit : Vos ambo meam mihi paradisum relinquite, uitae uiam a
me sumentes, cuius omnis imitator nil periculi seu timoris,
deuius et contradicens
ignem infernalem finis nescius inibit.
[9]
Vos item filii
Israel bonorum quae uobis contuli, reminiscentes, foederis inter uos
constituti dissolutionem uitate, meque super omnia timentes,
hunc librum meae legis a
me coelitus missum, uestrae legis firmamentum esse cognoscite. Unde
nec uos eius obtrectatores, nec contradictores primos esse, ius
aequum exigit.
[10]
¶
Sit autem constans propositum, falsa ueris nequaquam interserere,
nec uera cognita tacere,
et orationibus assurgere cum summa mentis et corporis subiectione
fractuque, decimas, nec non et debita Deo persoluere,
uosque crebris orationibus
abstinentiaque premere, quae uelut malis taedium et difficultatem,
sic bonis,
quorum
idoneus ad dominum reditus efficitur,
dulcedinem et leuitatem generant.
Cauendum quoque, ne caeteris bona
praedicantes,
[11]
bene operari praetermittant, et ne legentes in sua
perseuerent inscientia. Horum praeceptorum uos filii Israel
executores existite,
[12]
iudicii diem, qua nulla anima uicem alius nec intercessoris effectum
perciperet, timentes,
recordantesque bonorum omnium, quae uobis
dilectis attuli.
Nonne
enim uos ego de manu Pharaonis
[13]
prolem
uestram necantis, mulieresque surripientis liberaui,
commode transfretans, illum
summergens ?
Vitulum
tamen deinceps, Moyse quadragenarium ieiunium, ut legem susciperet,
efficiente, adorasti.
[14]
¶
Huius deinceps criminis uobis data uenia mihique gratia reddita,
per librum uobis a Moyse
traditum, boni malique discretiuum, uos rectam uitae uiam
agnoscentes,
Moysi uos animabus uestris nociuos ob adorationem
uituli increpanti, dicentique uobis optimum esse Deum inuocare,
animasque uestras mortificare. Sic enim a Deo, cum sit piissimus,
ueniam assequimini.
Respondistis, uos nolle gerere quicquam huiusmodi, nisi Deum
uideretis : Indeque se fulguris ictus uobis, caeteris uidentibus,
ingessit.
[15]
Huius
rei tamen postea uenia facta, gratiaque percepta, temperata
serenitate uos proteximus, mannaque dulcissimum, quod comederetis,
pluendo praebuimus.
Cumque diximus, Villas ingredientes cibos undelibet sumite : et per
portam intrantes, humili uoto gratos reddite. Sic enim malis ueniam,
bonisque statum meliorem Deus annuet
malis ipsis hoc abutentibus uerbo, sicque sibi
nociuis, non nobis, uindictam coelitus intulimus.
Moyses rursum pluuiam suae genti
postulans, me docente petram cum uirga percutiendo, xii fontes
potaturis eduxit. Illa quidem sic potu ciboque ne praedatum isset,
ditata, se uno fastidiri uictu, proferebat.
[16]
Unde
ipsi precati Moysen, ut prece sua sibi comestibilia, scilicet
bletas, cucumeres, allia, lentigines, cepas creator e terra
produceret, diximus : Vos peius pro meliore postulantes, ad Aegyptum
descendite, uestrum ibi uotum suscepturi. Indeque contemptus et
opprobrium, atque calamitas illis incubuerunt.
¶ Illis itaque discedentibus, ira diuina
superuenit. Quippe mendaces homicidae, nequaquam deum timentes
inuenti sunt.
Sciendum
autem generaliter, quoniam omnis recte uiuens, Iudaeus seu
Christianus, seu lege sua relicta in aliam tendens, omnis scilicet
Deum adorans, bonique gestor, indubitanter diuinum amorem
assequetur.
[17]
Vestris iterum, o Iudaei, uotis fidem adhibentes, super uos montem
sublimauimus : Sicque ui et
[11]
uirtute Deum
timentes, nostris mandatis paruistis.
