INCIPIT LEX SARACENORUM,
QUAM ALCORAN VOCANT, ID EST,
COLLECTIONEM PRAECEPTORUM.
AZOARA PRIMA.
[1]
Misericorde
Misericordi
pioque Deo,
uniuersitatis creatori,
iudicium cuius postrema dies expectat,
uoto supplici nos humiliemus, adorantes ipsum :
suaeque manus suffragium,
semitaeque donum et dogma,
quos
quo
nos ad se beneuolos, nequaquam hostes et erroneos
adduxit, iugiter sentiamus .
Vel secundum alium translatorem.
In nomine Dei
misericordis, miseratoris.
Gratias Deo domino uniuersitatis
misericordi, miseratori,
iudici diei iudicii.
Te oramus, in te
confidimus :
Mitte nos
in uiam rectam,
uiam
eorum quos elegisti, non eorum quibus iratus es, nec infidelium.
GULIELMUS POSTELLUS ITA VERTIT.
In
nomine Dei misericordis. pii.
Laus Deo, regi seculorum
misericordi et pio,
regi diei iudicii.
O uos omnes illi seruiamus. certe
adiuuabimur.
Dirige nos
domine in punctum rectum,
in punctum inquam illorum, in quos tibi
complacitum est, sine ira aduersus eos, et non errabimus.
AZOARA II.
[2]
In nomine
Domini pii et misericordis.
Liber hic absque falsitatis, uel erroris annexu,
ueridicus eis, quibus inest amor diuinus,
deitatisque timor et cultus, nec non orationum ac
elemosynarum studium, legem item tum tibi,
tum caeteris praedecessoribus
coelitus a Deo datarum obseruatio, spesque seculi
[9]
futuri, sectam ueracem patefecit.
Haec namque sui sequaces in summum ducens, summo
bono ditat, ac ueneratur :
uelut incredulis et erroneis summum malum uere
uenturum minatur. Quorum licet uirgam tuae correctionis adhibeas,
nulla tamen ad fidem fiet conuersio :
cum eorum aures et oculos, corda simul Deus
obturauerit.
Deum item,
Deique legem ore, non opere confitentes :
sicque nihil aliud quam suae detrimentum animae,
licet inscii, sibi lucrantes,
animus uacillans poenis afficit, eisdemque cruciatum
parit redargutio :
cum
illi peccatorum serui sordidi, se lotos et liberos ostentare
praesumunt.
¶
Cum illis quidem bonae legis persuadetur acceptio, non oppugnantes
coram annuunt, seque non aliam quam rectam amplecti uelle
pollicentur.
Bonis tamen
in successu commodo fauentes, semotim illos sibi fuisse ludibrio
suis innuunt diabolis :
Cum illi post damnose sectam ueracem ob iniquam et mendacem
mutantes,
surdi, muti,
caecique, simul et inconuertibiles
deo ridiculum existant.
[3]
Illis etenim assimilantur, quibus ignis accensus extinguitur,
tenebraeque succedunt,
seu nube corusca tonitruus et fulgura gestante praeoccupatis, aures
suas timore mortis obstruentibus,
lampadeque fulguris fere uisu priuatis : quibus
serenitas motum, tenebrae quietem inducunt. Dei quidem omnipotentiae
uisum illis et auditum subtrahere possibile est.
Omnes igitur homines domini uestri
priorumque factorem,
qui
terram in imo, coelumque summo disposuit, et imbres, et arbores,
earumque fructus producit, inuocantes timete, eique nullum existere
parem firmate,
huncque
librum ueracem esse penitus credite, uel consimilem simul omnes
manum conferentes, si possibile sit, perficite, testibusque firmate.
[4]
Sin autem ignem
gehennae malos puniturum pertimescentes,
domini paradiso bonos inducturum, ubi dulcissimas
aquas, pomaque multimoda, fructus uarios, et decentissimas ac
mundissimas mulieres, omneque bonum in aeternum possidebunt,
praedicate.
Prauos autem
et incredulos culicibus et huiusmodi comparare Deus nequaquam
erubescet. Multis itaque bonis recto calle gradientibus, cum mali
plures, ipsique soli mentientes,
Deo nefanda, et † a Deo
[5]
prohibita, sicque sibi
flagitio sunt, gerentes, perniciosam sectam exequantur,
domini prece quare non flectitis ?
[6]
His nos namque ad uitam de non esse deducens,
mortem inducet, et ad se nos resurgere faciet :
[7]
qui mundanis peractis
ascendens, septem coelos omnisciens disposuit,
angelis intimans se facturum sui
similem in terra. Quem illi contra sic affati sunt : Nos in omnibus
uestrae maiestati subditi, grates uobis deuote referimus. Ille uero
uestri simul nequam, et cruoris effusor existet.
[8]
Tunc Deus se rem ab angelis ignoratam
scire firmans,
Adam
uocabula rerum semotim edocuit, nondum angelis agnita : et illius
eloquium suae sapientiae prae cunctis angelis argumentum induxit,
firmans etiam, se totius
mundi omniumque cordium arcana cognoscere :
angelis tamen prius se uocabulorum
peritiam ignorare fatentibus, cum Deus ab illis petiisset illius
expressionem peritiae, si ueraces essent.
Unde angeli iussi se coram Adam
humiles exhibere, nequam Belzebub excepto, paruerunt.
[9]
His omnibus sic ex ordine
gestis, Adae praeceptum huiusmodi fecimus, Tu mulierque tua paradiso
maneatis, quantum et quodcunque libuerit, nisi de hac arbore solum,
comedentes.
Quos ab hoc
consilio diabolica suggestio semouens, eosdem eiiciendos a paradiso
prostrauit. Unde deus illis praeuaricatoribus suae legis inquit,
[10]
Aduersantes alter alteri ad terram, ibi locum
horalem pro uelle meo scilicet habituri descendite.
Deinceps item Adae adepto donum
pietatis et ueniae,
sic
Deus inquit : Vos ambo meam mihi paradisum relinquite, uitae uiam a
me sumentes, cuius omnis imitator nil periculi seu timoris,
deuius et contradicens
ignem infernalem finis nescius inibit.
[10]
Vos item filii
Israel bonorum quae uobis contuli, reminiscentes, foederis inter uos
constituti dissolutionem uitate, meque super omnia timentes,
hunc librum meae legis a
me coelitus missum, uestrae legis firmamentum esse cognoscite. Unde
nec uos eius obtrectatores, nec contradictores primos esse, ius
aequum exigit.
[11]
¶
Sit autem constans propositum, falsa ueris nequaquam interserere,
nec uera cognita tacere,
et orationibus assurgere cum summa mentis et corporis subiectione
fractuque, decimas, nec non et debita Deo persoluere,
uosque crebris orationibus
abstinentiaque premere, quae uelut malis taedium et difficultatem,
sic bonis,
quorum
idoneus ad dominum reditus efficitur,
dulcedinem et leuitatem generant.
Cauendum quoque, ne caeteris bona
praedicantes,
[12]
bene operari praetermittant, et ne legentes in sua
perseuerent inscientia. Horum praeceptorum uos filii Israel
executores existite,
[13]
iudicii diem, qua nulla anima uicem alius nec intercessoris effectum
perciperet, timentes,
recordantesque bonorum omnium, quae uobis
dilectis attuli.
Nonne
enim uos ego de manu Pharaonis
[14]
prolem
uestram necantis, mulieresque surripientis liberaui,
commode transfretans, illum
summergens ?
Vitulum
tamen deinceps, Moyse quadragenarium ieiunium, ut legem susciperet,
efficiente, adorasti.
[15]
¶
Huius deinceps criminis uobis data uenia mihique gratia reddita,
per librum uobis a Moyse
traditum, boni malique discretiuum, uos rectam uitae uiam
agnoscentes,
Moysi uos animabus uestris nociuos ob adorationem
uituli increpanti, dicentique uobis optimum esse Deum inuocare,
animasque uestras mortificare. Sic enim a Deo, cum sit piissimus,
ueniam assequimini.
Respondistis, uos nolle gerere quicquam huiusmodi, nisi Deum
uideretis : Indeque se fulguris ictus uobis, caeteris uidentibus,
ingessit.
[16]
Huius
rei tamen postea uenia facta, gratiaque percepta, temperata
serenitate uos proteximus, mannaque dulcissimum, quod comederetis,
pluendo praebuimus.
Cumque diximus, Villas ingredientes cibos undelibet sumite : et per
portam intrantes, humili uoto gratos reddite. Sic enim malis ueniam,
bonisque statum meliorem Deus annuet
malis ipsis hoc abutentibus uerbo, sicque sibi
nociuis, non nobis, uindictam coelitus intulimus.
Moyses rursum pluuiam suae genti
postulans, me docente petram cum uirga percutiendo, xii fontes
potaturis eduxit. Illa quidem sic potu ciboque ne praedatum isset,
ditata, se uno fastidiri uictu, proferebat.
[17]
Unde
ipsi precati Moysen, ut prece sua sibi comestibilia, scilicet
bletas, cucumeres, allia, lentigines, cepas creator e terra
produceret, diximus : Vos peius pro meliore postulantes, ad Aegyptum
descendite, uestrum ibi uotum suscepturi. Indeque contemptus et
opprobrium, atque calamitas illis incubuerunt.
¶ Illis itaque discedentibus, ira diuina
superuenit. Quippe mendaces homicidae, nequaquam deum timentes
inuenti sunt.
Sciendum
autem generaliter, quoniam omnis recte uiuens, Iudaeus seu
Christianus, seu lege sua relicta in aliam tendens, omnis scilicet
Deum adorans, bonique gestor, indubitanter diuinum amorem
assequetur.
[18]
Vestris iterum, o Iudaei, uotis fidem adhibentes, super uos montem
sublimauimus : Sicque ui et
[11]
uirtute Deum
timentes, nostris mandatis paruistis.
Quae postea linquentes, poenam et interitum, nisi
diuina subuenisset pietas, meruistis.
[19]
Vobis autem
scientibus diuina uindicta die sabbati gerentibus illicita,
suisque sequacibus
signum irae pro correctione bonorum impressit.
Moysen rursum Dei nutu uobis
uaccarum caedem iniungentem increpastis, quaerentes, an ei ridiculum
essetis.
[20]
Quod ipso
negante, cum uos nequaquam esse stultos adiecisset,
tandem ut per eius inuocationem
uaccarum aetas annotesceret, a uobis rogatus inquit : Sint aetatis
mediocris, nequaquam annosae seu iuuenculae.
Vobisque nondum penitus certis
adiecit,
Sint sane
nunquam iugo laborique suppositae. Tunc demum uos eum cum uera
certitudine reddisse ab opis diuinae prece fatentes, uaccam
huiusmodi uix tamen interfecistis.
¶
Cum quis Dei dogmate ipsoque faciente homicidam ignoratum patefacere
studuerit,
mortuum cum
aliqua uaccae particula tangat. Sic enim suscitatus, rem ipsam
edocebit.
[21]
Haec hisque similia Iudaeis agnita, suam
nequaquam duriciam semouent, cum adhuc corda lapidea, imo duriora
gestant. E petris autem plures emanantes aquae timore creatoris
diffluunt.
Huius itaque gentis conuersionem ad
legem tuam expectas ? Absit. Illa namque Dei uerbum auditum et
agnitum mutauit, nec ex eo quid operari uoluit.
Commodum tamen cum bonis simul
assumens, ipsis annumerari se bona faciens exoptat.
[22]
Aliud autem remota
iudicat, licet scire debeat, aeque Deum mentis arcanum, et uocem
agnoscere.
[23]
Plures item nequaquam ex lectione,
sed ex alieno sermone sensuque legem assecuti, libros ex
ambiguitatis in commodo interesse uel non esse temerarie captum
constanter affirmantes.
Deum laesum a scriptoribus, cum sub illius nomine eorum scripta
signentur,
ignemque
minime laesurum illos, nisi tempore determinato. Quos econtra sic
scriptores redarguunt. Cum quo pactum huiusmodi firmastis ? Creatori
ne uos ambiguum et nescium imponitis ?
[24]
Omnis autem peccator culpae
culpas accumulans, igne perenniter comburetur :
uelut omnis Deum timens bonorum
persecutor operum, paradisi gaudiis aeterne fruetur.
[25]
¶
Filii quidem Israel fidem libris in quibusdam adhibentes, in
pluribus uero minime, paucis admodum acceptis, hanc uitam futurae
parantes, huius seculi contemptum et poenam futurique maxime sine
meta subibunt. Foedus namque dilectionis nostrae firmatum, uidelicet
quod solum Deum adorarent, parentibus, suae legis professoribus,
orphanis, calamitosis subuenirent, cunctis benedicerent,
nullius caedis proscriptionibus seu
factores uel actores orationibus inuigilarent,
deoque debita soluerent, nec
hostium in mutua seditione captorum redemptionem susciperent, rei
facti in omnibus ruperunt.
[26]
[27]
¶
Moysi, caeterisque prophetis postea libro tradito,
[28]
Christo similiter filio Mariae, cui
spiritus diuinus auxilium atque testimonium extitit, cur prophetas
uobis missos displicita praedicantes uel interficitis, uel
contradicitis,
[29]
huicque libro coelitus misso uestrae legis
firmamento nequaquam fauere, sed contradicere rem cunctam uidentes
maluistis ? Non impune quidem.
Hoc enim inuidiae factum uestras pessundans animas,
deitatis odium, et iram, mundique contemptum et opprobrium uobis
ingeret,
qui dicentes,
uos nolle nisi libro uobis dato credere, uestrae legi resistitis,
hunc suum confirmatorem respuentes. Si boni estis, cur prophetas
perimitis ?
¶
Vos per Moysen uirtutibus et scientiis instructi, uitulum adorastis,
foedereque dilectionis
nostrae firmato, monteque super uos eleuato, nostrum ex ui mandatum
[12]
susceptum audistis, uestrae legis aduersarii
fuistis.
[30]
Nonne mortem, si ueraces essetis, optaretis, cum uobis prae
caeteris gentibus futuri seculi uita promittitur ?
Quisque uero uestri plus caeteris
annorum spacium
ob
malorum actuum antecedentium conscientiam
affectant, licet hoc eorum malum ex merito futurum
nequaquam auferet, creatore factum suum omne diiudicante.
[31]
Omnis
aduersarius Gabrielis hunc librum tuo cordi per creatorem
intimantis, ipsumque diuino praecepto tuis commissum manibus, cum
uiam rectam edocens spem bonam bonis polliceatur, confirmantis :
[32]
omnisque similiter hostis Dei, ac Michaelis, et
archangelorum flagitiosis cruciatibus affligetur.
Tibi quidem firma, nec non et
manifesta contulimus, quibus mali nequaquam obedient,
cum prophetae ueracissimi legem
firmissimam, sua post tergum mandata proiicientes, neglexerunt.
[33]
¶ Sic igitur lege contempta, scientiam a diabolis licet malis
Salomoni bono patefactam, praesagiorum scilicet, artemque magicam,
qualis est de diuisione mulieris atque mariti, et huiusmodi : quam
sui principes in Babylonia uidelicet Arot et Marot neminem, nisi
prius creatore legeque sua neglectis, docerent : illius tamen
inefficaces, nisi Deo concedente, perscrutantes animarum suarum
nocumentum et interitum didicerunt.
Quibus commodius atque salubrius esset, deum timere,
credere, atque sperare.
Secum dum incredulorum huiusmodi uelle nullus a Deo liber tibi
mittetur.
[34]
Sed illius pietas atque donum, in
quos uult, et quando uult, extenduntur.
cuius mandato neglecto, uel consimile, uel leuius
praebebitur.
An potest
quis animae suae prodesse sine Deo, coeloque terrae praesidente ?
Ipsum itaque
diligentes, uestrum bonum atque salutem, ut prius plures a Moyse
fecerunt, perscrutemini, nequaquam ad incredulos a fide discedentes.
Habentes autem libros
uellent inuidia ducti uos adhaerentes legire cognita uera, malam
accipere legem. Sed uos indurate, usque dum Deus omnipotens placere
patefaciat.
inuigilate : decimas date. Creator namque suum cuique rependet
meritum.
Asserunt
tamen, neminem praeter Iudaeum et Christianum ingressurum paradisum.
Quod si uerum est, demonstratione probent.
[35]
¶ Generaliter autem diligentibus annotandum, quoniam omnis faciem
suam ad Deum uergens et benefaciens, Deum promerebitur nullo timore
grauatus.
[36]
Licet Iudaeis et Christianis summa
controuersiae lis incidat. Alter enim alterum nullius esse legis
asserit, utroque librum legiferum habente. Quorum uelut et
caeterorum consimilia dicentium, litem in alio seculo Deus iudex
dirimet.
[37]
Quis eo peior existit, qui domus orationum interdicit,
earumque destructioni studet ? Illis quidem ingressis nequaquam
pateat, nisi cum timore maximo in hoc seculo contemptum, in alio
poenam immoderatam habituro.
Cum Dei sit oriens et occidens, uersus quamlibet
partem orationes fundens Deum inuenit.
[38]
Sua namque pietas nullo loco
circumscribitur : Eius sapientia cuncta complectitur.
[39]
Asserunt item quidam,
uniuersitatis creatorem, coeli terraeque regem, cuius praeceptum
omnia perficit, cui cuncta subiiciuntur, filium sumpsisse.
Quibus
nequaquam ueritas consonat.
[40]
Sed hi quidem inscii, uelut et
praedecessores his dicto consimiles inquiunt, se credituros si se
deus illis alloquio, uirtutibusque patefaceret. Nonne satis res
arduas uirtutesque sublimes saepius sapientium testimonio
peregimus ?
Nunc tibi
ueracia praecepta committo, quibus bonos instruas, nil curans de
praedestinatis igni :
sed Iudaeis Christianisque praedicans, nullam legem bonam esse, nisi
[13]
tantum creatoris. Licet ipsi tuae nequaquam
legi credent, nec dictis tuis acquiescent, nisi cum suae legis
extiteris. Cuius si iam nostra doctrina praestructus imitator
fueris, Dei dilectionem et donum amittes.
Omnes hunc librum coelitus missum
pro more debito aequanimiter legentes credent : Increduli perpetuo
punientur.
[41]
¶ Abrahae praecepta diuinitus petita
complenti, sese rectorem doctoremque statuere deus iniunxit. Cui
respondens Abraham inquit : De prole mea quid faciam ? Inquit deus :
Viris prauis et peruersis uerba mea ne tradas.
[42]
Ipsi quoque Abrahae
Ismaelique similiter, postea nos orationis domum, timoris expertem,
ecclesiaeque refugium, hominum commodo proponentes, ut eam mundam,
et ornatam, ac idoneam illic orantibus, aliundeque uenientibus
efficerent, iniunximus.
[43]
Cuius fundamentum Abraham statuens,
inquit : Creator optime, locum istum tibi sanctifica, ipsum asylum
constituens,
et nos
filiosque nostros in te credentes edocens, quid hic boni gerendum
sit, ueniamque tribuens, ut misericors atque piissimus nostrae
prolis filium,
mediatorem prophetam excita, caeteris gerenda, uirtutesque tuas
scripto notificantem, eisque benedicentem, cum tu sis doctor
excelsus, omnia sciens et audiens.
Quisquis igitur legem Abrahae neglexerit,
dereliqueritue, brutus erit.
Qui a deo rogatus ut crederet, confessus est, se in
deum totius mundi regem credere.
[44]
Unde hic a Deo dilectus, inter bonos summa corona condecoratur.
[45]
¶ Abraham quoque praeceptum idem filio suo et Iacob intimans,
inquit : Hanc legem sanctam atque dilectam nobis a deo datam, ante
mortem ne mutetis.
Iacob autem ad leti limitem accedens, sic filios suos affatus est :
Me mortuo quem adorabitis ? Responderunt : Creatorem unum, scilicet
quem tu adoras, et Abraham, et Ismahel, et Isaac.
[46]
Dixit autem eis : Illis iam defunctis secundum opera sua, deus ipse
iudex merita praebuit : uobis quoque consimiliter secundum uestra
daturus. Nec enim ab illis uestra, nec a uobis sua perquirentur
opera.
Nunc quidem
Iudaei et Christiani, gentem tibi commissam abstrahere nitentes, ut
suam amplectatur legem, et illam profiteatur, ammonent. Eorum enim
uterque suam legem tantum bonam esse confirmat.
Illa uero se legem Abrahae, non
aliam amplecti, iuste profitetur, uiri iustissimi. Tu ergo fidem
creatoris illis praedica, penitus persuadens, ut libris tibi
diuinitus missis, Abrahaeque, et Ismaëli, et Isaac, atque Iacob, et
tribubus legibusque Moysi et Christi, caeterorumque prophetarum,
nullis per te segregatis, firmam fidem adhibeant, creatorem
adorantes.
[47]
Qui si nostris praeceptis paruerint,
sectam optimam imitabuntur. Sin autem Deus te liberabit ab illis.
Nos quidem uerbis creatoris,
quibus nihil est melius,
subiecti sumus in omnibus.
Illi uero dicunt,
Abraham, et Ismaëlem, eorumque sequaces Iudaeos uel Christianos
fuisse.
[48]
Huius tamen rei ueritatem
agnoscunt, meliusque Deus. Sed cum taceant, peccant.
AZOARA II.
Agente praeterita
Deus nequaquam opera uestra, nec a uobis sua exiget,
quaerens, cur mala gens primum
orationis orientem dereliquerit, cum ipsius sint oriens et occidens
omnis, quoslibet electos
suos ad se ducentis.
[49]
Tibi tamen nunc huc, nunc illuc aspicienti,
tuisque ad meorum propriorum
noticiam, qui sunt mediatores gentium testes, suum prophetam
proprium testem habentes, orationis locum ueracem et idoneum deo
testificante, uidelicet uersus Mecham, templique sui medium, quod
Abraham primo fundauit, firmabo :
quo semper ubicunque fueris faciem tuam orando
uertas, ne te damnent, accusentue alii, quam mali.
Et si legum populus illam partem
orandi renuerit, tu ne sequaris eum. Haec
[14]
etenim agens, iam ueraci noticia tibi monstrata, malis
connumeraberis.
Ipsi
tamen filiique sui ueritatem agnoscunt, licet eorum plerique negent.
Cauendum quoque, ne sis
eorum imitator, qui nunc affirmant, nunc negant.
Omnis tamen uersus quamlibet
partem orans, quaerendo quod est optimum, Deum exauditorem
promerebitur :
Licet
optimus et ueracissimus orationis aspectus uersus centrum templi
Mechae uertendus est, deo teste.
[50]
Ut in te quidem meum fructificet
uerbum, tuque bonam sectam exequaris, me solum time :
uosque similiter omnes, quibus de
uobismet ipsis prophetam excitaui, qui uobis dicenda gerendaque
prius uestrae non subiecta peritiae monstret.
[51]
¶ Ut uos aduocem, meum nomen inuocate, grates referendo, nequaquam
negando.
Bonique sibi
per abstinentiam, patientiam, orationes prodesse uelint. Huiusmodi
namque uiris deus inhabitat, illis propitius suam concedens gratiam.
[52]
Patienter enim colligentes mandatum timoris, et
famis ac detrimenti, uitae, pecuniaeque, et arborum, gaudium metent,
et similiter damno
superueniente dicentes : O creator, tui sumus : ad te redituri.
Obsequio dei peremptos
nemo mortuos existimet, sed illos potissimum uiuos et sanos.
[53]
Meccham peregrinantes, locum in itinere, cui nomen
Acepha, nullatenus adire praetermittant. Omni bonum corde puro
proponenti, deus multiplicem remunerationem faciet :
mala linquentibus,
bonaque gerentibus dabit ipse ueniam, cum sit pius, ueniaeque
largitor.
Virtutes
itemque bonum abnegantem, postquam libri sapientibus illa
patefecerint, deus abhorrebit, et destruet.
[54]
Mandatis Dei contradicenti, sicque mortuo, ira dei,
et angelorum omnium, ac hominum superueniens,
ipsum nunquam impunitum esse
permittet : quem nec deus unquam respiciet.
[55]
Iurans namque falsum, confunditur : Utroque uero iurante, uerum
super Iudaeos transit.
[56]
¶ Creator inquit. Unus ego creator sum, semper idem, pius, et
misericors : praeter quem non est alius,
cuius mirabilia uirtutesque
sapientibus atque discretis sunt coeli terraeque machina, diei
noctisque uicissitudo, naues aequoreae uiris accommodae, eductus
imbrium ad terrae torpescentis rigatum, omnium animalium compositio,
uenti, et nubes interpolatae undique uenientes, aërem et terram
occupantes.
[57]
Pars hominum nequaquam Deum, sed
aliud loco sui colens, et prae caeteris diligens, cum iram Dei
perspicit, illam fatetur grauissimam, omnemque deo uim attribuit,
qua plus Deus bonos diligit, diuino quidem iudicio discernente pios
ab impiis, sapientes a stultis.
Malam sectam assecuti, cum nec poenae nec ardoris
finem sentient, si fas esset redire, sibique sectam eligere, primos
doctores penitus respuerent.
[58]
Vos igitur homines comedite sapida
bonaque terrae, non exequentes iniurias diaboli, uobis aduersantis :
qui peruersa docens
insinuat, ut creatoris prorsus uobis ignorata mentientes imponatis.
[59]
Hi
rogati praecepta diuinitus obseruare, dicunt se nullam nisi patrum
suorum sectam executuros. Patres itaque si stulti caecique fuerunt,
imitabimini ?
Eritis
igitur uelut surdi, muti, caeci, stulti, iis comparabiles qui nil
praeter auditum proferunt, uel sciunt.
¶ Viri boni, deo grati, bona uobis ab illo collata comedite, grates
ipsi reddentes, et eum prae cunctis inuocantes.
A morticiniis, uero, et porco, et
sanguine, et ab animali quolibet perempto non in creatoris nomine,
uos abstinete.
[60]
[61]
Necessitate tamen locoue
cogente, inde quemlibet saturari, nil alias secum inde portantem,
minime peccatum censetur. Deus namque pius inde ueniam largitur.
Hunc librum a creatore
datum contradicentium, et pro minimo ducentium uentres ignis
indeficiens cibabit, eisque nullum
[15]
opus
proficiet. Qui nec diuinum alloquium in saeculo futuro, nec poenae
decrementum accipient :
cum sectam malam pro bona, iramque Dei pro dilectione sibi
comparauerunt,
potius
errori quam libro coelitus misso consentientes.
[62]
Versus
orientem uel occidentem orationes fundere, minime fideles et ueraces
efficit : sed in Deum credere, et alius aduentui saeculi, nec non
angelis, et libris atque prophetis fidem adhibere, pecuniamque suam
beneuole consanguineis suis, orphanis, pauperibus, et mendicis
hostiatim quaerentibus, atque captiuis impertire, orationibus
inuigilare, Deo debita soluere, uerbis fidem et constantiam habere,
hora graui malum et litem sustentare : Haec inquam omnia quibus
insunt, Deum timentes atque fideles perficiunt.
[63]
Caedis uindictam aequalem
et consimilem, quae multorum uitas protegere, uersus scientes
Deumque timentes uobis scripsimus, ut liber scilicet pro libero,
captiuus pro sui simili, foeminaque pro foemina mortem subeat : nisi
quis pro pecunia condonare uolens, secundum Dei praeceptum, leuius
homicidae pacificetur. Aliter autem faciens, malum diuinitus datum
incurret.
[64]
Quilibet item ad interitum accedens, de pecunia
sua possessa rem determinatam atque scitam familiae suae,
propinquisue suis ad eleemosynas distinctas peragendas inde
commendat :
quas
quilibet eorum postea mutans peccabit, creatore singulos actus suos
diiudicante.
¶ Si prauitatem derisorum suspicetur, ipse rem disponens, eos
mitigando corrigat, Deo cuncta condonaturo.
[65]
Ieiunium
quidem uobis, sicut et praedecessoribus uestris, per quod Deum
timere uideamini,
tempore statuto, certoque dierum numero, uidelicet mense Romodam, in
quo liber hic legifer, boni malique discretiuus, coelitus est datus,
iniungimus : quod quisque uiuus, praeter infirmum, et uiatorem,
persoluat.
Quod et ipsi
postea faciant, tempore quo libet. Deus enim mansuetus et pius,
grauia a uobis nequaquam exigit :
qui communiter etiam uobis nocturnos cum mulieribus
coitus, cum abstinentiam huiusmodi tum difficilem, tum uobis
impossibilem agnoscat, permittit, inde daturus ueniam. Inoleuit
quidem diuitibus consuetudo, ut eleemosynis ieiunium redimerent. Sed
hinc alter comitetur alterum. Vos de me quaestione facta, me
propinquum orantibus responsurum, iustisque praemia facturum,
affirmate. Inuocantes quoque meis obedienter praeceptis respondeant,
ne deuius error eos abducat. In templis nullus sit cum mulieribus
coitus. Die tota ieiunantes, nocte ieiunium soluite, tunc
commedentes et bibentes quantum libuerit, fere usque ad principium
horae quae solis ortum antecedit. Hos terminos a Deo constitutos
nemo transgrediatur.
[66]
Ex mendaciis, uel pro causis agendis,
iudiciisue dandis uictum acquirere, pecuniam sumendo nolite.
[67]
Interrogati de lunationibus, docete illas homini cum modo statutas,
cum per eas tempora peregrinationis atque ieiunii discernantur. In
quibus summe nitendum, ut Deum timere atque diligere uideamini.
[68]
Hostes atque pugnaces Dei praecepto dilectioneque expugnate
et interficite, et a
locis unde uos proiecerint eiicite.
[69]
Infestatio namque seditioque pugnax
plusquam caedes officiunt. Apud Meccham tamen nemo nisi uobis
superueniens hostis perimatur. Tunc autem, caedem promeretur.
Solus domorum ingressus
per portas, non retrorsum, non collateraliter, iustus atque bonus
censetur.
¶ Hostibus, sicut et caeteris ad Deum redeuntibus,
ipse pius praebet ueniam,
uelut peccatum et inultum mense libertatis et
quietis : in anni succedentis mense consimili ueniam
[16]
meruit.
[70]
De facientibus illicita, fiat
iudicium. Inferentem uobis iniurias atque molestias, cum similibus
poenis afficite.
[71]
Pecunias uestras propter Deum in
peregrinationibus expendite, non desperantes :
nec reuertamini, nisi primum
peractis omnibus, pro facultate uestra, peregrinationi
conuenientibus, nisi timoris locus impediat. Omnia complere studens,
cum Deus grauiter et exquisite perfectionem affectet, pro modo suae
facultatis operetur.
Impotens autem in itinere tres, et post reditum septem, sicque decem
dies ieiunet : quem scilicet peregrinantem sua mulier non comitatur.
Caput dolens, et aegrotus, suum eleemosynis ieiunium persoluat.
Peregrinari proponens,
facta praua, malasque cogitationes prorsus abiiciat, nec aliquam
controuersiam agat.
[72]
Omnes actus bonos
deus annumerat : cuius timor, fames est atque sterilitas. Huius
abstinentiae peregrinationisque tempus menses statuti metiuntur.
Omnes sapientes me pertimescant, a quo sibi necessaria petere non
uerecundentur.
[73]
A peregrinationibus quoque redeuntes,
et repatriati, me dominum inuocent,
suorum peccaminum ueniam
postulantes : cum sim pius, ueniaeque dator :
sectam bonam eos edocens, qui prius prauam atque peruersam secuti sunt :
omnibusque
peractis me, quantum patres suos, plusue diligentes, honorificent.
[74]
Quidam enim solum in
hoc saeculo suo ditari uoto precantur, in alio nil boni sumpturi.
Discretiores autem in utroque, suo uoto bonoque perfrui, nec
aliquibus poenis opprimi, suppliciter Deum exorantes postulant.
Horum Deus exauditor, operumque suorum denumerator, merita
multipliciter retribuit.
AZOARA III.
Dies peregrinationis ab ipso Deo
dispositos, si quis prius posteriusue per biduum incoeperit,
nequaquam inde reus existit, si Deum timeat, uelut ad ipsum
rediturus.
[75]
Plures eloquii melliflui, quorum uox cordi non consonat, Deum sui
cordis testem aduocant,
cum ipsi tamen perniciem, gentique flagitium, fructibusque pestem
inducere nitantur.
Hi
tales gehennae puteo poenis undique uexati sepelientur.
Obsequio diuino, Deique dilectione
mortem subeuntibus, diuina pietas gaudia praebens superuenit.
[76]
Viri boni, pacem
inuicem diligite, errorem diaboli uobis aduersantis euitantes.
[77]
Seducti
quidem et errantes post nostrorum traditionem praeceptorum, Deum
pium obsecrando sperantes ueniam adipiscentur.
Creatoris, nec non et angelorum in
nubibus aduentum, singuli simpliciter expectent : ad quem omnium
fiet reditus.
Filios
Israël de praeceptorum nostrorum atque uirtutum quantitate,
numeroque percunctari uelitis.
[78]
Ius moremque
bonum agnitum permutans, Deum grauem atque difficilem inueniet.
Incredulis atque malis
hic adeo omni uitae uenustate, iocunditateque, quibus et boni
ridiculo sunt, ditatis, Deum timentes die iudicii praecellunt,
quando Deus quos uoluerit, innumeris bonis ditabit.
[79]
¶ Humano generi toti prius uni genti Deus
prophetas mittens, ut ei fidem et spem intimarent, eosdem libris
ueracibus boni malique discretiuis instruxit. Quibus iam mandata
iusta cognoscentibus, et non aliis, lis atque dissensio non
mediocris inciderunt eorumque per sic et non sic esse, discretorum,
quibusdam sibi placitis Deus deinceps uiam rectam ostendit.
Unde uobis aditum in
paradisum patere putastis, cum uestri praedecessores multa gerendo
bona, plurima mala perpessi sunt ? quousque prophetae uirisque bonis
cum eo uindicem quaerentibus intimatum est, uindictam propinquam
esse ?
Perscrutantibus,
quid expendant ? ut prosint parentibus, propinquis et orphanis ac
peregrinis, dicito. Quicquid boni feceritis, creator
[17]
agnoscet.
Litium actum uobis, licet nolentibus, qui multa uobis utilia
negligitis, plura nociua diligitis, cuius rei Deus est cognitor, non
uas, iniunximus.
[80]
In
mensibus etiam libertatis et quietis pugnam ingredi, maxime tamen
contra non inuocantes Deum, iustum est et utile : sed e Mecha
quosquam eiicere, grauissimum est Deo. Guerra namque plus quam
caedes officit. A tua lege †
[81]
dissidentes, absque intermissione tuae genti
bellum inferent, usquequo eam ad suam legem, si possibile sit,
conuertant. Tuam autem propter aliam mutans, et in ea manens, hic et
in alio saeculo reus igne indeficiente peribit.
Viri boni, Deum timentes, et in
eius nomine pugnantes, spe diuina corroborentur. Deus etenim pius
atque propitius ueniam eis praebebit.
[82]
Sciscitantibus de uino, scachis, talis, et aleis, et huiusmodi, dic
peccatum maximum esse huiusmodi potum et ludum : Licet tamen
dulcescant hominibus, tum utilitatem ferant haec peccatorum
materies, peccata tamen nociua sunt. Quaerentibus, quid expendent ?
dic, bona Dei.
Tu
taliter huius futurique saeculi noticia per Deum instructus,
persuade quaerentibus de orphanis, ut eisdem benefaciant, et
subleuent, eosque sibi fratres efficiant.
[83]
Sin
autem, tantam illis Deus egestatem et inopiam ingeret, si sibi
placuerit, cuius uoluntati nulla resistere queunt, quod nec sibi,
nec aliis prodesse poterunt. Bene operantes, etiam ab aliis ipsemet
discernit.
[84]
Alterius legis
foeminas in uxores nec ducatis, nec filias uestras uiris alterius
legis nubere permittatis, nisi prius eorum ad uestram legem
conuersione facta. Homo namque legalis praecellit exlegem quamuis
placidissimum, cum illius ad ignem omnis gressus intendat. Deus
autem hominibus persuadens, ut sibi caueant, ad paradisum euocat.
[85]
Menstruatas item nemo tangat, nisi prius
mundatas. Res namque munda Deo placet.
¶ Mulieres uobis subiectas penitus pro modo uestro, ubicunque
uolueritis, parate, * Deum timentes,
[86]
ad quem omnium fit reditus, qui bonis praemia, malis
cruciatus tribuit.
[87]
Vestris animabus utiles estote, nec per
ipsum nominaue sua singulis negotiis iurate : cum ipse sit omnium
auditor, et cognitor.
In illis quidem solis sacramentis, quibus falsitas ex corde
firmatur, Deus appositus laesionem contrahit.
[88]
Mulieres a maritis relictae, nemini nisi prius
peractis quatuor mensibus nubant : quas maritis uolentibus renubere
bonum est.
Sin autem,
Deus audit et uidet.
Non nubant etiam aliquae relictae, nisi prius emundatae tribus
menstruis. Vuluae conceptus nullatenus (Deum timete) negetur
maritis, etiam si placuerit. Ipsi namque praesunt mulieribus.
Secundo derelictae
nubant, potius quam caeteris. Tertio uero spretae, nequaquam,
usquequo maritis aliis nupserint, et ab illis relictae fuerint. Tunc
autem ipsae uolentes, prioribus maritis ante bene reconcilientur,
aut nullis coactae uiribus honeste dimittantur.
[89]
Aliquid primo datum illis auferre,
nefas est, et inhonestum.
[90]
Mulieres fugam praeparantes,
marito nolente, redimantur ab ipso, non tamen propter iram uel
odium, ne diuinam iram incurrant. Diuina praecepta minime cum
ridiculo suscipientes, bonorum uobis a Deo datorum, librorumque
coelitus missorum, castigati, Deumque timentes, et eum omnia scire
credentes, recordemini : uestrisque mulieribus relictis, cum
terminus nubendi uenerit, nullam uim inferatis, quin pro uelle suo
cui libet nubant. Vobis etenim, licet insciis, hoc optimum esse Deus
agnoscit.
[91]
¶ Matres per biennium suos infantes nutrire, et a patribus,
uel ab eis quibus pecunia sua commendatur, uictui uestituique
necessaria determinata
[18]
suscipere, ius aequum
exigit : sic tamen, ut nec pater nec mater damnum seu periculum
subeat, Deo nemini, quod est impossibile, praecipiente. Fas est
item, aliam altricem aduocari, sed cum praemii sui determinatione
manifesta.
[92]
Mulieres suis maritis mortuis, nemini nisi
post IIII menses, decemque dies, nubant. Hocque deinceps pro uelle
suo faciant.
Igitur
absque molestia et impedimento, permittatis eas sua corpora
adaptare, atque polire, simul et nubere : quas uelle uobis coniugio
uincire, nec uox uestra promat, nec cogitatio perpendat, usquequo
termino peracto manifeste notificetis. Deo namque placet res
manifesta et determinata, qui cogitationes omnes dignoscit. Eisdem
item annum a maritis sumptum, ut domos post mortem eorum non
egrediantur, accipientibus, minime, licet exeant, molesti sitis :
cum Deus huius culpae uindex existat. Eaedem etiam, coram bonis
uiris pecuniam determinatam accipiant.
[93]
Repudium sponsarum, ante tactum suum, neminem
aggrauet.
Quisque
namque maritus suae sic relictae, pro facultate sua rem
determinatam, uidelicet dotis suae medium, nisi patre uel
praesidente mulieri condonare uolente, quod Deo teste melius est,
persoluet, nec firmati foederis immemor esse debet.
[94]
Orationes,
maximeque mediam praetermittere, summe cauendum. Fiant igitur ubique
more consueto, secundum dogma nostrum, nisi timoris locus impediat.
Quo contingente, pedes
pede, miles equo fundat orationes : Ita uos Deus docet suorum
praeceptorum peritiam.
¶ Nonne qualiter Deus ipse millenis uiris prae timore mortis domos
suas egredientibus inquit, Moriamini, nouistis ? Et eosdem deinceps
ille, semper pius in homines, licet ingratos, reuiuificauit ?
In honore creatoris,
cuncta scientis, et audientis,
sibique seruientibus multiplicem
remunerationem agentis, qui sumit et donat, et ad quem omnium fit
reditus, certamina perficite.
[95]
Vobis quidem notum extimo,
qualiter populus filiorum Israël, Moysis uidelicet posteritas, a
propheta suo regem, sub quo lites Iudaei nomini faceret, postulauit.
[96]
Ille uero respondens,
inquit : Vos certamen postulantes, forsan si praeceperimus, non
agetis. Illi inquiunt : Nos e domibus nostris atque prole propulsi,
quomodo pro Dei nomine non pugnabimus ?
[97]
Bellum tamen iniunctum omnes, praeter admodum paucos, recusabant.
malosque Deus agnoscit,
propheta quidem dicente : Regem uobis Deus Saulem constituit.
Indignati sunt dicentes : Ille quare rex noster efficietur, cum nec
ipse pecuniosus diuesue sit, nec nobis meritis coaequetur ? Propheta
inquit : Deus suos honores et dignitates dans cui uult, illi
corporis immensitatem, et cordis amplitudinem conferens, eum super
uos exaltauit.
Cuius
rei uobis signum sit et argumentum, quod ipse cum arca, ubi
repositae sunt diuinae uirtutis reliquiae, Moysis et Aaron,
legiferae tabulae scilicet, et uirga ad uos ueniat, angelis
afferentibus arcam, quod mirabilem uirtuosumque Deum timentibus
apparebit.
[98]
Saul igitur
sic accedens cum exercitibus, inquit : Vos riuos Deo docente uisuri,
nihil inde nisi quantum manus semel hauserit, gustetis : quod
quilibet transgrediens, mei iuris esse desistet. Omnes tamen,
praeter paucos, praeceptum potando transgressi sunt.
Illis quidem, suisque scilicet non
potis, riuos transgressis, de posse suo contra Goliam exercitumque
suum dubitantibus, uiri boni, scientes se ad creatorem redituros,
inquiunt, Imminere exercitus : paruissimi Deo praeside corroborati,
maximos uicerunt funditus.
[99]
[19]
[100]
Deus enim semper abstinentibus et
induratis suffragium praestat. Goliam itaque suo cum exercitu
comminus aspicientes, Deum adiutorem contra malos homines, et
datorem fortitudinis atque constantiae supplici uoto precantur :
sicque uictores facti sunt, Dauidque Goliae peremptori Deus honorem,
et regnum, rerumque noticiam, omneque magisterium pro uelle suo
tribuit.
[101]
Tali quidem ratione, nisi deus alium alii
resistere, litemque fieri iuberet, terrae frequentatione cultuque
carerent.
Tibi, qui es unus prophetarum, has uirtutes, deique signa
patefacio.
AZOARA IIII.
[102]
Omnium prophetarum alio
super alium per me sublimato, et eorum quibusdam cum Deo locutis,
Christo Mariae filio animam nostram proprie conferentes, uim atque
uirtutem prae caeteris praebuimus.
[103]
[104]
Deo quidem prohibente, seu uirtutibus prius agnitis, nulla
lis atque controuersia inciderent : cum nunc omnes dissentiant.
Unus namque sua
credit, alius
minime : nec omnes bonam legem imitantur.
Viri boni, de meis bonis uobis
commendatis, priusquam dies ueniat, qua nec emptio, nec
accommodatio, nec amici beneficium proficit, expendite, meisque
praeceptis parete. Increduli namque maximis poenis affligentur.
[105]
Ego quidem
solus Deus uiuus, et uerus creator, praeter quem non est alius,
edico, quatenus surgatis, nec uobis sopitio seu somnus irrepat. Dei
sunt uniuersa coeli et terrae : sine cuius uelle quis cuiusquam
orator erit ? Ipse scit manibus insitum, posteriusque. De cuius
sapientia coelum et terram compraehendente, cunctis
incompraehensibili, nemo quicquam assequitur, nisi munere Dei,
uelleque suo.
Vim
nequaquam propter legem inferas,
[106]
cum recta
prauaque uia patefactae sint :
Non credens in idola, sed in creatorem, mandatis dei
sapientis, et audientis, et omnibus eum adorantibus propicii, parce,
et e tenebris in lucem perducitur. Incredulus autem, e contrario
distrahitur, igni perpetuo deputandus.
[107]
Nonne nouistis, Abrahae a Deo
regis constituti, cum quodam alio de Deo disputationem ? Cum enim
Abraham dixisset, deum mortificare et uiuificare, ostentabat et
alius se similiter facere posse.
[108]
Abraham uero dicente, solem ab oriente in occidentem solo Deo
faciente rotari : alius ille stupidus obticuit.
Accepistis item, qualiter quidam
per uillam desertam transiens, et quaerens, an eam unquam Deus
reaedificaret ? morti, centum annorum spacio, Deo iubente,
succubuit : Qui uitae restitutus, et a Deo rogatus, an accubitus
illic spacium nosset ? inquit, Per diem, uel diei portionem. Cui
Deus ait, Imo per centum annos. cibumque tuum absque detrimento
uitioque, similiter et asinum aspiciens, et qualiter ossa
connexionem carneumque tegimen sumant, agnoscens, haec mirabilia
uirtutesque gentibus praedica.
[109]
Ille quidem Deum omnipotentem, esse se scire deum, confessus
est.
Abrahae rursum
Deum deprecanti, ut eum qualiter mortuos reuiuificaret, edoceret,
inquit Deus : Nonne credis adhuc ? Respondit, Ita : Sed cor meum
firmum constansque fieri postulo. Dixit deus : Aues quatuor
membratim incide, et per montes uarios portiones dissipa, uocataeque
cito uenient, scitoque Deum incompraehensibilem et sapientem esse.
[110]
Sua pro deo distribuens, grano septem spicas,
quarum singulae centum obtinent grana, emittenti similis existit.
[111]
Deus cum sit potens et sapiens, atque
benignus, cui uult, duplicat.
¶ Expendentes pecuniam suam in itinere Dei, absque omni
ostentatione, indubitanter cum Deo manebunt.
[20]
Alioquin scitum atque
benignum, muneri cum ostentatione praeualet : Cum sit Deus
copiosissimus et mitissimus, expers iracundiae.
Igitur uiri boni, uestras
eleemosynas ostendendo ne perdatis. Sua namque distribuens, ut
sciant homines, nec deum die iudicii postulans adiutorem, terrae
lapidosae puluere pauco coopertae superne comparatur : cui pluuia
superueniente, nil nisi lapis remanet.
[112]
Substantiam uero suam
propter Deum dissipantes, et in bono perseuerantes, grano loco
sterili seminato, unde superueniens imber immensus quadruplum, imber
uero paruus minus educit, conferuntur.
[113]
Deus omnia facta tam bonorum quam malorum
remunerat.
Quis
perpulchrum hortum habens, in quo sint palmae, et uites, subtusque
fluentes aquae, et arborum genus omne, ipseque senex pater infantum
pauperum, ignis omnia consumentis super aduentum quaerent.
[114]
Huius diuini dogmatis,
cogitationum etiam uestrarum prouidi,
memores estote, et eleemosynas de meliori tum
pecuniae lucro, tum terrae productu uestro facite : nequaquam autem
de acquisitis iniuste.
[115]
Huiusmodi namque
munera deus non curat.
Satanas autem insinuat, ut aut nulla, timentes egestatem, aut
iniusta distribuatis, et nefanda faciatis. Deus quidem delictorum
ueniam et largitatem, atque sapientiam iniungit :
qui quandoque discretionem cui
uult optimum munus efficit, quod nemo nisi sensatus, et nequaquam
inanis cerebri percipit.
[116]
Eleemosynas palam facere,
bonum censetur : clam uero, melius.
[117]
Et haec peccata tollit.
[118]
Deus namque
secretorum cognitor, omnium iudex, beneficium omne factum, seu
propositum agnoscit.
Mali uero suffragio carebunt.
¶ Meum quidem est, nequaquam tuum, uias rectas, cui uoluero,
patefacere. De bono uobis commisso, uestris proficientes animabus,
eleemosynas facite singuli.
[119]
Deus enim singulis suas reddet,
neminique malum faciet ipse.
Maxime tamen illis benefacite pauperibus, qui uno
loco morantes, et pro uerecundia nil postulantes, diuitibus uel sibi
suisque sufficientibus qualitercunque connumerantur. Hoc enim summe
deo placet.
Generaliter
quidem substantiam suam die noctuque palam et clam in Dei nomine
distribuentes, diuinam misericordiam assequuntur, nec hic, nec in
alio saeculo timorem habituri.
[120]
De foenore uiuentes, non nisi quasi
daemoniaci resurgent, cum ipsi foenerare, quod deus nefas et
illicitum statuit, licitis annectant : dicentes foenus esse, qualis
est mercatura. Linquens peccatum, et poenitens, factum praeteritum
deletum et ad nihilum redactum extimet : regrediens autem, et
reincidens, ignem perpetuum sine termino sentiet.
[121]
Hunc etiam, sicut et omnem incredulum ac peccatorem,
Deus abhorrens, deprimit.
Eleemosynarios quidem et beneficos omnes, quales
sunt credentes, et orationibus insistentes, ac debita Deo
persoluentes, sua dilectione summoque bono ditat.
Boni itaque uiri, Deum timete, et
foenerare praetermittite.
Sin autem, iram et odium Dei atque prophetae
sustinebitis.
A foenore
digrediens, capitale solum accipiat : nihil quidem ex alieno, nec
alii de suo, debitore persoluere nequeunte, suam possibilitatem
expectet, et eleemosynas agat. Hoc enim sibi commodius est, atque
melius.
[122]
¶
Diem uestri reditus ad Deum, qua quisque secundum modum atque
mensuram suorum operum, Deo nemini malum faciente, suscipiet,
timete.
[123]
Emptionibus ad terminum factis, adsit scriba
fidelis, et Deum timens, qui nihil addat seu minuat, nec quid
falsitatis immisceat. Et si bene promere nescius et infacundus
fuerit, alius ueridicus pro eo dicat.
[124]
Sintque
[21]
duo uiri testes, uel unus uir duaeque mulieres idoneae, ut
alteram immemorem altera reducat ad memoriam. Diligenter quidem hoc
intuendum, ut omnibus mercationibus ad terminum factis, aliter non
semper est necesse, testes atque scriptor adhibeantur, ut nulla lis
sit, aut controuersia de re ipsa uel termino, breui seu longo
oriatur.
[125]
Sed si
scriptorem, uelut in itinere, reperiri sit impossibile, pignus
sumatur.
[126]
Quod si alter alterius fidei mercaturam
commiserit, debitori summe cauendum est, si Deum timeat, ne dolum
aliquem seu molestiam inde faciat creditori.
[127]
Testimonium
nullatenus negetur, cum hoc magnum peccatum sit.
Et Deus, cuius sunt uniuersa
coelestia atque terrestria, omnia occulta perspicit, et omnia librat
aequanimiter, tam corde retenta, quam uoce patefacta, iis ueniam et
bonum, iis malum pro uelle suo discreto conferens, super omnia
potens. Testes atque scriptorem nemo laedat, nec eis molestiam
inferat : Sin autem, summe Deum offendet.
¶ Libro sibi coelitus misso propheta fidem adhibuit. Sicque boni
uiri cuncti crediderunt in Deum, et suis angelis ac libris atque
prophetis consenserunt. Inter prophetas discutere nemo praesumat.
[128]
Quorum hic habetur
sermo : O Deus, nos ad te redituri, tuum audientes praeceptum
paruimus, ueniam expectando,
et praecando, ne uindictam de obliuione uel errore
nostro sumas, uel nobis ut antecessoribus nostris tuam iram
immittas, seu nostris humeris intolerabile quicquam imponas, cum
tuum sit, a nemine quicquam nisi secundum uires suas exigere, et
singulis secundum opera sua facere.
[129]
Tu Deus esto nobis misericors atque propicius, ueniaeque dator, qui
es Dominus noster, et nos a malis hominibus protege, et contra
seditiosos auxiliare.
De gente Ioachim ducentorum uerborum.
AZOARA V.
†
[130]
Deus pius atque misericors,
scilicet uiuus, et altissimus,
praeter quem non † est alius :
qui prius testamentum, deinceps Euangelium rectas
uias hominibus tradidit : postremum librum ueracissimum * uidelicet
Alfurcam
[131]
uestrae legis confirmatorem uobis
desuper praebuit. Isteque continet uerba quaedam firmissima, et
infringibilia, quae sunt libri scilicet mater ac materia : quaedam
uero contraria, quae nutantis peruersique cordis homines ad
controuersiam caeteris inferendam, et ad expositionis suae notitiam
exequuntur. Expositio uero sua soli Deo et sapientissimis, qui toti
libro credentes, totum a Deo datum esse testantur, cuius nulli nisi
sapientes memores existunt, patet. Increduli quidem, et huic libro
contradicentes, cruciatus grauissimos, et omnimodas angustias
patientur, altissimo Deo uindice : cuius sapientiae nulla sunt
incompraehensibilia,
qui
uuluae conceptum prout uult, cuilibet similem operatur.
Ille igitur post legem suam rectam a
se nobis intimatam, cum sit omnium bonorum largitor, omnium gentium
congregator,
illa die
post certum a Deo terminum propositum uentura, qua nec proles, neque
pecunia, nec eloquium prodesse quibit, animos nostros infirmari,
mutariue non patiatur.
¶
[132]
Per Pharaonis suaeque gentis et
propriorum etiam mandatis Dei contradicentium exitium, diuinamque
uindictam,
et per
miraculum etiam factum in illis duobus exercitibus, quorum alter Deo
seruiens, alterum Deo contrarium quadruplum uisu iuuante uicit :
increduli diuinam grauitatem atque uindictam pertimescere, et ad
fidem conuerti, et tuo nunc parere praecepto deberent.
[133]
Mulierum coitus,
et filiorum amplexus, et auri argentique pondus innumerum, et equos,
boues, ac pecora, simul et agriculturam, quae cuncta secularia sunt,
[134]
quibus meliora Deus timentibus eum pollicetur,
[22]
paradisum scilicet, ubi perseuerantes
sponsas decentissimas, deique dilectionem omnia uidentis habebunt,
plures uelut summe decora gaudent assequi.
Credentes quidem in Deum,
peccaminumque suorum ueniam postulantes, et ab ignis feruore
liberationem,
abstinentes, et ueraces, orationibus insistentes, et eleemosynarii,
deo teste, et angelis
atque scientibus, qui unum solum deum incompraehensibilem et
sapientem creatorem esse fatentur :
coram quo nulla lex perhibetur, nisi tantum hominum
sese totos suaque negotia deo uouentium, paradisi gaudio
perfruentur.
[135]
Contradicentium autem, seu non
credentium Dei praeceptis, deus ipse iudex facta sua conferens
existit.
Si quis tecum
disceptare uoluerit, dic te faciem tuam ad deum eiusque sequaces
conuertisse, quod agendo tam legem scientes quam illiterati bonam
legem sequentur. Sin autem, tuum est mea praecepta gentibus
solummodo patefacere.
[136]
Increduli, et
propheticidae, et iustorum quorumlibet interfectores,
in hoc seculo contemptibiles, et in
alio perpetue damnandi, poenam grauissimam tortoris atque uindicis
expertes subibunt.
Partium libri latoribus ad librum ascitis, ut inter eos iudicium
discretionem praebeat, quidam eorum renuunt :
[137]
Quorum haec est sententia, quod
ignem gehennae non nisi numero dierum praeterminato sentient,
et ad diem ueritatis
quilibet accedens, operum suorum mercedem accipiet, Deo iudice
nociuo nemini.
[138]
Tu quidem gentes edoce, quod deus imperii dator, rex
regum et potestatuum potentes deprimens, pauperes eleuans, cum in
ipsius potentis manu sint omnia,
diei noctisque continuator, uitae dator, et
mortificator, cui uult dona facit innumera.
Nemo uir bonus incredulum amicum
loco boni, nisi pro timore solo suscipiat.
[139]
Hoc igitur summe cauendum, cum ex hoc multam
offensionem contrahat deus.
Deque secreta deus, et uoce prolata, et quaeque
coeli terraeque condita noscens :
die, qua cuique sua respondebunt opera, omnis malus
sui suorumque factorum inter capedinem atque distantiam esse
plurimum uellet, deumque simul abesse : cum ipse tamen singulis
benefaciat.
¶
[140]
Deum diligentes me sequentur,
sicque diuinam dilectionem, peccaminumque ueniam a Deo pio ueniae
datore consequentur.
In
deum itaque credentes, prophetae credite, nisi deitatis amore carere
studeatis.
Adam, ac Noë,
et Abraham, illiusque posteritatem,
et Ioachim, alios scilicet aliorum filios Deus
elegit,
et super omnem
gentem extulit.
[141]
Mulier Ioachim se grauidam sentiens inquit : Tibi uentris mei
conceptum Deus omnium creator uouens, ipsum tibi soli supplicem,
seruientem deuote postulo : colligere digneris.
[142]
Cum natam autem peperisset,
eique nomen Maria posuisset, deum testem sexus sui partus aduocans
inquit : Natam meam, suamque prolem, tuo penitus obsequio deuotas, a
tentationibus et insidiis diaboli protege.
Hoc matris uotum Deus benigne
suscipiens, natae suae crementum optimum, corque firmissimum
praebuit. Hanc Zacharias in domum suam atque tutelam suscipiens,
quotiens ut orationes funderet, ad altare processit, fructus optimos
intempestiuos super eam inuenit.
[143]
Quae ab ipso
quaesita, unde sumeret ? inquit, a Deo, qui cui uult, dona facit
innumera.
Zachariae
deinceps Deum ut filium sibi gratum et honorificum tribueret,
deprecanti, cum orationes ad altare coram Deo funderet,
angeli responderunt : Deus uestrae
petitioni satisfaciens, optimoque nuncio laetificans, filium
permittit Ioannem, confirmantem uerbum Dei.
[144]
Eritque uir
bonus, uirgo perseuerans, magnusque propheta.
Zacharias inquit : Cum sim
[23]
senex, mulierque mea sterilis, quomodo prolem
Creator faciam ? Inquiunt angeli : Deo nihil est impossibile.
[145]
¶
Zachariae poenitenti, sibique difficile quid imponi postulanti,
triduanam taciturnitatem nisi signis tantum cum hominibus, et
di†uinam inuocationem, precisque studium sero maneque Deus iniunxit.
Angeli rursus Mariam
alloquentes inquiunt : O Maria, omnibus uiris et mulieribus
splendidior et mundior atque lotior,
soli Deo perseueranter studens, ipsum cum humilibus,
genuaque Deo flectentibus adora.
Tibi, qui nequaquam intereras sortes proiicientibus,
et curam agentibus quis Mariae custos efficeretur, haec arcana
secretissima committo.
Angelis dicentibus, O Maria tibi summi nuncii gaudium cum uerbo Dei,
cuius nomen est Christus Iesus filius Mariae,
†
[146]
qui est facies omnium gentium in
hoc saeculoque futuro, senes, et infantulos cunabulas seruantes
conueniens, prudens, sapiens, uir optimus ab uniuersitatis creatore
mittitur.
[147]
Respondet illa :
O Deus, cum uirum non tetigi, filium quomodo concipiam ?
[148]
Inquiunt angeli : Deo nihil
occurrit impossibile, omnia prout uult operanti : cuius mandatum
omne suum placere perficit :
Ipseque filium tuum cum diuina uirtute uenientem,
librum legiferum, omnisque magisterii peritiam, et testamentum ac
euangelium,
mandatumque
filiis Israël edocebit. Ille namque formis uolatilium luteis a se
compositis insufflans uolatile faciet : caecos et mutos curabit :
morpheaticos atque leprosos emundabit : mortuos creatore cooperante
uiuificabit : quidque commestui, quidue dispositioni deputatum sit,
propalabit. a in Deum a credentibus miracula censentur.
[149]
Quae cunct
[150]
Vetus testamentum confirmabit : quaedam
tamen prius prohibita licitis annumerabit, seque cum diuina uirtute,
potentiaque uenisse patefaciens inquiet, Timentes Deum me
sequamini :
Deus enim
mei uestrique dominus est : Quem adorantes, recto procedetis
tramite.
¶
Sciens Iesus eos in sua incredulitate obstinaces manere, inquit :
Quis in Dei nomine me sequetur ? Viri quidem albis induti uestibus
respondentes, dixerunt : Nos in Dei nomine te sequentes, in Deum
credimus, te teste, dixeruntque,
[151]
O
creator nos huic libro fidem adhibentes, legatumque tuum imitantes,
fidelibus atque credulis adscribe.
Fraudulenti uero, eum decipere nitentes, ab ipso
uelut a callidiore potius delusi sunt.
[152]
Quem creator taliter affatus est : Ego tuam ad me
reducens animam, et exaltans, et ab incredulis te liberans, eos qui
te secuti sunt, eisque tuo uerbo non crediderunt, usque ad diem
publicae resurrectionis supponam. et tunc ad me tuo reditu facto,
controuersiam tuam atque litem discutiam,
et incredulos omni uindice
tutoreque carentes summis cruciatibus hic seculoque futuro
profligam.
Fidelibus
quidem et benefacientibus, merita sua cum gaudio perpetuo conferam,
malos atque flagitiosos perhorrescens.
[153]
De
uirtutibus atque iusticiis Iesu, quodammodo gerentis Adae
similitudinem,
ista tibi
reuelare decreuimus.
Adae quidem de terra plasmando Deus inquit, Fiat : et factus est.
Tu quidem dubitans et
incredulus, ut qui nunc hoc asserit, nunc renuit, cum habueris
firmum, sic nullatenus esse velis.
Et si quis ratiocinationem huius rei et
controuersiam post hanc scientiam tibi desuper traditam inire
uoluerit, dic, filiis uestris, et uiris, mulieribusque similiter
aduocatis, eorum utique singulis mendacio consentientibus anathema
iramque Dei iniungamus.
[154]
¶
Creatorem non nisi solum unum, incompraehensibilem, et sapientem,
ueracissimus perhibet
[24]
fermo,
praeter quem non est alius.
Cuius si quis uerbum quidpiam mutans incredulus
extiterit, Deum agnoscentem uiolentos et flagitiosos iudicem
habebit.
Vos uiri leges
scientes, huius sermonis sectatores, ut unus idemque sermo sit
omnium nostri, constanter estote : ut nos non nisi deum unum
participe carentem adoremus, nec uestri quis alius quasi uerbum dei
constituat.
[155]
Illis autem hoc
facere renuentibus dic, quod nos in deum credimus. Testes estote
uiri legum :
Cur uestrae
ratiocinationis et sectae firmamentum ex Abraham illicitis ? cum
testamentum, nec non et euangelium post ipsum traditum fuerit,
affirmantes quod
nescitis.
[156]
Ipse quidem nec
Iudaeus, nec Christianus, sed uir dei fidelis, et non incredulus
uixit, eiusque sequaces uiri praeelecti.
Hic quidem propheta, eiusque sequax, omnesque
credentes in deum, ut uiri boni Dei sunt :
secundum uelle uero quorundam
gentium legi subiacentium, erronei caecique uiuentes. Sed licet ipsi
nesciant, animas suas solum error abducit.
Viri legis, cur cur Dei
praeceptis agnitis non creditis ?
Cur scientes ueritatem tacetis ?
¶
Pars gentium legis inquit, praeceptis traditis bonis uiris per diei
portionem credite : completoque die, usquequo conuertantur, negate.
Et nemini nisi legem
uestram sequenti credentes dicite, Omnes uias cuilibet a deo
traditas, cum ille sit benignus atque sapiens, optimas existere :
qui sibi dilectis
propicius atque misericors,
munera pro uelle suo maxima facit.
Sunt quidam legi subditi, qui auri
talentum sibi commendatum optime reddunt. quidam uero solidum
commissum abnegant, de postulante se minime curare dicentes, et de
Deo scienter mentientes.
[157]
Sermonem firmum et constantem,
deumque timentem, deus ipse diligit.
[158]
Fideiussionem et iusiurandum pro modico gerentes, nil boni saeculo
futuro sumpturos, nec deus alloquetur, nec aspiciet die iudicii, nec
illis qui poenam grauissimam subeant, quicquam prodesse poterit.
[159]
Quidam item homines uerba libris, quae licet
opinio ferat, de ipso minime sunt, admiscentes, Deo scienter
mendacium imponunt.
[160]
Non est
cuiquam idoneum et opportunum, cui deus librum et sapientiam
permiserit, atque prophetiam docentem homines, persuadere, ut Dei
loco adoretur. Sed potissime persuadete, ut praesules et sacerdotes
cum noticia sibi tum a libro,
tum a legatis comparata diuinis obsequiis
perseuerent, non angelos, non prophetas deos existimando, cum prius
uias rectas edocti sint.
Deus quidem a prophetis, quibus libros et sapientiam tradidit, prius
pacto foederis sumpto legatum firmantem, quod nostris inest manibus,
cui uult nos adhibere fidem, et auxiliari, misit. et illis hoc
pollicentibus inquit : Huius polliciti firmati testes, quibus et ego
testis accedam, statuite.
¶
Omnis huiusmodi testimonium imitans, malis et flagitiosis
annumerabitur.
Cur
alius, quam Dei legem, quem omnia coelestia atque terrestria, ad
quem et ipsa redibunt, et pro uelle posseque uenerantur, tanto
desideratis studio ?
Dicite uos credentes in Deum, praeceptisque tibi, et Abrahae et
Ismaëli, et Isaac atque Iacob duodecimque tribubus, similiter et
Moysi et Cristo prophetisque caeteris, quos discernere nimis est,
desuper a deo fide nostra missa, fidem et testimonium adhibemus.
[161]
Quis
aliud per fidem quam legem assequi studet ? Omnis quidem incredulus
saeculo futuro damnandis annumerabitur.
Viam ueritatis agnitam linquentes, cum prius
miracula uidentes ueritatis prophetae teste se extitissent, quonam
modo sua doctrina deus instruetur ?
Malis etenim ira dei ac cunctorum angelorum et
hominum promerentibus, omnis humana diuinaque pietas, rectaeque uiae
doctrina subtrahuntur :
eisque sic semper manentibus, malum expers
[25]
alleuiationis et decrementi, respectusque diuini superincumbet :
nisi qui postea
poenitentes et bene agentes fuerint. Illis enim ueniam gaudiumque
tribuet.
Eorum
reconuersionem, qui prius credentes increduli facti suam augmentant
nequitiam, deus minime colligit : nec eorum cuiusuis sic in errore
mortui redemptionem quicquid auri terrae capacitas sustineret,
acciperet. Poenam igitur grauissimam absque uindice suffragioque
patietur.
[162]
AZOARA VI.
[163]
Plenam dei gratiam
dilectionemque nostri nullus assequetur, nisi prius de sibi dilectis
distribuerit.
Ante testamentum positum atque
firmatum, omni cibo, nisi quem Israël sibi posuit illicitum, uesci
filiis Israël licuit. Allato testamento, an uerax sit hic sermo
uideamus :
Et quisquis
deo mendacium ulterius imposuerit, malis adscribatur.
Tu uero caeteris intima, deum
ueraciter iniunxisse,
[164]
quod
Abrahae sectam imitentur : qui nec incredulus, nec idololatra,
primam orationis domum
Mecham, scilicet locum benedictum, ubi ex ipsius Abrahae aedificio
uirtutes sunt manifestae, primo fundauit.
Quo quilibet ingressus, omnis
timoris expers, quietus existit : Huncque locum ab omnibus honorari,
et a quolibet sua facultate permittente peti, deo summe placet :
Incredulos autem, minime curat.
Homines legum factores, cur dei praeceptis, qui
testis est omnium suorum operum, non pareant :
uel quare quicquam in ipsum
credentes de lege sua iniuste peruertant, cum ipse singula sua facta
dinoscat, percontare.
Viri boni, si illos legum factores imitari uelitis, uos prius bonos,
malos efficient.
[165]
¶ Cum uirtutum Dei
lectionem uestrum prophetam habeatis, ad deorum sectam cur
conuertimini ? Omnis Deum inuocans, rectam uiam exequitur.
Viri boni, Deum,
quantum ille meretur, pertimescite, lege bona perseuerantes,
omnesque Deo tutori
nostro cohaerentes, eiusque misericordiam petentes, dilectionis
foedus factum nunquam rumpite.
[166]
Si qua uestris
quibusdam hostilitas inciderit, omni semota discordia, se secundum
Dei uelle consimiles et unanimes quasi fratres efficiant, Deum
imitando, qui solus uos insidentes praecipitio, ignisque concauo, ne
casum et pestem pateremini, diligenter extulit.
Suarum uirtutum atque miraculorum
notitiam uobis Deus taliter pandit, ut sitis sibi gens fructuosa, et
antecedens, res scitas atque licitas praecipiens, et illicita
prohibens :
non eorum
imitatrix, qui post uirtutes agnitas, schismate facto multa nociua
perpessi, maxima grauissimaque pericula subibunt,
die qua facierum quaedam
albescent, quaedam uero nigrescent.
[167]
Nigrescent quidem, quae
fide relicta, factae sunt incredulae, summum malum ob hoc
gustaturae.
Horum autem
albescent facies, qui lege bona perseuerantes, diuinam adepti sunt
misericordiam.
Istis
diuinis uirtutibus tibi ueraciter patefactis,
scito Deum, cuius sunt uniuersa,
et ad quem cuncta redeunt,
suae gentis malum nequaquam uelle.
Vos quidem gentem meliorem esse
constat, quae dei praeceptis prius per uirtutes agnitas parens, et
illicita prohibens, Deum inuocat et adorat. Et si legum factores
uobis consentientes uestram legem sequerentur, sibi commodiores et
meliores existerent. Eorum tamen quidam credunt, quidam uero
minime.
[168]
¶ Illi quidem
uobis nequaquam, nisi uerbo solo, nocere poterunt. In litibus namque
terga uertent, nec adiutorem inuenient,
cum pusillanimitate pressi, et ubique rei constituti
ac affligendi, nisi propter foedus mutuum Dei nutu factum, iramque
Dei promeriti, et ad inopiam ac paupertatem redacti
[26]
sunt. Omnia quidem haec illis incumbunt, et eo quod
increduli et iniusti propheticidae omnibus uim inferentes pro posse
suo simul et uelle, nil pro iustitia perfecere.
[169]
Viri legum, de nocte surgentes, lectionique uacantes,
qui credentes in Deum,
ipsum tota nocte deprecantur,
diemque iudicii
timentes, licita peragunt, et ad omne bonum festini, et illicita
prohibentes, caeteris merito praeferuntur.
Deus omnium iudex, seque
diligentes agnoscens, neminem quicquam bonae operationis suae
perdere sinit.
[170]
Incredulis autem nec proles, neque
substantia sua prodesse poterit, quin flamma interminabili
torqueantur.
Horum
quidem sumptus in hoc saeculo uento nociuo, flatu suo cultus hominum
noxiorum confundenti, assimilantur, ipsique sibi malum inferunt,
nequaquam Deus.
[171]
Viri boni, nemo uestri uerbis eorum credat, quoniam abhorritionem
odiumque uestri, lingua sua propalant, maius autem intrinsecus
abscondunt.
Vos itaque
tum dogmate nostro, tum proprio sensu praemuniti, eos uobis
diligentibus inimicari, perpendere potestis. Ipsi tamen uobis toti
libro credentibus immixti, uestram legem penitus amplecti
confitentur : semoti autem obstrepunt, et ex ira nimia saepius
ungues rodunt. Dic illis, ut cum hac ira moriantur, Deum tamen
omnium secreta cordium noscere sciant.
Quanquam illis uestri meriti gaudium adueniens
dolorem, uester cruciatus gaudium pariat, eorum uelle nil nocumenti
uobis inferet, si deum timentes induraueritis. Ipse namque nostros
actus omnes circumuallabit.
[172]
¶ Die
qua mane domum tuam egressus, ad loca litibus aptanda, uires Deo
audiente atque sciente plurimum animasti,
duabus uestris cohortibus omnimodo
fatigatis uos omnium bonorum auxiliatores,
qui uobis etiam pauca manu
multorum uictoriam in Badar praebuimus, uim atque suffragium
contulimus, uestrisque bonis hominibus quodammodo desperatis,
atque dicentibus
uestram manum aduersus hostes minime sufficere posse,
licet ipse Deus angelorum
armatorum tria millia mitteret, dixisti :
[173]
Si
Deum timentes induraueritis, dominus uobis auxiliabitur, huc cito
missurus quinque millia angelorum, belligerantium similium.
Hoc quidem miraculum
non ob aliam causam Deus uobis edisserit, nisi ut uos saepe bono
gaudioque firmet,
et
partem incredulorum debilitet, suis faciebus plagas inferens, aut ad
nihilum deducens.
Eius
enim solius sapientis et incompraehensibilis est omnis uirtus, atque
uictoria.
Tua quidem manus nihil horum possidet :
quippe cuius sunt uniuersa coelestia
atque terrestria ipse pius, ueniaeque dator, aut ad se trahens illos
ueniam faciet, aut illis malis malum inferet.
[174]
Omni timenti Deum
summe cauendum, ne de foenore uiuat.
[175]
¶ Ignem incredulis
praeparatum timentes,
Deo obsequium praestando, et ipsum legatumque suum sequendo,
ueniam atque paradisum
timentibus Deum fabricatam, cuius capacitas coelo terraeque
coaequatur, promerebitis.
[176]
In tempore famis et ubertatis, sua
pro Deo distribuentes, iramque corde funditus prementes, et
condonantes iniurias,
et pro peccatis poenitentes, nec ipsa scienter celantes, castos
etiam, omnes tandem Deum inuocantes, et benefacientes,
Deus illis ueniam faciens, in
paradiso quemque secundum merita sua ditans locabit.
[177]
Illicita
uero, animabusque suis nociua gerentes, igne feruebunt indeficienti,
[178]
Mores et consuetudines antecessorum uestrorum pertranseundo
perspicite, ut quis qualisue finis contradicentium esset,
percipiatis.
Haec
quidem timentibus Deum, eiusque sequacibus manifesta sunt
castigamina.
Tu quidem
omnem dolorem et tristitiam, ac
[27]
desperationem expelle : quia tu tuique super caeteros sublimati
estis, si in lege bona perseueraueritis.
Si uobis aduersitates incubuerint,
similiter et caeteris incubuerint. Isti quidem sunt dies casus,
atque fortunae. Deus malos abhorrens, in se credentes agnoscat, de
cunctis testes accipiendo.
¶
[179]
Bonos homines deus mundat et purgat : incredulos
autem, ut ferri purgamentum eiiciens, ad nihilum reducit.
Opinati estis uobis aditum
paradisi patere, nisi prius adeo fortibus et magnanimis in bello
perspectis ?
[180]
Ante litis
ingressum, uos morti paratos firmabitis : Nunc eam uidendo, quid
agetis ?
[181]
Machumeto non nisi legato Dei, quem et
caeteri praecesserunt prophetae, natura caedeue perempto, uestram
legem defendentes, suum terminare negotium studeatis. Sic enim uobis
deo grates referentibus, suffragium atque munimen tribuet diuina
manus.
Nullus igitur
mortem subire poterit, nisi deo uolente, tempore scilicet statuto.
Deus omnium uota dinoscens, omniumque diues, mundana quaerentibus
temporale, petentibusque coelestia summum bonum tribuit.
[182]
Constat
item, multorum prophetarum uiros summates, pluresque bonos
interfectos esse : nec inde detrimentum seu timor oppressit Deo
pugnantes, qui fortes et induratos diligit, atque sustentat,
et hanc suam orationem
benigne suscipit : hic saeculoque futuro illis misericors atque
propicius,
ueniae
dator, cum cunctis benegerentibus benefaciat.
[183]
O deus, culpas nostras ablue, peccata dimitte,
pedes firma, et uim atque uirtutem nobis contra malos et incredulos
tribue.
[184]
Incredulos nullatenus quis sequatur, ne deuium
et erroneum, illum uertendo, faciant, sicque damnandis adscribant.
Deus autem omnium
optimus iudex, semper est sequendus.
¶ Cordibus incredulorum ob incredulitatem et obstinantiam in uia
praua turbationem immittam, ignisque perpetui feruori tradam.
Priusquam uestris
cordibus dissensio titubatioque fatigans inhaesissent, uobis
digredientibus a caeteris, ut uester successus claresceret, me prius
tamen uobis dilecta patefaciente,
[185]
Deus
uobiscum pro suo uelle foedus firmauit, uobis omnia peccata uestra,
sola gratia misericordiaque condonans.
[186]
Vobis tamen postea lite relicta, per rupes atque conuexa
fugientibus, nec prophetam uos retrouocantem, ut qui fortiter agendo
saeculi futuri gaudium assequeremini, exaudientibus, curam atque
dolorem Deus immisit.
[187]
De praedae quidem amissione, uestrique
detrimento, deo daturo ueniam, consolemini, nihil timentes, cum post
dolorem habitum uobis quietum somuum deus induxit. Quo uobis
refocillatis, uestri quidam animarum suarum commodo studuerunt :
quidam de Deo rem iniustam atque nefandam cogitauerunt, intrinsecus
retentam maliciam nequaquam propalantes :
[188]
cum in
solius Dei manu cuncta, in nostra uero nulla sint posita. Unde illis
dicentibus, se nequaquam interfici, si manus sua disponeret,
manifesta eos, licet in propriis domibus atque lectis quiescerent,
hostium manu superueniente perimendos. Deusque cognitor omnium
uestrorum, arcana cordium cognoscit.
[189]
Sciendum quidem,
diabolum omnibus die belli retrocedentibus, regressum propter actus
antecedentes machinatum esse. Horum tamen omnium ueniam deus,
omnibus benefacientibus propicius, permittit.
[190]
Viri boni,
nullatenus incredulis consentiatis, qui suis amicis praedatum
pugnatumue proficiscentibus dissuadent, dicendo : Vestris domibus
immorando, naturae caedisque mortem euitare possetis. Horum tamen
corda dolor et desperatio penitus occupant : Deusque singulos
uestros actus discernens,
hos uiuificat, illos uero uelle suo mortificat :
omnibus in itinere suo mortuis
[28]
ueniam,
[191]
quae cunctis uestris possessionibus praeualet,
largiens,
et ad
iudicium mitissimum reuocans.
Si tu grauis rigidique cordis existeres, nequaquam
discederent. Sed tua tibi tuisque mollicies obfuit. Unde nunc illis
condonans, illis a Deo ueniam perpetra : eosque deinceps consulens,
de omnibus tuis negotiis delibera, et in omnium rerum exordio te Deo
tutori commenda.
[192]
Quo uobis auxiliante, quis uos uincere quibit ? eo uero
nocente, quis subueniet ? Cui singuli sapientes se commendant.
¶
[193]
Dedecus et illicitum prophetae censentur,
ut cum praedatum uenerit, quid praedae negetur. Haec namque faciens,
die qua quisque a Deo nemini nocente sua merita suscipiet,
secundum graduum coram
Deo distinctionem,
cum
negato coram ueniet.
[194]
Deus
quidem e uobis prophetam docentem prius erroneos uias rectas, et
legem, et castigantem animas, atque mundificantem excitans, bonis
hominibus multum beneficium contulit :
uobis semel mala, secundoque duplicata passis, et
mirantibus hoc unde contingeret, uosmetipsos causam illius esse
patefeci :
[195]
quia Deus est
omnipotens,
qui die
coniunctionis exercituum mala uobis accidere permisit, ut fortes et
bonos
ab hominibus
praui cordis et inconstantis discerneret, qui scilicet pugnare,
hostesue reiicere in Dei nomine rogati dixerunt : Si pugnare
sciremus, uos sequeremur. Sed illi potius incredulis quam bonis
consentientes, aliud quam corde retentum, uoce proferunt,
morantes domo, sibique dilectis
dicentes : Si modo uerbo parerent, nullatenus interficerentur. Si
ueraces sunt, se morti subtrahant.
[196]
In uiis
Dei morientes, nequaquam mortui dicendi sunt.
Illi namque de bono Dei
dilectioneque gaudentes, apud deum uiuunt, expectantes post se
relictos, nilque timentes.
AZOARA VII.
Istis, sicut et cunctis
obedientibus Deo,
prophetaeque suo, beneque facientibus, bonam de Deo spem habentibus,
deus iudex, nulli quicquam auferens, maximam mercedem tribuet, post
laborum sustentamentum.
[197]
Illos quos
sermo uentilat aduersus uos, congregati, timete, uos praemuniendo,
Deoque commendando, fidem suam augendo, dicentes : Deus suum uelle
faciet cum prosperitate, commodoque.
Illaesi reuersi, Dei summe diligendi, et
honorificentissimi, dilectionem adepti sunt.
[198]
Illos quibus diabolus
timorem immittit, nemo uir bonus timeat, sed me tantum.
Increduli rursum, et ad malum
ueloces ac proni, penitus negligendi, uelut sibi, non Deo nociui,
malumque grauissimum saeculo futuro passuri ubi nequaquam Dei
participes erunt.
[199]
Hic autem omnis uitae status secundus et prosper
illis a Deo permittitur, non ut suis animabus fructificent, sed ut
peccata sua multiplicent.
[200]
Ad
uestrae legis item confirmationem, et bonorum in ea perseuerantiam,
ferruginem prius atque fecem abiicere Deus uoluit : qui uos ad
incognitum et absens sublimare uolens, legatum pro uelle suo uobis
doctorem misit. In deum itaque credite, suoque legato parete,
mecedemque maximam et gaudium accipietis.
[201]
Dissimulatores et auari,
non efficaciter intelligunt, bona sua sibi saepius malum grauissimum
generare, Deo totius haereditatis coeli terraeque domino facta sua
sciente, illis mercedem aequalem suis meritis allaturo.
¶
[202]
Eorum sermone scripto, qui deum pauperem,
seque diuites asserentes, propheticidae facti sunt iniuste, eos sic
alloquemur : Damnati, reique poenam, ignisque feruorem,
uobis propter actus uestros
antecedentes paratum gustate, me nemini malum uel iniuriam agente.
[203]
Dicentibus deum sibi mandasse, ne cuiquam
[29]
legatorum, nisi prius igne diuino adueniente, et
holocaustum consumente uiso crederent, dic : Ante te legatos cum
multis uirtutibus, et hac ab illis quaesita uenisse, et ab illis
nequaquam ueridicis interfectos esse.
[204]
Non mirandum itaque, si
uobis non paruerint, cum praedecessoribus uestris uenientibus cum
uirtutibus, et psalterio, libroque splendidissimo contradixerunt.
[205]
Omnis
homo mortem gustabit, nec alias quam saeculo futuro mercedem
habebit. Illeque solus felix, quem Deus ab igne liberans, paradiso
locabit.
[206]
Illa namque firma : haec uero uita,
omniaque mundana, fortuita sunt.
Vestrorum corporum detrimentum, damnumque pecuniarum
incurretis, et a uiris legum contumelias atque conuicia saepius
audietis. Sed si patientes, et fortes, Deumque timentes
perseueraueritis, aeterni gaudii praemium possidebitis.
[207]
Inter Deum uirosque legum pacto
foedereque firmato, scilicet quod ipsi doctrinam a Deo susceptam nec
gentibus negarent, nec inuite dissimulando darent, omne pollicitum
post terga proiicientes, ad nihilum redigentur.
[208]
Suorum factorum ostentatores, et ex operibus alienis, reue non facta
laudis affectatores, malum diutinum atque graue subibunt.
Coeli terraeque machina, et noctis
atque diei uicissitudo,
quarum opifex solus omnium est rex, et omnipotens,
manifestae sunt sapientibus
uirtutes.
¶
[209]
Omni modo Deum inuocantes, et coeli terraeque
compositionem mirando, sciendoque Deum hoc pro nihilo non fecisse,
dicentes :
Tu domine
misericors, nobis tuum praeconem exaudientibus, ut legem rectam
sequeremur, nostra condona peccamina, nosque defunctos bonis
adiunge,
a te nobis per
prophetas atque legatum pollicitum complens, nec die iudicii nos
contemnens, ab ignis feruore, quo malos sine remedio grauiter
affliges, libera : quia tu termino proposito, ueraciter omnium
causarum iudex existes :
Isti inquam sic dicentes, huiusmodi responsum
audiunt : Neminem, seu uir sit, seu mulier, hic uel ille, quicquam
suorum operum amittere sinam. In litibus praedictis, mortem seu
damnum amore mei passos, et a domibus suis eiectos, suorum data
peccaminum uenia, secundum gratiae meae, suique meriti modum, cum
mea retributio sit maxima, paradiso locabo.
[210]
Summopere
cauendum, ne uobis in terra, cum illa sit angustissima, participes,
uel uestrorum negotiorum executores efficiantur :
cum ipsi ad sedem malam atque
gehennam proficiscuntur.
Velut e contrario, Deum timentes ad paradisum, ubi
est quies et aquarum fluxus : qua melius etiam apud Deum ad opus
bonorum existit.
[211]
Homines legum, deum adorantes, et in ipsum
credentes, suisque mandatis super te et super caeteros, Dei uirtutes
nequaquam pro modico ducentes, positis, fidem adhibentes,
misericordiam atque praemium a Deo, omnium operum promptissimo
computista, suscipient.
[212]
Viri boni, Deum timentes, ut praecedatis, omnibus resistendo uitiis,
bonum assidue peragite.
AZOARA VIII.
[213]
Deum, primi uiri plasmatorem, unde sua
consequenter mulier, et ex illis deinceps totum humanum genus,
sicque uos Deo operante facti estis, timentes adorate : nec foeminis
uestris consanguineis beneficia dilectionemue subtrahatis, cum Deus
et angeli custodes existant.
[214]
Orphanis pecuniam suam, nil inde,
sed de uestro comedentes, persoluite, nequaquam boni uicem malo
supplentes.
Sed si uos
illis orphanis non aequilibre rectum facere putaueritis, alias
quotcunque placuerit, duas scilicet, aut tres, uel
[30]
[215]
quatuor uxores ducite, nisi timueritis eas nullatenus
pacificare posse.
[216]
Tunc enim uel
unam, uel quod sua manus castigare quiuerit, quibus rem determinatam
donet, ducat. Res autem suas illis permittentibus, uestra uoluntate
postulante, licite comedere potestis.
Nesciis et temerariis ante dies discretionis suae
solum uictui uestituique necessaria tribuite :
Adultis uero, saepiusque probatis, et
moderatis, ac prouidis inuentis, integre reddatis, nil inde
comedentes, si diuites fueritis : si pauperes autem, parum : hocque
determinate. In redditione pecuniae testes adhibete. Deus autem
totius computi cognitor est.
Rerum a patribus seu parentibus relictarum filii, ac
filiae, caeterique portionem rectam parum scilicet, an multum
accipiant.
[217]
Horaque diuisionis propinqui, et
orphani, ac pauperes, et miseri, aliquam saltem portiunculam cum
miti dulcique sermone suscipiant.
Linquentes infantes paruulos, si timuerint Deum,
pertimescant, et inde bene loquantur.
[218]
Pecuniam orphanorum
comedentes, uentrem ignis solus cibabit : ipseque semper flamma
torquebitur in ipsa.
¶ Deo iubente, quantum duae filiae unus habeat filius. Et si plures
quam duae fuerint, ille duas tertias : si una sola, mediam :
omnesque parentes sextam obtineant, si filius affuerit. Sin autem,
parentes sint haereditarii, mater tertiam, nisi fratres habuerit.
Tunc enim habebit mater sextam, post persolutionem debitorum et
eleemosynarum patris.
[219]
Vos
nescitis, quis in Dei mandatis uobis erit magis commodus, cognatus
scilicet, an filius.
Si mulier moriens infantem uobis non
reliquerit, suae pecuniae medietatem habeatis : quartam autem, ipsa
prolem linquente. Pecuniae uero mariti mortui filio carentis,
quartam mulier habeat : octauam autem, si proles assit, post
debitorum et diuisionum persolutionem. Cumque non filius, sed alius
haeres accesserit, uir seu foemina germanum uel germanam habens,
eorum quilibet partem sextam habebit. Et si plures fratres sororesue
fuerint, post debitum eleemosynasque suas peractas sextam inter se
partiantur.
Omnis horum
praeceptorum obseruator, paradisum, quod est maximum :
inobediens omnis et praeuaricator
ignem atque gehennam, mala contemptumque passurus, possidebit.
[220]
Mulier
adulterio quatuor foeminis testibus conuicta, in domo usque dum illi
uiam Deus aperiat, uel ipsa moriatur, sit detenta : et accedentibus
ad illam malum ingeratur, nisi malo relicto benefecerint. Tunc enim
Deus pius ueniam dabit.
Nescienter autem fornicantes, citoque digredientes non sic
affligendos, Deus leuiter exaudit.
Male quidem operantes, nec ante
mortem, sed in ipso mortis articulo digredi uolentes, et similiter
incredulos morientes, Deus abhorrens poenis affliget.
[221]
Viri boni, uim mulieribus inferre, easue
decipere, uel eas sibi blandiciis subripere, ut ab ea prius sibi
data, nisi rea fuerit, extorqueantur, minime licet : sed illis
benefaciendo procedere. Cumque contigerit uos illas non diligere,
quanquam forsan adeo multum proficuum allaturo dilectae fuerint,
unam pro alia mutare licet.
Sed licet mutandae, unum quintare, seu
quantumlibet daretur, nihil inde resumere licet. Sin autem, iniustum
atque peccatum facietis.
[222]
¶ Quonam
modo qualiue mente cum inter uos coitus inter nos firmati foederis
pactum fuerit, quicquam resumere quiueritis ?
[223]
Cauendum quidem maxime, ne ductas a
parentibus secundum morem temporis gentilium ducatis, cum fornicatio
mala uia sit et immunda.
Et ut generaliter uestrum procedat eloquium, omnes hae mulieres
uobis interdictae sunt et illicitae, uestrae scilicet
[31]
[224]
matres et filiae, sorores et
amicae, neptes atque materterae, nutrices atque germanae collacteae,
matres etiam et filiae mulierum uestrarum, si a uobis tactae
fuerint : sin autem, licitae sunt. Nurus etiam, duaeque germanae,
quae tamen aliis temporibus quasi licitae sumptae sunt. Deus quidem
pius et misericors ueniam efficiet.
AZOARA IX.
[225]
Liber hic uobis coelitus missus, licitum atque
tenendum hoc uobis statuit, ut pecuniis uestris castas mulieres
undecunque quaesitas, quae maliciis semotis nec meretrices neque
fornicatrices existant, ducatis : illis pecuniam scitam et
determinatam praebendo. Illis itaque uestris taliter factis, quod
deinceps placuerit, ruboris atque timoris expertes agite. Et Deus
quidem sublimis est atque sapiens.
[226]
Impotens quidem ob
diuitiarum tenuitatem huiusmodi bonas atque generosas ducere,
secundum manus suae potentiam, mancipia bona et ad legem conuersa
ducat : estque Deus legis sapiens. Nubant quidem ea suis scientibus,
munera danda cum determinatione sumentia, ut bonae fiant mulieres,
non fornicatrices, nec amasios habentes. Illis autem deinceps
fornicantibus, medietas malorum atque cruciatuum generosis
fornicantibus inferendorum ingeratur.
[227]
Indurare tamen atque perpeti melius est,
Deo uolente, qui maiores
antecessorum afferens ueniam largitur : cum ille sit sublimis et
sapiens,
ueniaeque
dator,
leuia praecipiens
et possibilia, cum hominem fragilem atque debilem effecerit.
Sequentes uero suos
luxus et desideria, nos omnes imitatores sui esse uellent.
[228]
Viri boni, pecunias
uestras propter mendacia, ubi pactum mercaturae firmatur, inter uos
acciderit, non comedite, nec animas uestras interficite.
Hoc namque sponte malitiose
faciens, in ignem proiicietur : quod Deo leue est.
[229]
¶ Omnem se diuertentem a rebus illicitis et
pessimis, indeque declinantem, in loco gaudii pleno, summoque bono
Deus ipse collocabit : nec uos dei munera caeteris, non uobis,
parata adipisci studeatis.