Quae postea linquentes, poenam et interitum, nisi
diuina subuenisset pietas, meruistis.
[18]
Vobis autem
scientibus diuina uindicta die sabbati gerentibus illicita,
suisque sequacibus
signum irae pro correctione bonorum impressit.
Moysen rursum Dei nutu uobis
uaccarum caedem iniungentem increpastis, quaerentes, an ei ridiculum
essetis.
[19]
Quod ipso
negante, cum uos nequaquam esse stultos adiecisset,
tandem ut per eius inuocationem
uaccarum aetas annotesceret, a uobis rogatus inquit : Sint aetatis
mediocris, nequaquam annosae seu iuuenculae.
Vobisque nondum penitus certis
adiecit,
Sint sane
nunquam iugo laborique suppositae. Tunc demum uos eum cum uera
certitudine reddisse ab opis diuinae prece fatentes, uaccam
huiusmodi uix tamen interfecistis.
¶
Cum quis Dei dogmate ipsoque faciente homicidam ignoratum patefacere
studuerit,
mortuum cum
aliqua uaccae particula tangat. Sic enim suscitatus, rem ipsam
edocebit.
[20]
Haec hisque similia Iudaeis agnita, suam
nequaquam duriciam semouent, cum adhuc corda lapidea, imo duriora
gestant. E petris autem plures emanantes aquae timore creatoris
diffluunt.
Huius itaque gentis conuersionem ad
legem tuam expectas ? Absit. Illa namque Dei uerbum auditum et
agnitum mutauit, nec ex eo quid operari uoluit.
Commodum tamen cum bonis simul
assumens, ipsis annumerari se bona faciens exoptat.
[21]
Aliud autem remota
iudicat, licet scire debeat, aeque Deum mentis arcanum, et uocem
agnoscere.
[22]
Plures item nequaquam ex lectione,
sed ex alieno sermone sensuque legem assecuti, libros ex
ambiguitatis in commodo interesse uel non esse temerarie captum
constanter affirmantes.
Deum laesum a scriptoribus, cum sub illius nomine eorum scripta
signentur,
ignemque
minime laesurum illos, nisi tempore determinato. Quos econtra sic
scriptores redarguunt. Cum quo pactum huiusmodi firmastis ? Creatori
ne uos ambiguum et nescium imponitis ?
[23]
Omnis autem peccator culpae
culpas accumulans, igne perenniter comburetur :
uelut omnis Deum timens bonorum
persecutor operum, paradisi gaudiis aeterne fruetur.
[24]
¶
Filii quidem Israel fidem libris in quibusdam adhibentes, in
pluribus uero minime, paucis admodum acceptis, hanc uitam futurae
parantes, huius seculi contemptum et poenam futurique maxime sine
meta subibunt. Foedus namque dilectionis nostrae firmatum, uidelicet
quod solum Deum adorarent, parentibus, suae legis professoribus,
orphanis, calamitosis subuenirent, cunctis benedicerent,
nullius caedis proscriptionibus seu
factores uel actores orationibus inuigilarent,
deoque debita soluerent, nec
hostium in mutua seditione captorum redemptionem susciperent, rei
facti in omnibus ruperunt.
[25]
[26]
¶
Moysi, caeterisque prophetis postea libro tradito,
[27]
Christo similiter filio Mariae, cui
spiritus diuinus auxilium atque testimonium extitit, cur prophetas
uobis missos displicita praedicantes uel interficitis, uel
contradicitis,
[28]
huicque libro coelitus misso uestrae legis
firmamento nequaquam fauere, sed contradicere rem cunctam uidentes
maluistis ? Non impune quidem.
Hoc enim inuidiae factum uestras pessundans animas,
deitatis odium, et iram, mundique contemptum et opprobrium uobis
ingeret,
qui dicentes,
uos nolle nisi libro uobis dato credere, uestrae legi resistitis,
hunc suum confirmatorem respuentes. Si boni estis, cur prophetas
perimitis ?