Quisque namque uir seu mulier operum suorum mercedem
a deo, qui solus est omnia sciens,
obtinebit, singulis suis officiis patefactis,
Patribus atque cognatis portionem suam de rebus a se relictis
praebete : quia Deus est omnium testis.
[230]
Cum uiros mulieribus praeesse deo placuit, ut ipsi corrigant eas,
cum quibus suam expenderint pecuniam, ipsaeque deum inuocent, et
maritis pareant, et eorum secreta sibi commissa celent, ius aequum
postulat.
[231]
Quae si forte praecepta non
obseruauerint, a uobis correctae et castigatae, in domibus lectisue
detentae uerberentur, usquequo uestris nutibus atque praeceptis
pareant. Tunc autem nequaquam : quia Deus est excelsus et immensus.
[232]
Seditione
quidem uobis superueniente, seu suspecta : si pacem uoluerint,
utriusque partis uiri reconciliatum eos accedant, Deo qui est
incompraehensibilis et excelsus directionem atque connexum facturo.
Deum timentes, nullum ei
participem aestimetis. Vestrisque parentibus, et propinquis, et
orphanis, ac pauperibus, atque uicinis, et coitinerantibus, ac
peregrinis, subditisque uobis benefacite : totius ostentationis,
quam deus abhorret, expertes.
[233]
Auaris negantibus bona sibi a deo commissa, et
persuadentibus caeteris, ut idem faciant, malum et dedecus
inferemus.
[234]
Suam
quoque pecuniam, ut homines uideant, expendentes, nec deo alterius
saeculi iudici credentes, diabolis consociabunt.
Qua re uel hos in deum alterius
diei iudicem credere, uel illos bona sibi desuper data distribuere
grauat ?
Omnium tamen
deus conscius est, qui nullum librum, licet etiam sit formicae
portiuncula minus, quin computando remuneret, praetermittit,
meritumque magnum et completum beneficium multipliciter reddet, ex
se etiam
[32]
multa daturus.
[235]
¶ Die qua nos cunctarum gentium testimonium
afferentes, horum uobiscum testes accesserimus, omnes Deum non
inuocantes,
prophetisque
minime credentes, secretam planam effici, nec unquam de creatore
quid negasse, summis uotis affectarent.
[236]
Oratum euntes, nequaquam ebrii, sed penitus
sobrii sint, ut quid acturi dicturiue sint, sane cognoscant.
[237]
Post coitum item, et egestionem, antequam
orent, abluantur : nisi uel aegroti, uel in itinere fuerint, ubi
repertus aquae sit impossibilis. Tunc enim terrae mundae puluere,
quasi aqua tergendo emundari licet. Deus namque pius ueniam dabit.
Partis uero libri
datores, errorem sequentes, uos similiter erroneos persuadent.
Deus autem omnium custos
et uindex, uestros hostes agnoscet.
[238]
Iudaeis uerba legalia
distorquentibus, et in lege plurima mala proferentibus, et se quidem
audisse, et non credidisse fatentibus, commodius atque melius esset
nobis credidisse et paruisse. Sed horum paucissimi fidem
assequentur, cum Deus ipse gratiam suam atque pietatem ab illis
penitus retrahit.
Homines tamen legis, hic nostrum munus coelitus missum uestram legem
confirmans, ante quam uestras facies retrorsum agam, et sicut
caeteros die sabbati confudi, destruam, credite.
Deum adorantes, qui summe
criminalia peccata uidet, caeteris maiora nequaquam, sed minora, cui
uult condonat.
Nonne
uidetis, qualiter ipsi glorificantes suas animas exaltando,
deo mendacium, quod est
peccatum maximum, imponunt ?
Deus tamen quos uult, exaltat, nulli faciens
iniuriam, nec auferens pondus nuclei ossis.
[239]
¶ Partis item libri datores
magos, et idola credentes, dicentesque se uiam rectiorem atque
meliorem exequi,
Deus a
se repellens confundit, absque spe tutoris et uindicis.
Sed rursus diuitiarum regnique
partem, unde nihil praebent, habere dicentes, hominibus de diuino
munere sibi collato multum inuident.
A me quidem genti libro et sapientia regnoque et
maximo tributis,
cum
eorum quidem quidam crediderint, quidam minime, incredulos,
nostrisque uirtutibus
contradicentes in ignem proiiciemus, eorum cutem consumptam semper
renouantes, ut ignem sine termino gustent :
credentes autem, et bene gerentes,
in paradiso sub umbra refrigerii collocabimus.
Hoc uobis a Deo praeceptum summe
considerandum, ut depositum remunerationemque suae genti reddatis,
iudiciumque facturi recte iudicetis. Hinc enim Deus omnia uidens et
audiens, uos bene castigat.
[240]
Deo,
suoque legato, uobisque praesidenti, parete.
[241]
Cumque uerbum ambiguum ignoratumue uobis
inciderit, ad deum atque prophetam, in Deum, saeculoque futuro
credentes, uos conuertite : et haec uobis melior expositio fiet.
Nonne uidistis dicentes,
credere se praeceptis super uos et antecessores uestros desuper
missis, qualiter Atheut iudicium postulant, in quem neminem credere
seu parere mandauimus ? sed illos quam longius aberrare diabolus
suggerit,
quod ad Dei
prophetaeque mandata conuerti roganti, quam effrenes atque proterui
uiae suae malae semper innituntur.
[242]
¶ Quid facient, cum flagitium et mortem
secundum suarum manuum opus antecedens inuenient ? Malis tamen
peractis redeuntes, coram Deo se nil nisi bonum et directionem
ulterius uelle pollicentur,
Deo tamen eorum corda agnoscente. Tu quidem ab illis
discede post castigamen et dictum mentibus suis intimato.
Nullum legatum, nisi quem, cuiusque
mandata sequerentur, misimus. Et si illi tecum deum ueniam culpis
neglectis postularent, eum pium ueniaeque datorem inuenirent.
[243]
Illi
uero diuino praecepto
[33]
minime parebunt,
usquequo te iudicem suaeque controuersiae discussorem constituam, et
illi suis animabus nequaquam odium uel iram, sed ueritatem
firmissimam gestent, et ad inuicem se salutent.
Si mortem uel exitium iniungeremus,
perpauci concederent. Nostrorum tamen praeceptorum effectus plus
commodi bonique ferret,
cum eis mercedem maximam tribueremus,
rectamque uiam doceremus.
[244]
Omnis quidem Deum legatumque suum sequens, prophetis,
suisque credulis, Deique nomine peremptis, quibus Deus misericordiam
contulit, associabitur,
Deo dante : ex cuius uelle et misericordia, cunctorum abundantia
bonorum procedit.
[245]
Viri boni, summe cauete uobis in
loco timoris atque periculi, uos inde remouendo, aut bene curando.
Quidam uestri
recedentes, si manentibus illic mala contigerint, inquiunt, Deum
sibi ob suam absentiam minime fuisse :
Si bona uero, se non affuisse dolent, tanquam
aliquid magnum per praesentiam adeptos.
Istud pro saeculo futuro uidentes, propter Dei uiam
rectam lites efficiant. Omnem enim sic pugnantem, seu uictorem, seu
peremptum, maximo donabo gaudio.
Propter uiros debiles, et mulieres ac infantes
deprecantes, ut eos a uilla propter malos homines educat, sibique
tutorem ac uindicem praebeat, pugnam quare non committitis ?
In nomine Dei uiri boni
pugnent : Increduli prauique pro Amotheut, daemonis adiutores
expugnate : quia gens sua debilis existit.
[246]
Nonne uidistis quosdam
inito sibi praelio homines, ut Deum, plusue timere : caeteris
persuadere, ut manus subleuarent, et orationes ac eleemosynas
facerent, ipsique deo dicere : Quare nunc, non ante uel postea
termino litis statuto, nos litibus adscribis ?
[247]
Huiusmodi uiris manifesta, quod omnis
huius mundi pecunia possessa pauca est timentibus Deum : alius uero
maxima ubi nemo molestiam uel iniuriam sentiet,
nec locorum quisquam licet turres
cemento fabricatae, mortem remouere potest. Hi quidem commodum
sibique placitum adepti inquiunt, haec Dei sunt : mala quidem tibi
penitus adscribunt. Tu uero dic eis, omnia Dei esse. Quid de hac
gente sentiendum, quae nullius scientiae capax esse potest ?
[248]
Quicquid boni quis fecerit, Dei est : quicquid mali, suae
animae, Deo teste.
[249]
Sequens legatum, Deum imitatur.
Discedente quidem nulli custodem uigilem superponas :
Praesentes, se tui praecepta sequi
testantur : absentes noctu transmittant, Deo tamen suorum secreta
cordium dinoscente. Ab illis igitur tu diuertens, te Deo commenda,
qui est imperatorum optimus.
¶
Alchoram fidem quare non adhibent ? Qui nisi uir dei esset,
contrarietates *
[250]
multas obtineret.
Mandato securitatis seu timoris illis adueniente, parum inde
tractant. Sed si legatum homines sapientesque sequerentur, suis
retenta cordibus patescerent. Nunc autem nisi diuina pietate et
abundantia suffulti, diabolum omnes, paucis admodum exceptis,
sequerentur.
[251]
Tu uero Dei nomine pugnam committe, nullius nisi tuae solius
animae custos : bonisque similiter litis effectum persuade. Deus
namque caeterorum maliciam, cum sit eis fortior et efficacior,
repellit, eisque plurima mala retribuet.
[252]
Postulans
ab aliis beneficia ad opus inopum, beneficii partem habebit. Ad opus
quidem aliorum mala quaerenti, peccatum duplicabitur. Deus autem est
creator omnium, et custos.
[253]
Cuilibet te salutanti, salutationem
aequalem redde, uel saltem bona uerba congerendo multiplica : et
Deus omnia noscit.
[34]
AZOARA X.
Non est Deus, nisi
unus, omnes congregaturus die resurrectionis : ubi nullus est locus
mendacii : Cuius uerbo quid est uerius ?
[254]
Viri boni, quid cum illis incredulis, quasi
duabus cohortibus, quorum capita deus ob errorem suum subuertit,
communicatis ? An ad uiam uestram rectam subleuare, Deo nolente eos
nisi uia mala procedere, quaeritis ?
Ipsi quidem uellent nos sibi in errore et
incredulitate coaequari.
[255]
Vos itaque neminem eorum uobis
negociatorem, seu socium, uel amicum, nisi prius recta Dei uia
pugnatum seu praedatum iuerint, associate.
[256]
Sin autem, eos ubicunque repertos, si sit possibile,
capite, et interficite.
Eorum autem nullum uobis sumatis adiutorem, nisi cum quo foedus
firmaueritis, aut cuius cor dum est ut se conuertat, ne uos,
gentemue suam expugnet, deo quidem si placeret, eos ad uos
expugnandum excitando subleuaret. Quod illis non agentibus, sed
uobis sponte sua se subiicientibus, nullam eis molestiam inferatis.
[257]
A
uobis sibi suisque securitatem petentes, et deinceps contra uos
pugnam ineuntes, nisi uero uestramque pacem acclamauerint, manusque
suas retraxerint, eos inquam ubicunque repertos, capite et
interficite, quibus eminentem instigatorem et imperatorem deus
imposuit.
[258]
¶ Nemo bonus bonum scienter interficiat : Ignoranter
quidem perimens, alium bonum propter hoc redimat, et insuper
parentelae reddat homicidium, nisi illa condonare uolente.
[259]
Huius effectus impotens deo se
poenitentem, et ulterius ab huiusmodi recessantem reddens, duobus
mensibus continuis ieiunet.
[260]
[261]
Spontaneus boni uiri peremptor, ignem gehennae perpetuum iramque dei
poenam ei summam inferentis et abhorrentis patiet.
Viri boni, praedatum euntes
nullatenus acclamantibus eos, surdas aures adhibeant, dicentes eos
nequaquam credendos, ut suam extorqueant pecuniam : cum Deus summas
diuitias innumeraque bona possideat : qui, sicut prius caeteris
incredulis, ita uobis uiam rectam tribuit, omnia sciens.
Domo manentes, nullo morbo grauati,
euntibus praedatum atque certatum in nomine Dei, cum pecunia sua
uitaque, nullatenus meritis coaequentur. Hos namque sic euntes,
illis perendinantibus, Deus omnibus bona mandans, per gradum
excelsum superponet,
uelut maioris meriti, puriorisque ueniae uiros.
Ab angelis malis interfecti,
detrimentumque suis animabus operati, quaesiti quinam essent, se
debiles in terra fuisse testati sunt. quibus et hoc responsum est :
Nonne terra Dei spaciosa satis et immensa, qua profectum iretis,
extitit ? Isti quidem gehennam, uiamque malam incurrent,
nisi uiri debilissimi, et mulieres
ac infantes ingeniorum et itineris inscii fuerint :
quibus forsan Deus ueniae largitor,
ueniam praestabit.
[262]
Terrarum propter Deum
expugnatores, et e domibus suis propter deum atque prophetam
quaesitum exeuntes, in terris abundantiam adipiscentur, ibique
morientes Dei misericordiam integre consequentur.
Quando praedatum pugnatumue
profecti estis, orationem aliquam uel omnes praetermittere non
timeatis : si timueritis, malum uobis ab hostibus futurum, cum illi
uobis summe inimicentur.
[263]
¶ Cum tu in exercitu ad orationem surrexeris,
et tecum plures, quidam tecum orent, quidam arma teneant : qui
deinceps uice mutata, fundant orationes, uobis arma tenentibus.
Secundum eorum namque uelle, uobis illi superuenientes, et uos
interficerent, et substantiam uestram tollerent. Vos item, uel
infernos, uel loco pluuioso, uel lutoso manentes, arma uestra
ponere, uosque bene custodire, non sit uobis taediosum, seu
difficile. Eis namque deus malum contemptibile dedit.
Oratione terminata surgentes, seu
iacentes, Deum
[35]
nominate.
In loco uero timoris experte,
orationes uobis bonis impositas per suas horas dicite, nec propter
eos timidi, pusillanimesque sitis. Quia si uobis dolores
incubuerint, et illis : similiter uos insuper, quod illi nequaquam,
a Deo speratis, qui est incompraehensibilis et sapiens.
[264]
Librum
ueracissimum super te coelitus misi, ut secundum dogma nostrum inter
homines iudices,
[265]
nec cum malis causam ineas.
Sicque tibi tuisque
Deus pietatis ueniaeque dator, reatus condonabit.
Pro illis item hominibus, qui
animae suae detrimentum operantur,
minime Deo, et sui cordis arcana displicita ipsi
Deo, qui omnes actus suos circuit, celantibus,
ratiocinari desiste.
Licet enim in hoc saeculo pro eis
disseras, quis in alio contra Deum causam tractabit ? Vel quis
adiutor erit ?
Omnis
fornicator, et animae suae detrimentorum operator, si Deum precando
poenitentiam egerit, ipsum pium ueniaeque datorem inueniet.
[266]
Peccata perpetrans, nulli nisi animae suae nociuus existit,
cum Deus omnia sciat.
¶ Quisquis culpam peccatumue perpetrans alii imputauerit, sibi
nociuus existit.
Unde
in iudicio errans, suae tantum animae nociuus, tibi minime iudicium
a te iudicatum falsum praedicaret, nisi pietas amorque Dei
subuenisset.
[267]
Deus namque tibi magnus et abundans, te nescita docens, hunc
librum atque sapientiam super te descendere desuper fecit.
In eorum autem uerbis
nulla perpenditur utilitas, nisi tantum illius, qui de substantia
sua rem scitam eleemosynamue distribuit, et concordiam inter homines
firmauerit. Huic namque tali ueniam mercedemque maximam tribuemus.
Omnem autem post res
scitas, uiamque bonam agnitam prophetae contradicentem, ei uiam
desideratam permittendo, gehenna malaque uia torquebimus.
[268]
Deus enim nequaquam criminalia, sed illis minora, quibus
uult condonat : cum criminale gerens, in longissimum errorem
abiiciet.
Inuocantibus
nil nisi foeminas, ferocemque diabolum, deus amorem suum retrahit.
[269]
Cui
diabolus inquit, de gente tua partem agnitam ego sumens,
eam abuiam, et instigando ac
suggerendo malo pronam efficiens, ut aures et membra tum bestiarum
tum hominum secet iniungam. Omnis autem loco Dei diabolo seruiens,
iacturam manifestam incurrit.
[270]
Qui licet illis hoc et alia
facere polliceatur, nulla penitus pollicita persoluit :
Ipsique gehennam ob hoc
ingressuri, non inuenient exitum.
[271]
¶ Omnes benefacientes in paradiso aquis subtus fluentibus
amoena perseueranter collocabo. Hoc Dei uerbo quid est uerius ?
Secundum uelle uero
tuum, et plurium hominum legum, nemini male gerenti uicissitudo
remunerans reddetur : Sed ex Dei parte nec suffragium nec uindictam
Deo praesente reperiet.
[272]
Omnis autem benefaciens,
legemque rectam tenens uir, seu foemina, paradisum, ubi nullus,
quantum est granum sinapis, iniuste perdit, ingredietur.
[273]
Ubi reperiri potest lex
melior quam hominis humilis, deo penitus deuoti, sequentis legem
Abrahae, quem electum sibi deus
omnia complectens, omnia possidens,
dilexit ?
[274]
Quaestione facta de
mulieribus orphanis, quibus determinata scripto minime soluuntur, et
quas in uxores ducere postulatis, liber hic inde gerenda tradit.
Infantulis, et caeteris orphanis rectum examen facite : Deus enim
omnes actus annumerat.
[275]
Si mulier sui mariti discessum derelictionemue
timuit, ei pacem quaerere, cum pax melior sit, non sit difficile.
Similiter et caeterae mulieres auarae, super alias zelotypae, pacem
confirment, atque corroborent. Omnis timens et benefaciens, Deo
singula sciente, mercedem accipiet.
Inter uestras mulieres pacem et aequalitatem
retinere cum sit
[36]
impossibile, earum
contrarietates prout minus poteritis patiamini. Vobis enim pacem
firmantibus, deus pius dabit ueniam.
Illis quidem diuisis, cuique portionem amplitudinis
suae deus immensus et sapiens,
cunctaque possidens, praebebit.
Hominibus quidem
legum, tuis antecessoribus, tibique, timere deum iniunximus. Sin
autem,
Dei
cuncta scientis atque uidentis sunt uniuersa :
cui si placuerit, omnia mundana et
transitoria destruens, cum aliis ueniet super hoc summe potens,
apud quem est, quicquid
de hoc, saeculoue futuro quislibet expetit.
[276]
Viri boni,
directores uel dilectores hominum, et aequilibres coram Deo testes,
licet de uobismetipsis sit, uel de parentibus, seu propinquis,
diuitibus uel pauperibus, cum deus omnium sit iudex, estote, nec
uiam falsam et erroneam sequi uelitis. Rem etenim inuoluentes, aut
de recto discedentes, deus agnoscet.
[277]
Viri boni, in deum credentes, suo
legato libroque super eum misso, et libro quoque prius posito, et
angelis ac alius diei aduentui credite. Sin autem, longus error uos
abducit.
[278]
Prius in deum credentes, postea factos incredulos, exhinc
legales, postremoque malos, si in illa perseuerent incredulitate,
ipse deus penitus abhorrens, nec ueniam dabit, nec rectam uiam
patefaciet.
Quibus tu
manifesta, quod ignem grauissimum introibunt.
[279]
Loco
bonorum, incredulorum amicitiam et societatem propter honoris
adeptionem, cum Dei sint honores uniuersi, nemo sortiatur.
Liber enim super uos
coelitus missus, quod cum renuentibus mandata Dei non sedeatis, nisi
prius ipsis mutantibus uerbum, instruit atque castigat. Sin autem,
illis couniti et consimiles eritis. Quia deus raptores, iniustos, et
incredulos in gehennam congregabit.
[280]
Vobiscum blandiendo morantes, a uobis commodo
lucroque suscepto, se fuisse uobiscum asserunt : Incredulis autem
adueniente successu, se suos protectores et auxiliatores esse
testati sunt. Saeculo uero futuro inter eos iudicium dabit Deus,
illos malos bonis nequaquam praeferens.
[281]
¶ Increduli Deum fallere nitentes, ab ipso
potissime falluntur. Qui surgentes oratum, inconstanter et aegrota
mente orationes fundentes, hominibus benefacientes censentur :
cum illi nec hinc, nec
illinc deum nequaquam nisi parum diligunt : nec quis, quem Deus
aberrare uult, uiam rectam inueniet.
Illi inquam mali et increduli, infimo septimo
puteorum igneo sine omni spe suffragii mergentur :
nisi qui uia praua relicta bene
facientes, Deo paruerint, et se in Dei nomine in sua lege
purgauerint.
[282]
His namque sociandis bonis
hominibus commodum, praemiumque multum a Deo speranda sunt.
Vobis quidem malum
inferri non uult Deus, si ei cui grates omnes reddendae sunt, in eum
credentes gratias retuleritis.
AZOARA XI.
Deus
omnia uidens atque sciens, solis male gerentibus necem
contumeliosam, uerbumque malum fieri diligit.
Omnis operator boni clam coramue,
et iniuriarum condonator, ueniam a Deo omnipotente consequetur.
[283]
Deo suisque
legatis inobedientibus, et inter eos discutere uolentibus, seque
parti, non toti, sicque rectam uiam assequi putando, credere
confitentibus,
uelut
ipsius ueritatis incredulis, malum atque contemptum ingeremus.
[284]
¶ Credentibus autem
praedictis, nec inter eos discutientibus, mercedem innumeram pius
ueniae largitor Deus tribuet.
Illis te precaturis, ut super eos liber de coelo
descendat, dic, quosdam a Moyse maius hac re petisse, uidelicet ut
ipse Deum eorum oculis monstraret : et ob hoc coeleste fulgur eos
[37]
percussit. Visis uirtutibus, eis taurum
adorantibus ueniam fecimus, Moysique regnum immensum et manifestum
dedimus, et super eum montem extulimus :
eisque praecepto, ut se per portam
humiliantes ingrederentur superbique nihil agerent, pactum inde
firmatum sumpsimus.
[285]
Quod deinceps illis rumpentibus,
propheticidisque factis, atque testantibus se corda dura et obdurata
gestare, eorum corda Deus ipse sigillauit. Quorum praeter admodum
paucos, nulli credent unquam.
Unde Mariae blasphemiam et immoderatam contumeliam
inferunt,
seque
Christum Mariae filium Dei nuncium peremisse perhibent. Sed
nequaquam eum, imo sui similem suspendentes interfecerunt : profites
etiam se suae caedis authores, cordibus suis non minimam
ambiguitatem inde gerunt. Sed eum nullatenus interfecerunt.
[286]
Quia Deus
incompraehensibilis et sapiens, eum ad se transmigrare fecit.
[287]
In quem uiri legum ueraciter ante mortem credent, et eorum
saeculo futuro testis adstabit ille.
Ob eorum iniuriam atque malitiam, quaedam prius
licita illis statuimus illicita :
[288]
qui quoniam uiam Dei
fere penitus derelinquunt, meque prohibente foenus accipiunt,
hominumque pecunias pro mendaciis et iniuriis comedunt, malum atque
dolorem expectant.
¶ Horum tamen constantes, atque sapientissimi, deumque inuocantes,
praeceptis super te tuosque praedecessores coelitus missis credunt.
Quibus sicut et caeteris in Deum dieique futurae credentibus, et
orationes atque eleemosynas agentibus, mercedem maximam tribuemus.
Vobis quidem nuncium,
sicut Noë et prophetis succedentibus ipsum, scilicet Abrahae
[289]
et Ismaëli, et Isaac, atque Iacob, et tribubus, ac Iesu, et
Iob, et Ionathae, et Aaron, ac Salomoni
[290]
simul et Dauidi, cui dedimus psalterium, fecimus.
Quorum legatorum nominibus
signatis, sunt et alii minime nominati.
[291]
Moysen quoque Deus affatus inquit :
Isti sunt laeticiae bonorumque nuncii, malorumque
correptores, ne post ipsos missos a Deo incompraehensibili et
sapiente, iuste Deum ob suam accusent ignorantiam.
Praeceptorum tibi diuinitus
datorum, quod diuina tantum perfecta sunt sapientia, Deus est
testis, angelique similiter, licet Dei testimonium sufficiat.
Incredulis autem, quos
longus error abducit, et male gerentibus, Deus nec ueniam dabit, nec
uiam
nisi gehennae, quo
perpetuo manebunt, demonstrabit. Quod ei leue satis est, atque
possibile.
[292]
Legato ad uos cum diuina ueritate misso, credite, ut boni
efficiamini. hocque uobis erit optimum. Sin autem, Dei sapientis et
incompraehensibilis, sunt uniuersa coeli et terrae.
Summopere quidem cauendum, ne lege
uestra quid indignum et iniustum proferatis, nec de Deo quicquam
nisi uerum dicatis.
[293]
Iesus Mariae filius, Dei nuncius, suusque spiritus, et
uerbum Mariae coelitus missum existit. In Deum itaque, illique suo
legato credentes, ne dicatis Deos tres esse, cum non sit nisi Deus
unus, qui filio caret : Eique omnipotenti, uniuersa coeli terraeque
subiecta sunt.
[294]
¶ Christus quidem ipse minime negare poterit, sicut et nec angeli,
Deo propinqui, quin Dei subsit imperio.
[295]
Omnem negantem se in Deum credere, et se sublimantem, Deus
suae manui subiugabit.
Credentibus uero, et bene gerentibus, mercedem pro suo merito
tribuet, eorumque gaudium ex proprio uelle semper augebit.
Incredulos autem, et se sublimantes, poenis maximis affliget.
Ita uobis lucem atque
splendorem Deus ipse patefecit,
qui cunctis in se credentibus, pius atque propicius,
munimen firmissimum perseuerat, suis uiam rectam manifestans.
[296]
Perscrutantibus te de iure haereditario, hoc Dei uerbum responde :
Si quis germanam habens absque prole moriat, ipsa medium substantiae
suae relictae sortiatur. Si e conuerso
[38]
contigerit, germanus totum haereditet. Si sorores duae fuerint, duas
tertias accipiant. Si fratres uero multi, sororesque plures, sexui
masculino duae partes, et foeminino una tribuatur. Taliter, ne uos
ignorantia turbet, Deus omnia sciens uos instruit.
AZOARA XII.
[297]
Viri boni, in
omni pacto uobiscum firmato constantes, meque timentes estote, nec
animalium foetus, quos illicitos dixero, cum omnes alii liciti sint,
nisi peregrinantibus, comedere uelitis.
Peregrinanti quidem cauendum, ne uenatus
interficiat, Deo prohibente, nisi prius mense prohibitionis
peracto : Tunc enim uenatus summere fas censetur. Omnis Dei domum
inuocans, nequaquam oblationes in alto ponat : et ut misericordiam a
Deo consequatur, in ipsum credat : nec ob homines prauos a uia recta
se diuertat, Deique dilectioni, suisque bonis, nequaquam malis atque
peccatis studeat, Deum timens : quoniam ipse grauis atque difficilis
super rerum fines inuenitur.
Sunt autem uobis haec illicita, sanguis et
morticinium, animal quodlibet nequaquam Dei nomine peremptum, et
suffocatum, ac igne combustum, uel ruina morti deditum, et a lupo
tactum, nisi quis illud interfecerit.
[298]
Nullus item nisi per Deum iuret.
[299]
Sin autem, iniuriam effecit.
[300]
Malis quidem exhinc certum erit, eos
uobis nunquam dominaturos, cum hodie tibi tua lex, mihi propter te
placita, donumque Dei necessarium atque sufficiens compleantur. Me
itaque, non illos timete. Si cuiquam rerum istarum aliquam, quasi
sibi necessarias quis quaesierit, nec culpae nec peccati reus erit :
quia Deus pius inundabit ueniam.
[301]
Quaerentibus a te, quae res sint licitae ?
dices, sapidae et odoriferae.
[302]
Venatum tendens, si sui canes ab eo
docti, sicut et a Deo, ipsi bestias coeperint, super eas Dei nomen
inuocans, eas comedat, Deum timens, cui subest omnis rerum numerus.
[303]
Amodo rursum hic a Deo uobis datur licentia, ut de dapibus
hominum legum comedatis, illique de uestris. Eorumque foeminas bonas
et timentes, ac in Deum credentes, et nequaquam amasios habentes,
cum illis munera danda tribueritis, ducite. Omnis legi non credens,
omnia sua perdit opera, in die iudicii connumerandus amissoribus.
[304]
Viri boni, cum
oratum surrexeritis, facies uestras ac manus ac brachia usque ad
cubitum, et pedes usque ad tibias abluere, et capillos reuoluendo
caput abstergere, et post coitum mulierum balneari uos oportet.
Infirmi quidem, uel in itinere ab egestu, uel mulierum coitu
uenientes, et aquam minime reperientes, facies suas atque manus
terrae mundae puluere tergant. Deus namque uestram diligit
mundiciam, officiique diuini perfectionem, cum gratiarum sibi
redditione, et deitatis inuocatione.
Cunque uos confessi fueritis coram Deo, uos foedus
inter uos firmatum audire et credere, Deum timete, cum ipse arcana
cordium cognoscat.
[305]
Omnem talem esse decet, ut nequaquam propter
homines rectum dicere sinat, sed coram Deo, omnibus timendo, quoniam
omnium opera noscit, rectum quo nihil est melius peragat,
Deo credentes, et omnes
benefacientes spe confirmaturo, et ueniam ac mercedem innumeram eis
daturo.
¶
Increduli, nostrisque praeceptis resistentes, ipsi gehennae
deputantur.
Viri boni,
manus hominum fere uobis impositas, ego diuertens a uobis retraxi.
Vos itaque me Deum, omnium bonorum tutorem, timentes adorate.
Inter Deum filiosque
Israël pacto foederis firmato, xii. expugnatores atque praecones
iustitiae ministros ex eis Deus elegit,
[306]
quibus et ipse dixit : Ego
uobiscum semper praesens adero. si in me credideritis, prophetis
meis fidem adhibentes, et eis auxiliantes, et orationes ac
eleemosynas in meo nomine feceritis :
[39]
uobisque dans peccaminum ueniam, paradisum et aeternam mansionem
tribuam. Omnem haec linquentem, deuius error abducet.
Illis autem nequaquam foedere
firmato constantibus, amorem nostrum retrahentes, corda sua peruersa
duraque fecimus, suae legis partem retinentia et distorquentia :
unde semper res iniustas facere eos innitendo uidemus.
[307]
Tu uero Deum, omnes benegerentes diligentem, pro
ipsis, ut ueniam faciat, deprecare.
[308]
Cum uiris item Christianae
professionis, nostrae dilectionis foedere firmato, illi quorundam
eis praeceptorum obliti sunt. Illis autem, et istis, hostilitatem et
infestationem ac abhorritionem usque ad diem iudicii Deus immisit,
eorum secundum opera sua uenturus iudex.
[309]
Viri legum, uobis nuncius uester
missus, uos multa prius a nobis negata docturus, multa uero adhuc
taciturnitati commendaturus, lucem secum librumque coelitus missum,
qui timentibus Deum uiam
saluam et rectam ostendit, et a tenebris eiicit, affert. Sciendum
quidem eos incredulos esse, qui Iesum Mariae filium Deum esse
dicunt.
[310]
Quis enim eis quicquam faceret, inde si Deus
omnipotens, omnia prout uult faciens, cuius imperio cuncta
subiacent, Christum atque Mariam, omnesque mundanos mori faceret.
Vos Iudaei atque
Christiani, si Dei filii, suique dilecti estis, prout uos dicitis,
cur uobis culpas atque peccata gerentibus poenas et malum ingerit ?
[311]
Certe uos nihil
aliud quam homines estis, a Deo ueniae mercedisque maximae datore,
ad quem omnium erit reditus, creati.
¶
Vobis, uiri boni, nuncium uestrum alium prophetam a longe sequentem
dimisimus, ne uos iuste conqueramini, uos carere doctore, qui
gerenda praecipiat, illicitaque prohibeat.
Moyses suae genti persuadens, ut
Deum ipsum inuocando adorarent, quia eis prophetam, et reges, ac
diuites, multaque nulli caeterarum gentium commissa contulit,
inquit :
Terram sanctam,
scilicet Hierusalem, uobis a Deo praedestinatam, intrate
retrouertentes.
[312]
Sin autem, damnum et detrimentum incurretis.
Dixerunt illi : Cum homines
ingentes, graues, atque fortes illic immorentur, nos nunquam nisi
remotis illis ingrediemur.
Tunc duo uiri Deum timentes inquiunt : Vosmetipsos,
si boni estis, Deo commendantes, per portam super eos ingressum
facite, sicque uictoriam adipiscemini :
Illi tamen obstinaces, quasi Moysen improbando,
inquiunt : Nisi prius illis expulsis, nos nequaquam aditum
tentabimus. Sed tu Moyses, atque Deus, eos expugnate, nobis hic
adstantibus.
Quibus
Moyses respondens, se nullius animae nisi suae fratrisque
moderatorem et imperatorem esse, Deum, ut inter eum illosque malos
discuteret, precatus est.
Dixitque Deus : Noli solicitari, uel quicquam de
huiusmodi malis hominibus cogitare. Ego namque illos malos et
noxios, XL. annos inducam, et per terras uagari faciam.
¶ Illis historiam
filiorum Adae, ut sciant qualiter alter alterum interfecerit,
retexe.
[313]
Illis
holocaustum igne superposito facientibus, alterius holocaustum,
alterius minime a Deo collectum est. Unde alteri dicenti fratri suo,
Ego te interficiam : alter respondit, Deo nullius holocaustum
acceptabile, nisi timentis ipsum.
Idemque dixit : Licet manum tuam ad mihi mortem
inferendam superextenderis, ego nequaquam ut te necem, manum
extendam. Deum namque saeculi totius imperatorem timeo.
¶
Ut tu enim peccati sarcinam feras, sic igni deputandus (talem namque
mercedem maleficus assequitur) minime perhorresco.
Illi itaque diu deliberanti, anima
sua caedem fratris persuadente, fratrem occidit, deinceps perditis
associatus.
Coruus autem
a Deo missus in terram, quid de fratre suo gerendum esset,
insinuauit. Ille igitur nec inertia nec pigricia retentus, fratrem
suum, ut coruus coruum, terra cooperiens, semetipsum
[40]
deinceps reum et repraehensibilem notauit.
[314]
Hac itaque de
causa filiis Israël scripsimus, ut quisquis hominem uita priuauerit,
nisi ipse primus alius interfector, terraeque uastator extiterit,
quasi totius gentis peremptor existat : uniusque uiuificator, quasi
totius gentis resuscitator habeatur. Multis ad uos iam prophetis cum
uirtutibus missis, postea tamen eorum multi in terra manentes
iniustitiam secuti sunt.
[315]
Omnes Deo suisque prophetis resistentes, et ubique
locorum, ut iniurias hominibus terraeque uastationem ingerant,
discurrentes, caedem et suspectionem, aut pedum uel manuum per
oppositum abscissionem promerentur, atque de terra proiectionem.
Istique tales in hoc saeculo contemptum, et in alio grauissimum
malum patientur, nisi prius illi mala dereliquerint, quam uos eos
aliquibus malis puniatis.
Sciatis etenim, Deum sua benignitate ductum, ueniam
daturum.
[316]
Viri boni, Deum timentes,
factis per quae uos ipsi propinqui sitis, studeatis, ipsiusque
nomine usquequo uos meliores et elatiores efficiamini, praedatores
et expugnatores estote.
Incredulorum autem die iudicii nulla fiet redemptio, licet tantum
quantum bis terra caperet, pro se darent.
Ipsi namque maximis affligendi
poenis, ab igne gliscentes exire, nunquam inde euasuri, summe
torquebuntur.
[317]
Furum manus abscindantur, eo quod Dei grauis atque sapientis
offensionem et iram promerentur.
[318]
¶ Post malum perpetratum poenitenti, beneque facienti, Deus
pius et misericors,
sibi
dilectis ueniam, inimicis malum pro uelle suo praebens, cum ipse sit
omnipotens, eiusque sint uniuersa,
ueniam tribuet.
Pro festinantibus secundum uires suas ad
incredulitatem, qui scilicet ore fidem confitentes, corde renuunt,
nec curam multam nec dolorem, tu nuncie sustineas.
[319]
Iudaeorum falsa
loquentium, aliisque consimilia fari persuadentium, qui uerba
distorquentes dicunt : Si uobis haec uel illa dederit, sumite : sin
autem, uos ab illo cauete, cum ex Dei parte nemini quicquam
proficere queat, cui Deus nocere uoluerit : Horum inquam uerba
nequaquam esse munda Deus censet, eis in hoc mundo dedecus, et in
alio graue malum allaturus.
Istos quidem sic falsa proferentes, et illicita ac
iniusta praemia comedentes, si ad te uenerint, aut a te repelle,
quod nec tibi nocebit : uel cum ueritate, quam Deus diligit, iudica.
[320]
Cum ipsi testamentum habeant
iudicium Dei docens,
uiamque rectam et lucem ac sapientiam praestans,
suis cordibus et mentibus ad gerendorum noticiam a Deo monstratum,
cum quo prophetae, timentesque Deum, et sacerdotes atque pontifices
iudicant,
cur a te
iudicium postulant ?
Ego
quidem timendus uobis sum, non homines : nec mea mandata pro modico
precio uendere uelitis. Omnis secundum Dei positum non iudicans,
malis et incredulis adnumerabitur.
Est autem illico a Deo positum, ut anima pro anima,
oculus pro oculo, naris pro nare, et dens pro dente tribuatur, et
pro uulnere consimile fiat.
[321]
[322]
Hoc tamen condonans, Dei
misericordiam, peccatique decrementum accipiet.
[323]
Christum item Mariae filium, cui commisimus
Euangelium, quod est lumen et confirmatio testamenti, et castigamen
ac recta uia timentibus Deum, ad uestrae legis complementum misimus.
Omnis igitur euangelii
seruus, ipsius praecepta iudicando sequatur. sin autem, malus erit.
[324]
Tibi quoque librum ueritatis,
suorum praeceptorum confirmatorem, cum quo tuum est iudicare,
desuper misimus. Tu igitur secundum ipsum inter eos discussurus,
eorum uelle nequaquam, sed solum ueritatem amplectere, cum sui
cuique posita sint a nobis lex et iudicia.
[325]
Sciendum
quidem, Deum, si sibi placuisset, omnes gentem unam effecisse : sed
scire quaerit, quid de suis mandatis quisque perficiat. Sit igitur
intentio uestra, semper benefacere, cum ad Deum uestras lites
controuersiasque discussurum omnes redibitis.
¶
Tu inter eos iudicium daturus, secundum Dei
[41]
dispositionem, caue ne suum uelle sequendo, te a dato tibi coelitus
in suam partem distrahant.
Sciendum quidem, Deum illis malum etiam pro minimis
peccatis daturum, si tuis iudiciis non obedierint.
[326]
Et eorum multi sunt increduli, quaeruntque iudicia
brutorum et insipientium : cum Deo non sit iudex melior.
[327]
Vos uiri credentes,
super uos nequaquam constitui praefectos seu iudices Iudaeos ac
Christianos permittatis. Omnis enim haec agens, eis consimilis
efficitur : cum Deus homines prauos ad uiam rectam minime dirigat.
Viri tamen infirmi
cordis, dicentes se malum sibi futurum timere, quibus suo corde
repraehendenda timentibus, Deus, aliquisue pro eo, ui sua
superueniet,
illis obediunt, sicque bonorum testimonio sua perdunt opera,
perdendis associandi.
[328]
Viri credentes, si quis uestri suam legem liquerit, uiros se
dilectiores Deus ipse diligendos eliget, qui pii dulcisque cordis in
bonos atque fideles, grauis autem atque crudelis in incredulos
habetur.
[329]
Expugnatores Dei
nomine lites aggressi, nihil timeant. Haec sua munera Deus cui uult
tribuit, cum ille sit diues et largus, ac sapiens et immensus.
Solus Deus, suusque
legatus, uirique boni, uidelicet eleemosynarum ac orationum
factores, seque Deo penitus subiicientes, uobis auxilientur.
Pars enim illis
commendata, uictoriam adipiscitur.
[330]
De nostra lege ludum atque
ridiculum facientes, qui scilicet priusquam uos legi subiecti
fuerant, ei similiter incredulos,
qui uos orantes illudunt, cum sint insipientes,
nullatenus uobis
participes, nec uestrorum tractatores negotiorum statuatis, Deum
timentes, si boni estis.
¶
Viri legum, cum nos in Deum credimus, suisque praeceptis super nos
et praedecessores nostros missis paremus, uosque peiores existitis,
cur de nobis uindictam sumitis ? imo peiores aestimando uos
ueraciter estis, et a recta uia magis deuii.
Quibus Deus amorem suum retrahens,
uestri quosdam simias, et porcos, ac idololatras constituit.
Vos item accedentes
fidem uestram confitemini, qui semper et aduentu atque discessu
corda gestatis incredula, Deo cordium uestrorum secreta dinoscente.
Horum multi malorum
studiosi, mala gerunt, et illicita praemia comedunt.
Cum igitur a suis primatibus et
tacenda dicant, et non agenda gerant, haec praetermittere non
iubentur :
Manus Dei
manicis ferreis coniunctas, Iudaeis dicentibus, suas manus merito
sic uinciri, seque pessumdari, uerbum illud exigit, cum diuinae
manus capacissimae, et penitus expansae, prout uult, et quantum
uult, largiantur. Sed eorum semper error augmentabitur, ut minus
praeceptis super te coelitus missis fidem adhibeant.
[331]
Unde uobis
hostilitas et abhorritio, ante diem iudicii nequaquam terminanda
intercidet. Sed hoc quidem tibi minime curandum, quia flamma eorum
inertiam Deus extinxit. Terras tamen adhuc uastatum, quod Deus
abhorret, proficiscuntur.
[332]
Nos
quidem hominibus legum, si crederent atque timerent, ueniam
peccaminum facturi, paradisum sufficientem tribueremus :
Et si testamenti, simul et
euangelii, ac coelitus super eos missi praecepta sequerentur, tot
cibis totque bonis abundarent, quod etiam suis substernerentur
pedibus. Eorum tamen pauci fidem obtinent, plurimi quidem sunt
increduli.
[333]
Tu donum tibi coelitus missum,
nuncie, caeteris docendo tribue. Sin autem, te Deus ab illis
hominibus liberabit, qui malos ad uiam rectam nequaquam dirigit.
[334]
Sciendum quidem,
uiros legum nullius legi fideiue perfectionem assequi, nisi
testamenti et euangelii ac huius libri a Deo positi praeceptis
pareant. Hic autem multis eorum incredulitatem atque maliciam et
obstinantiam augebit : quod tibi nullam curam iniiciat.
¶
Credentes atque Iudaei, et angelos loco Dei adorantes, qui scilicet
legem pro lege uariant, Christiani etiam, omnes hi inquam, si in
Deum crediderint, et iudicii
[42]
diem
expectantes benefecerint, nihil timeant.
Cum filiis Israël dilectionis foedere firmato,
nostrorum legatorum eis deinceps missorum, quia displicita
difficiliaque illis nunciauerint, quibusdam contradixerunt, quosdam
autem interfecerunt,
hoc
nequaquam certamen atque seditionem extimantes, surdi caecique facti
sunt, Deo singulos suos actus annotante.
[335]
Omnes quidem
dicentes Christum Iesum Mariae filium Deum existere, mendaces et
increduli reperti sunt. Cum Christus ipse dixisset, Filii Israël in
Deum dominum meum atque uestrum credite : Cui quisquis socium atque
participem posuerit, ingressum paradisi illicitum sibi reperturus,
et in ignem ibit, in perpetuum expers adiutoris atque uindicis.
[336]
Sunt iterum increduli, firmantes
deos tres esse : quia non est nisi Deus unus. Unde si huiusmodi
uerbum non mutauerint, malo grauissimo percutientur.
[337]
Cur igitur se non conuertant ad Deum, ueniamque
precentur, mirandum. Ille namque ueniam atque misericordiam illis
tribuet.
[338]
Christus quidem Mariae filius, non
est nisi Dei nuncius, quem et plures nuncii praecesserunt : materque
sua uera, et illi, uterque comestibilibus uescebantur. Qualiter res,
ex plano perspice : et quare non credant, postea perpende.
[339]
Quia loco Dei, quod nec bonum nec malum nobis dare potest,
adoratis : cum Deus omnia sciat, et audiat.
[340]
Viri legum, nil
nisi ueritatem in lege uestra sublimate, non imitantes homines, qui
prius erronei multos errare fecerunt.
[341]
Filios autem Israël, ob
incredulitatem suam atque maliciam, ab amore suo Deus per linguam
Dauid, Christique filii Mariae, prorsus eiecit.
¶
Plures se nequaquam a rebus illicitis et flagitiosis abstinentes,
plurima mala perpetrabant.
Eorum item plures incredulorum negotia, ad quae
manus extendisse nefas est, cum ob hoc Deus eos confundens semper in
igne comburet, illis amici facti tractabant :
quod nequaquam fieret, si in Deum crederent,
suoque prophetae, libroque super eum coelitus misso fidem
adhiberent. Sed eorum pars plurima semper in sua manet malicia.
AZOARA XIII.
Grauioris
hostilitatis et infestationis Iudaei semper erga nos, amicitiae uero
maioris Christiani reperiuntur. Christianorum etenim sacerdotes et
praesules non indignantes, praesumptuosiue,
cum uerbum super prophetam positum
audiunt, ueritatemque cognoscunt, lachrymantur, et dicunt : O Deus,
nos cum illis bonis hominibus credentes, te nos illis associaturum
summe speramus.
[342]
Cur enim in Deum, et ei
quod nobis de ueritate datum est, non crederemus ?
[343]
Hoc
autem uerbo, sicut et omnes benefacientes, paradisum aquarum fluxu
dulcissimam promerentur.