¶
Vos per Moysen uirtutibus et scientiis instructi, uitulum adorastis,
foedereque dilectionis
nostrae firmato, monteque super uos eleuato, nostrum ex ui mandatum
[12]
susceptum audistis, uestrae legis aduersarii
fuistis.
[29]
Nonne mortem, si ueraces essetis, optaretis, cum uobis prae
caeteris gentibus futuri seculi uita promittitur ?
Quisque uero uestri plus caeteris
annorum spacium
ob
malorum actuum antecedentium conscientiam
affectant, licet hoc eorum malum ex merito futurum
nequaquam auferet, creatore factum suum omne diiudicante.
[30]
Omnis
aduersarius Gabrielis hunc librum tuo cordi per creatorem
intimantis, ipsumque diuino praecepto tuis commissum manibus, cum
uiam rectam edocens spem bonam bonis polliceatur, confirmantis :
[31]
omnisque similiter hostis Dei, ac Michaelis, et
archangelorum flagitiosis cruciatibus affligetur.
Tibi quidem firma, nec non et
manifesta contulimus, quibus mali nequaquam obedient,
cum prophetae ueracissimi legem
firmissimam, sua post tergum mandata proiicientes, neglexerunt.
[32]
¶ Sic igitur lege contempta, scientiam a diabolis licet malis
Salomoni bono patefactam, praesagiorum scilicet, artemque magicam,
qualis est de diuisione mulieris atque mariti, et huiusmodi : quam
sui principes in Babylonia uidelicet Arot et Marot neminem, nisi
prius creatore legeque sua neglectis, docerent : illius tamen
inefficaces, nisi Deo concedente, perscrutantes animarum suarum
nocumentum et interitum didicerunt.
Quibus commodius atque salubrius esset, deum timere,
credere, atque sperare.
Secum dum incredulorum huiusmodi uelle nullus a Deo liber tibi
mittetur.
[33]
Sed illius pietas atque donum, in
quos uult, et quando uult, extenduntur.
cuius mandato neglecto, uel consimile, uel leuius
praebebitur.
An potest
quis animae suae prodesse sine Deo, coeloque terrae praesidente ?
Ipsum itaque
diligentes, uestrum bonum atque salutem, ut prius plures a Moyse
fecerunt, perscrutemini, nequaquam ad incredulos a fide discedentes.
Habentes autem libros
uellent inuidia ducti uos adhaerentes legire cognita uera, malam
accipere legem. Sed uos indurate, usque dum Deus omnipotens placere
patefaciat.
inuigilate : decimas date. Creator namque suum cuique rependet
meritum.
Asserunt
tamen, neminem praeter Iudaeum et Christianum ingressurum paradisum.
Quod si uerum est, demonstratione probent.
[34]
¶ Generaliter autem diligentibus annotandum, quoniam omnis faciem
suam ad Deum uergens et benefaciens, Deum promerebitur nullo timore
grauatus.
[35]
Licet Iudaeis et Christianis summa
controuersiae lis incidat. Alter enim alterum nullius esse legis
asserit, utroque librum legiferum habente. Quorum uelut et
caeterorum consimilia dicentium, litem in alio seculo Deus iudex
dirimet.
[36]
Quis eo peior existit, qui domus orationum interdicit,
earumque destructioni studet ? Illis quidem ingressis nequaquam
pateat, nisi cum timore maximo in hoc seculo contemptum, in alio
poenam immoderatam habituro.
Cum Dei sit oriens et occidens, uersus quamlibet
partem orationes fundens Deum inuenit.
[37]
Sua namque pietas nullo loco
circumscribitur : Eius sapientia cuncta complectitur.
[38]
Asserunt item quidam,
uniuersitatis creatorem, coeli terraeque regem, cuius praeceptum
omnia perficit, cui cuncta subiiciuntur, filium sumpsisse.
Quibus
nequaquam ueritas consonat.