Increduli uero, meisque praeceptis contradicentes, igni deputantur.
Viri boni, res a Deo
uobis illicitas statutas, uel e conuerso, cum Deus a se prohibita
gerentes abhorreat, nequaquam efficientes,
bona sapida uobis a Deo concessa,
ipsum timentes, quem adoretis, et inuocetis, comedite.
[344]
¶ Iusiurandum ex corde factum, non
aliud uos coram Deo reos efficit.
[345]
Illius quidem
ueniam adipisci studens, decem pauperes pascat, sicut suam gentem
pascere mediocriter consuetus est, aut eos induat, uel hominem
redimat. Horum omnium impotens, tres dies ieiunet. Hoc itaque
propter
[43]
iusiurandum facturi, ea diligenter
obseruantes, maxime nitetis : Deo uos sic sua secreta docenti,
grates reddite.
[346]
Viri boni, uinum, et
aleas, et scacos, cum non sint res licitae,
sed diaboli machina, per quae inter
homines inimicitiam et abhorritionem iniicere, et eos ab orationibus
et inuocatione Dei retrahere maxime nititur, praetermittite.
Dimittetis igitur, an non ?
[347]
Sed Dei mandatum
sequentes, legatoque suo parentes, uobis cauete. Sin autem, non plus
nuncio quam mandatum perficere pertinet.
Quando timuerint, et crediderint, et benefecerint :
itemque timuerint, et crediderint, et benefecerint : sicque tertio,
de cibis eorum nullam curam custodiamue suscipias. Deus enim
benegerentes diligit.
[348]
Viri boni, Deus uos in paruo uenatu manibus uestris seu lanceis
sumendo tentare uoluit, ut sic timentes se dignoscat. Prohibitum
faciens, graue malum tolerabit.
In mensibus igitur prohibitionis et peregrinationis,
nemo bonus uenatum interficiat : quem quilibet sponte perimens,
[349]
pro
illius modo coram testibus in cibis pauperum apud Mechan, uel
deinceps ieiunio persoluat. Hoc itaque praeceptum amodo seruate,
transacta pro nihilo ducentes. Deus enim incompraehensibilis et
sapiens, ulterius inde uindictam sumet.
Omnis uenatus maris, euntibus Mecham, ac
discedentibus, ad comedendum licitus est : Terrae uero uenatus,
minime. Ad Deum itaque redituri, ipsum timete.
Mechae domum, uel mensas, ac
oblationes, Deus aram hominibus constituit : ut sciant, omnia
coelestia seu terrestria compraehendi sapientia Dei, omnia scientis.
Qui licet pius et
misericors sit, grauis in fine censetur.
[350]
¶ Ad prophetam nil nisi mandatum
patefacere pertinet, Deo sciente singula, manifesta scilicet, et
cordis arcana.
Mala et
insipida, licet ipsa plura sint, saporiferis minime coaequantur.
Homines sapientes, ut in anteriora procedatis, Deum timete.
De praeceptis huius
libri quare quis quaestionem querimoniamue mouet ? Post Alchoran
enim positionem, quicquam inde mutare nefas est. Et mutatio si
fieret, uobis iram atque molestiam generaret.
Haec et his similia, priusquam
uos, caeteri quaesiuerunt, sed eis postea minime crediderunt,
nec Bahiratin, nec
Cehibatin, nec Cehiletin, nec Ham Deus mandauit.
Increduli quidem, et minime Deum
adorantes, deoque mendacium imponentes, cum ipsi postulantur
praeceptis a Deo positis suoque legato fidem adhibere, inquiunt, se
nolle quicquam imitari, nisi quod parentes sui imitati sunt. Quibus
talis fit obiectio : Utrumne patres, nisi uiam rectam tenentes,
imitamini ?
[351]
Viri
boni, cum cuiusque sua sit anima, nec sibi rectam uiam proficiscenti
alius error noceat, uos ad Deum, omnia facta uestra uobis dicturum,
conuertamini.
[352]
Inter uos item testimonia facite, cum quis ad mortem hora diuisionis
appropinquauerit : sintque duo uestri, aut alius professionis,
testes. In itinere uero mortem praeoccupatos, usque post orationem
terminatam, tenere debeatis. Suique testes per Deum iurabunt. Sed
nec quicquam falsitatis apponere, nec minus dicere, nec pro pecunia
testimonium uendere, cum quilibet modorum istorum peccatum pariat.
Si eos tamen illic
peccare contigerit, alii super eos testimonium dantes, iureiurando
probent suum testimonium uerius quam priorum existere.
Deum timentes, ipsum exaudiant,
cum ipse malos uiam rectam nequaquam doceat.
[353]
Dic Deum omnes
nuncios congregaturum, eosque quaeret quid scilicet proficuum
quisque fecerit : quod tamen nequaquam eorum est scire, sed ipsius
Dei, qui cuncta nouit cordium arcana.
[354]
Deus Iesum Mariae
filium
[44]
affatus, cui tribuit animam mundam
atque benedictam, qua iuuenes et infantulos affatus est, et formis
uolatilium luteis a se factis insufflans uolatum praebuit. Caecum
natum, atque leprosum curauit : Mortuos resuscitauit :
[355]
quem item librum, et sapientiam, nec
non Euangelium et testamentum docuit, inquit : Te sic ad filios
Israël cum uirtutibus meo uelle ueniente, eorum increduli magum esse
perhibent. Tu uero de bonis tibi matrique tuae diuinitus datis, mihi
gratias redde.
Deo item
a uiris uestibus albis indutis quaerente, an in se nunciumque suum
crederent ? responderunt, Ita, credimus, et tu testis es.
Inde eisdem a Iesu Mariae filio
quaerentibus, an Deus super omnes mensam coelestem ponere potens
esset ?
[356]
Iesus ipse
respondit : Si creditis in Deum, ipsum timete.
Illis autem dicentibus, Volumus
inde comedere ad nostrorum cordium confirmationem, utrum te uerum
dixisse sciamus, cum nostro testimonio confirmemus.
Deus inde sic exorat : O Deus,
nobis mensam coelestem quae sit nobis pascha, omnibusque
praesentibus, primis scilicet, atque caeteris, atque miraculum
tribue.
Quem Deus
exaudiens inquit : Illis eam praebebo. Sed quisquis eorum deinceps
incredulus factus fuerit, eum prae cunctis mundi gentibus, poenis
atque miseriis affligam.
[357]
Ipsi iterum Deo dicenti : O Iesu
Mariae fili, tu persuades hominibus, ut Dei loco te matremque tuam
duos deos habeant, et uenerentur ?
[358]
respondit Iesus, Nolit Deus,
ut ego quid praeter uerum dicam. Et si ego protuli, tu nosti. Quia
tu omnium secreta cordium noscens, mei cordis arcanum penetras : ego
uero nequaquam tui.
Tu
scis itaque, me nil hominibus nisi mandata tua dixisse, scilicet
quod te Deum meum atque suum inuocent, et adorent : quorum quamdiu
tibi placuit, testis affui. Nunc autem tu, qui es testis omnium,
post quam ab illis ad te me sublimasti, eorum cognitor existas.
Quibus si malum feceris, gens tua sunt :
Si condonaueris, tu es
incompraehensibilis et sapiens.
Dicit Deus : Nunc instat dies, quo sua uindicis
ueritas proficiet. Eis etenim ueniam quoniam me secuti sunt, quod
sibi prae caeteris lucrum est maximum, et paradisum aquarum fluxu
dulcissimam, ubi perseuerent, tribuam.
Ego namque Deus omnipotens, coelo et terrae, et
uniuersis quae sua capacitas continet, impero.
AZOARA XIIII.
Deo coeli terraeque
creatori, qui lucem tenebrasque posuit, grates reddens, ipsum
inuoca :
qui tui
cunctorumque plasmator, uobis terminum et placitum ab eo praescitum
imposuit : quod uos ambigentes, nunc sic esse, nunc non esse
dicitis.
Sed ipse coelo
terraque manens, omnia nostra benefacta, tam arcana quam manifesta,
dinoscit.
[359]
Increduli uero, alium Christi Deo
consimilem et aequalem ponunt.
Tu quidem nequaquam ad
eos cum Dei miraculis manifestis uenies : quoniam ea uelut odiosa
atque contraria reiiciunt,
et ueritati ad eos uenienti contradixerunt. Nunc
autem ad eos scientia rei, quam irridebant, ueniet.
[360]
Nonne uidere queunt, quot
gentes nostra tempora praecedentes, quibus prae caeteris diuitiarum
et uitae quantitatem dedimus, et aquas de coelo uenire, riuosque
subtus currere fecimus : ob suas postea culpas confudimus, et nouas
generationes hominum formauimus ?
Illi tamen hunc librum manifestum, magicum esse
confirmarent, si eum in quarta positum manu tetigissent,
[361]
dicentes, illi credendum esse, si
uel super angelos, uel cum illis uenientem, poneretur.
Quod nos minime curamus.
Si enim angelum
mitteremus, ei formam humanam atque uestem tribueremus.
¶
Iis qui nuncios te praecedentes deriserunt, secundum irrisionis
modum atque mensuram poena praeparatur.
Terras perscrutando perquirite, quis finis
contradicentium fuerit.
Tu uero quem coeli terraeque dominatorem
[45]
esse firmas ? Inquit, Deum : qui piissimus die ueracissimo, quo
contradicentes omnes, licet : nesciant, suas ammittent animas, omnes
coadunabit :
cuius omnia
scientis et audientis, sunt uniuersa, mobilia scilicet, motuue
carentia. Nocte dieque
neminem nisi Deum coeli terraeque factorem, qui cunctos nisi
semetipsum cibat, uobis in negotiis uestris adiutorem uocate.
Praeceptum est quidem, ut primus in Deum credat, ne connumeretur
incredulis :
qui nisi
fecero, me malum grauissimum die magna passurum pertimesco.
Illa die, inde recedenti
Deus pius ueniam, quod est immensum, largietur :
cuius ictum et illationem poenae
nemo reuelabit, beneficiumque nemo nisi ipso doctore praenoscet.
Ipse enim est
omnipotens, imperatorque sapiens, uim atque uirtutem super gentem
suam obtinens.
[362]
Qui cuius testimonio nil
maius est, inter me et uos testis assidet : qui mihi hunc Alchoran,
ad uestri correctionem atque castigationem, misit. Sed uos alios cum
ipso Deo esse testamini.
[363]
Ego uero non alium nisi
ipsum unum, praeter quem non est alius, cum ab hoc quod uos dicitis,
ego penitus sim liberatus.
¶
Non minus quam prolis suae detrimentum, atque perditio animarum
incredulorum innotescit his, quibus librum dedimus.
[364]
Quid enim peius est,
quam Deo mendacium imponere, suisque uirtutibus contradicere ?
His profecto nunquam
suum beneficium Deus afferret, eisque die congregationis
onium
omnium
dicet : Ubi sunt uestri participes, quos uobis
auxiliaturos credebatis ?
Tunc tandem se errasse cognoscentes, inquient : O
Deus, nos fuimus increduli.
Considera qualiter errando, mihique mendacium
imponendo, suis animabus nocuerunt, eisque parentium oculis
repagulum, auribusque plumbum immisimus.
Qui licet omnes uirtutes, omniaque Dei miracula
uiderent, nunquam nisi tecum disceptatione facta credent : cum
dicant haec nequaquam fieri, nisi per primas incantationes.
Eos tamen, minime
credentes ei, de ipso malum auditum turbat atque molestat. Nec ipsi
alii quam suis animabus officiunt.
Isti quidem in igne ponentur, suo corde prius
retenta propalabunt, tandem dicendo : Si liceret nobis regredi, Dei
praeceptis pareremus, nosmetipsos efficiendo bonos.
Sed si daretur reditus, ut prius,
mendaces effecti,
[365]
nullam nisi suam uiam
rectam esse, et se minime resurgere dicerent.
¶
Si quaereres ab illis, quando stabunt ante Deum, hocne uerum sit an
non ? ita esse, per Deum affirmarent. Sed Deus eis dicet : Gustate
malum, ob errorem uestrum et incredulitatem.
Qui congregationi ante Deum usque
ad horam subitam contradicunt, perdendis associati, se nimium ob
incredulitatem errasse confitentur : quando sua peccata nimium eos
aggrauant atque premunt.
[366]
Mundus autem iste nil nisi ludus est atque
ridiculum, quem tamen insipientes plus assequuntur. Alius uero
melior est, curia timentibus Deum.
Scio te molestari atque pigere, quod ipsi tibi
contradicunt. Sed ipsi cum sint increduli, Dei prius praeceptis
resistunt.
Aliis quidem
legatis priusquam tibi contradicendo resistebant, sicque
obstinaciter eis flagitium atque malum intulerunt, usquequo diuinum
illis subuenit auxilium. Dei tamen uerbum nequaquam suo uerbo
immutare queunt, prophetarum fine cognito.
Si tibi molestum sit atque graue,
quod tibi minime credunt : si tibi sit possibile, totam terram
perscrutare, aut coelos per scalas ascende, ut cum uirtutibus atque
miraculis aduenias. Nonne si Deo placet, omnes sub eadem lege uiaque
recta colligeret ? Tu igitur brutis assimilari desiste.
AZOARA XV.
[367]
Tu nullatenus cum auditu
carentibus sermonem ineas. Deus mortuos resuscitabit, et ad se
redire faciet.
Petentibus ut eis uirtutes miraculaque Dei facias, dic, Deum
omnipotentem illa facere, licet plures eorum haec
[46]
ignorent.
Omne
genus animalium terrestre, seu uolatile (hic enim liber nil
praetermittit) sic ut uos ad Deum redibit.
Nostris praeceptis contradicentes,
surdi mutique, obscura gestant uelamina : Deo, quibus uult, rectam
uiam monstrante : quos uult, aberrare faciente.
Si uos hora resurrectionis ira Dei
percusserit, quem tutorem aduocabitis,
nisi qui malum uobis subtrahere, uel illius
detrimentum aut obliuionem facere potest ?
[368]
Plures etiam
gentium ante tempus tuum summis afflictionibus atque malis, ut ad
uiam rectam conuerterentur, astruximus :
sed eorum pluribus factis lapideis, diabolus sua
mala dulcia formosaque suis apparere uisibus effecit.
Illis itaque sic oblitis praecepta
nostra, omnium rerum portam et abundantiam, usquequo nostra munera
summum sibi contulerunt gaudium, aperuimus. Tumque secundo a nobis
ipsis subito capti et desperati, stupidique facti sunt,
et eorum primos atque postremos
prostrauimus, gratias Deo cunctarum gentium domino,
Deo uobis auditum atque uisum
auferente, cordaque uestra sigillante, et alius nequaquam deus ipse
reintegrare potest.
Me
taliter res intelligi faciente, quare non creditis ? Ita quidem Dei
subito patenterue contingens, non nisi gentem malam subruit.
[369]
Legatis autem meis nil aliud iniungo, nisi quod uobis opus bonum et
gaudiorum effectum persuadeant, et illicita nefandaque prohibeant.
Quibus omnis credens, et se diligens, ac benefaciens, nil timeat,
cum nil mali passurus sit.
Nostris autem praeceptis resistentes, malum iraque
Dei pro factis suis trucidabunt.
[370]
¶ Nec arcana Dei, nec ipsius arcam me possidere, cum non
sequar nisi quod mihi missum est a Deo : nec me angelum existere,
cum nec aequales sint caecus atque uidens, quod uos sic esse
cognoscitis, unquam confirmabo.
Huiusmodi sermone Deum timentibus, ut ipsum prorsus
imitentur, ipsumque timeant, persuadens, cum nullus alius eis
auxiliari queat,
[371]
Deum mane uespereque deprecantes, Dei quaerendo
faciem, ab eo minime repelle. Sin autem, malis associaberis, cum nec
suorum operum numerus tibi, nec tuorum eis imputetur.
[372]
Caeteri uero plures aliis, inuidia sola repressi, bonum diuinitus
datum patefacere noluerunt : licet Deus sibi grates afferentes
dinoscat.
[373]
Sed tu cunctis ad fidem uenientibus, praeceptaque nostra
sequentibus dic : Salus Dei super uos, cuius anima misericors est,
et piissima. Quisquis uestri post malum ignoranter gestum a malo
declinauerit, et benefecerit, ueniam et misericordiam a Deo
consequetur.
Ut
incredulorum uiae patescant, res penitus discutiendae sunt.
[374]
Ego quidem castigor, ne
inuocem uel adorem, quod uos loco Dei adoratis.
Nec uelle uestrum amplectar :
quoniam uiam rectam, secundum Dei mandatum errans, licet et uos
contradicatis, proficiscor.
Nec est apud me, ad quod uestri festinent animi :
quia solius Dei, qui est ueracissimus, et discussor optimus, cuncta
sunt iudicia, Si id quod affectatis, nostrae subesset manui, inter
me et uos res ad effectum tenderent. Deus autem malos discernit,
[375]
apud quem sunt secretorum claues : Cum ipse solus uniuersa terra
marique contenta, omniumque foliorum labentium numerum, ac terrae
germina, siccum item omne et molle, uelut apud illum in libro
firmata dinumerat.
[376]
¶ Solius Dei est, omnia facta
uestra diurna dinoscere, et uos nocte mortificare : et deinceps uos
expergefaciens die, et secum uobis omnia facta uestra dicturus, uos
ad eum redituros ad placitum scitum ducens,
[377]
uelut omnibus
gentibus imperans : uos custodit usque ad mortis horam,
[378]
in cuius momento
festinantissime uobis mortem inducit, ille committit.
deinceps omnibus ad se uersis, Deus
ipse dominus noster cuncta cito dinumerans, iudicium dabit.
Nubibus maris et terrae
uexati, inuocantes atque timentes, et se
[47]
humiliantes, quaerenti, Quis liberaret eos ? dixerunt : Si nobis
praesidium atque suffragium in his malis feceris, nos ulterius
reddemus gratias.
[379]
Ille uero respondens ait : Ab iis et ab omnibus
malis uos Deus liberabit. Vos tamen uestra manentes malitia, non
credetis.
Est tamen Deo
possibile, uos ira sua pessimisque poenis undique circumdare, et uos
schismatibus, et alternis contrarietatibus induere, uestrique
quosdam aliorum expugnatores et infestatores efficere. Rebus taliter
ad uestri noticiam explanatis,
licet ibi nil sit nisi uerum, uestrae genti
maliciosi contradixerunt. Quibus tu dicas, nequaquam uestri custodes
existere.
Hora namque
scita omnium dictorum atque factorum probatio censetur.
His quidem dubitantibus de
praeceptis nostris, te usque uerbum aliud proferant, subtrahe.
Cumque diabolus tibi rerum obliuionem ingesserit, memoria
restaurata, cum malis hominibus ulterius ne moreris.
Timentibus quidem Deum, nequaquam
malorum numerus adscribitur : sed ut eos castigando, ad Dei noticiam
atque timorem reducant.
[380]
Suam legem pro ludo ridiculoque tenentibus, et de huius mundi uita
tantum sollicitis, manifesta, quod ob actus suos nullius boni spem
neque suffragium a Deo uenturum expectare debent, sed iram Dei et
flammam ignis, uelut omnes increduli.
[381]
¶ Viis rectis nobis a Deo patefactis,
cur in fine nostro uertentes, impotem boni maliue uenerantes
adorabimus ? Sicut ille brutus et inscius, qui a diabolo seductus et
irrisus, socios aduocat, dicens : Venite, haec est uia recta. Sed
illi solius Dei uiam rectam esse firmant, sibique mandatum esse, ut
non nisi dominum totius mundi inuocarent.
Orationes itaque coram Deo fundite,
ipsumque timete.
Quia
ipse coelum terramque cum ueritate fecit. Ad quem omnes redibitis :
Quo dicente, Fiet, facta erunt :
[382]
omneque uerbum eius
uerax, secundum quod ipse iudicium illa die daturus, cum buccinis
canere faciet, ut omnes res absconditas atque manifestas agnoscat,
ipse sapiens elocutor.
[383]
Abrahae patrem suum Azar
increpando quaerenti, cur imagines sibi deos efficeret, unde ipse
gensque sua tota in errorem manifestum incideret, dixi : Te quicquid
inest coelo terraeque, docebo, ut tuum confirmum atque fidele sit.
Nocte deinceps
superueniente, uidens Abraham stellam, inquit : Haec est Deus. Sed
cum eam in occasum tendentem agnouit, inquit : Rem transitoriam, et
in occasum tendentem minime diligo.
[384]
Lunam item orientem aspiciens, inquit : Haec est
Deus. Sed eadem ad occasum tendente, dixit : Nisi Deus me rectam
uiam docuerit, erroneis adscribar.
Sole deinde oriente, eum esse Deum, quoniam maior
erat, firmat.
Sed eodem
in occasum uergente, dixit : Vos homines, a uestra credulitate
fideque, cum falsa sit, amodo recedo. Ad Deum enim coeli terraeque
conditorem faciem meam uerti, ulterius nequaquam incredulis
adscribendus.
¶
Hominibus suis inde secum disceptantibus, inquit : Contra Deum
uiarum rectarum doctorem, huiusmodi causam atque certamen agite, non
contra me derelinquentem uiam uestram.
[385]
Nihil enim ulterius efficiam, nisi praeceptum Dei : cuius
scientia complectitur omnia.
Unde uos minime memores estis : quum uos non
pertimescatis, in Deum non credere, et ab ipso non statuta sequi,
uiam uestram quare timendo sequerer ? Scitisne, quis nostrum nil
timere promeretur ? Illis uero non respondentibus,
[386]
inquit : Credentes in Deum, suae que fidei nullum malum annectentes,
uiam rectam proficiscuntur, timoris expertes.
Huiusmodi rationem Abrahae contra
gentem suam tribuimus, et quem uoluimus, super caeterorum
[48]
gradus exaltauimus : cum ego Deus sim, Deus
sapiens et incompraehensibilis.
Isaac rursum, et Iacob, et Noem praedecessori suo,
suisque posterioribus Dauid, et Salomoni, et Ioseph, et Moysi, et
Aaron,
et Zachariae
atque Ioanni, et Iesu ac Heliae, omnibus scilicet his bonis,
et Samueli et Ezechiae,
atque Loth, uias rectas patefecimus, et eos super omnes gentes
exaltauimus.
Et
similiter quosdam parentum suorum, et fratrum, suorumque successorum
rectum iter duximus.
Ita
Dei lege sibi dilectis patefacta, si fierent increduli, omnium
suorum operum iacturam incurrerent.
[387]
Si illi quibus librum et iudicium atque
prophetam dedimus, non crediderint, ipsum credere uolentibus
committemus.
¶
Credentibus itaque Deus, quos nequaquam caeteri sequuntur, uias
rectas manifestauit :
nec ante precium aliud pro huiusmodi re postulat, nisi gentem suam
ammonere atque docere.
[388]
Dicentes Deum non posuisse quicquam super aliquem, interroga, quis
Moysi librum clarissimum homines edocentem plura, quorum quaedam
chartis inscripta propalatis, plura quidem absconditis, tradidit ?
[389]
Sed ille quidem nec uobis, nec parentibus uestris
omnia enodauit. O Deus, eos in ambiguitate disceptationeque sua
dimitte.
[390]
Mater uillarum, circaque
positis uillis atque credentibus aduentum alius diei persuade, ut
hunc librum multiplicantem probantemque ueritatem, obseruationes
orationum, caeterorumque beneficiorum praeceptorem credant, atque
sequantur.
Quis est
deterior, magisque reus, quam Deo mendacium imponens : uel se missum
fuisse nuncium falso perhibens : uel sibi possibile leueque fuisse,
se talem librum facere, qualem Deus edidit ? Quid si in mortis
articulo, angelosque manus eorum tenentes, et taliter alloquentes
eos uideretis ? Vos hodie malum atque contemptum ob mendacia Deo a
uobis imposita, suorumque mandatorum contradictionem accepturi,
uestras animas emittite.
[391]
Et sicut uitam ingressi, semoti
accedite, omnia uestra retro relicturi.
[392]
Ubi sunt uobis polliciti, se prece suaque
potentia uobis suffragari, participesque fieri ? Nusquam uideo.
Hodie uestrum errorem
discutiet Deus, qui grana fructuum diuidit, et ex mortuis uiuos et
econtra facit :
et diem
ac noctem discernens, noctem quieti deputat, et solem ac lunam certo
numero promouens,
[393]
stellasque uarias disponens, ut per eas nocte, terra marique rerum
aliqua sumatur notitia.
Aquam ad ortum omnium rerum atque nutritionem, quales sunt res
uirides, grana simplicia, atque multimoda, palmae ac uites, et
oliuae, malaque punica, similia atque dissimilia, quae omnia tum
ortu suo, tum cremento credentibus in Deum magnum praestant
miraculum, e coelo mittit,
[394]
qui uos omnes natos atque
foetus ex una produxit anima. Hic quidem Deus solus est, et unus
incompraehensibilis, et sapiens, nec aliud quisquam corde suo
gerat.
[395]
¶ Quorundam quidem est positio, diabolos socios atque
participes Dei esse, ipsumque Deum filios et filias habere.
Ipse uero omnium
conditor, omniumque cognitor,
praeter quem non est alius, nil nouit talium,
qui omnibus uisibus
incompraehensibilis, omnium oculos atque mentes penitus penetrat.
Nunc autem uobis
praecepta manifestissima largitus est : quorum ignorantia, seu
noticia, cuilibet insita, suae semper incumbit animae : Nec enim tu
semper illis, nec ego tibi semper custos insidebo.
Tu uero res ita discernens, illos
Dei mandata, praeter quem non est alius, edoce : cum Deus uult eos
recto tramite proficisci.
[396]
Ab incredulis
quidem, nil mali seu contumeliarum illis inferens, licet illi per
iram et inscientiam de Deo male loquantur (cuique namque gentium sua
sibi placita formosaque uideri fecimus)
[49]
recede.
Ad deum autem
cum redierint, opera sua deo pandente cognoscent,
et per Deum ipsum iurabunt, se
nuncio credidisse, si quem habuissent. Apud deum solum sunt ea, quae
quaeritis. Quibus forsan cum aduenerint, non credetis.
Deus autem incredulorum corda,
quia prima uice non crediderunt, probabit : et nos eos prauis
cogitationibus suis immorari permittemus.
AZOARA XVI.
Licet eos
cum angelis, ac etiam cum mortuis loqui, et omnibus mundi rebus
atque uoluntatibus abundare fecerimus, nunquam tamen nisi deo
uolente fidem assequerentur : eorumque pars plurima brutis
animalibus assimilatur.
Cum cuique prophetarum homines atque diaboli, quorum sermones
auscultant, semper increduli, dicentes eos ueros esse,
[397]
cum de
nihilo sint, aduersentur, Deo permittente, hos et illos,
locutionesque suas dimitte,
Deus quidem iudex omnium optimus,
hunc librum boni malique
discretiuum, et ueracissimum, illis testibus, quibus ille missis
uobis largitus est : nec tu sicut plures sis, nunc hoc negans, nunc
affirmans.
[398]
Hic
namque Dei omnia scientis et audientis uerba, uera et recta, quae
nemo mutare poterit, completa sunt.
Sed si plures, nil nisi dubium et ambiguum
sequentes, imitari uolueris,
te prorsus deuiare facient a uia recta dei, quae
perspicaciter credentes et incredulos discernit.
[399]
Cum omnes in deum credentes, suisque
praeceptis obedientes, licite de rebus omnibus, super quas nomen dei
inuocatum est,
de aliis
uero nequaquam nisi necessitate cogente, uelut superius dictum est,
comedere queant, eos minime comedendo sequantur : quos uelle
proprium, non aliqua discretio trahit in errorem : quos et Deus
annotat.
¶ Cum opere penitus, clam atque palam, mala semper euita.
[400]
[401]
Omnis namque peccans, aequam sui
meriti mercedem accipiet. Nullatenus quicquam, supra quod Dei nomen
non inuocatum fuerit, comedatis, quia peccatum est : diabolique suis
persuadent hominibus, ut uobiscum inde disceptent. Quibus si uos
assenseritis, eritis increduli.
Nos autem mortuos ad uitam reducimus, lucem dando,
qua inter homines morari queant. Incredulis quidem, et in tenebris
sine termino manentibus, modum suae sectae sibi formosum apparere
fecimus.
Singulis
uillis maiores a nobis constituti, se callidos et astutos facientes,
se decipere caeteros arbitrantur. Sed licet ipsi nil inde cogitent,
animas suas solummodo fallunt.
[402]
Isti dei uirtute superueniente,
obstinaciter dicunt, se minime credere, nisi prius sibi dato
diuinitus, quod nuncio tributum est. Deus autem scit, quibus
praecepta sua committit, et quem sibi nuncium elegit. Ista dicentes,
contemptum atque poenam ob dolum suum a Deo suscipient.
Eorum cor capax et immensum ad
legis intelligentiam Deus efficit, quos uiam salutis docere
quiuerit : quos uero errare permittit, illis malum inferens, cor
angustum et anxium, ui tamen et ira sursum tendens, generat.
Haec est uia dei recta,
quae singula reminiscentibus discernit.
[403]
Quibus Deus dans donum salutis, auxilium
atque gaudium secundum opera sua praebebit.
Cum omnes coram Deo congregati,
diabolos de derisione atque deceptione hominum increpauerimus,
confessique fuerint homines, se his et illis credidisse, et ad horam
iniunctam congregatos esse, Deus eis dicet, qui est
incompraehensibilis et sapiens, quod in igne perpetuo manebunt, nisi
quos ipse uoluerit.
¶ Plebs hominum atque diabolorum, nonne uobis meus missus est
nuncius, qui uos meas uirtutes atque mandata, et huius diei
[50]
resurrectionem et aduentum ante me doceret ?
Dicens, Ita : Sed se stulto mundo credidisse, animarum suarum
testimonio confirmabunt.
Deus cuique suorum
factorum, expers obliuionis, nullis malum inferre desiderat :
cum ipse sit piissimus,
et omnium abundans. Cui, si uoluerit uos delere, et deinceps quos
uoluerit renouare, uelut de filiis uestrorum praedecessorum fecit,
tum possibile, tum leue est.
Quod quidem uobis accidet, sed uos minime creditis.
Vos itaque pro more
uestro et uelle facite, sicut et ego pro meo. Vos autem deinceps
uidebitis, quem hoc factum finem habebit, et ad quid quisque uestri
deueniet.
[404]
Sciendum quidem, Deum nequaquam auxiliaturum malis, qui uerbotenus
Deo partem suarum frugum atque pecuniae ponunt, dicentes : hic est
pars Dei, hic nostrorum participum : sed iudicio nequam atque prauo,
portio participum minime deo, Dei uero participibus praebetur.
Eisdem quoque sui
participes prolem suam interficere, sicque contra legem suam litem
inire, quasi decens atque formosum persuadendo fecerunt. Quod minime
facerent, Deo uolente resistere : sed eos in suis operibus immorari
permittit.
[405]
Secundum quosdam omnes bestiae agricolae
cuilibet, nisi quem uoluerimus, ad comedendum sunt illicitae.
Secundum alios, latera tantum : et secundum alios nulla, super quam
nomen Dei inuocatum fuerit. His omnibus haec non nisi falsa Deo
superponentibus, pro suae locutionis modo Deus ipse retribuet.
Dixerunt item, omnes
foetus in uentre bestiarum comestui licitos, si masculi fuerint :
illicitos uero, si foeminei. Et si mortui, omnes comestionis sint
participes. Hi quidem omnes pro modo dicendi mercedem accipient.
[406]
¶ Suorum
interfectores filiorum, licet nescii, perdendis associandi, et bona
sibi diuinitus data non secundum Dei praeceptum illicita statuentes,
et Deo mendacium imponentes, errantes atque deuii facti sunt.
[407]
De fructibus, quos omnes deus, faciens uineas
iacentes et sursum eleuatas, et palmas, messesque dissimiles, et
oliuas uarias, uobis tribuit : cum tempestiui fuerint, comedite.
Cumque collegeritis, inde reddenda persoluite, sed non superflue.
Deus enim odit superflua.
[408]
Cum bestiarum quaedam ad sarcinas
leuandas, quaedam tantum ad decolandum sint commodae, uos de bonis
uobis a Deo datis comedentes, errorem diaboli, qui uobis maximus
hostis semper aduersatur, non sequamini.
Parilium VIII. camelorum, et boum,
caprarum, et ouium, de singulis scilicet duorum, utrum masculos an
foeminas ueraciter illicitis annumeratis ?
Vos haec testificantes, quando
diuinum inde praeceptum habuistis ? Quid peius deteriusue, quam Deo
malos minime uiam rectam docenti, mendacium imponere, et hominibus
insciis errorem immittere ?
In omnibus quidem, nisi diuinitus mandatis, nil
comedere uolenti illicitum et contra legem reperio, nisi sanguinem,
et carnem porcinam, et morticinium.
[409]
Ex his tamen necessitate cogente comedenti, Deus in sibi
dilectos pius, ueniam dabit.
[410]
Iudaeis autem, ob suam
maliciam omnia fecimus illicita, ungulam continuam habentia, et
uaccarum ac ouium pinguedines, nisi costis aut carni uel ossi
commistas.
quod licet
ipsi contradixerint, Deus sapientissimus atque pius, eis suam non
subtrahet maliciam.
[411]
Dicent tamen increduli,
se parentesue suos nequaquam incredulos, uel eis aliquid illicitum
fuisse, si Deo solum placeret : quod et praedecessores sui fecerunt,
usque dum malum grauissimum eis incubuit. Si quid constans atque
scitum
[51]
habetis, coram ueniat, nec ulterius
pro more uestro rem incertam sequamini.
Deus quidem, quo uolente omnes uiam rectam
sequerentur, omnem uestram controuersiam discutiet.
¶ Vestri participes, testantes Deum res praedictas illicitas
fecisse, quibus uel incredulis legique resistentibus tu nullatenus
assentias, assint, ut quas sibi Deus res illicitas proposuit,
addiscant.
[412]
Nullum igitur illius participem faciant : parentibus suis
auxilientur : prolem suam nullatenus ob paupertatem (his etenim ac
illis metum dabimus) interficiant : nec aliud unum, quod Deus
illicitum posuerit, deinde nil culpabile clam palamue perpetrent :
Orphanorum pecunias
ante dies ueneri statutos nec rapiant, nec dispergant : Examen atque
pondus recte trutinent.
[413]
Haec praecepta Deus, hancque uiam rectam, si
reminiscimini, tradidit. Eam itaque non plures uiarum uarietates, ne
discrepemini, sequentes, Deum timete.
His peractis, Moysi librum, praedicti confirmationem
et complementum, omniumque rerum discretionem, et uiam, atque
misericordiam omnibus credentibus se redituros ad Deum,
praebuimus.
[414]
¶ Librum utilimum e coelo missum
sequentes, ut misericordiam adipiscamini, timete :
nec dicentes, Deum illis duabus
gentibus praemissis tantummodo legem scripsisse :
nec uos melius legem obseruare, si
uobis daretur, quam illi, praesumatis. Vobis iam Dei uirtute legeque
tributis, illis resistere, seu alias diuertere, cum hoc nihil sit
deterius, nolitis.
Sed
scio, nil nisi angelorum, seu Dei aduentum, et miraculorum effectum
expectatis. Sed uobis nil fides proficiet, quando uenerint, quia
prius non credidistis. Si uos expectatis, et ego.
[415]
Vos tamen minime credo de
multitudine suam legem derelinquentium existere : quibus Deus suos
actus enucleauit.
[416]
¶ Omnibus suum
beneficium decuplabitur : omni quidem peccatori sui mali merces
aequalis, Deo nemini nocente, reddetur.
Ego quidem, cui Deus uiam rectam atque directam,
illam scilicet Abrahae non increduli patefecit, et immisit, primo
credens omnibus praeceptis suis :
(in quem enim crederem, nisi in dominum omnium
rerum ?)
testor, omnes
nostras orationes et holocausta, uitam etiam meam ac mortem, prorsus
Dei, totius mundi dominatoris,
socioque carentis, esse,
qui nobis omnibus ad se redituris,
omnia facta nostra propalabit, et controuersias discutiet.
[417]
Illa
autem nos in terra uicissim et successorie creans, hos illis
praetulit, ut uos in singulis commissis uobis experiatur, et probet.
[418]
Ipse namque potens est, rerumque finis,
misericordiae totius ueniaeque largitor :
AZOARA XVII.
[419]
Nec sit tibi graue, neque
molestum, hunc librum tibi coelitus missum penitus sequi, uerba
brutorum et insciorum minime curando, et per ipsum bonos homines
castigare, et ad boni memoriam rectamque uiam producere.
Quoties enim uillis uestra confusio
noctu superuenit, illi bruti malo laesi nil aliud respondent, nisi
quod nos male fecimus.
Nos uero illa die, qua uerax aequilibritas omne pondus examinabit,
[420]
perscrutabimur, quod illi nunciis uel e conuerso
dixerint :
uide utrum
nostra praecepta nunciata fuerint, me tamen omnia sciente.
Erunt autem boni, quorum
pondus maximum fuerit : mali uero, quibus minimum, quia nostris
praeceptis non crediderint.
Ego quidem uos formans,
terram uestrae uoluntati, licet cum minima reditione
gratiarum, supposui :
[421]
et ut angeli se patri uestro Adae
[52]
protoplasto humiliarent, iniunxi : praeceptoque meo cuncti, Belzebub
excepto, paruerunt.
[422]
¶
Deo quidem illic quaerenti, qua de causa minime pareret, inquit :
Quia ego factus sum ex igne, illi de terrae limo plasmato :
praeualeo.
Inquit Deus :
Hinc igitur, ut minimus efficiaris, descende : cum tibi super me
sublimari sit impossibile.
Ei deinceps terminum a Deo ante diem ueracissimum
postulanti,
respondit
Deus : Terminus quidem est positus.
Cui ipse : Quoniam tu mihi sic molestus, malum hoc
ingeris, ipsi suaeque posteritati rectam uiam sequentibus,
circumquaque
suggestiones et assultus inferens, efficiam quod eorum nemo tibi
grates persoluat.
Quem
Deus sic increpans, inquit : Tu minime, tuque repulse, descensum
accelera, et de te tuisque sequacibus gehennam prorsus implebo.
[423]
Adae uero, suaeque
mulieri praecepit, ut in paradiso manentes, quod sibi placeret
comederent : una tantum arbore minus, nisi se malos esse mallent.
His itaque diabolus,
sugestionem faciens, et ad membrorum uirilium atque pudendorum
detectionem nitens. Deum eis illam arborem uetuisse fallaciter
insinuauit, non ob aliud, nisi ut uel illi nequaquam angeli fierent,
uel ibi perpetuo manerent.
¶
Diabolus itaque iurans se nequaquam illis suo nociturum alloquio,
eos in uiam prauam atque
peruersam distorsit. Gustantibus igitur illis de arbore, sexus atque
pudenda membra apparere coeperunt. Quae ipsis e paradisi foliis
tegentibus, Deus inquit : Nonne uobis hanc arborem interdixi, uobis
hostilitatem atque maliciam diabolicam enodans ? Responderunt illi :
o Deus, nos nostris animabus nocuisse confitemur.
Unde nisi per te data uenia,
perdendi peribimus.
Quibus ipse : Aduersantes alter alteri, ad terram usque descendite,
moram horalem illic habituri, ibique uitae uestrae peracto spacio
moriemini. et deinde uos
resuscitabo,
uobisque
uestraeque proli uestes daturus, unde membra genitalia tegatis.
Horum itaque recordando, Deum uobis diuitias daturum timete. Et hoc
est praeceptum dei optimum.
[424]
O filii Adae, nullatenus
aurem seu mentem diabolo uelitis adhibere, qui patres uestros e
paradiso proiecit, uestes, apparere faciendo quae prius operta
uidebantur, abstulit. Hoc quidem bellum uobis summe cauendum, cum
uos diabolo suaeque genti sitis uisibiles, illi uero uobis
inuisibiles. Diabolis incredulorum consiliatoribus effectis,
cum ipsi
scelestam
scelesta
nefandaque gerant, aiunt patres suos illiusmodi facta
gessisse, et Deum hoc sibi praecepisse. Sed Deo nil nisi rectum
praecipienti, mendacium imponunt :
et uiam rectam delinquentes, falsam sequuntur,
extimantes tamen se recte facere.
O filii Adae, ad templum tendentes, uestros optimos
ornatus sumite.
[425]
Versus templum quoque facie uersa orationes fundite, et Deum
corde puro inuocate.
[426]
In cibis et potibus uestris superfluitatem euitate.
Quis constituit uestes
et ornatus, cibosque bonos et sapidos, uobis illicitos ? Illi quidem
liciti sunt bonis huius saeculi, et puris ac emundatis alterius.
Tali ratione discerno res hominibus, ut ipsi percipiant et
intelligant.
[427]
¶ Deus ipse nil nisi criminalia modicaque peccata,
ut falsas rapinas et iniurias, positionemque societatis et
participationis in deitate, ipsique Deo falsum imponere, et his
similia, statuit cuique uestrum illicita :
nec cuiquam est possibile, terminum
a Deo sibi praescriptum transgredi.
[428]
Filii Adae, uobis iam aduenit de uobis
nuncius, mea praecepta laturus :
quibus omnis contradicens, et se retrahens, igne
perpetuo punietur.
Timens autem, et obediendo benefaciens, expers timoris atque
molestiae paradisi gaudio perfruetur.
Quis uero peior imponente Deo mendacium, aut suis
contradicente
[53]
praeceptis ? Horum quidem
quisque libri partem habebit, usque ad nostrorum angelorum aduentum,
qui ducentes eos extra lumen uitae, dicent : Ubi est, quem
adorauistis in Dei loco ? Respondebunt, eum aufugisse, tuncque
suarum animarum testimonio perhibebunt, se incredulos fuisse.
Tunc Deo eis iniungente,
ut cum diaboli clientibus prae caeteris ignem ingrediantur, non
desinent ipsi gentem prius ingressam increpare, usquequo omnes in
igne depositae fuerint, dicentque : O Deus, isti nos aberrare
fecerunt, unde tuo praecepto ignis eis duplicetur. Respondens quidem
Deus dicet : Ita esse, licet ipsi nesciant.
[429]
Primi uero succedentibus inquient : Bonoque gaudio
carentes, gustate nobiscum malum, quod fecistis.
Nulli namque contradicenti mandatis
nostris, aut se inde retrahenti, aperietur coeli ianua, paradisiue
patebit aditus, usquequo camelo peruius per acus foramen gressus
pateat :
[430]
Sed eis in gehennam praeparatur lectus igneus, et
simile coopertorium, ut mali merentur.
¶
Credentibus, et benefacientibus uos, nemini nisi quam post
iniungentes paradisum aquarum fluxu iocundissimam dabimus mansionem
perpetuam :
ubi ipsi per
me prorsus malicia suorum cordium emundati dicent, Deo grates
referimus, qui nos uias rectas nemini nisi per ipsum
compraehensibiles docuit.
[431]
Tunc accedentes ueraces Dei
nuncii dicent : Haec est paradisus, quam uobis pro factis uestris
haereditatem polliciti sumus.
Ipsique paradisi haeredes, hominibus igni deputatis,
sibi Deum uerum dixisse confitentes quaerent, an ipsi similiter
inuenerint. Quod et ipsis testantibus exclamabitur uoce magna,
[432]
Deum omnes suam uiam
reiicientes, malumque gerentes, aliique saeculo minime credentes
perditurum, et summis
poenis afflicturum.
[433]
Inter hos
quidem, et illos, in quodam quasi limite sublimi stabunt quidam,
discrete scientes horum et illorum facies, qui nequaquam paradisum
ingredientes, sed illud sperando expectantes, paradiso uisis
inquient, Saluet uos Deus : oculos suos deuergendo.
Illis uero apud inferos dicent :
Nonne ualuit
uobis numerus uester ad resistendum ?
Tu Deus, nunquam nos illis malis associa.
Dicent illi : Ecce quibus Deus non
mandauit misericordiam suam. Sed uos confidenter paradisum intrate,
nil timentes.
Malis
quidem in paradiso manentes deprecantibus, ut eos aquarum suarum
caeterorumque bonorum a Deo sibi datorum participes efficiant :
respondebunt illi,
Deus
hic incredulis suam legem in ludo ridiculoque tenentibus, et suas
uoluptates in hoc saeculo perficientibus, illicita statuit. Nos enim
ibi nostris praeceptis contradicentes, et irridentes
obliuiscemur.
¶
Iam illis libro coelitus misso, qui rectam uiam sapienter
credentibus discrepat, omnes suam explanationem expectantes,
[434]
sciant,
quod die qua uenient omnes, una uoce confitebuntur, iam dei nuncios
cum ueritate aduenisse, dicentque prius increduli, tunc ob errorem
suum animas perditi : Si quis pro nobis intercessor reditum
exorasset, melius quam primo faceremus,
[435]
Nunc autem dominum Deum nostrum, qui coelum et
terram et uniuersa sex diebus creauit, et thronum ascendit, qui diem
nocte cooperit, lunam et solem ac stellas suo praecepto promouet,
uentis imperat, nubes
subleuat, et inde ad arborum ortum et herbarum aquas ad terram
mortuam demittit, qui et mortuos resuscitabit :
Ipsum inquam omnium piissimum, cum
omnes suis praeceptis obedientes diligat,
cum timore et spe inuocantes
adorate atque diligite :
[57]
huiusmodi rerum semper memores
estote.
Terra quidem
bona Dei praecepto germen bonum pariet, mala uero nil praeter malum
et insipidum.
[436]
Noë,
suaeque genti olim iam iniunximus, haec hominibus dicere :
[437]
Unum solum Deum, et non alium, ut debetis, inuocate. Aliter
enim summe timendum est uobis, die magna.
Pars uero plurima suae gentis
respondens, ait : In errore manifesto te uidemus.
Sed ille dixit, hoc non esse
errorem, sed Domini mundi mandatum.
¶
Dei mandatum inde quod minime percipitis, libenter atque
deuo e
deuote
uobis nuncio.
Nec uos miremini, quod uobis a Deo uenit natiuus
nuncius, uos castigans atque docens uiam Dei, uobis ueniam daturi.
Cumque Noë
contradicerent, eum suosque fautores in arca proteximus : Caeteros
omnes uelut caecos summersimus.
[438]
Hut ad Hath gentemque suam mittens,
inquit : Inuocate Deum, alius enim non est adorandus. Nonne timetis
eum ?
Sed eorum plures
increduli, dixerunt : Te uiam erroneam sequi cernimus, atque te
mendacem aestimamus.
Quibus ipse : Non sum erroneus, sed Dei nuncius,
uobis
suum mandatum nil addendo seu minuendo ferens.
An admiramini Deum uobis nuncium et
castigatorem misisse, natiuum hominem ? Reminiscamini quaeso,
quomodo Deus Noë, suaeque gentis uicarios constituens, uobis
augmentum uirium atque staturae praebuit. Ipsum igitur ut
praecedatis, adorate.
Responderunt : Praecipisne, quod unum solum Deum adoremus, et morem
atque culturam patrum nostrorum omittamus ? Aequum est igitur, ut tu
dicti tui probationem praebens ostendas, quid Deum facturum nobis
polliceris.
Ille uero
dixit : Vos iam iram odiumque Dei promeriti, mecum de nominibus
impositis a patribus uestris, quae Deus nunquam praecepit, non
disceptabitis : sed ipsum Deum discussorem expectate. En ego
uobiscum expecto.
¶
Eum, suosque factores, nostra pietate liberauimus : Praeceptis uero
nostris resistentes, et incredulos, a summo ad infimum destruximus.
[439]
Schale ad Zeuth a nobis missus, inquit : Tu hominesque tui
Deum unum, quia non est alius, adorate : Et ego uobis uirtutes atque
miracula sua, mihi nota, uobis patefaciam.
Vos recordantes, qualiter Deus uos
uicarios Hath suaeque gentis posuit, ipsius praecepto in plana terra
domos aedificate, et similiter in rupibus uobis mansiones excidite :
nec ulterius terras uastatum eatis, inuocantes nomen Dei.
Camelae libera pascua permittite,
nullam ei molestiam inferentes : Sin autem, graue uobis malum
incumbet.
Eorum quidem
plurima pars incredula, credentibus debilibus et paucis inquit :
Scitisne Schale Dei nuncium esse ? Inquiunt, Ita : Nos scimus, et ei
credimus.
Quibus e
contra illi plures increduli responderunt : Vestrae fidei nos sumus
increduli.
Mandatum
itaque Dei spernentes, camelam interfecerunt, et ipsum Schale sic
affati sunt : Si tu es nuncius, tua dicta nobis comproba, faciendo
uidere quod promittis.
[440]
Quibus ipse : Vobis Dei mandatum
beniuole, uelut bonus consiliarius, attuli : quod uos abhorrentes,
minime curatis.
Unde
ipso Schale se conuentibus eorum subtrahente, terraemotus
superueniens, suas domos funditus diruit.
[441]
¶ Loth rursum increpante suam
gentem ob scelus inauditum, et nefas a nemine perpetratum,
cum nemo prius uiris
abuteretur,
respondit
ipsa : E uilla tua cunctos incredulos eiice.
Ipsum quidem Loth, sibique
credulos, praeter mulierem suam uetulam, quoniam suam non liquit
maliciam,
[55]
saluauimus,
et imbre salubri sufficienter
irrigauimus. Quisque prouidus, illorum malorum finem consideret.
[442]
Schaibh rursum Middenae mittens inquit : Mihi mandata Dei ferenti
parentes estote : Deum unum, cum non sit alius, adorando, nulli
quicquam mensurae ponderisue dolose subtrahendo, nec terram bonam
uastando.
Vobis item
cauete, ne qualibet uia morando, credentes in Deum a uia recta
diuertatis. Debetis enim tum commemorare, Deum fecisse uos multos e
paucis : tum quis sit finis incredulorum, perpendite.
Licet ei nequaquam omnes fidem
adhibeant, credentes tolerando sustineant, usquequo Deus optimus
iudex uenturus litem discutiat.
¶ Primatum conuentus incredulorum illius gentis
respondit Scaibeh : Te, tibique credentes e uilla nostra
proiiciemus, nisi more nostro uixeritis.
Quibus ille : Nulla uis, nullaque coactio nos ad
haec deducet, ut Deo mentientes, suamque legem linquendo, ad uestram
transeamus : ex quo nos ille liberauit ab ea, et nos ipsi sponte
nostra subiicimur. Quem supplici uoto precamur, ut ipse ueritatem
inter nos patefaciat, cum sit ueracissimus, et omnia sciens.
Increduli uero gentem
suam increpando inquiunt : Si Schaibe sequaces sitis, perdemini.
Contradicentes autem
illi, pessundati perditi sunt,
suaeque domus per terraemotum diruptae.
¶
Ipse Schaib iam retractus ab illis, residuis solatium praebens,
inquit : Ego uobis mandata Dei beneuole, beneque consulens,
applicui. Quid curandum de incredulis ?
Omnes uillas ad quas nostros prophetas misimus,
prius poenis et anxietatibus, ut conuerterentur, pressimus :
deinceps peccatorum
ueniam facientes, ut augmentarentur et sublimarentur, usque dum
bonum et malum perpessae fuissent, sicque secure fierent,
quod nec eis noctu sopitis,
nec die uigilantibus
atque ludentibus, nostra uindicta superueniret.
Eas deinde ob sua facta sceleraque
pessundedimus : quibus ubertatem coeli terraeque, si timuissent, et
credidissent, aperuissemus.
Ex hoc igitur sui successores perpendere possunt,
quod eos pro factis suis punire, sicque sua corda sigillare, ut
nihil exaudiant, nostrae uoluntati satis est possibile :
Quod uillis, quibus missi sunt
nuncii, iam saepius per nos contigit.
¶ Horum qui nobis dilectionis foedus pepigerint, parte plurima
nequaquam firma fidelique, sed incredula reperta,
deinceps Moysen cum uirtutibus
atque miraculis ad Pharaonem suamque gentem misimus. Quorum non
credentium, quis esset finis, uideatur.
[443]
Moysi igitur Pharaonem alloquenti, dicentique se Dei nuncium,
nil nisi ueracissima
Dei praecepta ferentem, ut secum filii Israël aduenissent, ad eum
accessisse.
Respondit
ipse : Si cum uirtutibus aduenisti, eas ut ueridicus existas,
uideamus.
Ipsius itaque
manu suus baculus proiectus, draco factus est,
manusque uersa apparuit
candidissima.
Ob hoc
Pharaonis homines eum magum sapientissimum,
et regem a suo deiicere regno
uolentem perhibentes, quid rex inde uelit, perquirunt.
Ipse quidem eum fratremque suum
custodiri, et per singulas urbes omnes
sapientes magos coadunari praecepit.
¶ Illis igitur aduenientibus, et quam pro adeptione uictoriae
mercedem susciperent, quaerentibus,
dixit Pharao : Familiaritatem meam sumam, et
propinquitatem.
Illis
deinceps Moyseque conuenientibus, et alternatim operum exordio
postulato,
illi
parentes, uisibus humanis miranda atque timenda obiecerunt.
Deinceps Moysis
[56]
baculus nostro nutu proiectus, caeterorum omnes
machinas et fantasias deuorauit.
Et sic illis repressis, et ad minimum redactis,
ueritas apparuit.
Omnes
deinceps magi superati,
genua sua coram Moyse flectebant,
confitentes publice, se
Deo
Moysis et Aaron,
creatori uidelicet orbis, se
subiicere.
¶ Ob hoc indignatus Pharao, quod in eum nisi nutu suo crediderant,
inquit : Vos artibus uestris atque dolis enitentes, ut suam ex hac
ciuitate gentem educatis,
uestris manibus et pedibus abscissis ex opposito
suspendam.
Cui illi :
Cur de nobis ad Deum ituris,
quoniam Dei praeceptis aduenientibus credimus,
uindictam sumere quaeris ? Tu Deus nobis fortem tolerantiam, et in
uera fide legeque tua perseuerantiam, benigne praestare digneris.
Homines quidem
Pharaonis sic eum affati sunt : Si Moysen fratremque suum terram
tuam sic uastare, tuamque sibi gentem allicere dimiseris, tuum
idolum et te prorsus negligendo dimittent. Respondit : Ego super eos
fortis atque potens, infantes interficiam, foeminasque custodiam.
Moyses item suae genti
solatium praebens, inquit : Deum adorantes, ipsius auxilio fortes,
omnia libenter tolerate. Qui finis uitaque timentibus ipsum, terrae
suae quem uult haeredem constituit.
Ipsis autem indignantibus ξ *
[444]
et obstrepentibus, se ante suum aduentum, et similiter
postea mala plurima perpessos dixit : hostem uestrum Deus exulabit,
et perdet, uobisque terram deinceps daturus, effectus uestros ipse
uidebit.
Hominibus
deinceps Pharaonis, suisque fructibus pedetentim annorum
intercapedine, ut per hoc castigati magis Dei memores essent,
decrementum immisimus.
Sed illi uelut inscii, quotiens eis aliquod commodum contigit, hoc
suum esse : quotiens malum, hoc per Moysen suosque factores
contigisse, cum omnia tamen Dei sint, affirmabant.
¶ Illis dicentibus Moysi, quod incantationibus arteque magica suos
effectus compleret, nec ideo sibi crederent,
locustas, et bruchum, et ranas, ac
sanguinem discerptim ingessimus. Ipsi tamen non minus increduli
perseuerabant,
[445]
et Moysi supplicando, licet
increduli, precabantur eum : Tu Moyses, Deum propter amicitiam
uestram atque foedus inter uos firmatum, ut malum istud expellat,
exora, nosque tibi credituri, filios Israël tecum mittemus.
Unde illis ad horam
malis subtractis, accedente termino, ecce dimittere noluerunt.
Quod nos praeuidentes,
uindictam sumendo, quoniam nostris contradicendo praeceptis
increduli manebant, in mare summersimus,
illamque terram ab oriente in
occidentem pauperibus incolendam tribuimus. Sic igitur Pharaonis
suaeque gentis factis dictisque deletis, filios Israël nostra uerba
complentes tolerando, transfretare fecimus.
Qui deinceps tamen inuenientes
homines idolorum cultores, Moysen precati sunt, ut eis imagines
similiter constitueret. Quibus ipse : Vos uere caeci estis,
cum hanc gentem
operaque sua quicquam esse putatis.
Unus enim solus deus uobis est adorandus, qui uos
super omnes extulit,
et
liberauit de gente Pharaonis, quae uobis semper noxia prolem uestram
interfecit, uestrasque mulieres, quod Deo summe displicet,
subduxit.
¶ Moyses accepto termino alloquendi deum post XXX. dierum peractum
spacium, cui X. dies ipsemet adiunxit, sicque sunt facti XL, Aaron
fratrem suum affatus inquit : Tu meus interim in mea gente uicarius
esto, et benefaciens nullatenus uiam errantium exequere.
Ad horam itaque constitutam ipsum
aduenientem, deo affato Moyses inquit : Tu deus, ut te uideam, mihi
praesta.
[446]
Contra quem sic
[57]
Deus : Me quidem non
uidebis, nisi meus a te uisus loco suo permaneat. Deo montem
ascendente, ipse in minimum atque minutum redactus est. Unde Moyses
quasi mortuus cecidit, curatus autem inquit : O Deus, ego uester
sum, et in te primus credens.
Dixit deus : Ego super gentem meam te prae caeteris
electum, mea mandata ferentem constitui, tuque munere meo sumpto,
quod iam tabulis
inscribitur, Deo grates persolue. Continet autem illud omnem
gerendorum doctrinam, et castigamen, ac discretionem. Quod tu
constanter et firmiter sumpturus, ut tua gens similiter accipiat,
intima. Domos incredulorum
mihi nostrisque fallaciter resistentium,
tibi monstraturus illos,
licet qui omnia
miracula uiderint, nostraque praecepta saepius audierint, nec ipsis
nec alii saeculo fidem adhibent, et utraque uia uisa falsam semper
proficiscuntur :
Illos
inquam, suaque negotia penitus confundam, et sibi suorum operum
uicem reddam.
Moyse
quidem absente, sua gens ex annulis suis et torquibus tauri statuam,
sonitum quasi stertentis emittentem, sibi fecit.
[447]
¶ Sed cum uiderent eam nil dicere posse, nec uiam rectam edocere,
eam suis tractando manibus, se confitentes errasse, dixerunt : Nisi
Deus ueniam misericordiamque fecerit, nos perdendis annumerabimur.
Moyses itaque reuersus,
multa permotus iracundia, eos ob sui maliciam, Deique mandati
festinationem post suum discessum, increpans, tabulas proiecit,
fratremque suum capillis arripuit. Ille uero respondit : Me debilem
ipsi uolentes interficere, fere uitam abstulerunt. Unde de me
uindictam minime sumas, ne sim ridiculum hostium, nec me malis
hominibus illis admisceas.
Moyses hoc audiens, Deum orat, ut sibi fratrique suo
ueniam et misericordiam, cum ipse sit omnium piissimus,
praestet.
¶ Qui taurum adorabant, iram Dei et dedecus huius saeculi merito
sustinebunt.
Qui
peccatis commissis, ad Deum postea poenitendo se conuerterint,
ueniam et misericordiam consequentur.
Moyses deinceps ira semota, librum et tabulas, uiam
et misericordiam timentibus Deum manifestantes,
sumens, ad horam sibi mandatam,
LXX. suorum hominum elegit, quibus pessundatis inquit : O Deus, qui
quibus uis rectam, quibus uis malam uiam praebes, nunc hos ob suam
inscientiam factaque nefanda condemnans, si tuae subesset uoluntati,
prius eos confudisses. Sed tu discrete, licet arcane, omnia gerens,
tu ueniae largitor optime, nobis ueniam et misericordiam praebe,
simulque da huius,
saeculique futuri bonum, nobis te, non alium adorantibus. Inquit
Deus : His bonum, illis uero malum, meo praecepto semper accidit.
magnamque misericordiam, omnium capacem, timentibus me, et
obedientibus meis mandatis, ac eleemosynariis praebebo.
[448]
[449]
¶ Imitatores nuncii
atque prophetae, legendi scribendiue nescii, cuius nomen atque
mentio reperitur in testamento et Euangelio, qui gerenda praecipit,
aliaque prohibet, bona saporiferaque uestro comestui licita, alia
quidem illicita ponit, cogitationes prauas et errores eiicit : Omnes
inquam illi credentes, et auxiliantes, atque sublimantes, suisque
mandatis obedientes, et boni sunt, et bonis associabuntur.
[450]
Vos uiri,
ego quidem ad uos uenio, Dei nuncius, regis coeli et terrae, praeter
quem non est alius, qui mortificat et uiuificat. In eum, mihique,
suo nuncio, legendi scribendique nescio, penitus ipsi suisque
praeceptis subiecti credite, suis praeceptis obedientes, ut boni
[58]
efficiamini.
Quidam autem de gente Moysis, ad ueritatem istam se
conuertunt, secundum illam operantes.
Nos quidem in terra duodecim gentes diuisim
constituimus. Nos quoque Moysi, cum sua gens aquam peteret. ut cum
uirga petram percuteret, iniunximus : apertique sunt fontes
duodecim, eorum locis notis omnibus. Eos quoque nube proteximus, et
manna simul et coturnices ad comedendum praebuimus. Nunquam illis
nocui, sed ipsi quidem suis animabus nocuerunt.
[451]
Eisdem item iniunximus, ut uillam quamlibet frequentarent, et
quidlibet sibi placitum comederent cum gratiarum redditione, et ut
in portarum ingressu se humiliarent : Sicque semper peccaminum
ueniam tribueremus, et bonum semper augeremus.
¶ Horum uero prauis atque peruersis nostrum praeceptum mutantibus,
malum coelitus ob suam maliciam intulimus.
Cum quidam in uilla iuxta mare in
sabatho piscium multitudine capitibus subleuatis adueniente, quod
caeteris diebus minime contigit, nos enim ipsis uicem suorum operum
reddidimus, non gerenda perpetrabant,
[452]
ab
aliis castigati dixerunt : Quare caeteros castigatis, cum Deus eos
confundet, aut graue malum eis superueniet ? Responderunt : Nostrum
est Dei mandatum commemorare, cum forsan hoc timorem immittet.
Eis autem castigamina
non curantibus, gerenda docentes saluauimus, caeteros autem pro suis
factis damnauimus.
Diximus quoque uertentibus ad prohibita, ut simiae perditae fierent,
in hoc saeculo dedecus
et opprobrium, in futuro malum grauissimum accepturae. Ipsius
praecepto, qui est pius ueniaeque dator,
gentibus per terras diuisis,
quarum quaedam bonae sunt, quaedam autem infra, eis nunc bonum nunc
malum exhibendo, ut sic eorum ad fidem esset conuersio, tentauimus
eas.
Sed primis peiores
succedentes, libri partem sibi, uidelicet in hoc saeculo placita
ferentem accolunt, residuumque dimittendo dicunt, Deum inde sibi
daturum ueniam.
[453]
Nonne
fiduciam et firmitatem a uobis cepi, quod in hoc libro nil nisi
uerum esse diceretis ? Cur insensati uiuitis ?
Alia quidem curia multo melior
habetur, quam libri factoribus, et orantibus, sua persoluendo
praemia tribuemus.
¶ Montem super Iudaeos
nubi similem,
[454]
cuius ruinam
super se pertimebant, ut sic saltim ui legem nostram reciperent, et
eam assidue ad timoris adeptionem legerent, extulimus.
Cumque cepi de filiis Adae
eorumque posteris testes super animas suas, dixi : Nonne ego sum
Deus uester ? Dixerunt, Ita : Huiusque rei testes super animas
nostras adsumamus. Quibus ego : Imo in alio saeculo testes adestote,
ubi non dicatis me nequaquam huius rei noticiam et intelligentiam
uobis intimasse :
nec
iterum sequendo patres uestros prius incredulos, quaeratis, Cur ob
facta praedecessorum mala patiamini ?
Ita quaeque distinguo diligenter, ut ipsi Deum
diligentes efficiantur.
Ille, cui prius iniuncto meo mandato deinceps subtraxi sapientiam,
malus effectus, diabolum secutus est.
[455]
Eum tamen cum sua sapientia ad
me sublimare meae uoluntati possibile esset : Sed ipse mundanam
mansionem magis diligens, suum amorem amplexus est. Hic quidem
talis, caeterique meis contradicentes praeceptis, sicque suis
nocentes animabus, cani assimilantur : qui seu ad ipsum accedas, seu
non, latrare non desinit.
Solus autem ille firmitatem obtinet, cui Deus rectam
uiam praedestinauit.
Omnis illinc aberrans, in gehennam ponetur : quo multitudinem
diabolorum, et hominum habentium corda sine
[59]
discretione, oculos sine uisu, aures absque auditu, qui brutis
animalibus magis erronei, negligentes existunt, mittemus. Illos
igitur incredulos, quibus Deus mercedem pro merito tribuet,
dimittentes, cum ξ *
[456]
Dei
plurima bona sint nomina, ipsum cum eis inuocate, sequentes ratione,
uique doctorem, et secundum illam operatorem.
¶ Sic contradicentibus praeceptis nostris,
quibus insciis mala formosa uideri
fecimus, quod omnibus callidior, omnibus arte praeualeo.
Nonne perpendunt, seruus e diabolo
socius sortitus sit, utrum sim alius quam nuncius uerus ?
An coeli terraeque machinam,
omneque diuinum opus non considerant ? cum forsan iam suae mortis
terminus accessit, post quem, cui uerbo credent ?
[457]
Cum nemo, quem Deus
aberrare fecerit, uiae bonae doctorem inuenire queat, eos in
caecitate sua dimittamus.
[458]
Quaerentibus a te aduentum
horae postremae, dic, illius noticiam nulli nisi Deo
compraehensibilem esse, quae in coelo terraque grauis subito
pluribus nescientibus superueniet.
Sic enim tu nil nisi Dei uelle bonum siue malum tuae
animae commendare potens, absconditum agnoscens, multum boni, nec
quicquam mali adipisceris : cum nil nisi Dei nuncius, suorumque
uerborum ad incredulos applicator existas.
[459]
Adam patre uestro
a Deo creato, et ex eo foemina ad suum concubitum, in primo coitu
mulier concepit, sicque deinceps grauida multum facta est. ob quod
maritus ac mulier Deum deprecati dicebant : Si tibi nobis bona
praebere placuerit, grates tibi referemus.
[460]
Deo itaque
prosperitatem atque bonum eis conferente, eis suorum donorum
participem, unde te Deus liberet, constituerunt.
Quomodo Deo socium atque particeps
quicquam, non creans aliquid, sed creatum,
nec sibi nec inuocantibus ipsum
auxiliari potens, opinantur ?
¶ Hi ad rectam uiam a uobis aduocati, nullatenus uos sequentur.
Aeque namque proficit eos aduocare, atque tacere : homines tamen
sunt, sicut et caeteri.
Qui si fides uestra uera esset, uobis responsa facerent.
An habent illi pedes, quibus
ambulent ? an oculos, ut uideant ? an aures, ut audiant ?
[461]
Illos itaque participes inuocando, si
uobis sit possibile,
decipite me, qui soli Deo libri datori, sicut et omnes boni homines,
me commendo.
Illi uero
quos loco dei adoratis et inuocatis, nec sibi nec animabus suis
prodesse queunt.
Ad
uiam rectam uocati, prorsus auditu uisuque carent.
De decimis et beneficiis sume, et
inde secundum morem consuetum operare.
[462]
Insciis, te subtrahe semper.
Si aliqua fortassis diabolica
suggestio seu fraus acciderit, te diuina sanctificatione praemuni,
Deo audiente atque sciente.
Omnis enim deum timens, cum ei quicquam diabolus
intulerit, Dei memor est, ad bonum se conuertens.
Cum te minime cum uirtutibus
uenientem quaerant, cur eas non efficis ? dic, te nil nisi mandatum
dei imitari. Haec quidem sunt res manifestae, uiaque uera, et
misericordia timentibus deum.
[463]
[464]
Cum legitur Alchoran, eum cum toto corde,
deuotaque mente, ut Deus tibi misericordiam praestet, ausculta,
et deum in anima tua,
unaque uoce mane et uespere, nequaquam horum aliquid negligens, cum
humilitate et timore inuoca et adora.
Apud ipsum quidem manentes, nullatenus indignantur
ipsum inuocare, humilique prece exorare.
AZOARA XVIII.
[465]
Omnis rerum et
orationum quae Deo debentur excessus, Deo legatoque suo gratus
existat. Omnes Deum timeant, et uicissim benefaciant, Deum
adorantes, suo legato, si boni fuerint, fidem adhibeant,
eos imitando, qui lachrymas deum
inuocando effundunt. Diuina legendo
[60]
miracula, suam fidem corroborant, et se prorsus Deo commendant,
facientes orationes de
bonis uestris sibi datis expendunt.
Illi namque ueritati bonoque credentes, ueniam
summumque bonum a Deo recepturi, coram ipso gradum excelsum
obtinebunt.
Postquam te
Deus uirtutibus atque ui a domo tua traxit, plurimae gentes ad fidem
coactae,
in ueritate iam
manifesta, ratiocinantes disceptant : iis comparabiles, qui ad
mortem scientes adducuntur.
[466]
Cum Deus uos expugnaturos ire gentem
illam praecepit, nequaquam opinati estis ipsum uobis auxiliaturum.
Sed ipse quidem ueritatem
sui uerbi confirmat, incredulos a primo ad infimum damnat, ueritatem
probat, falsum quidem delet, aut infirmat.
Unde uobis inuocantibus Deum, licet
haec incredulis dolorem parerent, me daturum uobis auxilium, mille
angelorum pollicitus sum.
Sciendum quidem, Deum, cuius est omnis uis et
auxilium atque uindicta, totum hoc fecisse, ut plenum uobis gaudium
cordiumque firmamentum infunderet.
¶
Quoniam uobis Deus somnum ad cordium uestrorum quietem induxit, et
aquam, qua loti mundique essetis, ut sic a uerbis diaboli retracti,
corda uestra pedesque firmaretis, coelitus demisit.
[467]
Angelis suis
ait : Ego uobiscum semper praesens adero : uos autem euntes, illos
meos homines firmate, et adiuuate : Incredulorum ceruices atque
manus, quorum cordibus ego timorem iniiciam, percutite,
quoniam mihi meoque legato non
crediderunt. Omnis etenim resistens,
me grauem in fine sentiet, ignemque gehennae
subibit.
[468]
Nullus uir bonus incredulos aggrediens,
eis terga uertat,
nisi
causa commodioris adaptationis, et praemunitionis : Sin autem, iram
diuinam ignemque perpetuum, malamque uiam incurret.
Nullatenus te caedem meis
intulisse, uel eos proiecisse praesumas. Ego namque peremi, ego
proieci. Constat autem hoc diuinitus factum, ut Deus omnium auditor
et cognitor,
suorum
cordium effectus atque secreta cerneret, qui semper artem atque
negotium incredulum infirmat.
Si litem atque uictoriam quaeritis, ecce iam uestris
adest manibus. Sed nos conuerti, uobis est utilius atque melius :
Sin autem, licet uestrae gentis maior sit numerus, nil prodesse
poterit. Quia deus est adiutor bonorum.
Viri itaque boni, Dei legatique sui sequaces estote,
nusquam ab eis scienter discedentes.
¶
Confitentes se audisse, cum nihil audirent, imitari nolite.
[469]
Nullum enim animal coram Deo peius, quam surdus
et mutus et indiscretus.
Eis tamen auditum praestaret, si boni quicquam illis inesse
perpenderet. Licet enim bonum audirent, in eo minime perseuerarent.
Omnis bonus, Deo
legatoque suo uocantibus eum, ut uiuificetur, respondeat :
[470]
Timens Deum, hominis cordisque sui iudicem, ad
quem omnium fit reditus.
Nullatenus item obliuiscamini suffragii, uindictaeque diuinae.
Unde grates reddidistis,
quando pauci debilesque, gentes uobis maleficas timebatis.
[471]
Lites quidem summe timendae,
quoniam ipsae non solum malos uendicant, finisque Dei grauis
occurreret.
[472]
Viri boni, nihil Deo, suisque nunciis,
uel sibi uicissim scienter subtrahant.
Sciant enim, pecuniam suam atque prolem inuidiam
parere. Apud Deum, summarum diuitiarum est summa copia, qui
muneribus omnibus abundans,
timentibus se peccatorum ueniam atque salutem
praebebit, qui putantes te capere, aut interficere, aut eiicere suis
artibus frustratur, cum eius artes omnibus praeualeant.
[473]
¶ Cum huiusmodi uiris uerba Dei leguntur,
indignanter inquiunt : Iam audiuimus, et tale quid nostra uoluntate
ducente faceremus. Haec enim sunt antecessorum miracula,
[61]
precanturque Deum, ut si illa sit sua ueritas, semper eos lapides
malumue graue pluendo coelitus irruat.
Deus autem eis nocere noluit, tum quia tu praesens
illis intereras, tum ut poenitendo se conuertant.
Sed cum ipsi se prauis meritis
indignos agendo, licet inscii, a templo Haran
[474]
se retrahunt,
nec uersus
templum aliam orationem quam sibilationes gestusque manuum peragunt,
cur malum Deus eis non ingerit ? Malum quidem ab illis perpetratum,
ipsi gustabunt.
Increduli uero, suam pecuniam expendentes, ut uiam Dei rectam
dereliquant, multimodam iacturam sentient. Post substantiae namque
consumptionem, difficultatem inextricabilem incurrent, uincientur,
et ad gehennam mittentur, ut purgaminis atque purgati sit
disgregatio.
Ipsorum
quoque purgaminum perdendorum aliud alii in gehenna superponetur.
Sciant tamen increduli,
se praeteritorum ueniam accepturos, si se conuerterint. Sin autem,
more priorum iam perierunt.
[475]
Eos semper usquequo ad Deum omnes
conuertantur, nullaque sit seditio seu lis, expugnate, eorumque
conuersorum Deus ipse facta dignoscet.
¶
Sciant omnes se conuertere nolentes, Deum esse dominum nostrum
bonum, et uindicem optimum.
[476]
Sciat item omnis in Deum credens
omnipotentem, posito super prophetam die coniunctionis exercituum,
quod totius praedae quinta Deo atque prophetae, et propinquis ac
orphanis, et mendicis ac pauperibus debetur.
Die qua uos citra aquam prope, et
alius uester exercitus subtus uos, alii quidem ultra longe sedes
sortiti eratis, si uobis terminus poneretur, forsan fallaces
uideremini. Sed Deus priusquam quid esset, omnia praeuidit. Sciendum
quidem illum uerum mortuum, illumque ueraciter uiuum, qui mortem seu
uitam testibus missis adeptus est, Deo res omnes audiente atque
sciente :
quo uos pauca
docente, si multa numerositas uideretur, corda uestra debilia
timidaque fierent. Sed ipse omnium cordium secreta dinoscens,
sua uoluntate singula
moderatur, qui uestris oculis caeterorum paucitatem, uisibusque suis
uestri minimam quantitatem, ut suum die illa mandatum compleretur,
ad quem omnia redeunt, reputauit.
[477]
Omnis uir bonus in exercituum
congressu firmus fiat, et Deum inuocando suum increatur auxilium,
sequens ipsum, suumque legatum.
Cauendum quidem, ne uobis incidat contrarietas :
Haec enim uos debiles efficeret, uestrumque successum minueret. Sed
tolerantes et indurati perseuerate. Talibus enim Deus praestat
subsidium.
[478]
Eos item non
imitemini, qui domos suas egrediuntur plus populi fauore, quam
deitatis amore. Eorum tamen actus diuina sapientia circuit.
Diabolus incredulos suos
actus sibi formosos apparere faciens, inquit : Hodie quidem non
uincemini, quoniam uobis ego auxiliator adero : sed exercitu uiso,
moram fugae non distulit, dicens : ξ *
[479]
Ego uidens et uobis minime uisum,
Deum timeo, cuius finis grauis est, et intolerabilis.
¶
Increduli cordisque praui deinceps dicentes, nos uestram legem
extimare meliorem, cognoscant ipsum legi bonae adhaerere, qui se
prorsus Deo commendat.
Angeli quidem illos incredulos faciebus et tergis cedentes, et
interficientes, dicebant :
Malum feruoris ob actus uestros antecedentes, Deo
nemini nocente,
gustate :
[480]
sicut
illa gens Pharaonis, suique praedecessores, nostris institutis
contradicentes, ob culpas suas proprias,
Deo nemini nisi delinquenti munus suum auferente,
perierunt :
Sed Pharao, suique, per
summersionem :
quia
caeteris animabus coram Deo deteriores sunt increduli,
qui prius datam firmitatem Deum non
timendo uariant.
[481]
In lite captos, uel captiua, uel
[62]
perime, uel per hoc sui castigentur posteri,
et si timueritis aliquem
quid subtrahere, dic illi, hoc Deo displicere.
[482]
¶ Cauendum, ne uos nimia securitate
firmatos, increduli uicti rursus aggrediantur.
Vosmetipsos igitur armis, et
bestiis, atque pecuniis praemunite.
[483]
Omnes etiam uestros in uia Dei sumptus, deus nil diminuens,
multipliciter reddet.
Vobis pacifice se subiicientes, diligenter uobis reconciliate, Dei
scientis et audientis praecepto, qui tibi tuisque praesens aderit.
[484]
Si te fallere quaesierint,
sine cuius uelle minime
pax inter uos oriretur, licet omnem terrenam substantiam propter hoc
expenderetis :
Tu
nuncie, me tui tuorumque factorum adiutore, tuis pugnam persuade,
Tui namque uiginti sustinentes et indurantes, ducentos alios
superabunt : et centum uestri, caeterorum mille, quia sunt
indiscreti.
Deus autem
hoc primo propter uestram debilitatem faciens, nunc imminuit. Si
centum enim fueritis, eorum ducentos uincetis : et uos mille,
caeterorum duo millia, Deo praeside indurantium sustentamine.
Prophetarum alicui
captiuos habere usquequo terras expugnasset, nondum accidit. Sed uos
hunc mundum, Deus autem sapiens et incompraehensibilis alium
diligit.
Propter hoc
quidem graue malum atque poenam pateremini, nisi Dei liber
praecedens omnia complectens subuenisset.
Nunc quidem de praeda bona
comedite, timentes Deum piissimum, ueniaeque datorem.
[485]
¶ Captiuis in tua manu propheta retentis, si
Deus bonum inesse tuo cordi cognouerit, tua cogitatione plus atque
maius tibi tribuet, cum sit pius ueniaeque largitor.
Si quid uero tibi simulare
dissimulareue quaesierint, Deus grauis atque sapiens uindictam inde
recipiet.
[486]
Terrarum
expugnatores Dei nomine et illius obsequio, cum pecunia uitaque sua
semper indurantes, et eorum auxiliatores, sibi mutua societate
connectunt : quibus caeteri usquequo lites ingrediantur, nullatenus
connumerantur. Tunc autem illos uestrum petentes suffragium, nisi
tantum contra homines uobis foedere pacis munitos adiuuate, Deo
singulos actus uestros dinoscente.
Increduli quoque suique factores alternum societatis
connexum inibunt. Vobis quidem praedicta negligentibus, lis
uastatioque multa terram occupabunt.
Boni expugnatores, et ob Dei gratiam indurantes, eos
quoque recipientes et adiuuantes coram Deo constantes, et boni
ueniam plenam adipiscentur.
Illi quoque boni, qui postea pugnaces effecti,
uobiscum passiones sustinuerunt, dilecti simul et electi, cum libro
Dei singula scientis et audientis, uobis annumerantur.
AZOARA XIX.
[487]
Haec epistola est Dei legatique sui illis incredulis missa :
cum quibus terminum posuistis.
Libere per quatuor menses quouis terrarum pergite,
scientes uos Deo cunctorum incredulorum confusori, minime nocere
posse.
Die quidem
peregrinationis in mense gentibus Deum suunque legatum praedicate,
dicentes, quod Deus se suumque legatum ab incredulis liberauit.
Conuerti quidem, uobis esset melius : Sin autem, Deo minime nocere
potestis, qui uobis malum grauissimum ingerit,
illis exceptis, qui pacem firmatam
tenuerint, nec in uiros nostrae legis surrexerint. Illi namque in
termino statuto conuersi, cum Deus timentes diligat, colligendi
sunt.
Conuerti nolentes,
ubicunque repertos, mensibus Haram peractis sumite, et interficite,
omnibus uiis insidiantes illis.
[488]
Si uestram legem sequi, et orare, ac
decimas dare uobiscum uoluerint, dimittendi sunt : quia Deus pius et
misericors ueniam illis tribuet.
Eorum quemlibet ad te uenientem humiliter,
diligenter collige, ut sic cum sit uelut animalia bruta, uerbum Dei
audient, quo forsan eorum corda penetrabunt.
[489]
Qualiter firmi constantesque contra Deum
[63]
legatosque suos, nisi qui uobis templum Haram fiduciae pignus
posuerint, aut aliud quid reperiuntur : Quamdiu tamen apud uos sua
perseuerauerit iustitia, ius apud eos mutare nolitis, Deo timentes
diligente.
Et si eos
uobis superapparere contigerit, aliud ore, aliud corde tenentes, cum
eorum pars sit plurima incredula,
Dei praecepta pro minimo uendiderunt, et sic
aberrando malum operati sunt.
¶
His cum nullius sint substantiae, sed gratia uos hostilitatis
maximae nemo bonus credat,
nisi prius conuersis et oratoribus et beneficis
factis.
[490]
Tunc enim in lege nostri fratres existunt, quod
sapiens quiuis discrete perpendit.
Post iuraiuranda se uertentes, et in lege uestra
malum aliquod dicentes, cum eorum sacramentum ante conuersionem
nihil sit, expugnate.
Cum illis qui nuncium e loco suo eiicere uoluerunt, nobis tamen
prius eiectis, cur bellum non initis ? An eos timetis ? Deus quidem
omnibus credentibus plus timendus.
Eos expugnare non differatis, cum Deus malum atque
dedecus eis per manus uestras sit illaturus, uobisque ueniam atque
uictoriam, uestrorumque cordium molestiam eis accumulabit.
Nec ante fortitudinis et
audaciae uestrorum cordium noticia cessabit :
nec ipsi rursum parti Dei omnia sua
facta sibi reuelaturi, suiue legati, caeterorumue bonorum nil eorum
cuiquam celate gerentium assentiant.
[491]
Increduli, quorum
animae testes sunt erroris et prauitatis suae sectae, quorum
scilicet actus hic nihil sunt, saeculoque futuro mansio focus,
[492]
templum Haram adire minime digni sunt : nec etiam
aliquis, nisi qui in Deum credidit, nullum alium timens, dieique
futurae fidem adhibuerit, et eleemosynas ac orationes fecerit. Hic
namque recte proficiscens, itinere bono dignus est.
Nullus extimet peregrinantes ad
templum Haram, et ibi potantes aquam, aequales existere bonis
expugnatoribus, alium Deum expectantibus, et in Deum credentibus,
qui malos homines in uiam bonam non dirigit.
¶
Expugnatores etenim tolerantes ardua, pecuniamque suam pro Dei
nomine consumentes, plenum gaudium habituri coram Deo gradum maiorem
obtinebunt,
et praemio
maximo perennique donabuntur.
[493]
Nullus uestri
filiis suis, siue fratribus, nisi suae legis fuerint, confidat : Sin
autem, malis annumerabitur.
[494]
Si
patres uestros, et filios, aut fratres, et mulieres, gentemque
uestram atque substantiam acquisitam, et mercaturam, cuius sumptum
pertimescitis, et aedificia pulchra, plusquam Deum, suumque legatum
et expeditionum effectus propter Deum diligitis, indurate, usquequo
Deus illos malos abhorrens, suum mandatum afferat.
[495]
In multis autem
locis, et maxime in die Heunaim, qua uestra multitudo uobis placens
minime uobis profuit, quin fugam terra spaciosa se uobis abbreuiante
iniretis, Deus uobis
suffragium praestitit :
tuncque uobis stationariam mansionem figens,
cum exercitibus non uisis a uobis, malum incredulis intulit.
Hic enim exegit suum
meritum, deinceps Deus cui uult condonans, uobis inde ueniam
praebuit.
[496]
Viri boni, qui legem uestram non sequuntur,
scilicet illoti, post hunc annum ad templum Haram non accedant. Et
si paupertatem et inopiam ob hoc timueritis, Deus ditissimus et
sapientissimus uobis de sua pecunia largietur.
Non credentes in deum, dieique
futurae, et non facientes Haram, qui suo legato Deus Haram
constituit, et non recte litigantes uelut caeterarum legum homines,
usquequo uestri tributarii subiectique fiant, expugnate.
[497]
¶ Iudaeos, dicentes Ozair
esse filium Dei : Christianos uero, Iesum, quorum uerba
praedecessorum nugis assimilantur, confundat deus :
qui etiam suos sacerdotes atque
pontifices, Iesumque Mariae filium sibi dominos loco Dei sumentes,
uenerantur : cum ipsis praeceptum sit, non nisi Deum unum adorare :
Ipsi quidem Dei lucem
ore suo
[64]
nituntur extinguere : sed ipsis
nolentibus, lucis suae complementum efficiet.
Suum itaque nuncium cum uia recta
legeque bona misit, ut ipsam manifester, et super omnes leges
extollat, licet caeteri nolint atque resistant.
[498]
¶ Sacerdotes
atque pontifices substantias hominum gratis comedentes, non rectam
uiam proficiscendo, uos uiri boni improbate. Omnis thesaurizans
aurum et argentum, nec expendens in Dei nomine, malum grauissimum
sortietur,
ipsiusque die
futuro, uenientis ad gehennam, frons et latera, dorsum et nares inde
comburentur, effectumque thesauri malum ipse reperiet.
[499]
Cum in libro Dei, die qua coelum et terram
condidit, sit totus mensium numerus XII, eorum quatuor hac lege data
super Haram, in quibus nihil animabus uestris nociuum agatis, omnes
incredulos, uelut ipsi uos omnes, expugnate, scientes deum
timentibus auxiliari.
[500]
Nulla fides est incredulorum, sed error
maximus, cum omnium rerum Haram numero apud Deum determinato, ipsi
Hale quod deus Haram, et e contra : et quod hoc anno Haram, alio
Hale, et econuerso constituunt : quos suis factis sibi uisu
pulchris, per uiam rectam Deus minime dirigit.
Vos uiri boni, cum uobis iniungitur
iter Dei, cur recusatis, hoc saeculum plus quam aliud diligentes,
cum suae res ad rerum alius comparationem nihil sint ?
Ire nolentibus, Deus summam poenam
inferet, alios eorum locis altiscens, cui nemo nocere potest, cum
ipse sit omnipotens.
[501]
¶ Licet uestrum desit
auxilium, Deus minime suum subtrahit subsidium : Qui tunc adiutor
adfuit, quando in cauernam ob persecutores solus uno comitatus
intrauit, socioque suo dixit : Nil timeas. Deus enim nobiscum est,
qui cordibus eorum quietem induxit, et cum exercitibus occultis uos
adiuuans, suum uerbum super eorum uerba sublimauit, cum ipse sit
altissimus et sapiens.
Leues igitur atque graues in litibus cum substantia uestra, uitaque
pro amore dei, quasi sopitis, uobis nihil est melius, indurate.
[502]
Sunt quidam suarum animarum perditores, Deo teste mendaces, qui si
locus sterilis et commodus, uiaque breuis et leuis esset, te
sequerentur. Sed cum sit difficilis atque longinqua, per deum iurant
se minime posse uobiscum exire.
Quid de suo dixisti exitu, tibi ueniam meruit, quod
ueritatem mendaciumue loquentium apparere uoluisti,
uiris bonis nequaquam
haerentibus, sed firmissime credentibus in Deum, dieique futurae, et
similiter hominibus contrariis illis, se ad litem ituros cum
substantia uitaque sua pollicentibus, cum illi suum persoluant
pollicitum,
hi saltim
necessaria praeuiderent, se praemuniendo, si uox sua cordi
consonaret.
[503]
Sed Deus timentes
discernens, et horum iter abhorrens, cum nil nisi maliciam cordium
et pusillanimitatem profecti uobis augerent, commorantibus in domo
eos manere uoluit.
Illis
uestrum malum atque seditionem affectantibus, nostraque mandata
usquequo manifesta ueritas illis non diligentibus apparuerit,
uariantibus, quidam uobiscum uiuentes, quos Deus agnoscit, obediunt.
Eorum quidam sanius
intelligentes exorant, ut eis quaelibet non uoluptuosa nec illicita
praecipias, eo quod huiusmodi uiros sibi gehenna uendicat.
¶
Si profectis expugnatum successus commodus occurrit, mali domo
relicti molestia grauantur. Ipsis uero dictis, uel nil lucratis, sed
sibi bene prouidisse, quod non ibant, ostentant, maximeque gaudent
illis inani manu redeuntibus :
huiusmodi uiris manifesta, neminem quid habiturum,
nisi quod sibi praescripsit dominus Deus noster : cuius tutelae nos,
sicut omnes credentes atque boni, commendamur.
Sciendum quidem, uestram nobiscum
moram esse causam uestri boni, uestram uero nobiscum esse, ut malum
recipiatis, uel ipso deo dante, uel per manus uestras :
Unde si uos stetis et nos, omnis
sumptus noster siue spontaneus siue coactus, a Deo
[65]
minime, quia mali estis, colligetur.
Quippe nec in Deum, nec legato suo
crediderunt, nec orationes corde puro, nec sumptus nisi contra uelle
suum effecerunt.
[504]
¶ Horum neque proles neque substantia tibi
placeat, cum Deus nolit eas alius quam mali causas et effectus in
hoc mundo existere : et eos item uita priuabit, ipsis incredulis.
Qui licet iurando per
deum se uestros perhibent, non sunt nisi gens a nobis et a uero
disgregata,
sed munimina
seu cauernae uel concaua, quo fugerent, illis paterent, cito
recedentes et retrambuli fierent.
[505]
Eorum quibusdam a
te petentibus aliquid de decimis et beneficiis, si datur, est eis
placidum : Sin autem, conquerentes et irati recedunt.
Sed si Dei legatique sui munus
bonum esse faterentur, dicerent : O deus, tu legatusque tuus nobis
pro uelle nostro munera facietis, qui te precamur et adoramus.
[506]
¶ Eleemosynae quidem et
beneficia non sunt nisi pauperum, et miserorum petentium, et in Dei
nomine redimendorum, ac peregrinantium inopum, secundum dei
praeceptum, omnium sapientissimi.
[507]
De propheta
male loquentes, et dicentes se non dixisse, graui malo punientur.
Et licet uos coniurando,
ut uestrum amorem habere queant, se uelle simulent, tamen Dei
nunciique sui dilectionem atque fidem habere melius esset.
[508]
Omnis deo molestiam et odium inferens, ignem gehennae passurus,
dedecus magnum subibit.
Cauendum incredulis, ne sibi superueniant azoarae, quae sibi cordis
sui secreta notificant.
Irrident tamen, quod Deus ab illis seruata pandet : qui percunctati,
se deliberando dubitare fatentur. An de deo suoque propheta
ridiculum agunt ?
Quid
uobis incredulis factis, post credulitatem prodest excusatio ? Licet
enim quibusdam uestrorum Deus ueniam largiatur, caeteris tamen,
uidelicet incredulis, malum inferet.
[509]
¶ Resistentes atque
perturbatores, et insurgentes uiri, seu mulieres, hi uel illi
prohibenda praecipientes, et e conuerso, suarumque manuum
constructores, Deum obliti, a deo minime commemorantur ob maliciam
suam.
His et huiusmodi
similibus ac incredulis, ignem gehennae perpetuam mansionem deus
tribuet : quos ipse perpetuo confundet.