[39]
Sed hi quidem inscii, uelut et
praedecessores his dicto consimiles inquiunt, se credituros si se
deus illis alloquio, uirtutibusque patefaceret. Nonne satis res
arduas uirtutesque sublimes saepius sapientium testimonio
peregimus ?
Nunc tibi
ueracia praecepta committo, quibus bonos instruas, nil curans de
praedestinatis igni :
sed Iudaeis Christianisque praedicans, nullam legem bonam esse, nisi
[13]
tantum creatoris. Licet ipsi tuae nequaquam
legi credent, nec dictis tuis acquiescent, nisi cum suae legis
extiteris. Cuius si iam nostra doctrina praestructus imitator
fueris, Dei dilectionem et donum amittes.
Omnes hunc librum coelitus missum
pro more debito aequanimiter legentes credent : Increduli perpetuo
punientur.
[40]
¶ Abrahae praecepta diuinitus petita
complenti, sese rectorem doctoremque statuere deus iniunxit. Cui
respondens Abraham inquit : De prole mea quid faciam ? Inquit deus :
Viris prauis et peruersis uerba mea ne tradas.
[41]
Ipsi quoque Abrahae
Ismaelique similiter, postea nos orationis domum, timoris expertem,
ecclesiaeque refugium, hominum commodo proponentes, ut eam mundam,
et ornatam, ac idoneam illic orantibus, aliundeque uenientibus
efficerent, iniunximus.
[42]
Cuius fundamentum Abraham statuens,
inquit : Creator optime, locum istum tibi sanctifica, ipsum asylum
constituens,
et nos
filiosque nostros in te credentes edocens, quid hic boni gerendum
sit, ueniamque tribuens, ut misericors atque piissimus nostrae
prolis filium,
mediatorem prophetam excita, caeteris gerenda, uirtutesque tuas
scripto notificantem, eisque benedicentem, cum tu sis doctor
excelsus, omnia sciens et audiens.
Quisquis igitur legem Abrahae neglexerit,
dereliqueritue, brutus erit.
Qui a deo rogatus ut crederet, confessus est, se in
deum totius mundi regem credere.
[43]
Unde hic a Deo dilectus, inter bonos summa corona condecoratur.
[44]
¶ Abraham quoque praeceptum idem filio suo et Iacob intimans,
inquit : Hanc legem sanctam atque dilectam nobis a deo datam, ante
mortem ne mutetis.
Iacob autem ad leti limitem accedens, sic filios suos affatus est :
Me mortuo quem adorabitis ? Responderunt : Creatorem unum, scilicet
quem tu adoras, et Abraham, et Ismahel, et Isaac.
[45]
Dixit autem eis : Illis iam defunctis secundum opera sua, deus ipse
iudex merita praebuit : uobis quoque consimiliter secundum uestra
daturus. Nec enim ab illis uestra, nec a uobis sua perquirentur
opera.
Nunc quidem
Iudaei et Christiani, gentem tibi commissam abstrahere nitentes, ut
suam amplectatur legem, et illam profiteatur, ammonent. Eorum enim
uterque suam legem tantum bonam esse confirmat.
Illa uero se legem Abrahae, non
aliam amplecti, iuste profitetur, uiri iustissimi. Tu ergo fidem
creatoris illis praedica, penitus persuadens, ut libris tibi
diuinitus missis, Abrahaeque, et Ismaëli, et Isaac, atque Iacob, et
tribubus legibusque Moysi et Christi, caeterorumque prophetarum,
nullis per te segregatis, firmam fidem adhibeant, creatorem
adorantes.
[46]
Qui si nostris praeceptis paruerint,
sectam optimam imitabuntur. Sin autem Deus te liberabit ab illis.
Nos quidem uerbis creatoris,
quibus nihil est melius,
subiecti sumus in omnibus.
Illi uero dicunt,
Abraham, et Ismaëlem, eorumque sequaces Iudaeos uel Christianos
fuisse.
[47]
Huius tamen rei ueritatem
agnoscunt, meliusque Deus. Sed cum taceant, peccant.