Praedecessores uestros uobis maiores, et fortiores,
atque ditiores, pluriumque filiorum patres, sua negotia pro uelle
suo sicut et uos perficientes, et dicendo dubitantes imitari
nolitis. Hic etenim sua perdiderunt opera, saeculo futuro perdendis
associandi.
¶
A praedecessoribus suis, Noë scilicet, et Baath, et Themuth, et
Abraham, suisque factoribus, et a gente Madian et Almutesichech, Dei
mandatum cum uirtutibus atque miraculis allatum est illis qui sibi
nocuerunt, Deo neminem laedente.
Bonorum quidem illorum, uirorum seu mulierum, alii
credentes aliis res scitas iniungunt, non agenda quidem interdicunt,
orationes ac eleemosynas faciunt, deum atque prophetam exaudiunt,
et sic a Deo
sapientissimo ueniam promerentur, paradisum aquis amoenam, et in
Gedena
[510]
perpetuam mansionem, amoremque Dei maximum, quo nihil est maius,
suscepturi.
O propheta,
incredulos et insurgentes aggredere, illis manifestans, quod ad
gehennam uiamque malam proficiscentur,
qui post uerbum incredulorum a se dictum, fidemque
suam derelictam, se non dixisse iurando, Deum testem uocant. Velle
tamen suum nequaquam ad actum perduxerunt, nec aliud quam quod deus
suusque legatus eos a sua uoluntate repulerunt, adepti sunt. Si
redierint, commendabile est : Sin autem, graue malum in hoc,
saeculoque futuro, absque repertu tutoris atque uindicis sui in
terra patientur.
Eorum
quidam hac utuntur oratione : O deus, si nobis tuam uoluntatem
dederis, inde deinceps beneficiaque, boni efficiemur.
Deo quidem illis postulata
praebente, errori consentiendo, nil dare uoluerunt.
Unde deus eis finem contrarietatem
[66]
cordium, et anxietatem, ut sic saltim ad eum
conuerterentur, immisit, eo quod sua Deo pollicita non soluendo,
mendaces reperti sunt.
Nonne sciunt, Deum omnium occultorum cognitorem, aeque suorum arcana
cordium et uoce prolata percipere ?
Derisores bonorum in eleemosynis, quas facere
nituntur, et nil nisi per laborem suum habentium Deus irridebit,
grauibusque malis affliget.
[511]
¶ Resistentibus
Deo, atque suo legato, et sic ingratis deo, siue tu condones, licet
etiam septuagies, siue non, Deus nequaquam ueniam faciet.
Successores uicariique prophetae,
quiete gaudentes, pugnatum ire nolunt cum substantia uitaque sua
propter Deum, persuadentes ne quis tempore feruente pugnatum eat.
[512]
Sed notandum sapienti cuilibet, ignem
gehennae callidiorem existere.
Nunc aliquantisper rident : sed multae quaerimoniae
cum lachrymis ob actus antecedentes sequentur.
Quanquam Deus ad aliquam istarum
gentium accesserit, sicque tecum ire pugnatum illa desiderat, dic
ei, quoniam primo domo manere maluisti, nunc quoque cum aduersis
atque contrariis perendina, nunquam mecum profectura, nec hostes
expugnatura.
[513]
Nec ego super uestri quenquam orationes fundam, nec ad
ipsius morti foueam accedam, tum ob hoc quod Deo legatoque suo
contradixerunt, tum quoniam increduli mortui sunt.
[514]
Huiusmodi uirorum neque substantia, neque proles tibi
placita sit, quos sibi Deus tantum malorum materiam esse quaerit,
animasque suas ipsis incredulis extrahet.
Cum azoaram persuadentem ut in Deum
credant, et cum suo legato pugnatum proficiscantur, iniicis, eorum
primates inquiunt, Bonum est, ut nos perendinantibus remanere
dimittas.
Eorum itaque
cum illis contrariis commorari cupientium corda, licet illis
nesciis, sigillata sunt.
Prophetae uero, suisque factoribus pugnatum profectis, cum sua uita
substantiaque
deus sua
semper negotia sublimaturus, paradisi mansionem perpetuam, quod prae
caeteris est lucrum maximum, tribuet.
[515]
¶ Deo quidem suoque legato rebelles, domique
morantes,
nisi debiles
uel infirmi, uel non habentes necessaria, tales enim absque reatu
sunt, si solum bona uoluntate Dei suique legati praecepta
corroborent,
praedicta
non agendo, graue malum patientur.
[516]
Arabum namque plures, caeterique similiter ad te
uenientes, nequaquam uictum caeteraque necessaria a te quaesita, ut
te comitarentur, recipientes, minime damnandi sunt, cum ob sumptuum
inopiam lachrymando reuersi sunt.
¶ Illi tandem rei sunt, qui nulla debilitate, seu
morbo, uel inopia pressi, cum aduersis commorantur : quorum corda,
licet ipsis nesciis, Deus sigillat.
Illis coram te redeunte se excusantibus, dic : Vobis
nequaquam ob aliquam excusationem credam ulterius, quia iam Dei
facta uestra uisuri, suique legati praeceptum audistis, ad deum
adhuc redituri, qui omnes actus uestros occultos propalabit.
Quidam eorum tui
praesentis discessum per deum coniurando postulant : et tu, cum
nihil nisi malum, sint gehennam ob sua merita recepturi, discede.
Eorum quibusdam ueniam
petentibus, et obsecrantibus, minime da ueniam : Quia licet tu
dones, Deus minime dabit.
Arabes peiores increduli sunt, et expugnatores
pessimi, dei praecepta sapientissimi suo legato superne posita
prorsus ignorantes.
Eorum quidam suos sumptus pro tributo connumerantes, uobis malum
inferre nituntur : sed illud in eos redundabit.
Eorum uero quidam deum inuocantes,
iudiciique diem expectantes, Deo legatoque suo appropinquationem sua
beneficia fore credentes, minime falluntur. His etenim deus ueniam,
suique dilectionem tribuent.
[517]
¶ In litibus
praeeuntibus et primis, cordique beneuolo sibi suffragantibus, Deus
integram peccaminum ueniam daturus, paradisum riuis amoenam, quod
maximum est lucrum, tribuet.
Arabum autem et Meduentium quibusdam, qui iam te
nescio, tibi litem atque seditonem
[67]
machinantur, bis nocebo, et ad ignem diuertam.
[518]
Sunt alii sua confitentes peccamina, sicque bona malis
commiscentes, quibus forsan deus ueniae largitor ignoscet.
Eleemosynas de sua
substantia suscipe, et eos emenda, bonumque suum multiplica, Deum
pro ipsis inuocando, ut ipse cuncta sciens et audiens eorum cordibus
quietem inducat.
Deus
enim suae gentis poenitentiam benigne colligit, et eleemosynas ac
beneficia suscipit, qui est misericors, ueniaeque dator.
Malam igitur derelinquentes
benefacite, ad cognitorem et reuelatorem secretorum redituri : qui,
suusque legatus, uirique boni uestra uidebunt opera.
Sunt item alii spem in Deo
ponentes, quibus aut ipse malum faciet, aut ignoscet.
[519]
Templo ob malum et incredulitatem, bonorumque
diuisionem ab illis constructo, quos coram inuocantibus deum, suoque
legato prius se non nisi bonum facere uelle iurantes, Dei
testimonium mendaces comprobat,
nunquam assurgas.
[520]
Melius enim est
orationes fundere in templo timore Dei fundato, ubi se lauare
uolentes commorantur, Deo mundiciam uolente.
Quod enim melius est templum, dei
gratia fundatum : an illud, quod super praecipitium conuexum et
concauum aedificatum, sua ruina secum suos in ignem gehennae
deuergit, quo Deus solum malos demittit ?
¶ Eorum cordibus, qui templum intentione tali fundauerunt, non
aberit malum atque contrarietas, nisi suis animis prorsum immutatis.
Bonis dei nomine
belligerantibus, Deus paradisum tribuit, precium pro suis animabus
atque substantiis, siue perempti, seu peremptores existant.
[521]
De dei quidem
pollicito nemini dubitandum, quod testamento, et Euangelio, et
Alfurcan confirmatur.
[522]
Sit itaque uobis pro uestris operibus summum solatium, quod
deo uestras animas, substantiamque totam uendidistis, cum aliunde
tantum lucrum nequaquam accidat.
A malo diuertentes, et orantes assidue, gratesque
reddentes, et se humiliantes, genuaque flectentes, et praecipientes
gerenda, prohibendaque contraria, tandem omnes obseruatores
diuinorum praeceptorum plenum gaudium atque perpetuum sortientur.
[523]
Nemo propheta, nec uir bonus pro illis deprecetur incredulis, quos
malos ignique deputandos esse dinoscit, licet sibi sint illi
consanguinei, siue propinqui.
[524]
Abraham uir bonus,
assiduus orator, nequaquam iracundus, licet patri suo prius propter
spem habitam consentiens ueniam faceret, tamen deinceps percipiens
ipsum deitatis hostem existere, manum suam penitus retraxit.
Deus homines post
adeptionem fidei non errare permittit, priusquam eos quid timere
debeant, ipse doceat.
Omnia sciens, coelum et terram regens, uiuificans atque mortificans,
qui non alius est tutor uindexque noster,
idemque pius, ueniaeque largitor,
suusque legatus, expugnatoribus, et suis in hora necessitatis
auxiliatoribus, iam suis debilitatis cordibus, ignoscunt.
Idem quoque piissimus tribus uiris
usquequo sub ipsis terrae capacitas angusta, animaeque suae breues
sibi uidebantur, et se non alias ire posse, quam ad Deum solum
perpendebant, fugientibus ueniam, ut redirent, largitus est,
Ipsum igitur omnes boni
timete, et ueridicis perseueranter obedite.
¶ Nec Arabes, nec Medenenses euitare poterant, quin cum legato
pergerent, et pro suis animabus orarent. Nec enim sitim, seu
laborem, aliquodue malum pro Dei gratia, uel exuuiam ab hostibus
sibi uendicant,
nec transitum nec sumptum breuem seu magnum faciunt, nec aquas
abducunt,
ad incredulorum molestiam atque malum transcendunt, nisi quos Deus,
bonorum operum praemium omnibus plene largiturus, bonis operibus
adscribit.
[525]
Omnes tamen adesse nec opportunum, nec necesse fuerat : sed
singularum gentium aliquos abesse, qui iuris ministri legi
prouiderent, et credentibus quid
[68]
gerendum
esset, intimarent.
Incredulos in uestri directo constitutos, uos uiri boni scientes
Deum se timentibus auxiliaturum, sic expugnate fortiter, ut uestram
sentiant audaciam.
Sunt
quidam, qui azoara posita quaerunt, Cuius fidem nostrum augmentat ?
Hic autem corroborat, credentibus quidem plenum habituris gaudium
fidem confirmat, et augmentat :
[526]
Incredulorum quidem uariique cordis malo malum
accumulat, unde sua peribunt incredulitate.
Nonne patet, eos singulis annis
deteriorari : cum semel aut bis credentes, et item increduli, nec se
conuertunt, nec sui memores existunt ?
Hi quidem azoara sumpta, se inuicem cuicunque
respicientes quaerunt, an eos quis uideat : deinceps corda sua Dei
distrahunt obsequio, qui sunt indiscreti.
Nuncius de uobismetipsis
immutabilis et constans uobis datus est,
[527]
quem cum sit boni piique cordis, incredulitas uestra turbat,
atque molestat, ut bonorum fides atque dilectio laetificat.
Sed si nullatenus
credere, fideque perseuerare uoluerint, tu Deo, praeter quem non est
alius, immensi coeli
domin
domino
, te commenda.
AZOARA XX.
Haec huius libri
sapientis doctoris mirabilia,
cunctis hominibus admiranda, quibus hominem de
semetipsis afferentem illa, et monstrantem Deus maximum praemium
bene gerentibus, incredulis poenas daturus, misit : increduli
manifestas incantationes esse dixerunt.
[528]
Sed ipsi quidem nec oratorem sibi, nec tutorem inuenient,
nisi nutu consilioque Dei, qui est dominus noster, coelum et terram
sex diebus creans, et postea coelos ascendens, rerum omnium
deliberator.
Hunc itaque
dominum nostrum, ad illum redituri (summus etenim terminus est
ueracissimus, si memores estis) aduocate. Qui creator omnium, ad se
post mortem reuocabit omnes, ut bonis et credentibus rectum et
aequum, incredulis ignem malumque graue largiatur.
Idem etiam soli lumen, lunaeque
claritatem, et mansiones, ad annorum caeterorumque spaciorum numerum
ueritatis tantum noscendae causa tribuit,
et diei noctisque uicissitudinem
res sapientibus discernit, omnibusque se timentibus miranda in coelo
terraque composuit.
Horum nostrorumque praeceptorum negligentes,
igni ob suos actus insidebunt.
Sperantes autem se
redituros ad nos, hoc saeculum alii postponentes, sicque fidem
adepti benefacientes, in paradiso perseuerabunt.
Hi quidem tales Deum inuocant, et
sese mutuo demum salutant, inuocationisque fine Deo totius mundi
domino grates soluunt.
[529]
¶ Si deus adeo festinus atque pronus in malum hominum
existeret, quam in bonum, iam eorum accessisset terminus. Unde non
habentes spem redeundi ad nos, in errore suo quasi caecos errare
patimur :
qui malo
contingente, secundum ipsum sui status modum, scilicet iacendo, seu
stando, sedendoue Deum quantocius adiutorem inuocant : quo demente
malum, quasi nunquam inuocassent Deum, redeunt. Ita sua facta sibi
uisa pulchra fecimus,
plures generationes praeteritas, quia legatis nostris uirtutem
afferentibus minime crediderant, et malefecerant, ex merito suo
prorsus deleuimus.
Quorum uos iam uicarios, usquequo facta uestra uideamus,
constituimus.
[530]
Cum eis uirtutes manifestas Dei lego, ad deum
nullum sperantes reditum inquiunt : Alium Alchoran nobis aporta, uel
istum uaria. Quibus me id minime facturum respondeo, tum ob
diuinorum praeceptorum obseruationem, tum ob malorum die magna
timorem.
Notandum item,
me longo tempore prius inter uos commorantem, nullatenus uos cum eo
uisitare, nisi diuina uoluntas compelleret. An uos error et inscitia
uexant ?
Quis enim
peior imponente Deo mendacium, aut suis contradicente praeceptis ?
Cum huiusmodi uiris nullum bonum Deus dirigat.
An uos increduli, et inuocantes
loco dei, putantes ipsum pro uobis precaturum,
[69]
quod utriusque, boni malique uidelicet inefficax reperitur,
Deum agnoscere, nec coelo nec terra scitum cogitatis ?
Ab his quidem suis dictis deus me
liberauit,
[531]
cum gens prius una, ita nunc
uarietur, nisi propter Dei uerbum praescriptum de sua controuersia
liteque fieret iudicium : inquiunt, si diuina sibi praecepta non
adscripsisset.
Deus est
omnium occultorum cognitor : expectetis igitur, et ego.
¶ Hominibus post mali passionem bono rehilaratis, artem atque dolum
in nostris praeceptis facere nitentibus, dic, Deum callidiorem et
prouectiorem esse, qui suis legatis omnes uestras machinas atque
dolos agnoscit.
Ille
uobis transitum terrarum et animum praestans, usquequo omnes in una
naui coadunauit, uentum prosperum gaudii datorem primo contulit,
deinceps uento peruerso superueniente, et undas circumquaque
coagitante, illi timentes hoc obsidionem esse,
[532]
Deum legis bonum adiutorem inuocando dixerunt :
Si nos ab hoc malo liberaueris, ulterius tibi subiecti gratias
reddemus.
Sed illi en
liberati, terraque positi, malum fallaciter et iniuste perpetrant,
sibimet solis hoc agendo noxii : quibus a me facto suo reditu, omnes
suos actus reuelabo. Nonne perpendunt paucitatem atque breuitatem
huius mundanae substantiae ?
Haec namque uita campo comparatur, qui per aquam
coelitus missam se suo foetui commiscentem, ut uictum humanum atque
feralem educat, floribus et fructu decoratur :
[533]
hominibus me tunc † poenitentem
[534]
esse
fatentibus, deinceps nostra uoluntate die noctuue ducente, ad
stipulam reducitur, priori formae ualde dissimilem. Me res ita
discernentem, sapientem exaudiet Deus,
ad uiam salutis uocans, et electis uiam rectam
notificans.
Benefacientibus tribuet bonum, et
supra quorum faciebus nunquam inerit pallor seu molestia, eruntque
paradisi dominatores perseueranter :
Peccatores autem aequum sibi simileque praemium
suscepturi, dedecore
premundi
praemundi
, nullum tutorem seu saluatorem habituri, uelamen quasi
noctem nigram, faciebus suis apponent. Et hi sine termino ignis
ministri manebunt,
die
congregationis omnium, coram me dicturo incredulis, uobis uestrisque
participibus, etiam uos nullatenus adorasse me perhibentibus
postulabitis,
dei
testimonium inter nos et uos sufficiens adsit, nos ob incredulitatem
uestram negligentes extitisse :
tuncque se ad Deum suum ueritatis dominum
conuertentes, prius deserent uerbum suum, cum omnis anima
praemissorum mercedem accipiet.
[535]
¶ Datorem tamen uictus in coelo et terra, oculorum et aurium
iudicem, uitae mortisque largitorem, omniumque rerum prouisorem,
Deum esse testantur. Cur igitur non timent eum ?
Hic est Deus suus, dominus uerax :
Et ueritatem deserens, nil praeter errorem atque iacturam sequitur.
Cur conuerti negligitis ?
Dei quidem uerax est uerbum, quod incredulos nunquam
conuertendos affirmat.
Estne quis uestrorum participum homines creans, et ad se reducens ?
Deus quidem erat, et ad se reditum praestat.
[536]
An est eorum quis, qui rectam uiam
instruat ? Deus quidem eas edocet : quem imitari melius est, quam
ignorantem, usquequo doceatur. Cur hic, sic esse non discernitis ?
Sed horum plurima pars
ambiguitatibus et opinionibus, quae ueritati collatae nihil sunt,
abducitur, Deo sua facta dinoscente :
cuius nutu praeceptoque solius, hic Alcoran omnis
falsitatis expers,
[537]
quoniam est Dei domini mundi,
constituitur.
Dicentibus eum tuum esse figmentum, dic, ut saltem unam azoaram
harum alicui consimilem, quolibet adiutore nisi solo Deo suffulti,
efficiant : ut sic an ueridici sint, appareat.
[538]
¶ Plures quidem contradicunt, eo
quod noticiam eius se minime posse compraehendere fatentur. Quid si
sua qualis est explanatio, sibi mitteretur ? Antecessorum uestrorum
similiter contradicentium, qui finis, prospicite.
Eorum tamen quidam illi credunt,
quidam minime, Deo singulos
[70]
discernente.
Contradicentibus
dicito, ut sibi sua sint negotia, tibique tua, ipsique a tuis
factis, et tu a suis liber.
Te quibusdam eorum auscultantibus, esne petens, ut
illi surdi, cum sint indiscreti, tuam uocem intelligant ?
Eorum quidam ad te respiciunt.
Tune caecos uiam rectam docebis ?
[539]
Deus ipse nemini facit iniuriam : sed homo ipsemet
sibi officit.
Die
resurrectionis opinabuntur singuli, se non plus quam per unius horae
spacium iacuisse : et ad inuicem se cognoscent :
[540]
ibique
summam iacturam sentient, qui erronei congregationi coram Deo
contradicebant.
Eorum
quae dicemus, te partem docebimus, aut mori faciemus, et ad nos
facto reditu cuiusque gentis,
suus nuncius sibi missus ueracissimus iudex, nemini
faciens iniuriam, aderit, Deo omnium operum assidente teste.
Quaerentibus illius
horae noticiam,
ad tuae
ueritatis probationem responde : animae meae bonum seu malum
nequaquam iudico, nisi quod Deus discernens tribuit.
Cuique gentium terminus suus
adscriptus est, quem praecedere uel subsequi nemini licet : nec
cuiquam prospicere datur, utrum die noctuue suum malum accidat. Sed
uos increduli, cur ita properatis ?
¶ Siquidem cum aduenerit, credetis. Nunc uero cur antecedere
nitimini ?
[541]
Vos
increduli malique, uestra malefacta non nisi pro modo lucri uestri
gustate :
et deinceps
an sim uerax, quaerite, quod esse, sic per ipsum iurando
testabuntur.
[542]
Ego siquidem uerax
sum : sed uos id minime dixistis.
Quilibet male gerentium tunc semetipsum ob malefacta
redarguens, cum iudicium inter omnes ueracissimum, omnis expers
iniuriae fiet, omnem substantiam mundanam si possideret, eam pro sui
redemptione redderet.
Cur igitur uestri reditus ad Deum
uniuersorum regem,
uitae mortisque datorem, cuius terminus,
licet plures nesciant, est
ueracissimus, non recordamini ?
Vobis quidem iam a Deo castigamen, et salus
nostrorum cordium occultis, uiaque recta et misericordia bonis
hominibus
dei
misericordia nutuque gaudium uobis afferens aduenit, quod omni
uestra substantia melius est atque preciosius.
Cum deus uobis uictum sufficienter
exhibuit, cur de ipso hoc Haram et illud Hale constituitis ? Utrum
hoc praecepto suo, an impositione uestra facitis, de Deo
mentientes ?
Quid de
semetipsis in alio saeculo cogitant ? Ipse quidem hominibus prorsus
utilis, licet ipsi grates minime persoluant.
¶ Amodo licet uerbum in omnem partem uergitis, omnium cogitationum
uestrarum et electionum atque factorum testes erimus, nec alicui
coelestium seu terrestrium addi subtrahiue potest, nisi quod libro
lucidissimo inscribitur.
Deo quidem se commendantes, uidelicet credentes
atque timentes,
[543]
secundum Dei uerbum immutabile,
tum in hac uita bonum, tum in futura
plenum gaudium timoris expertes sortientur.
Neminem aggrauet nos
dicere, solius dei scientis et audientis omnia, cuius imperio
subiacent uniuersa,
qui
noctem quieti, diem motui deputat, quae sunt satis audientibus
admiranda, immensitatem uerumque precium esse.
Non imitemur inuocantes loco Dei
participes, cum ignorata dicentes, nil praeter opinionem sequantur :
dicendo, Deum sumpsisse
filium, quo nequaquam indigens est, cum sit omnium abundantissimus,
uniuersa coeli et terrae possidens. An habent inde rationes hoc
demonstraturas ? An deo nescitum imponunt ?
[544]
Omnis deo mendacium illud
imponens, hic bono carebit,
et ad ipsum suo reditu facto malum grauissimum ob
incredulitatem ab ipso recipiet.
¶ Audiant isti Noem, suae genti dicentem : Si sit uobis molestum
atque graue, me uobiscum praesentem existere, ut praecepta Dei uobis
intimem, rebus uestris atque participibus, ne uos tenebrositas, et
error includat, coadunatis,
[71]
mihi memetipsum
Deo commendanti patefacite, retinaculum uestrum atque sectam.
Sin autem, a solo Deo,
qui me credentibus associauit, nequaquam a uobis praecium postulo.
Ipsis quidem
contradicentibus, eum suosque factores in aequore uase saluauimus :
et contradicentibus summersis, alios eorum in terra uicarios
constituimus. Ecce quis eorum finis contigit, quibus maxima merces
promittebatur.
Post
hunc caeteros cum uirtutibus prophetas hominibus misimus : sed eorum
credere renuentium, hostilitatemque malentium, corda sigillauimus.
[545]
Moysen item
et Aaron, cum nostris praeceptis ad Pharaonem suamque gentem
misimus.
Sed illi ob
maliciam et superbiam suam resistentes, ueritatem uisam diuinitus,
[546]
artem magicam esse perhibebant :
quam Deus odit, et abhorret.
Moysi quaerenti cur hoc
facerent,
dixerunt :
Ideone uenisti, ut nobis, qui tibi non credimus, a secta patrum
nostrorum deiectis, in terra nostra super nos sublimeris.
Tumque Pharao quatuor sapientes
magos ad se iussit adduci.
[547]
¶ Illis quidem iam
praesentibus, Moysique praecepto mutationem pro uelle suo
gerentibus,
inquit
Moyses, Cur incantationibus studetis, quas deus ipse confundet,
Operibus etiam
huiusmodi sua uerba confirmans, licet malis nolentibus, detrimentum
immittit.
Paucis uero,
illiusque gentis minimis Moysi credentibus, Pharaonem ut nimiae
potentiae, et operis immoderati,
suamque gentem nimium timentibus, ipse Moyses
solatium praebens inquit : Si in Deum creditis, eius uos tutelae
commendate.
Ipsi igitur
se Deo commendantes, deum deprecantur, ut eos minime malis gentibus
ridiculum atque prodigium constituat :
sed pro sua pietate misericordiaque ab illis
liberet.
Moysi deinceps
fratrique suo praecepimus, ut in Mezara sui gentibus domos uersus
orientem constituerent, et in eandem partem orationes funderent,
dicerentque bonos summum bonum possessuros.
Moysi deinceps Deum oranti, ut
Pharaonem ornatu diuitiisque mundanae uitae donaret, suisque
diuitiis repagulum cordique sigillum obiiceret, ut sic obstinaciter
erroneus ante mali grauis aduentum nullatenus crederet,
inquit Deus, se suis orationibus
rectis respondisse, et ne uiam errantium insequeretur iniunxisse.
Quando cum filiis
Israël mare transiuimus, et Pharaoni, exercituique suo ob inuidiam
et inimicitiam eos insequentibus, fere submersionem induximus,
Pharao iam non in alium quam in deum filiorum Israël se credere
confessus est.
¶ Tandem ne nunc hucusque malefactor et incredulus,
hodie tuum corpus liberari, ut sit
posteris miraculum, quaeris ? De nostris miraculis atque uirtutibus
pauci cogitant.
Nos
deinde filiis Israël in Asia locum optimum praestantes, eis bona
saporiferaque contulimus, nullam eis nisi praemunitis et castigatis
contrarietatem inferentes, et eorundem in saeculo futuro post
scientiam datam contrarietates discutiemus.
Si de mandatis tibi missis
quicquam dubitas, antecessorum tuorum lectiones perlegendo,
ueritatem tibi missam agnosces, ne sis ambiguus, nunc negans, nunc
affirmans.
Omnis enim
nostris praeceptis contradicens, perdendis annumerabitur :
nec quis super se dei
uerba firmans,
ante
grauissimorum malorum aduentum credet, licet omnia mundi miracula
uideat.
Adhuc nulli
uillarum, nisi tantum genti bonae, sua fides interitum surripuit :
Ei uero huius mundi dedecus ob fidem suam auferentes, usque ad
terminum non a nobis in antea positum promouimus.
[548]
Si Deus ipse uellet, omnes
terraeni simul crederent. An tu gentes ad fidem et credulitatem
cogere studes ?
[549]
nisi Deo
uolente, nemo credere poterit, qui malos et indiscretos in sua
sordicie dimittit.
¶ Constat euidenter, nil coelestium seu terrestrium, nec miracula
seu uirtutes incredulis quicquam proficere posse,
qui suorum
[72]
antecessorum dies euentusque consimiles, nil aliud
expectant. Expectent igitur,
et ego deinceps, ut nos decet, nostros nuncios cum
credentibus illis saluabimus.
Ab eis, quibus huius legis inest ambiguitas, ego
dissentiens, non adoro, quos ipsi : sed unum Deum solum, qui nobis
omnibus mortem inducturus,
me conuertens ad legem rectam credentem fecit,
prohibens me, participes, et aliquid loco Dei nec officere nec
iuuare potens, adorare :
[550]
cuius bonum munus nullus auferre poterit, quin pro
suo uelle cuilibet accidet.
Malum nemo nisi ipso praemonstrante praenoscere
poterit.
Iam diuina
ueritas nobis data, rectam uiam proficiscentibus ostendit, cuius
obseruatio salutem obseruantibus generat, error quidem detrimentum.
Vobis itaque cauete, quoniam ego non semper uester custos existam.
Tu quoque super te
caelitus missum sequere, et sustine, usque quo Deus iudex optimus
diiudicet.
AZOARA XXI.
Huius uoluminis quam
optime a sapientissimo et eloquentissimo compositi, discernentis et
castigantis uerba, me inde castigatore manifesto,
[551]
promptoque, uobis persuadent, ut non nisi Deum unum inuocetis,
et ab ipso ueniam et
misericordiam postuletis. Ille etenim exoratus, usque ad terminum
praedestinatum uobis hic saeculi prosperitatem, deinceps cuique
scilicet suum meritum tribuet. Sin autem,
super uos ad Deum omnipotentem
redituros,
qui uestrae
uocis cordisque uariam dissonantiam uobis inhaerentem perspicit,
diei magnae malum
proiiciemus.
[552]
Deus quidem coelum et terram sex diebus perficiens,
cuius super aquas sedes prius extiterat, et a quo solum omnis
creatura uictum accipit, qui rerum omnium loca praesentia futuraque
dinoscit, uos in terra constituit, ut quis uestri melius operaretur,
agnoscat.
[553]
Si post mortem eos
resurrecturos dixeris, hic nihil nisi fantasiam et incantationem
manifestam esse perhibebunt :
dicuntque, me nequaquam potentem illis malum
immittere, cum illis euentum usque ad determinatam horam differo.
Sed sciat omnis, hoc veraciter futurum esse, licet increduli hoc
derideant, et ulterius nunquam auferendum :
Si post bonum a nobis eis datum,
eius subtractionem seu malum ingesserimus, hoc eos ad incredulitatem
et cor malum diuerget.
Si post malum habitum, bonum eis per nos acciderit, gaudentes
ostentant, a se peccata sua recedere,
exceptis patientibus atque beneficis, qui ueniam
plenumque gaudium sunt habituri.
[554]
Sed fortassis tuo cordi taediosum
atque difficile uidebitur, cuncta praecepta nostra patefacere. Unde
quaerent caeteri, an tibi datus sit thesaurus coelitus, an angelorum
aduentus ? Tuum autem non est, nisi tantum iniuncta tibi illis
nunciare, Deo omnium cognitore.
Dicentes hoc a te fuisse compositum, tales decem
azoaras quolibet aduocato,
[555]
nisi solo Deo,
afferant, ut sic suum dictum probent esse possibile :
Sin autem, hinc diuinae sapientiae
positum esse confirment. An creditis in Deum, praeter quem non est
alius ?
[556]
Omni quidem uitam istam, huiusque
saeculi decorem diligenti, facta sua non minuendo, praemium hic
persoluemus :
sed in
saeculo futuro nullum bonum pro factis suis recepturus, nil praeter
ignis feruorem habebit.
Omnes autem Dei recto procedentes tramite, per testes confirmato,
qualis est lex Moysis, iam praemissa docens, et condonans
credentibus illi, bonum possidebit. Incredulus autem, et deuius,
ignem. De ueritate praeceptorum eorum tibi missorum, quanquam plures
non credant, tu nullatenus haesites.
Imponentes Deo mendacium, sicut pessimi, a pietate
dilectioneque diuina repelluntur. Quis enim illis est deterior ?
Incredulis semper,
atque fidem uiamque Dei sponte linquentibus, in saeculo futuro
malum,
nullo
subueniente uindice, duplicabitur, quia nec audire nec uidere
poterunt.
¶ Qui suas animas hic operando, et uerbis
[73]
errando perdunt,
[557]
ueraciter saeculo futuro perdentur :
Credentes autem, et benefacientes,
et ad Deum se conuertentes, paradiso perseuerabunt.
Horum quidem membrorum est
assimilatio, quasi caeci et surdi, ac uidentis et audientis. An haec
aequalia et similia memoratis ?
[558]
Noë quidem iam suae
genti castigatorem, clarumque doctorem cum praeceptis nostris
misimus :
quo
persuadente, ut unum solum Deum inuocarent, quoniam eis magnae diei
malum futurum timebat,
eorum plurima pars incredula dixit : Te quidem non aliud quam
hominem, sicut nos, nec plus quam nos sublimatum, nec alios quam
nostri deteriores, nulliusque consilii te sequi uidentes, te
mendacem opinamur.
Inquit ille : Ego forsan uiam Dei rectam per suam misericordiam mihi
datam proficiscor, quod uos caeci minime perspicitis.
An uero nolentes ad eam cogemur ?
A uobis quidem inde nullam, sed a Deo solo mercedem expecto. Unde
nequaquam credentes, quomodo Deo counientur ? Sed uos brutos et
inscitos a me repello.
Quis enim a Dei uindicta me tueretur, si bonos homines reiicerem ?
An nulla memoria solidati estis ?
¶ Nec apud me thesaurum Dei depositum, nec me angelum esse, nec Deum
non daturum illis bonum, quos uos irridetis, quoniam suorum scit
arcana cordium, nunquam perhibebo : quoniam malis annumerarer.
Illi quidem indignantes
responderunt : Hoc nimia disceptatio terminetur : tuque pollicita
uirtuosa mirandaque, si uerax es, perfice.
Dixit Noë : Nullus praeter Deum si
sibi placuerit, cum his uirtutibus ueniet.
Qui si uos uiam malam aberrare
fecerit, cum ipse sit Deus uester, ad quem omnium fiet reditus, nec
meum consilium, nec ammonitio prodesse poterit, cum iam etiam
impotentes stupidique sitis uos.
Deinceps praecipientes Noë, ne contristaretur nimium
pro factis humanis, eo quod plures fidem iam adepti minime
crederent,
ut arcam
iussu praeceptoque nostro non praemuniens incredulos et malos, ut
summergerentur, fabricaret, iniunximus.
Ipse itaque parens, maiori suae gentis portioni
ridiculum inde facienti dixit : Vos illudentes me, ego quidem
irridebo,
uidebimusque
malefactorem, et cui dedecus perpetuum incumbet.
Ipse quidem ammonitione nostra,
omnium rerum duo parilia, cum mandati nostri signum, aqua uidelicet
emergens decannos apparuit, in arca reposuit, omnibus pereuntibus
praeter admodum paucos, cum eo credentes in Deum.
¶ Noë cum Dei nomine, per quem motum atque stationem habebat,
arca eum per montes
quasi per undas uehens, in ipsam conscendens, filium suum in alia
parte stantem aduocans ait : Fili, nobiscum equita, nec sis ulterius
incredulus.
Qui
respondens ait : Ad montem, qui ab hac aqua me proteget, ego
proficiscar. Cui Noë : Nisi cui Deus misericordiam fecerit, nihil
omnium rerum hodie saluari poterit. Eos ita colloquentes,
interueniens unda disgregauit.
Nobis tunc imperantibus terrae, ut aquam emitteret,
coeloque ut pluuiam demitteret, facta est Dei mandato aquarum
congregatio, montes ipsos transcendens. Me imperante incredulis, ut
se remouerent,
inquit
Noë : O Deus, omnium sapientum doctor, cuius omne mandatum est
ueracissimum, praecipe de mea gente meum filium esse.
[559]
Cui Deus
sic respondit : Tuus filius minime de tua gente dicentibus, quia
nequam est atque peruersus, nec tu quicquam a te nescitum ulterius a
me postules. Te brutum enim et inscium esse nolo.
Dixit itaque Noë : Tibi Deus me
commendo, uouens me nil perscrutaturum, quod scire non debeam : Et
nunc supplici uoto precans, ut ueniam et misericordiam, ne sim
perditus, facias.
Noë
rursum finito diluuio diximus,
[74]
Cum salute
tuorumque saluatione descende, sitque super te gentemque tuam
multiplicatio magna. Erit autem hic tua gens, terras diuitiasque
possidens et iudicans, usquequo malum item magnum illis immittemus.
[560]
Haec sunt Dei secreta, quea ante tempus hoc a te
genteque tua sciri non poterant. Tu quidem patienter indura, quia
finis est timentium Deum.
[561]
[562]
Genti quoque Haath frater suus Huth ita persuadet : O
gens Deum inuoca, quem, non alium, deum habetis, quae nunc es solum
falsitatis prolatrix.
¶ Ob istud a solo Deo mercedem, non a uobis, cum sitis indiscreti et
inscii, postulo,
Deum
supplici uoto precamini, ut uobis peccata uestra dimittat, et
imbrium abundantiam inducat, uestrisque uiribus inde accumulet, ne
post fidem adeptam sitis unquam increduli.
Responderunt : O Huth, nos quidem
pro uerbis tuis quibus non credimus, minime refutabimus quod
adoramus, cum tu nequaquam cum miraculis et uirtutibus accedis.
Opinamur enim aliquem
eorum, quem adoramus, tibi plurimum nocuisse. Quibus ipse Deum
testor, me liberum ab illis quos adoratis existere, et omnium
expertem,
nisi tantum
solius dei,
qui est
dominus meus et uester, cui omnis mundana creatura subiugatur :
Ipsiusque est omnis uirtus uisque recta.
Unde uos mihi commendato ipsi deo,
pro uestra facultate potentiaque nullatenus me praemunientes nocete.
Si conuerti nolueritis, post dei praecepta nobis applicata dictaque,
alios uestri uicarios in terra constituet Reus omnium custos : nec
uos ei nocere poteritis.
Huth quidem, ipsique credentes, a magno malo nostra
pietate subueniente proteximus.
Homines uero Haath suo † legato
[563]
resistentes, et
contradicentes,
mandata
grauium hominum atque mendacium secuti, ob incredulitatem suam
repulsam hic, saeculoque futuro sortiti sunt.
[564]
Genti quoque
Themuth suus propheta Schale sic locutus est : O gens Deum, praeter
quem creatore cares, qui te de terrae limo plasmauit, uitaeque
spacium in terra tribuit, adora, ueniamque postula, pollicens te nil
mali facturam ulterius. Ipse namque praesens est, respondere
paratus.
¶ O Schale, nos tibi plurimum hucusque confisos, ob hoc quod fratres
nostri inuocauerunt, deiicere studes, cum de hoc quod tu nobis
praedicas, nos dubitantes ei minime credimus.
Respondit ipse : O gens, unde tibi
scire contigit, utrum rem a Deo mihi sua pietate datam non imiter ?
Quis me non agentem Dei praeceptum, contra ipsum tuebitur ? Vos
quidem nil nisi damnum mihi generatis.
Hanc Dei camelam pro suo modo in terra dei comedere
sinite, nullum ei malum inferentes : Sin autem, in proximo uos malum
percutiet.
[565]
Illis autem eam percutientibus, dixi : Omne placere
uestrum in domibus uestris per triduum efficite. Hic enim terminus
uobis indubitanter positus est.
Eo quidem finito, Schale, secumque credentes, ab
illius diei malo mea pietate saluans,
hominibus mihi contradicentibus a gratia mea
repulsis, uidelicet Themuth, suisque, malum terraemotus intulimus.
Unde facti sunt quasi
nunquam essent.
Abraham
meis nunciis sibi missis, gaudium atque salutem afferentibus,
uitulum saginatum attulit.
[566]
Sed illis manus suas non
apporrigentibus, hic stupidus et timidus factus est. Illi uero
dicentes, se non nisi ad Loth suamque gentem missos, sicque solatium
et securitatem illi tribuentes,
mulieri suae adstanti ridentique dixerunt : Isaac
filium paries, unde Iacob orietur.
¶ Hoc a Deo miraculum quomodo fiet, cum ego sim annosa, maritusque
meus senex ?
Responderunt illi : Hoc quidem minime mirandum, Deo uolente, uobis
grato atque benefico, cuius misericordia munifica super huius domus
gentem descendit.
Illi
sic gaudii nuncii facti, cum Abram iam facto securo,
mitti, non iracundo,
[75]
bonorum uerborum credulo,
de gente Loth disceptantes
Abraham ammonent, ne
causam illorum ulterius tractet : Quia Dei mandato malum eis nunc
inferetur, nunquam eis auferendum.
Eis itaque deinceps ad Loth uenientibus, dolor et
angustia cor eius oppresserunt.
[567]
Illis etenim
hospitatis, uenit gens sua, scelere nefando prius imbuta,
perscrutatum illos. Quam Loth taliter affatus est : Has meas filias
uobis aptiores et mundiores assumite, Deum timentes, nec meos
hospites dedecoretis, licet nullus uestri discretus, seu legis
obseruator existat.
Illi uero respondentes, dixerunt : Constat quidem apud te, nos
minime filiabus potituros, et quid facere uelimus.
Quibus ipse respondit : O si super
uos potentiam obtinerem, uel esset adiutor, quem inuocarem.
Tunc eruperunt nuncii,
dicendo : O Loth, nos solius Dei sumus nuncii, ad quos ipsos
applicari minime fas est. Tu uero in termino noctis proposito,
aurora uidelicet propinqua, cum tota tua gente, praeter tuam
mulierem, idem quod caeteri passuram, surgens discede.
In proximo namque, post horam
scilicet praenominatam, summa deorsum, et infima sursum uertemus, et
super eos silices acutas et luteas pluere faciemus.
Sicque factum est.
[568]
¶ Gentem Madian suus propheta Schaibe sic allocutus est : O gens,
Deum inuoca, qui, non alius, est uester Dominus : ipsiusque
praecepto, licet auari sitis, unde timeo uobis diei futurae malum,
pondus atque mensuram
implete, et res cuiusquam nequaquam uilipendite, nec terras uastatum
pergite.
Quia Dei
residuum, si creditis in ipsum, uobis est melius atque commodius :
nec ego uester custos semper existam.
Responderunt illi : O Schaibe, Praecipisne nos
dimittere, quod patres nostri inuocauerunt ? Esne mitis, et
prouidus, atque discretus ?
Respondit ipse : An scire potestis, utrum ex parte
Dei sim ? Quo mihi uictum bonum praebente, uestrum a me discessum
minime, sed mandati diuini uobis per me patefacti perfectionis
studium affecto. Quia pro posse meo Dei uiam, cui me commendo, et ad
quem redibo, uobis patefaciam, et ad eum dirigam, nec uobis
difficultatem siue molestiam mea uerba pariant :
sed Deum precamini, poenitentiam
agendo, pium ueniaeque datorem.
Sin autem, uos incurretis passiones gentis. Noë, seu
gentis Huth, seu Schale, seu Loth, quae nequaquam multum remota est.
Illi quidem haec
audientes, dixerunt : O Schaibe, cum tu sis debilis et ignobilis, te
paruum appreciantes, a gente nostra prorsus eiicimus, nec de tuis
praeceptis quicquam retinemus.
Respondit ipse : Ad meam generositatem plus quam
Deum ipsum attenditis, omniaque complectentem post terga
proiicitis.
¶ Vos itaque pro modo uestro facite, uelut et ego meo, expectantes,
et ego, quis uestri probabitur mendax, malo dedecoreque
superincumbente.
Ipsum
itaque Schaibe, suosque factores, termino statuto liberantes, malos
et incredulos ad nihilum redigendo,
quasi nunquam essent,
suas domos funditus diuulsimus.
[569]
Moysi quoque cum praecepto nostro uirtuteque magna
ad Pharaonem gentemque suam misso,
Pharao resistens, suamque gentem distorquens,
ipsa uolente, ipse dux illius in
aliud saeculum, et ignem, locumque malum effectus est.
Illis autem in hoc saeculo
repulsam et letum, et in alio malum multimodum patientibus,
nos minime nocuimus :
sed ipsi suis animabus detrimentum operati sunt. In mortis quidem
articulo, et malorum euentu parum eis profuit, sed immoderate
nocuit, quod Dei loco adorabant.
Omnium quoque uillarum diuina captio grauis est, et
ineuitabilis.
¶ Haec
[76]
quidem satis sunt admiranda,
timentibus malum illius diei :
qua post terminum praescriptum adueniente,
omnium coram Deo fiet
congregatio,
nec
quispiam, nisi diuino nutu quid loquetur, ubi felicitas et
infortunium omne patefiet.
Infortunati namque,
nisi quos ipse Deus uoluerit, omnia sciens prout
uult,
ignem gementes
ingredientur,
quo dum
coelum terraque durauerint, perseuerabunt :
Et per spacium consimile felices
omnes, quos Deus uoluerit, paradisum obtinebunt.
[570]
De his qui
nihil nisi quod sui patres adorauerunt, inuocant, nil dubites, quin
sibi partem suam absque diminutione reddamus.
Nisi Dei uerbum praescriptum
firmum esset, et immutabile, eos qui libro Moysi contrarietates
inferunt, caeterosque similiter dubitantes,
Deus ipse iam iudicasset, omnia
sciens, omnibus sua reddens opera.
[571]
Tu igitur te, credentesque
tecum, sicet nos praecepimus, corrige : nec se unquam inde diuertat
quispiam, cum Deus omnia uideat.
[572]
¶ Nolite uos male gerentibus
associare : Sin autem, uos comburet ignis, omnis adiutoris expertes.
[573]
Coram deo in diei
capitibus, parteque noctis, ad peccamina delenda, bonaque
commemoranda, orationes fundite,
expectantes mercedem, quam nemini Deus auferet.
Si generationum
praeteritarum, eorum paucorum qui liberati fuerant, quis residuus
esset, ne malum in terra fieret, praeciperet. Sed malos, nil nisi
sectam patrum suorum sequi uolentes, Deus ipse confundit,
uillas suas pessundare nolens, ne
bonis hominibus iniuriam inferat :
quo uolente, tota gens una fieret.
[574]
Sed inerit semper contrarietas,
nisi quibus Deus ueniam et
misericordiam fecerit : Cuius uerbum indubitanter complebitur,
uidelicet quod infernus de diabolis omnibus et hominibus replebitur.
Inibimusque sermonem
cum omnibus de nunciorum nostrorum praeceptis, ut corda uestra
firmentur, et in hac re ueritatem, et castigamen, atque memoriam
credentibus uideat.
Incredulis autem dicito, uestra negotia pro modo uestro facite,
expectantes, et ego
mea similiter peragam.
¶ Dei sunt arcana coeli et terrae, ad quem omnia mandata redeunt. In
eum credite, uos commendantes illi, quoniam ipse factorum uestrorum
non est negligens :
AZOARA XXII.
Libri Alchoran
Arabice facti, spe nostrae conuersionis atque scientiae res
discernentis,
haec sunt
manifesta.
Nunc autem
omnium uerborum tibi missorum pulcherrimum enarrabo iis, qui prius
negligentes atque secordes extiterant.
Quando Ioseph
[575]
patri suo retulit, se uidisse XI. stellas, et solem et
lunam, se illi humiliantes,
inquit pater : fili, somnium hoc fratribus tuis ne
reueles, ne per inuidiam tibi quicquam molestiae machinentur,
diabolo suggerente, hoste manifesto totius humani generis.
Deus quidem sapiens et
excelsus te uerborum expositionem docebit, te bono replens, et super
gentem Iacob patresque suos te sublimabit.
Audiant omnes, quid mirabile Ioseph
fratribus suis contigit.
Fratres enim percipientes nimiam dilectionem paternam in Ioseph,
dixerunt : Cum eum solum pater plus diligit, quam nos gentem
immensam, ueraciter errat.
Nos igitur eum interficiamus, aut e terra
proiiciamus. Sicque fiet pater deinceps nobis mitis et hilaris, et
nos in eum boni.
Eorum
autem quidam eius mortem dissuadens, inquit : Non perimatur Ioseph,
sed in cisternam, si uelitis, dimittatur, ut aliquis euntium uel
redeuntium eum inueniens, hinc auferat.
¶ Fratres huius rei studiosi, patrem suum sic affati sunt. Quare
Ioseph, cum eum summe diligimus, nobis nunquam committis ?
In crastinum nobiscum,
pastum mittatur, et nos illius
[77]
fideles
custodes erimus.
Mane
itaque facto, in eorum exitu inquit pater : Doleo te illos comitari.
Timeo namque, quod lupi rapaces, te cum sis inscius et negligens,
deuorabunt.
Cui fratres
responderunt : Si lupus eum comederit, nos genti perditae
connumeremur.
Eo itaque
illos comitante, consilio ponendi eum in cisternam omnes
adhaeserunt. Nos tamen mandatum patri, unde percipiat istud, interim
misimus : sed ipse tum negligens ipsius, tum inscius, remansit.
Fratres crepusculo
lachrymando redeuntes,
in huiusmodi uocem eruperunt : O pater, Ioseph nostrae fidei
traditum, cum nostro pecore relictum lupus deuorauit.
Et argumentum inde, interulam suam
falso cruentatam, afferunt, dicentes : Ecce pater argumentum caedis
uerax, tu licet nobis fidem minime adhibeas. Pater respondens,
inquit : Vos quidem hoc factum in corde uestro uoluistis : sed ego
patienter atque † formose
[576]
sustinebo, et Deum adiutorem in hoc, quod uos dicitis, habebo.
Viatoribus uenientibus,
et suum clientem ad aquam hauriendam mittentibus illis, ipse bonum
retulit nuncium dicens : Ecce puer hic captiuus est.
Fratres uero sui dicentes, eum
suum captiuum esse, eum pro precio modico, uidelicet pro nummorum
numero certo uendiderunt, sibimet ipsis malefacientes.
¶ Emptor suus de Mezara, suae praecepit mulieri, ut eum diligenter
et honorifice susciperet. Sperabat enim illum filium suum adoptiuum,
aliterue sibi commodum futurum. Ita Ioseph in terram duximus,
adiuuantes eum in omnibus suis negotiis, quanquam paucis id
scientibus, ut uerborum expositor optimus efficeretur :
Ipsique iuueni facto, sapientiam
attulimus. Sic enim boni promerentur.
Mulier autem praedicta ipsum in thalamo suo
repertum, ostium claudens precata est, ut secum concumbere non
respueret. Cui ipse dixit : Nolit Deus, me laedere dominum meum,
mihi benefacientem : seu Deum, malos non exaudientem.
Fere tamen utriusque consensus
affuit, antequam Deus illi, quoniam de nostra gente pura fuerat,
rationem inclusit, quae maliciam illam penitus diuertit.
Ipsum itaque fugientem mulier
insecuta est, quae manum suam iniiciens camisiae suae, retrorupit
eam. Quo facto, domino suo ad ostium facti sunt obuiam. Illa quidem
prius in uocem erumpens, inquit : Quid meretur, tale quid a me
petens, nisi carcerem, malumue graue ?
Ille uero dixit : Ipsamet me precata est. Ad hanc
rem discutiendam homines, illius mulieris aduocati iudices
coniiciebant, hoc apparere uerum, illumque mendacem conuinci, si
camisiae pars anterior rumperetur :
omnia uero conuerso iudicari, parte posteriori
rupta.
[577]
Illi deinceps rupturam ante perspicientes, perhibebant hoc de
foemineis artibus esse, quae maximae sunt :
persuadentque Ioseph, ut ab illa
re se diuerteret : mulieri autem, ut ueniam, quoniam errauit,
postularet.
Hinc inter
mulieres ciuitatis crebra confabulatio nata est, dicentes. En en
illius sublimis atque praelati mulier, suum seruientem diligens,
eius concubitum precata est : Et sic eorum uterque uiam erroneam
ingressus est.
¶ Illa uero huiusmodi rumorum uentilationem percipiens, condoluit,
illasque mulieres adduci praecepit. Eis quidem lectisternia, ut
accumberent praeparauit, et earum cuique cultro dato, Ioseph coram
uenire fecit. Quo uiso, omnes menstruatae sunt, et sibi quoque manum
suam secuit. Eis itaque dicentibus, nolle Deum illum hominem esse,
sed de melioribus et clarioribus angelis,
[578]
illa
respondit : Hic est, unde me redarguitis, qui me eius precantem
concubitum non exaudiuit. Et si meum mandatum complere noluerit,
ipsum incarcerabo, et ad infimorum mensuram reprimam.
Ille quidem hoc audiens, inquit :
O Deus, illum carcerem malo, quam precantem me. Sed nisi
[78]
suas artes a me diuerteris, forsan ego brutus
effectus cum ea peccabo.
Deus quidem eum exaudiens, qui est omnium conditor
et auditor, artes ab eo semouit.
Re manifeste percepta, ut uisum est eis hunc usque
ad horam certam incarcerandum, duo cum eo iuuenes in carcerem
detrusi sunt.
Quorum
alter deinceps dicens, sibi uideri se uinum expressisse, alter uero
se panem super caput portare, unde aues comedebant, precati sunt
Ioseph, ut ipse se bonum probans, quid illa uerba praetenderent,
diligenter exponeret.
Ipse autem eos certiores, sibique magis credentes facere intendens
inquit : Non dabitur uobis quid ad comedendum, quin ante suum
aduentum suam expositionem edisseram. Hoc enim me Deus docuit.
Quoniam gentem nec in Deum, nec alii saeculo credentem, dimittendo,
sectam patrum meorum
secutus sum, scilicet Abraham, Isaac, ac Ismaël atque Iacob : nec
cuiquam nostrum accidit, ut Deo socium statueremus. Haec est enim
eius super nos uoluntas. Sed plures hominum ingrati sunt.
Vos mei carceris socii percunctor,
an deos disgregatos meliores, an unum solum Deum omnipotentem et
uirtuosum esse dicitis ?
Vos autem nihil nisi nomina a uobis patribusque
uestris praescripta, cum quibus Deus, cuius solius sunt iudicia, qui
se solum adorari praecepit, nullas uirtutes posuit, inuocatis :
legem uero a Deo sancitam plures nesciunt.
¶ Sit hoc quidem constans atque manifestum cordibus uestris, quod
alter uestri, domini sui pincerna statuetur : alter uero
suspendetur, de cuius capite comedent aues.
Ita sibi suis patefactis somniis,
ei quem liberandum agnouit, inquit, Me nominando, tuo domino
notifica.
[579]
Sed quoniam diabolo suggerente, haec
iniungendo Deum nominare oblitus est, in carcere nouem annorum
spacio moratus est.
Tunc rex per somnium uidens septem uaccas macilentas deuorare septem
pingues, septemque spicas siccas consumere VII. uirides, hominibus
suis conuocatis, ut suum exponerent somnium, si scirent, iniunxit.
Illi quidem
confitentes, se talium expositionum ignaros, hoc insomnium esse
putabant.
Tunc tandem a
carcere liberatus, ad memoriam ductus, inquit :
Si ad Ioseph ueridicum me miseris,
ueram hic tibi expositionem referam. Ad Ioseph itaque nuncii
transmissi, somnii sibi reuelati ueram expositionem inde requirunt,
ne rex ulterius inde sollicitetur.
Dixit Ioseph : Septem annis continuis semina terrae
committite, indeque spicarum collectarum minimam portionem comedite,
caeterasque spicas conseruate.
Septem enim anni graues succedent, consumpturi prius
seruata, nisi modicum a uobis reseruatum.
His superueniet annus hominum
penuriam alleuiaturus, fructus et uuas laturus, quibus hominum multi
liberabuntur.
Hac
expositione coram domino recitata, eum adduci ante se praecepit.
Ipse uero nuncium uenientem, ad dominum redire fecit, ut
sciscitaretur, cur praedictae mulieres manus suas sic secabant :
quarum artes Deus ipse dinoscit.
¶ Domino quaerente, quid habebant, quando Ioseph concubitum
postulabant : per Deum iurando confirmabant, se mali in eo nihil
percepisse. Tandemque regis mulier inquit :
[580]
Ad ueritatis euidentiam, me precatam eius coitum, eumque
recusasse confiteor :
Huiusque secreti ipse uerax est testis, et Deus, mendaces abhorrens.
Nec ego quidem nego, animam
hominis malorum studiosam esse : Sed Deus pius ueniaeque dator, mihi
misericordiam largitus est.
Tunc rex eum adduci iussit, ut suus seruiens
efficeretur. Illum igitur adductum alloquens, eum coram omnibus
praelatum et sublimatum, fidelem sibi seruientem effecit.
Quem Ioseph sic affatus est : Pone
me custodem atque scientem super omnia granaria, atque deposita
regni tui : Et ego singula more boni
[79]
custodis tractabo.
Ita
Ioseph terram, quo uelle suum impleret, praebuimus, qui cuilibet
electo misericordiam utriusque saeculi largimur, nulli bonum opus
auferentes.
Omnes
quidem credentes, atque timentes alius saeculi, misericodiam
praeferunt.
Deinceps
suos ad se fratres uenientes, non cognoscentes eum, Ioseph optime
nouit.
[581]
Qui ipsis discedentibus cum illo, propter quod
uenerant, iniunxit, ut fratrem suum ex paterno sanguine secum
redeuntes adducerent.
Sin autem, ulterius non accederent, uelut nihil habituri,
persuasione dicens : Nonne uobis
mensuram optimam, et pro leui precio tribui ? Illis itaque
pollicentibus, se patrem suum exoraturos, ut id in actum ducant,
clientibus suis Ioseph
praecepit, in eorum sarcinis suam reponere pecuniam : ut ipsa
reperta, facto reditu, domum libentius et festinantius redirent.
Ipsi igitur ad patrem
reuersi, sic eum allocuti sunt : Nobis interdicuntur reditus atque
mensura, nisi fratrem nostrum adduxerimus. Eum itaque nobiscum
mitte, nostrae tutelae fideique commissum.
Unde pater indignans, ait : An
eum, sicut fratrem suum, uestrae comittam custodiae ? Deus quidem
piorum piissimus, melior custos adhibetur.
Post sarcinarum apertionem,
deinceps sua reperta pecunia patrem laetificant, eam sibi redditam
ostendendo. Eoque sic hilarato, fratrem suum secum ductum exorant,
affirmantes se propter eum cameli sarcinam sumpturos, et eum insuper
ueraciter reducturos.
Pater quidem asserit, eum minime tradendum illis, nisi prius ex
parte Dei † reductus
[582]
firmitate
sumpta, nisi quis eis uim uel iniuriam inferret. Firmitatis itaque
foedere sumpto, Deo cunctorum custode, pater illos ammonens,
inquit :
O filii, per
portas uarias minime, per unam ingressum facite. Ego quidem, cum Dei
solius omnia sint iudicia, cuius tutelae me commendo, cuius
praesidio omnes boni subiacent : si quid ipsius nutu uobis accidat,
depellere nequibo.
Ipsi
pro paterna dispositione portas ingressi, nihil molestiae senserunt.
Animo uero Iacob inerat sollicitudo pro dogmate nostro, cuius ipse
testis est, quanquam pluribus insciis.
Ioseph deinceps fratri suo sibi praesentato, se suum
fratrem esse reuelabit, prohibens ne cuiquam hoc reuelaret, et ne de
factis fraternis multum curaret.
Emptione facta, illis discedentibus, in sui germani
sarcina uas regium reposuit, edictoque facto, missisque
perscrutatoribus, illis sumptis inquit : Vos uiri latrones.
¶ Responderunt, Quid quaeritis ?
Dixit Ioseph, Vas regium : quod quisquis attulerit
mihi, sui cameli sarcinam accipiat, et insuper illi benefaciam.
Illi uero responderunt,
adsciscentes praesentium testimonium, se nec causa terram praedandi
aduenisse, nec latrones existere.
Istisque quaerentibus, Quid meretur, in cuius
sarcina repositum fuerit, si mendaces essent,
caeterisque permittentibus quamuis
aliquid exigeret. Tunc omnibus sarcinis perscrutatis, deinde in
germani sui sarcina repertum est.
Ita Ioseph artem sumendi fratrem suum patefeci,
exaltans singulos pro uelle meo, et sapientem sapienti praeferens.
Adstantes quidem, illos
increpando dixerunt : non mirandum, si furtum fecerint, qui prius
similiter fratrem suum subduxerunt. Ioseph hoc quidem uerbum
intrinsecus amplectente, nec inde quicquam proferente,
responderunt : Vos deteriores estis, uestrumque sermonem Deus
agnoscit.
Et ad Ioseph
conuersi, sic fati sunt : Domine, cum tu uir bonus et iustus
uidearis, loco sui quempiam nostrum accipe. Adhuc enim illi pater
senex superstes est.
Quibus ille respondit : Nolit Deus, nos quenquam nisi latronem
sumere. Sic enim iniuriam faceremus.
Fratribus itaque liberatis, et de retenti nullo
[80]
reditu certis, maior eorum conquerens dixit :
Nonne scitis, nos patri ex parte Dei confirmasse, sui reductum
filii : qui de Ioseph opus consimile perpetrauimus ? Terram
nullatenus ingrediar, usquequo ueniam a patre, reditusque praeceptum
habere merear : Aut Deus suum inde iudicium faciat.
¶ Ad patrem reuertite, dicentes : pater, tuus filius furtum
perpetrauit, prout nobis uisum est, secretum et occultum, inde
nescientibus.
Nos
quidem nil nisi uerum dicere, tum uilla apud quam fuimus, tum cohors
nobiscum rediens interrogata, testis aderit.
Pater igitur hoc audito, dixit :
Cordibus uestris secreta reprimitis. Ego quidem pulchre patiar,
usque Deus sapientissimus illos ambos forsan reducet.
Et de Ioseph conquerendo, et illum
assidue nominando, lachrymarum emanatione iugi oculi albugine
uelati, ipseque miser factus est,
quem sui filii interrogabant : An Ioseph usque ad
amentiam mortemue tuam nominare non desines ?
Quibus ipse : Soli Deo meam
querimoniam facio, a quo uobis ignorata percipio.
Sed uos obsecro filii, ut rumores
de Ioseph fratreque suo nullatenus desperantes (increduli namque
soli desperati sunt) perscrutatum proficiscamini.
Tertio itaque profectis, et ad
Ioseph peruenientibus, dicendo : O uir sublimis, nobis malum et
gente nostra perpessis, pecunia minutis mensuram adauge, dando
beneficium. Benefici namque Deo grati sunt.
Ipse respondit : Utrum facti
uestri de Ioseph memores estis, an obliti ?
Responderunt : Tune es ille
Ioseph ? Inquit : Sum, et hic est frater meus. Iamque Deus suam in
uobis operatus est misericordiam : qui nunquam suum meritum aufert
timenti, et benefacienti, ac perseueranti.
¶ Demum sui fratres confessi sunt, eum super illos sublimatum, et se
quam longius aberrasse.
Ipse uero consolans eos, dixit : Nolite contristari, nec dolore
tabescere. Hodie namque Deus, ueniae largitor optimus, uobis ueniam
praebebit.
Hanc meam
camisiam patri nostro ferentes, in eius faciem, ut lumen percipiat,
proiicite, et cum omni familia uestra huc redite.
Iam cohorte proficiscente, pater
suus inquit : Odorem Ioseph filii mei ego sentio : quanquam uos
minime mihi creditis.
Cui adstantes, dixerunt : Adhuc senectutis errore deliras.
Sed gaudii nuncio
ueniente, ipsoque uisum per camisiam in faciem proiectam
recuperante, dixit ipse : Nonne me de Deo scire uobis nescita
firmaui ?
Responderunt : O pater, dimitte nobis peccata, quoniam errauimus.
Quibus ipse
pollicetur : Deum ueniae misericordiaeque datorem ego precabor, ut
uobis ueniam largiatur.
Eis deinceps omnibus ad Ioseph proficiscentibus, parentibus suis ab
eo honorifice susceptis, inquit : Mezaram introite, totius, Deo
propitiante, timoris expertes futuri.
Eisque super sedem suam exaltatis, omnes coram eo
humiles se reddebant. Hoc facto patrem suum affatus est : O pater,
praeteriti somnii haec est expositio, a Deo iam uerificata, qui mihi
benefaciens, e carcere liberauit, et uos ad me duxit, post
diabolicam commixtionem inter me fratresque meos. Ille namque
sapiens, omnia perspicaciter et facile penetrat.
¶ O Deus coeli terraeque conditor, qui mihi potestatem dedisti, et
uerborum expositionem docuisti, hic, saeculoque futuro tibi me
commendo, tuque perfice me fide perseuerantem mori, et deinceps
bonis associa.
Istud
tibi uerbum secretum committo, qui nequaquam intereras illis res
suas congregantibus, qui te decipere nitebantur.
Licet enim omnia perpetrares,
tota gens tibi nequaquam crederet.
Tu uero precium nullum eos postula, nisi tantum,
quod memores existant, perpendentes uniuersa
coeli terraeque transitoria esse.
[583]
Eorum tamen pars
plurima minime credit,
sed a fide se nequiter diuertit,
praeter constantes et firmos, non timens, quid mali
illis
[81]
a Deo futurum, nec aduentum illius
horae improuisae,
Deum
quidem solum adorare, suisque praeceptis † adhaerere,
[584]
ut ego meique sequaces facimus. Non enim sum incredulus.
Recta uia recte censetur. Ante te
quidem prophetas misimus, ut hominibus de uilla praedicarent, et
quis suorum antecessorum finis esset, edocerent, et patefacerent,
aliam curiam timentibus Deum meliorem existere. Sed
nos
uos
uestram inscitiam nequaquam reliquistis.
Unde illis tandem desperantibus, et omnes esse
contradicturos opinantibus, nos uindictam nostram sumpsimus ab illis
malis, nunquam malum oblaturi, nostris amicis liberatis atque
saluatis.
¶ Haec quidem praedicta timentibus Deum maxime miranda sunt. Hic
enim sermo non est ficticius, sed confirmans atque corroborans quod
uestris inest manibus, omnia discernens, et uiam rectam credentibus
patefaciens.
AZOARA XXIII.
Huius uoluminis
praecepta, et caetera tibi coelitus missa, licet pars plurima maneat
incredula, ueracissima sunt.
Deus coelum, columnis uisibilibus minime fulcitum,
extulit. Et deinceps ipse thronum ascendens, solem et lunam ad
terminum statutum promoueri iussit : rerumque prouisor, discretionem
uobis immisit, qua uestrum reditum futurum ad Deum perpendatis.
[585]
Ipse quoque terram
extendens, in ea montes et aquas et omnium arborum duo parilia,
hortos item et uineas,
ac messes et palmas, tum singulorum foetum, tum uarios parturientes,
pomosque dissimiles disposuit, noctemque diem succedere praecepit,
quae cuncta sapientibus atque discretis manifesta sunt miracula.
[586]
Omnis
autem admirans illa, maxime uerba sic dicentium admiretur : Nos
terra facti, quomodo rursum efficiemur homines ? Hoc dicentes, in
Deum minime credunt.
Unde plus ad malum quam ad bonum proni, colla cathenati grauiter in
igne perseuerabunt. Deus tamen, cuius finis grauis est, mala quibus
uult ignoscit.
Sed iam
bono coelitus misso, dicent increduli : Si Dei praecepta illis
mitterentur, tuum quidem est solum applicare mandatum.
Deus quidem sapiens et immensus,
foetum omnis foeminae,
uel quid addat seu minuat, agnoscens, cum apud eum sit omnium rerum
mensura,
cunctorumque
secretorum noticia,
scit
quid cuique gentium facturus sit.
¶ Unum est apud Deum et aequale, siue corde seu uoce quis loquatur,
et seu die an nocte faciat.
[587]
Ipse namque custodes omnium factorum ante
manus et retrorsum apponit, nemini malum faciens, priusquam ipse
suae detrimentum animae faciat. Quo cuiquam nocere uolente, nemo
tueri uel prodesse poterit, ad quem omnium erit reditus.
Ille corruscationes et fulgura, et
nubes immensas unde timore atque spe trepidatis, producit,
suamque gratiam tunc
pro metu tonitruis et angelis postulantibus fulgura, quibuscunque
uult, immittit. Isti tamen increduli in Deum raciocinantur, cuius
artes arduae sunt,
et
quem solum adorare aequum est et iustum.
[588]
Aliud enim quam
ipsum adorantes, erronei sunt, nullum responsum recepturi.
Deum quidem uniuersa
coelestia atque terrestria, tum sponte tum ui ueraciter adorant.
Umbra etiam tota die loca permutans, ad Deum se semper humiliat.
Quis est coeli
terraeque dominator ? Deus ipse. Cur igitur illius loco sumitis,
quod nec nocere nec prodesse potest animabus ? Suntne sibi similes
et aequales, uidens uisuque priuatus, aut lux et tenebrae ? Cur suas
formas posuerunt participes Deo ? qui solus omnipotens omnia facit,
aquas e coelo dimisit.
Unde torrentibus atque riuis secundum aquae mensuram discurrentibus,
quod est incommodum seu leue, transit, et remanet. Cui focum
apponitis, ut illic annulos et torques, hisque similia fabricetis ?
[82]
Sicut ipse Deus haec falsa ueris uidet,
spumam, transitoriam scito rebus commodis in terra mansuris :
Ita quoque omnes eum
adorantes, et incredulos ipse coniungit. Sed licet increduli duplum
totius terrenae substantiae pro se redimendo tribuerent, non
colligentur, sed malum grauissimum perpessuri, igni malaeque uiae
semper insidebunt.
¶ Quis scit illa diuina
praecepta tibi tradita uera esse ? Aut quis eorum est conscius ?
Immemores enim sunt omnes, praeter discretos.
Illi namque diuinis praeceptis
prorsus parent,
Deique
mandatum illis iniunctum efficiunt, Deum diemque computi timentes :
et pro Dei dilectione
sustinentes, orationibus insistunt, uestraque bona sibi commissa
clam atque palam ad suorum deletionem peccaminum distribuunt.
[589]
Unde
bonum in alio saeculo finem, uidelicet paradisum, adipiscentur.
Illuc enim patebit aditus omnibus, qui parentibus suis, atque
mulieribus, et filiis benefecerint. Quos et omnes angeli per omnem
portam ingredientes salutabunt, et dicent :
Quia patienter sustinuistis, domum
optimam sortiti estis.
Rumpentes uero foedus cum Deo firmatum, et delentes, quod ipse
delere noluit, terramque uastantes, hic a Deo repulsam, et in alio
saeculo malum pessimum suscipient.
Increduli quidem hac uita, quae nihil est ad aliam
collata, gaudentes, cum pluribus abundent, Deo pro uelle suo huic
multam, illi paucam substantiam tribuente,
[590]
dicunt : Si tu faceres Dei uirtutes,
illis accidere. Deus quidem hunc aberrare, illum recta uia progredi
pro uelle suo perficit :
per quem credentes, et constantes sua corda
corroborant.
¶ In deum credentes, et benegerentes, recto tramite procedunt.
Ad gentem priorum
sequacem, ut eam praeceptis diuinis instruas, licet plurimi manebunt
increduli.
quod etiam
contingeret, quanquam hic Alchoran montes applanaret, aut terras
scinderet, mortuosue loqui faceret : quae cuncta Dei sunt, cui si
placeret, totum humanum genus una gens fieret, atque bona :
te misimus eique
dicito : Solus Deus est dominus noster, cui me commendo, et ad quem
omnium fiet reditus, ad terminum quidem a Deo praescriptum, qui
ueraciter accidet.
Increduli, obstinaciter suum errorem sequentur.
Derisoribus tuorum praedecessorum
poenam parumper distulimus : quos deinceps sumptos, ad malum finem
deduximus, die qua facta sua cunctis animabus numerabuntur.
Illi malefici et
erronei, qui Deo participes secundum placere suum posuerunt, in hac
uita malum, et in alia peius, uindicis et adiutoris expertes
sortientur.
Sed quis ad
rectam uiam diriget, quem Deus aberrare facit ?
Paradisi quidem, quam Deus se
timentibus tribuit, status aquarum fluxu pulcherrimus est, et cibus
indeficiens, ac umbra dulcissima.
[591]
Et haec est credentium meta, sicut
incredulorum ignis.
Cum
illi quibus librum dedimus, nostris praeceptis tibi commissis
gaudeant, licet eorum quidam parti contradicant, eis dicito, mihi
nil iniunctum est, nisi Deum solum adorare, nec illi participem
extimare, cui memet commendo, et ad ipsum redibo.
Ita discretione rerumque indiciis
Arabice tibi scriptis, si post hanc scientiam praedictos sequaris,
coram Deo nec uindicem nec tutorem habebis.
Ante te quoque prophetas, quibus
mulieres prolemque concessimus, singulos cum libris diuinorum
praeceptorum ad terminum redactis,
unde Deus, apud quem est librorum mater,
hoc pro uelle suo delet, hoc firmat, misimus.
[592]
¶ Horum quae te docuimus, portionem aliquam gentem docebis, aut
forsan te morti succumbere faciemus. Tuum quidem nihil est, nisi
tantum illis mea praecepta nunciare, nec eis suus subtrahetur
numerus.
[593]
Nonne uident, qualiter terrarum capita
minuimus ? Deus iudicat, citoque dinumerat,
[83]
eiusque iudicium nemo diuertit.
Sed antecessorum quidam astuti, deceptionibus
innitebantur. Dei tamen sunt omnes artes, scientis quid animarum
quaeque sibi lucratur : quod euidenter patefiet,
incredulis dicentibus, te non esse
Dei nuncium, cum qualitatem finis alius saeculi perspicient. Tu
quidem inter te et illos constitue Deum testem, libri cognitorem
atque doctorem.
AZOARA XXIIII.
[594]
Hunc librum super te posuimus, ut
per ipsum homines ab umbris ad lucem, ad uiam uidelicet Dei, qui est
incompraehensibilis et sapiens,
qui cunctis coeli terraeque creatuis imperat,
diligenter extrahas : Incredulis uero,
uidelicet huius saeculi uitam alii praeferentibus,
et a uia Dei recta se distorquentibus, suum errorem redarguendo,
malum grauissimum sibi
futurum patefacias.
Nullum prophetarum hucusque, nisi cum suae gentis
linqua
lingua
, ut singulorum optimus interpres haberetur, misimus.
[595]
Et Deus omnium sapientissimus, hos in uiam prauam abducit, illos in
uiam rectam dirigit.
Sic
Moyses missus suae genti, ut eam a tenebris ad lucem reduceret, et
dierum Dei eos memores efficeret ? In quibus sunt admiranda
sustinentibus, gratesque reddentibus, ei persuasit, unum Deum
adorare, ipsiusque beneficium exorare,
qui eam de gente Pharaonis et ipso liberauit, quae
prolem suam peremit, et suis mulieribus potita est : quod est coram
Deo detestabile,
[596]
qui et dixit, uestra se
bona multiplicaturum, post gratiarum redditionem.
Sed si uos, omnisque terrenus,
increduli maneatis, de uobis Deus nullatenus curabit, quoniam ipse
cunctorum est abundantissimus, et gratia plenus.
[597]
¶ Nonne recordamini praedecessorum uestrorum, uidelicet
gentium Noë et
[598]
Haath et
[599]
Themuth, suorumque posteriorum,
mandatique diuini illis missi, quo Deus solus agnoscit ? In hora
quidem nunciorum cum miraculis aduenientium, increduli manus
iniiciebant dicentes : Vestris praeceptis, quoniam mendacia nobis
sunt, nunquam credemus.
Responderunt nuncii : In Deo non est quid ambiguum, seu falsum,
coeli terraeque conditore, qui omnes aduocat, ut ueniam faciat,
terminumque scitum in antea uobis constituat, et ad tempus nominatum
uos dilatet.
[600]
Ipsi uero
respondentes dixerunt : Cum uos uelut nos homines sitis, cur nos a
nostrorum patrum institutis repellere nitimini ? An cum rebus
mirandis, ut in eas credamus, uenitis ?
Quibus nuncii dixerunt : Nos quidem nil aliud quam
homines, sicut uos, existimus, facitque Deus in sua gente
misericordiam : nec nos uestra possumus adimplere desideria, nisi
Deo uolente,
iam rectam
uiam edocente. Cui nos sustinentes malum nobis per uos illatum, nos
commendamus, sicut et omnes sapientes atque boni.
Responderunt increduli : Aut ad
legem nostram conuertimini, aut e terris nostris eiiciemini.
Horum deinceps
confusionem Deus intulit ipsis incredulis, ut sic credentes,
et me diemque futurum
timentes, terram illorum incredulorum loco colant : quibus terras
adperui,
incredulos ad
nihilum redigendo.
[601]
Quibus deinceps in gehenna aqua uenenosa potum tribuetur,
quae cum attrahitur, fere
suffocat : mori tamen minime poterunt, sed illos malum grauissimum
passuros cruciatus ambiet circumquaque.
¶ Incredulorum facta cineri per uentum impetuosum disperso similia
sunt :
[602]
cum
utrobique impossibilis sit coadunatio, et prolixus error.
Nonne coeli terraeque conditore
satis est leue, uos quacunque uoluerit hora, confundere, aliamque
gentem facere ?
ad quem
omnium erit conuentus. Tunc
[84]
etiam pauperes
suis dominis atque praelatis inquient :
[603]
Vos si alicuius estis potentiae,
uestri semper sequaces a malo protegite. Sed ipsi dicent : Si Deus
nos in rectam uiam direxisset, uos nobiscum duxissemus. Nunc autem
unum nobis incumbit, siue patienter sustineamus, siue gemamus et
lachrymemur, cum in manu nostra nihil sit ulterius.
[604]
Tunc tandem
diabolus ipse confitebitur, uerum dicens : Deus quidem uobis
ueritatem, ego falsitatem persuasi. Et licet nil constans uel
euidens induxissem, uos uocati statim me secuti estis : Unde me
nullatenus, sed animas uestras reas censete. Hic enim nullus nostri
praesidium alii tribuet, cum nos omnes increduli simus, poenas
grauissimas passuri :
Credentes autem Dei praecepto paradisum possessuri, sibi inuicem
salutem afferent.
Vir
quidem bonus gerit similitudinem arboris bonae, radicem firmam
habentis, et in altum se porrigentis,
[605]
quae Dei
praecepto fructum suum semper tribuit.
Vir malus arbori malae similatur, quae nec radicis
firmitatem, nec retinaculum aliquod obtinet.
Istae similitudines homines ad
boni memoriam perducant. Deus omnia prout uult faciens, credentes in
hac uitaque futura, bonis uerbis confirmat :
Incredulos deuiare facit, qui
bonum sibi diuinitus datum ob incredulitatem spreuerunt, se suosque
factores in domum ignis detruserunt.
¶ Videlicet in gehennam,
ubi positores participum Deo, simul et omnes deuii
in loco malo
permanebunt. Hic igitur ipsi omne suum uelle perficiant, igni postea
tradendi.
[606]
Credentes autem, orationes et eleemosynas sibi
de bonis datis clam atque palam efficiant, antequam dies
superueniat, omnis emptionis et mutuationis expers.
[607]
Deus
coelum et terram creauit, et imbres ad ortum arborum uictum
praebentium de coelo demisit, mare cursui nauium uestrarum
adaptauit, aquas
et
solem et lunam motus indeficientis, et diem ac noctem disposuit,
omniaque uestra uota tribuit.
Cuius omnia bona uobis data numerare cuiquam non est
possibile. Vos tamen uestram incredulitatem ac maliciam non
deseritis.
[608]
Abraham exorans Deum, ut
terram suam securam efficeret, et se suosque filios, ne idolis,
quae multos aberrare
fecerant, crederent, corroboraret, inquit : Quisquis me secutus
fuerit, meus erit. Caeteris autem tu Deus ueniam et misericordiam
tribue,
[609]
tuque sic corda hominum uelis
aedificare, dans illis hermodactylorum copiam, ut templum Haran
aedificatum in terra Aman, gente filiisque meis culta, unde messis
non oritur, oratum et peregrinatum accedant, tibique grates
persoluant,
qui scis
aeque corde meo retentum et ore prolatum : quoniam te nullum
occultum coeli terraeque latere potest.
¶ Tibi grates deuote reddo, qui mihi munus maximum, uidelicet
Ismahel et Isaac tribuisti : qui respondens orantibus,
Tu me meamque gentem tibi placitas
orationes fundere perfice, et illis tu benigne responde,
et mihi parentibusque meis, simul
et omnibus bonis die dinumerationis tu piissime ueniam largire.
[610]
Nemo cogitet Deum ignorare incredulorum opera,
licet eorum iudicium usque diem iudicii dilatet :
quo capitibus ereptis, nusquam
oculos uergere potentes,
cordeque mortui coram uenient dicentes : Deus pone
nobis terminum propinquum, et tuorum dicta prophetarum sequemur.
Respondebit Deus : Ita quidem uos prius esse facturos polliciti,
minime perpetrastis :
Licet cohabitantes inter homines suis animabus nociuos, nostram
uindictam de illis sumptam saepius uidistis, post artibus atque
dolis studentes.
Nonne
Deus omnium machinarum et artium est cognitor ? Sed quanquam artes
uestrae montes extulissent,
non minus tamen deberetis
[85]
agnoscere Deum preciosissium, et omnium uindicem esse firmum et
immutabilem in omnibus, quae per prophetas suos mandauerat.
[611]
¶ Quoniam terra mutabitur in aliam, et coelum
similiter, fietque coram Deo solo cunctipotente conuentus omnium :
ueniet gens incredula,
manus et collum cathenata,
camisiis ex Alchitram induta, faciem igne combusta,
dabitque Deus promptus
dinumerator illis, sicut et cunctis animabus, secundum suum meritum.
Ad bonorum memoriam
confirmandam, et incredulos ad fidem excitandos, mea praecepta
propala, docens unum solum Deum adorandum esse.
AZOARA XXV.
Hic est liber et Alchoran euidens,
hora quidem ueniet, qua uellent omnes increduli
credentes existere.
Quod
adhuc ueracissime scient, licet nunc nec comestiones nec actus infra
uelle suum reprimant.
Nos
quidem adhuc nullam uillam pessundedimus, nisi prius ei libro scito
tradito.
Gens item nulla
suum antecedet terminum, uel succedet.
[612]
Dicentibus, te
daemoniacum esse cum hoc libro uenientem,
et se tibi minime credere uelle,
nisi cum angelis mentiri nolentibus aduenisses,
nos firmamus, hunc librum a nobis
esse positum, cuius nos custodes perseuerabimus.
Omnes quoque caeteri prophetae
praemissi,
ridiculum et
contumelias passi sunt.
Quanquam enim nostros in suis antecessoribus effectus
uiderint,
non minus
suorum cordium prauitas eos nostris resistere praeceptis et errare
perficit.
Et si coeli
ianuam ut sursum ascenderent, eis patefaceremus,
dicerent, Oculorum nostrorum
ebrietas nos nil uidere permittit : sumus etenim incantati.
Ego quidem in coelo
signa disponens, ad ipsius ornatum et pulchritudinem uidentibus
apparantem,
ipsum ab
omnibus malis diabolis custodio,
praeter auscultatum uenientem, quem sidera fugientem
lampas assequitur.
Terram item extendens, illique montes altos apponens,
et omnes res ponderosas in ea nasci faciens,
uobis illic uictum remue
gestabilem, cui uos nihil redditis, constitui.
¶
Non est ibi quicquam a nobis absconditum, qui certum modum atque
mensuram ubique seruamus,
uentis imperantes, et imbres ad rerum uegetationem,
quos minime pro libro retinere queunt, e coelo dimittentes,
uitam damus, et mortem
inducimus, omnium heredes.
Nos quoque natos et nascituros agnoscimus,
omnes coadunaturi, cum simus
potentes atque periti.
Nos item hominem de terra et luto,
[613]
diabolo prius ex igne pestifero
creato,
plasmauimus.
Cumque me plasmaturum
hominem de luto,
et
eidem animae meae portionem insufflaturum angelis intimaui,
[614]
illis
iniungens, ut se coram eo proiicerent,
humiliantes omnes paruerunt.
¶
Praeter Belzebub, se subiicere nolentem.
Qui cur hoc faceret interrogatus a
Deo,
dixit : Qualiter
homini de luto coenoque nigro plasmato me subiiciam ?
Respondit Deus : Quoniam malus es
et nequam, descende a me
usque ad alium diem reiiciende.
Ipsi quidem terminum ad diem
publicae resurrectionis postulanti,
Deus inquit :
Ad diem horae scitae
terminum posui.
Ipse quidem nequicia plenus respondens ait : Ob hoc
in me perpetratum a te, faciam eis suisque mundana pulchra uideri,
eos omnia mala docturus,
praeter gentem, quae bono puroque corde te super
omnia diligat.
¶
Inquit Deus : Meae gentisque meae uiae rectae sunt :
unde tu minime potens es credentium
in me, nisi tantum eorum qui malos uestri secuti fuerint :
quorum omnium uobiscum
fiet congregatio in inferno
[615]
septem portis discreto, quarum quaeque portionem
notam recipiet.
[616]
Timentes
Deum, paradisum
cum
salute timoris expertes ingrediantur :
quorum cordibus omnem tollemus maliciam, fientque
fratres † exsectis
[617]
deliciosissimis,
[86]
mutuo
sese respicientes,
nunquam illinc eiiciendi, nec aliquo labore maloue
laedendi.
Dic meae
genti, quoniam ego sum misericors, ueniaeque largitor,
et in manu mea malum grauissimum
retinens.
[618]
¶
Eidem quoque manifesta, quod hospitibus Abrahae
ad eum ingressis, eumque
salutantibus contigit. quos Abraham uidens inquit : Ego uos non
mediocriter timeo.
Inquiunt illi : Timere desiste. laetos namque rumores
de puero sapiente a te generando ferimus.
Quibus ipse : Hoc mihi quomodo
gaudium accidet, cum sim senex ?
Inquiunt : Gaudium est uerum, sed tu minime despera.
Inquit ipse : Nullatenus
desperabo, cum hoc nemo nisi malus agat.
An alia de causa aduenistis
nuncii ?
[619]
Responderunt :
Ad malorum hominum
Loth
perditionem,
et illius suaeque gentis,
praeter mulierem suam
antiquissimam,
liberationem atque salutem accessimus.
¶
Illis igitur nunciis ad gentem Loth uenientibus,
dixit ipsa, Se nequaquam eos
agnoscere.
Quibus ipsi
responderunt : Nos uenimus, uobis ignorata patefactum,
nil falsitatis admixturi.
Secretoque Loth sic
conueniunt : In parte noctis tu cum gente tua fugiens, illam
subsequere, non alias uisum dirigens : et uade quo tibi ductum
praebebimus.
Haec enim
gens a primo ad postremum delebitur.
Illis deinceps ciuitatis illuc cum gaudio
properantibus,
Loth
inquit : His meis hospitibus obsecro,
nullatenus malum seu dedecus inferatis,
sed Deum timete.
¶
Illi quidem interdicebant ei, ne causam illam tractaret ulterius.
Quibus Loth : Per Deum,
uos sectam pessimam amplectimini. An uos uexat ebrietas ?
En filiae meae, quibus pro uelle
uestro potiamini.
Illos
autem obstinaces uox excelsa turbauit,
summa deorsum et ima sursum uergens, eosque funditus
pluuia lapidea subruit.
Quod discretis admirationis satis imprimit.
Hanc itaque rectam uiam,
non illud malorum
prodigium, credens sequatur.
[620]
De hominibus arbores inuocantibus, et sic temerarie
deuiantibus,
nostram
uindictam sumpsimus :
sicut et homines. Alhigero, nostris prophetis
contradicentes, prorsus deleuimus.
¶
Ipsi namque nostris uirtutibus sibi missis minime credentes,
in rupibus secando domos
sibi subterraneas, ad sui protectionem atque salutem aedificabant :
quibus nostra uoce
diluculo sumptis,
omne
suum opus minime profuit.
Nos coelum et terram, et illis uniuersa contenta cum
ueritate creauimus. Horaque ueniet uestrae formosae ueniae.
septem uerbis et
Alchoran immenso tibi nostra gratia dato,
[621]
nullatenus oculos ad maritatas
erigas, nec eas in corde tuo concupiscas, sisque subiecti cordis et
humilis,
teque nuncium
praecepta mea
disceptatoribus de Alchoran dubitantibus, facturum,
clarifica.
¶
Illos quidem discerptores,
per memetipsum iuro,
pro factis suis
atque sermonibus ante me uenire faciam.
Tu quidem interim illis mea praecepta notifica, ab
incredulis te retrahens,
et ab irrisoribus tuis ego te liberabo.
Deo Deum alium
[622]
associantes, an
uerum sit, ipsi scient.
Iamque uidemus hoc quodam modo suis mentibus dissonum
et molestum existere.
Tu
quidem Deum unum adora, eum inuocare, usque quo mors superueniet,
non desinens :
et te
humiliando, et infringendo, orationes funde.
AZOARA XXVI.
Nolite nimium
festinare. Ecce iam aduenit praeceptum Dei, qui super omne dictum
uestrum sublimatus est,
[623]
quique pro suo uelle super quemlibet angelos
animatos, ut dicant ei, non esse nisi Deum unum, demittit. Eum
itaque timete,
[624]
coeli
terraeque conditorem, qui ob nostra de eo
dictu
dicta
se sublimauit.
De spermate hominem producit : quem postea causidicum
et eloquentem, atque
[87]
discretum fieri
contingit.
Idem quoque
munificus bestias tales fecit, ut uos inde calorem, et commodum, ac
uictum,
et ornatum, atque
decus, ad eundum spaciatum,
uestrasque sarcinas ad quaslibet terras portatum,
quod uobis esset tum difficile tum impossibile,
quales sunt equi, et muli, et asini,
sortiamini. Idem etiam uobis ignorata faciens,
uiam rectam, licet eorum quidam pro
eo nil faciant, plures edocet. Ipso tamen uolente, omnes uniusmodi
eiusdemque sectae fierent.
Per eum imbres desuper in terram ad uites et arbores
educendas descendunt.
¶
Unde uos uictum sumitis. Habetis etiam per ipsum messes, et oliuas,
ac palmas, et arborum genus omne.
Idem diem et noctem creans, et solem, et lunam, ac
stellas, omnesque suo praecepto sua negotia perpetrant,
resque multiformes atque dissimiles
in terra perficiens :
mare uestro uictui et uestitui, tum carnes recentes,
cum caetera commoda extrahendo, nauiumque cursui, ut per ipsum bona
tum acquiratis, tum multiplicetis, Deo fauente, cui grates sunt
reddendae, commodum et idoneum statuit.
Et in terra montes et aquas, ac uias ad itinera
negotiaque gerenda,
et stellas ac signa ad rectarum uiarum noticiam in
coelo disposuit.
Quae
cuncta uirtutes et euidentia miracula bonis atque discretis
apparent, quantum inter est Deo potenti creare hominem, et homini
talis operis impotenti.
Sed quis Dei mirabilia dinumerare potest ? Ipse
quidem est ueniae misericordiaeque largitor,
aeque sciens cordis arcana, uoceque
prolata.
Illi quos Dei loco adoratis, facti sunt, nil facere potentes.
[625]
¶
Vita quidem carent, et insensibiles sunt. Hora quidem suae
resurrectionis singuli scient,
unum
solum esse Deum. Quisquis autem alii saeculo non crediderit, cor
malum atque praesumptuosum gerit.
[626]
Plures interrogati, quae Dei praecepta sint illis
tradita, dicunt, illa mirabilia priorum.
qui saeculo futuro peccatorum
cumulo prementur, tum propter pondus suorum peccatorum, tum propter
sarcinas incredulorum, quos sibi stulte credere fecerant.
Praedecessorum uero suas artes
facientium, aedificiorum fundamenta Deus diruens, super eos tecta
subuertit. Et sic unde minus extimabant, malum eis incubuit.
Quos die futuro
interrogabimus, ubi sint, quos mihi participes statuerunt ?
Sapientium quidem testimonio malum et dedecus illius diei inferentur
incredulis.
Incredulis
perseuerantibus usque dum angeli suas animas eliciunt, tuncque se
illis commendando dicentibus se plus nescire, Deus eorum facta
dinoscens inquiet :
Intrate portas gehennae, postea nunquam egressuri.
Resistentes itaque, malam uiam gradiuntur.
[627]
Timentes Deum, quaesiti quid
diuinitus illis sit datum, inquient, Bonum. Sciant omnes hic
saeculoque futuro bonum promerentes, illi saeculi bonum melius et
praeciosius esse.
[628]
¶ Illis, quos angeli mortis hora bonos inueniunt dicent : Saluete, et
pro factis uestris paradisum, domum optimam,
ubi sunt fontes et fluxus aquarum
idonei, introite, omne uelle uestrum habituri. Tale quid enim
bonorum meritum exigit.
Non expectant increduli nisi aduentum angelorum, uel
alius a Deo dati. Similiter et sui praedecessores fecerunt, quibus
Deus nequaquam, sed ipsi sibi mala fecere.
Unde propter ridiculum, caeteraque
peccata merito perierunt.
Dicent autem increduli : Si Deus uellet, nec nos nec
nostri parentes aliud quam ipsum adorassemus, nec quicquam nisi
praeceptum suum faceremus. Sui uero praedecessores similiter
fecerunt. Sed nuncio nil aliud pertinet, nisi tantum praeceptum
applicare.
[629]
Cuique
gentium missis nunciis, ut Deum adorare et idolis minime credere
praedicando persuaderent, quandam illius partem ad uiam rectam,
quandam ad malam Deus deduxit. Terras perscrutentur, ut uideant,
quis erat finis contradicentium.
[630]
Non preceris ut Deus malos uiam rectam edoceat.
[88]
Nil enim proficiet, nisi cui Deus uoluerit.
[631]
Iureiurando suo
firmantibus, mortuos nunquam resurrecturos, respondet Deus : Imo et
terminus ille ueracissimus est, quanquam plurimis nesciis.
Ego uobis contrarietates
explano : Post uero cognoscent increduli, se mentitos fuisse.
Quando quid fieri
uoluimus, dicimus Fiat, et factum est.
¶ Post malum laboremque perpessum factis
expugnatoribus Dei nomine
indurantibus,
et se
ipsi commendantibus, hic bonum saeculoque futuro maius si sciuerint,
tribuam.
Ante te non
alios misimus nuncios quam homines, qui discretos perscrutarentur,
an librorum mirabilium atque psalterii noticia affectaretur.
Tibi quoque librum istum
tradidi, ut eius praecepta dicas et explanes hominibus, ut
intelligant, et cogitent, quid prioribus contradicentibus contingit.
Culpabiles et peccatores
nequaquam opinati sunt, quod uel tellus eos absorberet, aut
inopinabile malum illis incumberet :
uel in negotiis suis,
seu timore, nil facere potentes caperentur : Deus
tamen piissimus et omnipotens, uoluntatem suam in actum deduxit.
[632]
Nonne percipiunt,
qualiter omnes Dei creaturae dextrorsum et sinistrorsum, omnemque
partem uersus umbram proiiciendo, sese Deo humiliant, ipsumque
precantur.
Omnes rursum
coelestes angeli, bestiaeque terrestres, Deum super eos exaltatum
omni superbia deposita
timent, omneque praeceptum illis ab eo perpetrant.
¶ Nullatenus uobis Deos diuersos statuite :
quoniam non est nisi solus unus, et illum adorate.
Eius enim sunt uniuersa coelestia
atque terrestria, et omnis bona lex atque recta. Cur alium quam eum
inuocatis ?
Quid nisi ab
ipso commodi uel uictus habetis ?
Malo uos percutiente
illum adoretis, atque precemini :
quod ipso tollente, uestri quidam minime credentes,
praecepta diuina sibi
data illi participes ponunt.
Et nostrorum bonorum sibi datorum portionem rei a se
ignoratae tribuunt,
Deoque filios,
[633]
quod ipse non uult, omnia pro uelle
suo dicentes adscribunt.
Nunc pro uelle suo agant quidlibet,
atque dicant :
Deus autem omnia uerba sua perscrutaturus, eos se cognoscere faciet.
Cum eorum cuipiam filia nascitur, suam inde denigrat
faciem, suspiriaque trahit, et ab hominum conuentu recedit, usquequo
deliberet, utrum eam natam teneat, an uiuam sepeliat.
Heu quam prauum est iudicium, et
quam iniqua similitudo eorum, qui minime credunt aduentui futurae
diei.
[634]
Dei quidem
sublimis et sapientis similitudo celsitudinis est.
[635]
¶ Si Deus ad hominum malefacta semper respiceret, nequaquam in terra
quidpiam animal dimitteret. Sed ipse mitis atque propitius ad horam
scitam spacium differt, quam, cum uenerit, nemo praeire uel sequi
poterit.
[636]
De Deo plurima non dicenda,
illi bilingues atque mendaces proferentes,
ostentant se bonum habituros, cum nil praeter ignem ob stultiloquium
suum sint accepturi.
Per
memetipsum iuro, me genti praecedenti uos, mandatum fecisse. Sed
diabolus eam distorquens, sua sibi uisu pulchra fecit : Cui nunc se
commendantes, malum grauissimum passuri sunt.
[637]
Hunc librum non alia de causa tibi
commisi, nisi ut hominibus suas contrarietates exponas, et uiam
rectam, atque misericordiam credentibus patefacias.
Deus de coelo dimittit imbres, ut
terram mortuam uiuificent :
et de uentribus bestiarum lac purum ex egestione et
sanguine decolatum ad bibendum dulce, uictuique commodum educit :
et in arboribus ac
palmis et uitibus creat, quod inebriat, et optime pascit. Hincque
uos assumite uobis. Quae cuncta non minima sunt miracula sapientibus
et audientibus.
[638]
Apibus
item iussimus, ut in montibus et arboribus sibi suas mansiones
aedificarent,
et
deinceps de pomis omnibus gustarent, nec quoquam pergere
[89]
ad suum quaerendum commodum Dei nomine
differrent, ut sic ex uteris suis syropus multicolor saluber
hominibus oriretur. Quod et ita contingit summe sapientibus
admirandum.
Ipse itidem
Deus uos creauit, et perire faciet. Et uestri quidam ad peiorem
uitam deuergentur, usquequo a scientibus facti sunt inscii.
[639]
¶
Deo huic maiorem uictus copiam, illi uero minorem tribuente,
exigitne uis, ditiorem a suo participe, quam ipse de rebus singulis
accipere ? Cur Dei bona negatis ?
[640]
Deus de uobismetipsis uobis mulieres, et inde prolem,
ac inde consanguineos, uicissimque res bonas tribuit. Cur igitur
mala creditis, uobisque bona data negatis,
Deique loco nullum uobis uictum
coelestem seu terrestrem dantes, dareue potentes adoratis ?
Ipsi nulla proponatis exempla, omnia scienti,
uobisque nescientibus parabolam istam
proponenti.
[641]
Suntne sibi similes an aequales, quorum alter summa
miseria calamitateque premitur, alter nostrorum bonorum abundans, ea
clam palamque † distribuit, minime
[642]
Deo gratus,
[643]
quod eorum pars
plurima manet inscia ?
Aut sunt sibi similes alicuius clientes,
quorum alter mutus et nequam, et in suum dominum, praeceptique
nunquam efficax : et alter, qui quolibet missus, nunquam redit
incommodus et inanis, nil praeter aequum et rectum postulans ?
Nolite alia proficisci
quam recta uia Dei, cuius sunt coeli terraeque secreta :
qui uos ab aluis matrum uestrarum
uobis nesciis eduxit, et aures ac oculos cordaque simul uobis ad
suarum gratiarum redditionem atque noticiam praebuit.
Horae quidem aduentus non est, nisi
qualis ictus oculi ad coelum penetrans, aut uelocior etiam.
[644]
Nonne
uidetis aues coelo propinquas, non aliunde quam Deo sustineri ? quod
credentibus admirandum est.
Vobis autem domos usque ad mortem inhabitandas, et de
bestiarum pellibus uestes, tum in negotiis gerendis, tum in domibus
ferendas, earumque lanam et pilos atque crines uobis omnia proficuum
tradidit.
¶
Ita quoque Deus uestrae materiae iocundam umbram, uobisque loca
montuosa frequentationi, uestesque tum causa caloris tum causa
frigoris, tum gratia timoris expellendi praebens, uos adeo bonis
omnibus repleuit, ut sanitatem atque salutem habeatis.
Illis autem credere nolentibus,
tuum est tantum praecepta nunciare.
Eorum etenim pars plurima manet incredula, bona
cognita respuens.
Die,
qua de singulis gentibus testimonium quaeremus, non incredulorum
testimonium postulabimus, nec eos auscultabimus,
nec eorum malum uisum minuemus,
nec ad eos uisum reflectemus,
qui uisis a se positis participibus inquient : O
Deus, isti sunt, quos tui loco adorauimus. Illis uero
respondentibus, eos inde mentiri,
illa tandem die Deum adorabunt, respuentes prius
adorata.
Et tunc
incredulis a uia Dei se diuertentibus, malum aliud super illud ob
suam maliciam accumulabimus.
Singularumque gentium testibus de semetipsis
aduocatis, tecum gentis huius testis adueniam. Tibi librum istum
tradidi, ut cuncta praecepta mea patefacias, uiamque rectam, et
misericordiam, bonumque nuncium credentibus intimes,
Deo praecipiente, ut iustum
bonumque facias, tuisque consanguineis beneficus existas, qui culpas
et inuidiam prohibet, te castigans, ut memor efficiaris.
[645]
¶ In Dei nomine uota tua perfice, nec non adauge.
[646]
Iusiurandum
firmatum, cum Deus omne tuum opus aspiciens, inde fideiussor
existit, nullatenus mentiaris :
nec imiteris eum, qui uerba prius firmata
contradicendo falsum inducit iusiurandum, uolens in hoc saeculo
nobis probare mendacia. Hic enim foeneratoribus annumerabitur.
Et si pes tuus primo
firmus labitur, mali grauissimi passionem sustinebis. Inter uos
falsa sacramenta nullatenus facite,
nec diuinam firmaturam pro modico uendite.
Quod enim apud Deum
[90]
reseruatur nobis, multo melius censetur.
Res enim mundana
cito transit, diuina nunquam.
[647]
Secundum optimum modum suorum operum quemque Deus
remunerabit, uitam tribuens aeternam, siue uir fuerit, siue mulier.
Si uellet Deus, uos unam
gentem efficeret. Sed hunc aberrare, illum uero credere facit.
[648]
Quando legeritis
Alchoran, uosmetipsos diuina sanctificatione a diabolo protegite
cui impossibile facere
quicquam nisi tantum incredulis, et Deo participes ponentibus.
¶ Cum sit hoc alicuius uerbi pro uerbo mutuatio, Deo
positionem suam sciente, dicunt increduli. Tu quidem non es nisi
mendax, cum adeo uerba tua uaries. Sed huius rei plures eorum sunt
inscii.
Ipse namque
Deus, spiritusque suus benedictus, hunc librum ueracissimum
composuerunt, ut rectam uiam credentibus, plenique gaudii rumorem
bonis confirmet.
Scimus
quidem eos iam dicturos, linguae Latinae uirum doces, et Alchoran
est Arabicus.
[649]
Eos
nunquam Deus uiam rectam docebit, qui Dei praeceptis contradicendo,
soli mendacissimi
sunt : sed malum grauissimum eis inferet.
Post fidem habitam incredulus ui
coactioneque factus, fidem legemque corde suo retinens non
damnabitur.
[650]
Sed hoc
sponte faciens, quia huius mundi uitam alii praetulerit, nunquam a
Deo in uiam rectam dirigendus, grauissimis cruciatibus affligetur.
Talium enim corda Deus
sigillat, et aures oculosque simul. Unde hic negligentes et inscii
uiuunt,
deinceps
perdendi.
Expugnatoribus post laborum atque malorum sustentamen
effectis, ueniam et misericordiam Deus impertietur.
¶ Die qua quisque pro se disceptabit, cuique secundum
opera sua, absque uirium et iniuriarium illatione, mercedem Deus
tribuet :
qui hanc uobis parabolam
praebet.
[651]
Villae cuidam praesens nihil timenti, futurorumque securae,
sui uictus copia multis locis redundabat. Sed ipsam nullas Deo pro
suis beneficiis grates referentem, fames atque timor, Deo iubente,
presserunt : et suos incolas,
nuncio sibi misso contradicentes,
pestis mortifera pessundedit.
Vos itaque Dei bona saporifera, et hale comedentes,
Deum adorate, ipsique grates persoluite :
multumque cauete, ne quid
propter uestrarum uoluptatum perfectionem, hale ponatis a Deo
constitutum haram, uel e contra, ipsi mendacium imponentes.
Tales
etenim nec multum nec parum antecedunt, malum grauissimum habituri.
Deus quidem nil fecit † haram
[652]
uictui uestro,
[653]
nisi morticinium, et sanguinem, carnemque
porcinam, et animal non Dei nomine decollatum. Inde tamen
necessitate cogente sumenti, Deus ueniam dabit :
Et similiter id facienti
nescienter, et postea poenitenti, ac bene facienti.
Eadem quoque Iudaeis haram
constituimus, nec eis nos, sed ipsimet sibi fecerunt iniuriam.
[654]
Abraham uir in Deum
credens atque bonus,
pro bonis sibi collatis Deo grates persoluit, quas
Deus benigne suscipiens, et eum in semitam rectam dirigens,
ei bonum in hoc saeculo
tribuit, et in alio bonis associabit.
[655]
Postea te misimus, ut ipsius Abrahae legem sequaris,
[656]
[657]
Sabathi quidem custodiam non
iniunximus, nisi quibus inerat contrarietas atque disceptatio, quas
Deus futurus iudex discutiet.
Cum sapientia praescripta, bonoque castigamine Deum
inuoca. Disceptando honesta uerba, bonaque tantum profer.
[658]
Deus
quidem discutit sapienter, qui rectam uiam, quiue tortam
proficiscitur.
Omni
tibi quid ingerenti, modo simili responde. Patienter tamen
sustinere, melius est.
Igitur et non nisi cum Deo patienter indura.
Contradicentes minime timeas, nec pro dictis suis aliquatenus
contristeris.
Quia Deus
cum se timentibus et benegerentibus semper existit.
AZOARA XXVII.
Seruum
nostrum dilectum, cui uidelicet multum profuimus, a templo haram ad
templum longinquum noctu sustulimus, ut eum de nostris
[91]
uirtutibus et mirabilibus doceremus,
qui omnia simul audimus atque uidemus.
[659]
Moysi quidem librum patefacientem uiam rectam filiis
Israël
posteris illius
bonae gentis, quam in arcam extulimus,
et illicita prohibentem dedimus, dicentes illis in
eo, quod bis terram ammitterent, illicque multum insurgerent,
terminoque primae
destructionis adueniente homines ferocissimos atque fortes super eos
suis domibus immitteremus.
Quod et ita fecimus. Deinceps illis auxiliati, et eos
super primos multiplicantes, filiis atque pecuniis abundantes
fecimus, dicentes :
Si
bene feceritis, uestris proficietis animabus si male, nocebitis. In
aduentu quidem termini secundi hostes superuenientes uestris
faciebus malum inferent, et templa, ut prima uice, aedificiaque
uestra funditus diruent, nec quid uestrarum possessionum dimittent.
Fortis tamen Deus uobis
adhuc ignoscet. Sed si uos reuersi fueritis, et ego, carcerem
omnibus malis infernum positurus.
[660]
hic Alchoran gaudii nuncius mercedem maximam seculo
futuro cunctis credentibus,
incredulis malum grauissimum nunciat.
[661]
¶
Homo suis negotiis impetuosus, aeque Deum pro malis ut bonis
obsecrat.
Sed quisque
suis humeris sua facta gestabit, siue fuerit erroneus, siue credens.
Quod cuique fiet euidentissimum, cum singulis librum apertum omnes
suos actus continentem,
ut pro legatis dinumeratos trademus. Nunc
saltim peccatis uestris imponatur terminus,
prius a nobis duobus
luminibus clarissimis, altero noctis, altero diei constitutis : illi
noctis deinceps tenebrositatem, illique diei splendorem adiunximus,
singula manifeste discernentes,
ut homo cum sciat annorum
caeterorumque temporum computum,
tum sibi uictum
commodumque perquirat.
[662]
Nos hucusque neminem laedentes, nisi prius
illi dato nuncio,
cum
uillam pessundari uoluimus, ei primates ad hoc gerendum atque
potentes immittendo, nostrum propositum peregimus :
qui sapientes omnium, et audientes,
omnium generationum post Noem laesarum, sicut et caeterarum culpas
sub certo numero cognoscimus.
Licet plurium sit uotum res festinari omnis tamen
festinatio nisi per me inanis est et cassa, qui gehennam male
gerentibus, ut illic dedecorati repulsique sine termino maneant :
[663]
credentibus, hocque
promerentibus, cum eorum facta sint mihi grata, paradisum tribuam,
his et illis de diuina
substantia, quae minime parua est, largiturus.
¶
En qualiter unum ab alio discerno, ut cuilibet innotescat, quoniam
alterius saeculi gradus est elatior, et exaltatio maior.
Ne malus sis et erroneus,
nullum Deo coaequa,
qui
tibi praecipit,
[664]
ut eum solum adores,
[665]
tuosque parentes honores,
eisque benefacias, si ad te uterque applicuerit, uel si unus uni.
Cumque senuerint, nullum uerbum graue molestumue, sed bene formosum
atque iocundum illis dicito,
teque illis in omnibus cum humilitate atque pietate
subiiciens, Deum precare, ut illis ueniam atque misericordiam
tribuat : quoniam tibi paruulo fomentum necessariaque tribuerunt.
Deus est agnoscens, quid
uestris inerit cordibus. Si boni fueritis, misericordiam et gaudium
praebebit.
[666]
Propinquis
item et pauperibus munera facite, sed non superflue.
Gerentes namque superflua, diaboli
ducentis homines ad incredulitatem, fratres existunt.
Ab illis autem spe commodi si
discesseritis, pulchrum facite † alioquin,
[667]
manus nec penitus apertas, nec
prorsus clausas habentes. Sic enim perderemini, et reprehenderemini.
Deus quisdem huic uictus
abundantiam, illi inopiam, pro uelle suo tribuit.
[668]
¶
Prolem uestram inopiae sumptus timore nullatenus interficite. Hoc
est enim peccatum maximum : et nos uictum illi, sicut uobis,
tribuemus.
[669]
Non
fornicemini. Hoc est scelus, uiaque praua.
A Deo positum haram non perimas,
nisi pro ueritate. Ab iniusto namque peremptore, praecipit Deus
iustitiam sumi : Ipseque uindex existet.
[670]
Pecuniam orphani ante
[92]
uenereos annos, nisi secundum modum sibi
meliorem, non tangatis. Firmitate facta perseueretis : quoniam uos
Deus inde percunctabitur.
[671]
Mensuram complete, pondusque rectum apponite. Hoc
enim iustum est et optimum.
[672]
Non dicatis quicquam, nisi cognitum. De dictis enim
uestris uos perscrutabuntur,
nestrum
uestrum
audire atque uidere.
Non eatis terras perscrutatum, plus debito et iusto.
per uos enim nec terra scissa, nec montium longitudines amplificatae
fient.
Haec enim omnia
coram Deo, nolente talia, peccata sunt. Praecunctis tamen prohibet
Deus,
ne cum ipso ponas alium.
[673]
Inde namque repraehensus, in gehennam pessimam
proiicieris.
Ad memoriam dicentium
illud, et reuersionem, in hoc Alchoran multorum discretionem
fecimus.
Unde satis
diligentes perpendant : quum si qui Deo coaequales atque participes
essent, uiam ascensus ad ipsum quaererent.
Quod ipse celsior illis, plus
caeteris malis abhorret :
cum ipsi soli coelum, et terra, omniaque subiiciuntur
nec est quod ipsi gratias non referat. Licet uos eas non
intelligatis, ipseque maneat expers iracundiae, ueniaeque dator.
Vobis, et alii saeculo non credentibus, intercapedinem
atque uelamen in legendo Alchoran
interponemus,
[674]
sigilla
suis cordibus imprimendo, ne scire queant, auribusque suis plumbum
infundendo. Unde fugiendo se retrahunt, cum eos audire contingit in
Alchoran, te nominantem Deum solum.
Nobis enim patens est, quid auscultant, uel quod de
te uerbum faciant. In multitudine namque dicunt, Eum sequamini, si
uelitis incantatores magique fieri.
Cum illis tot exempla proponendo, res adeo manifeste
discerno, cur errant a uia recta deuiantes ?
[675]
Illis dicentibus, Cum eritis ossa,
uel ad nihilum redacti, qualiter efficiemini homines noui ?
responde : Licet
lapidei, uel ferrei,
uel
si quid est durius, essetis, qui uos prima uice creauit, ad uitam
denuo uos resuscitandos reuocabit. Sua capita reflectendo,
quaerentibus terminum illius effectus, dic esse propinquum.
Die, qua uos Deus
reuocabit sua gratia, omnes respondebitis, putantes uos non nisi
parum moratos fuisse.
Persuade genti pulchriora melioraque Deum, ne suus
hostis manifestus diabolus illis se immisceat :
sed Deum meliorem cognitorem
imitentur, qui sibi pro uelle suo bonum siue malum daturus est.
[676]
Nec
nos te quidem ad hoc misimus, ut se tibi commendent, uel adorent :
Qui Dauidi psalterium
dedimus, quibusdam prophetarum prae caeteris sublimationem et
abundantiam permisimus.
Inuocent increduli, quos adorant Dei loco,
impossibiles sibi malum mutare uel delere : Non minus tamen malum
illis incumbet.
Deum
autem inuocantes, et in illius sperantes beneficiis, eius propinqui
sunt, omnis timoris expertes.
[677]
Non est uilla cui non noceamus, uel pessundemus ante
diem illum. Hoc enim nostro est praescriptum libro :
[678]
nec nos quis mandata facere
prohibuit, nisi primorum contradictores, uelut illi qui Themuth
camelae caedem prohibenti contradixerunt.
[679]
Nos quidem mandata
fecimus non ob aliud, nisi ut homines me timerent.
Somnium item quod te docuimus, ad
gentium admirationem, arboremque retractam pauci credunt, quod
incredulitatem graueque malum augmentant.
[680]
¶
Quum nos angelis iniunximus, ut se Adae subiicerent, omnes praeter
Belzebub, dicentem se nunquam subiiciendum creaturae luteae,
quique minatus est, quod
omnem gentem sibi praelatam modo suo praeter paucos diuerteret, si
usque ad
[93]
alium diem sibi Deus donaret
terminum, paruerunt.
[681]
Cui
Deus inquit : Hinc discede, gehennam cum sequacibus tuis pro factis
suis possessurus.
De
quotquot igitur eorum poteris, tuo sermone cum tua gente et filiis,
atque militibus, et peditibus, ac equis, ridiculum atque iacturam
facito. In eorum item substantia et prole portionem accipito, illis
imperans et blandiens : quorum nil nisi lapsum et praecipitium Deus
diligit.
Super gentem
autem sese mihi commendantem, nullius eris potentiae.
In uasis aequoreis uobis a Deo
permissis ad uestri commodi quaestum,
cum uos naufragium percutit, nullum nisi Deum
adiutorem habere potestis. Liberati uero, et in terra positi, ad
pristina mala recurritis : unde Deo semper ingratus homo permaneat.
Nonne timuistis, quod
iuxta portum uos absorberet, ut uentum lapides et arenas uoluentem
immitteret Deus, nec alium quam ipsum tutorem inuenistis ?
Timendum quoque, ne uos
alia uice redeuntes ob uestram maliciam summergat, omni tutore
carentes.
Filii quidem
Adae per nos honorificati, et per terram atque mare directi nostrae
manus beneficio, uictum illa bona saporiferaque susceperunt. Et
eorum quidem pars prae caeteris elationem et superabundantiam
sortiti sunt.
¶
Cuicumque liber suus lecturi dextra datus fuerit, die quasque gentes
cum suo nuncio uocabimus, nullam iacturam sentiet,
uir quisque
lumine priuatus fiet,
qui caecus in hoc saeculo perseuerabit.
Ibique plurimi te amicum libenter
susciperent,
nisi te
firmarem, tum ab eo quod tibi misi, ut aliud diceres, te
diuerterem : tum diabolus ad incredulos te diuergere niteretur.
Sicque te tutoris
expertem, in hoc saeculoque futuro dupliciter punirem :
pro more quoque nostrorum
prophetarum antecedentium nunquam uariando,
e terra te uellent eiicere, nec
nisi pauci post te tui morarentur.
[682]
A mane usque ad uesperam orationibus insiste, summe
cauens, ne matutinalis oratio deficiat. Tunc enim omnes adsunt
testes.
Oratio quoque
noctis superabundans, usquequo te Deus in uiam rectam dirigat, a te
semper fiat,
Deum sic
deprecante : O Deus, in uera me dirige, falsaque prohibe, mihique
uindicem ex parte tua tribue.
¶
Iam libro posito, salutem atque pietatem credentibus praebente,
incredulis uero nil nisi iacturam,
ueritas confirmatur, falsumque confunditur.
Sed homo semper
peruersus, a me sibi bonum tribuente, in partem contrariam
descendit.
[683]
Qui malo sibi contingente desperatus
efficitur.
Omnis enim
secundum sui modum operatur, Deo dinoscente, qui rectius
proficiscitur.
[684]
Perquirentibus cuius sit anima, dic Dei, qui tibi,
nil nisi paucam inde sapientiam tribuit.
Et si cum libro tibi dato discedere
uellem, non inuenires qui tibi redderet,
nisi diuina pietate superueniente,
quae in te maxima est.
Licet enim omnes homines atque diaboli ad unius talis
compositionem causa uenirent, sibimet mutuo proficientes minime
facere possent.
[685]
In hoc
Alchoran omnibus parabolis explanatis, plures manent
increduli,
dicentes, se
tibi minime credere, usquequo facias illis in terra fontem
manantem.
[686]
¶
Vel paradisum palmarum, uel uitium, atque riuorum foecundam tibi
pares,
aut res coelestes
super illos descendere, siue Deum et angelos tecum cunctis
uidentibus uenire facias,
aut domum auream, puram, et ornatissimam habeas, uel
ad coelum ascendas, indeque sibi librum ad legendum dimmittas : nec
prius tibi fidem adhibebunt.
Tu uero Deum ut te liberet,
exora, dicens : Non sum nisi uir nuncius, uias rectas patefaciens,
[94]
quibus credere nemo prohibet, nisi dicens me non esse Dei
nuncium.
Sciendum
quidem, angelum fuisse missum, si in terra morantes angeli hominibus
cohabitarent.
[687]
Inter me et uos Deus testis adest sufficiens, suam
gentem perspiciens, prorsusque dinoscens :
quo docente, quilibet uiam rectam
bene proficiscitur, et ab eo quilibet factus erroneus nunquam
dirigetur. Die congregationis omnium, caecis ac surdis, et mutis sua
facta dinumerantes, eos igne feruoris torquebimus : et quanto plus
arserint, tanto plus ignis apponemus.
[688]
Hi sunt, qui dixerunt, Cum nos in terram et ossa
redacti fuerimus, quomodo in nouas facturas reducemur ?
Nonne possunt perpendere, conditorem coeli terraeque
potentem, qualis ipsi sunt facere ? Ipse quidem illis terminum
absque mendacio posuit, quod eis nihil praeter incredulitatem
adiungit.
Si omnis Dei
substantia suae potestati subesset, expendere tamen timentes omnia
retinerent, quoniam inde auari sunt.
¶ Moysi IX. mirabilia manifesta facere patefecimus,
quod a filiis Israël perscruteris.
[689]
Unde Pharao illum magum esse
perhibuit.
Cui Moyses
respondit : Tu, quem iam mortuis annumero, scire deberes, haec tam
manifesta non esse, nisi solius Dei conditoris coeli et terrae.
Eum uero nitentem
proiicere a terra Moysen, fratremque suum et fautores omnes illius,
in mare summersimus :
deinceps filiis Israël ut terras colerent,
iniunximus, quos accedente alius saeculi termino, ueracissimo crebro
uenire faciemus.
Te
quidem deinde misimus, ut prolem gaudii summique doloris nuncius
fieres.
Ideoque pedetentim Alchoran
posuimus, ut homines pedetentim ipsum perlegant,
siue credant, seu minime.
Illi uero quibus committitur, cum illis legitur, Deo se
humiliant, adorantes ipsum
et dicentes :
O Deus, iam tuum praeceptum
adimpletum est.
Istique
preces suas multiplicant, humiles et lachrymantes effecti.
[690]
Seu Deum, seu
misericordem appelles, eius solius nomina sunt. Orationes autem uoce
mediocri funde,
Deoque
gratias redde, qui sublimis sublimium, et omnium maximus, nec filium
nec participem in regno, nec adiutorem seu uindicem habet.
AZOARA XXVIII.
[691]
Deus quidem
glorificandus est, ipsique grates persoluendae, quoniam homini suo
librum directionis sufficientis absque falsitatis admixtione capacem
tradidit :
ut per ipsum
uerbis seriis et castigatoriis rumorem pleni gaudii, uidelicet
acceptionem mercedis
interminabilis
et optimae, credentibus et
benefacientibus patefaciat.
[692]
Dicentibus autem Deum sumpsisse filium,
quod ab ipsis et a patribus suis est
ignoratum, cum hoc sit mendacium pessimum, dicat :
Quoniam nisi uerbum illud
mutauerint, sponte uim atque dedecus passuri negabunt.
Et nos, qui cunctas res mundanas
illis formosas apparere fecimus, ut uideremus, quis melior
efficeretur,
terram
esurientem, et omnium suorum inopem
statuemus.
Eos imitari noli, quoniam fortassis perditis
associareris. Ad maiorem fidem publicae resurrectionis,
quoddam nostrum miraculum
de quibusdam adolescentibus ad cauernam atque arrachim profectis atque
sopitis, qui diuinam misericordiam uiamque rectam Deum precati sunt,
in medium ducatur.
¶
Nos igitur in illa cauerna aures suas per certum annorum spacium
obstruximus,
et deinde
resuscitauimus, nec eorum quis numerum dierum sopitionis
resuscitatus agnouit.
De
quibus haec est narratio uera. Fuerunt quidem illi uiri boni, per
nos ad uiam rectam deducti et adiuti, Deum solum, non alium
adorantes.
Unde per nos
resuscitati, cordeque iustificati dixerunt :
Haec nostra gens Dei loco adorans
idola, unde nullam possunt inducere demonstrationem, nec quis
deterior est imponente mendacium Deo, temerarie deuiat. Eam
nullatenus imitabimur, cum suus error longus sit, et inanis :
[693]
Sed unum solum
[95]
Deum adorabimus, coeli terraeque conditorem.
Vos ergo discedentes ab
illis, quos inuocant loco Dei, ad cauernam tendite, ibique Deus
uobis misericordiam et rerum sufficientiam tribuet.
Eos quidem sopitos sol oriens in
dextra parte percutit, occidens in sinistra.
Illis in medio positis atque
sopitis, licet quilibet aspiciens eos uigiles extimaret, eorumque
cauis brachiis extensis ante hostium accumbit, illis in dextra
sinistraque praemunitis, unde quilibet super illos ascendens, prae
timore fugiendo discederet.
Eorum quidem quilibet resuscitatus de suae sopitionis
spacio, quaesitus diem dieiue portionem affirmaret, cum hoc soli Deo
sit cognitum. Unde ipsi proponentes eorum aliquem ad urbem cum
argento mittere, nisi quod commodius et saturitatis efficacius
uideretur, sibi uictum afferret, dixerunt, Ad leuia uiliaque
progredere, nostram noticiam dissimulans.
Si enim te cognouerint, bonus
ulterius perseuerare non poteris : quoniam aut te lapidabunt, aut ad
legem suam diuertent.
Hoc quidem est mirabile Dei, quo dirigente quoslibet, ad uiam rectam
directi sunt : deuiante quidem, nemo diriget.
¶ Nos quidem eum notificauimus, ut sic constantius atque firmius
perciperent homines horam illam postremam futuram. Quibusdam
deinceps controuersantibus, super illos aedificia facere, Deus
optime prae caeteris eorum esse dinoscit : uelut nunc etiam quidam
uictores inquiunt, Faciamus super eos templa nostra.
[694]
De numero quidem suo ambiguitas
nata est. Quidam enim perhibent eos tres fuisse, et quartum suum
canem : quidam quinque, canemque sextum. Alii eos septem, et canem
octauum. Sic quisque pro uelle suo de secretis et occultis loqui
potest. Deus autem eorum certum scit numerum, paucissimis cognitum.
Tu uero nihil inde perscruteris, nec quid falsum et non euidens inde
proferas.
[695]
Nihil item te facturum firmes,
nisi superaddito, Si Deus uoluerit.
Quando cuiuspiam oblitus fueris, dic : Tu Deus doce me uiam
rectiorem ista.
Spacium
autem sopitionis praedictorum in cauerna fuit CCCLX.
{1}
annorum,
Deo quidem notum : cuius
sunt arcana coeli et terre. Esto uidens et audiens haec, quoniam
nullus tibi prodesse poterit, nisi Deus. Unde nec te commendes alii,
nec ipsi participem ponas :
legeque caeteris librum tibi a me traditum, cuius
uerba nemo uariet. et cum inuocantibus Deum, quem non alium uindicem
inuenies,
patienter
sustine a mane usque ad uesperam : diuinamque faciem ita desidera,
quod ad huius saeculi pulchritudinem oculos tuos nullatenus
diuertas. Nec imiteris secordes et negligentes, qui scilicet suarum
uoluptatum, quae nihil sunt, studiosi, gerenda praetermittunt.
[696]
Diuinamque ueritatem
nullatenus celes : cui quisquis uoluerit credat, caeteri maneant
increduli. Quos die iudicii prorsus igne circundabimus, eisque
postulantibus caeteri dabunt aquam, quasi stillicidium oculorum
corrodens : qui potus est pessimus.
Credentes et benefacientes, sua non amittent
opera.
[697]
¶
Illi namque paradisum fontibus amoenam, et illic annulos, et torques
aureos, et ornatus sericos uirides et deauratos possidebunt, et in
lectis auleatis accumbent. Et haec est maxima merces, et
interminabilis.
[698]
Parabolam de duobus hominibus audiant, quorum alteri
duos hortos semper fertiles palmis circumsitos,
et messes ac fontes immixtim, nec
sine substantia tenentes : alteri nullum dedimus.
Ille itaque socio suo, deridens
ipsum, inquit : Te ditior atque sublimior ingente mea merito
censeor.
Deinceps alium
secum adducens, hortos suos animae suae noxius ingressus dixit : Nec
hoc nunquam dolendum, nec me surrecturum extimo :
uel si resurrexero, nunquam
ulterius tale quid reperiam.
Socius uero castigans ipsum, respondit : Iam audio,
quoniam tu quidem es incredulus, minime confidens in Deum, qui te de
terra plasmauit, et uirum fecit.
quid ego ? Deum et dominum adoro, nec ei
[96]
quenquam participem pono.
Tu quidem tuos hortos ingressurus,
deberes dixisse, Si Deus uoluerit. Ab ipso namque solo omnis uis
atque uirtus procedit. En mihi minus substantiae prolisque
possidenti,
Deus forsan
dabit tuis hortis melius, illisque coeleste fulgur, seu pestem
reducentem eos ad arenositatem atque sterilitatem, seu diffluxum
immittet.
¶
Vel forsan tellus penitus fontes absque spe possibilitateue reductus
absorbebit.
Eos itaque
peste coelesti prorsus circumdante, arboribusque confusis possessor
suus ad distorsionem manuum redactus inquit : Vellem in Deum
credidisse, nec ei participem posuisse.
Sed tunc ex Dei parte nec tutorem nec adiutorem
habuit.
Sic Dei mandata
complentur, qui ueracissimus mercedem optimam, finemque bonum
efficit.
Doce item
homines huius uitae similitudinem esse, qualis est aqua coelitus
demissa. Quae cum terrae foetibus immisceri debeat, uentis
superuenientibus hinc et illinc distracta dissipatur, Deo super
omnia potente.
[699]
Proles
atque substantia sunt, uitae huius saeculi iocunditas et
pulchritudo.
[700]
Quibus meliora remanent apud Deum, unde sperantibus et
bene facientibus, optima remuneratio praebetur
die, qua montes localiter moueri
faciam, terramque manifeste apparentem uidebitis.
Deus dicet omnibus tunc
congregatis, quo nullus aberit : Vos qui negastis me posuisse uobis
terminum istum, sicut prima uice creati iam acceditis.
Tunc illlis aperto suorum operum
libro tradito,
[701]
increduli contemptibiles atque dolentes effecti
dicent : Heu heu, quam malus liber hic, qui nec de minimis nec de
magnis quicquam praetermittit. Omnia namque facta sua coram stanti
perlegent, nec Deus cuiquam iniuriam faciet.
Quando nos iniunximus angelis, ut
sese Adae subiicerent, omnes praeter Belzebub, qui et diabolus
factus a Deo discessit, praeceptum perfecere. Illum autem uobis
hostem pessimum, filiosue suos Dei loco cur inuocatis ? Quam est
nequam atque praua haec incredulorum mutatio ?
¶
In creatione quidem coeli et terrae, animarumue uestrarum, eos
nullatenus testes adhibui, nec pro quoquam meo negotio gerendo
quenquam errantium assumere uolui.
Die uero qua dicemus, ut participes nostros a se
positos inuocent clamantes, responsum non accipient. Unde nos illis
incredulis suum confusorem immittemus,
et focum uidebunt, seque casuros in ipsum
praenoscent : minime tamen euitare poterunt.
Licet in hoc Alchoran multas
hominibus parabolas praemisimus, plurimi tamen eorum disceptant et
ambigunt.
Voluntas et
inquisitio tuorum antecessorum tantum gentes in nunciorum aduentum
ad Deum conuerti uetuit, usque quo diuina uis superueniens malum
intulit.
[702]
Nunciis quidem
nil praecipio, nisi quod boni nuncii castigatores et correctores
existant. Increduli uero disceptationes ineunt, ut ueritatem
extinguant, et nihil atque uana dicendo ueritatem delent. Sicque mea
praecepta et castigamina summe derident.
[703]
Quis est illo deterior, qui prius
doctus uerba Dei, postea discedit, et ipsorum actuum suorum
obliuiscitur ? Eorum corda ne sapiant, sigillis inclusimus,
auribusque suis plumbum infudimus. Unde licet eos ad uiam rectam Dei
piissimi ueniaeque datoris uocaueris, nunquam exaudient.
Quibus, si ad eorum facta
respiceret Deus malum festinanter incumberet.
Sed iam eis terminus immutabilis
positus est,
uillis ob sua malefacta destructis, terminus semper
praescriptus est.
Moyses
quidem suum mancipium sic affatus est : Nullatenus a me discedas,
donec uel applicuerimus ad duorum marium conuentum, uel simul per
annorum spacium iuerimus.
[704]
¶
Illi ad marium coniunctionem applicati, sui piscis in aequora
[97]
tendentis iter obliti sunt.
Ipsis deinceps trans mare uectis
mancipium rogatum, ut eis pransum praeberet, inquit : In hoc itinere
labor nobis partus est.
Ad lapidem namque quo applicuimus, solo diabolo
impediente oblitus sum piscis, qui ad maris pascua consueta rediit.
Quid mirandum est ?
Hocque modo suo atque uelle Moyses contigisse firmauit. Illi
deinceps reuersi,
perscrutatum quendam de gente nostra, cui
misericordiam et de nobis sapientiam contulimus, inuenerunt.
Quem Moyses ut eum sequi
posset, uiamque rectam per ipsius sapientiam addisceret, precatus
est.
Cui ille respondit,
mecum durare non poteris :
Quippe super rem, unde nihil scire poteris,
indurares.
Dixit Moyses,
Deo uolente, me quilibet sustinentem, nec te in quoquam offendentem
semper inuenies.
Cui
ipse : De nullis itaque rebus me perscrutare, usquequo tibi
dixero.
¶
Illis itaque profectis usque nauis conscensum, ille nauem rupit, ut
in aqua gentem summergeret. Cui Moyses inquit : Rem difficilem atque
grauem iam perpetrasti.
Et
ille : Nonne tibi intimaui, quoniam mecum indurare non posses ?
Et Moyses : Noli me
tantum obliuionis arguere, nec mihi pro meo negotio tantam
uerecundiam seu molestiam inferre.
Deinceps illis profectis, mancipium quoddam occurrens
ille peremit. Cui Moyses inquit : Mancipium absque iure peremisti,
et sic iniurius es.
Cui
ipse : Nonne satis praedixi, te minime mea mecum toleraturum ?
Et ipse, si de me
quicquam ulterius perscrutatus fueris, a modo non patiar : quoniam a
te iam multa perpessus sum.
Illi deinceps ad uillam profecti perscrutatum
hospitium, a nemine recepti, ad parietem cadere uolentem
accesserunt. Quem super se Moyses extollens, inquit : Si uellem,
hinc precium sumerem, respondit alius,
Hic huiusmodi facta uestram
separationem perimit. Aliud etiam tibi propalabo, quare mecum
nequaquam indurare potuisti.
Nauis rupta pauperum erat possessio, per quam sibi
uictum in mari quaerebant. Quam ne rex immensus eos persequens,
omnesque naues ui capiens sumere dignaretur, per rupturam ad
uilitatem redigere uolui.
Puerulus item interfectus, omnibus suis parentibus
fidem adeptis, incredulus existit. Unde ego timens, ne factus
adolescens suos parentes a fide ui distorqueret,
malui quod Deus sui loco meliorem,
magisque pium restauraret.
Paries autem fuit duorum orphanorum, sub se reseruans
illis thesaurum pii patris sui. Quos si Deus ad annos discretionis
perduceret, suum ibi thesaurum reperirent. Haec igitur occasio nos
disgregat.
¶
Si quis te de Alexandro percunctatus fuerit, dic ei,
nos dedisse sibi regnum et iudicium
in terra, omniumque rerum scientiam,
quam ipse semper secutus est,
usquequo ad solis ortum applicuit,
et eum in fonte luteo quiescentem inuenit. Eidemque tunc iniunximus,
ne repertis illic hominibus bonum seu malum inferret.
Omni namque illis nocenti, ad nos
suo facto reditu malum iniiciemus grauissimum, sicut et omnibus
malis.
Credentes et
benefacientes a nobis uerbum dulcissimum, optimamque mercedem
accipient.
[705]
Deinceps sua
ductus sapientia,
ad
solis adscensum, illuc peruenit, quo sol super homines adscendit,
inter quos nullum obstaculum posuimus.
Demum ipso ad montes
applicante, reperienteque prius homines nullum uerbum intelligentes,
precati sunt citrapositi
Alexandrum, ut ipsis et transmontanis terrae uastatoribus clausuram
et obstaculum insereret.
Eique precium ob hoc pepigerunt. Quod et ipse
pollicitus est, ipsisque Deoque suis coadiutoribus.
[706]
¶
Ut incudes itaque cunctas, caeteraque ferramenta, ut prius per eorum
interpositionem montes
[98]
connecteret,
deincepsque cuprum ad superinfundendum afferrent iniunxit.
Quo facto, ulterius illi
transmontani, nec illud perforare, nec malum facere
Dei pietate subueniente
poterant.
Termino uero ueracissimo, quem Deus
praescripsit, contingente, illud fiet minutissimum.
Tuncque cornu pulsaturi omnes
conuocabimus.
¶ Tunc etiam incredulis paradisum
uidere permittemus,
qui prius auditu
uisuque priuati, opinati sunt,
meam
gentem illos adoraturam, quos Dei loco inuocabant : et infernum
illis hospitium tribuemus,
ob hoc quod praecepta prophetarum deridebant, nec
diuinis miraculis, nec diei publicae congregationis coram me fidem
adhibebant.
Sicque
licet opinati se benefacere,
facta sua perdiderunt,
nullum examen habituri.
Credentes
autem, et benegerentes, paradisum
hospitium sempiternum, minime timentes illinc eiici
uel exulari, possidebunt.
Sed licet aequor eiusue duplum in incaustum flueret,
primum ipsum deficeret, quam uerba praeceptaque Dei penitus inde
scriberentur.
[707]
Tibi
quidem praecipio, ne te quid aliud esse quam hominem perhibeas, nec
testificeris alium quam unum solum Deum esse. Omnis deinde sperans
se Deo coniungendum, bonum opus perpetret, nec Deo quenquam
participem statuat.
MEDIUM ALCORANI AZOARA XXIX.
In nomine domini pii et misericordis.
Dei pietatem atque misericordiam suus seruus
Zacharias
[708]
secrete, nemine
nisi solo Deo conscio clamando,
dixit : Cum ossa mea iam eneruia sint, et effracta,
capillique cani,
mulierque mea sterilis, summeque timeam, ne post me
mei futuri uicarii tum mali sint, tum malos efficiant :
tu Deus, cuius adoratio seu clamor
mihi nunquam obstitit,
misericorditer mihi tribue,
qui mei uicarius et haeres,
gentisque Iacob per te sublimatus, et in bono confirmatus statuatur.
Hunc Deus exaudiens, tale
responsum reddidit : O Zacharia, cor tuum gaudeat, et gratuletur.
Habebis namque filium, appellandum nomine nunquam antea cuiquam
imposito, uidelicet Ioannes.
Cui ipse : Quonam modo filium generabo, cum uxor mea
sterilis sit, et ad plurimum annorum numerum ego redactus ?
Ait Deus : Hoc mihi
quidem leuissimum est. Nonne enim teipsum cum prius nihil esses,
effeci ?
Hic itaque
respondit : Tu Deus mihi quid imponere digneris. Et Deus : Per
triduum igitur aeque cum nemine loquaris.
Hic igitur ab altari ad suam gentem
accedens, signis et nutibus iniunxit ei diuinam inuocationem
constanter mane et uespere.
[709]
Ioanni deinde praecepimus, ut librum ui potentiaque
sua sumeret, rerumque discretionem puer adhuc subiret.
Unde nos diligens timuit,
suosque parentes
honorificauit. Quippe uir erat minime difficilis, nostra mandata
nullatenus contemnens.
Super quem die natalis sui, et mortis, ac
resurrectionis salus quieuit.
Hic item liber minime praetermittit, qualiter Mariae
uersus locum orientalem,
a sua gente discedenti, suisque uelamen et
intercapedo contigit. Cui spiritum nostrum, qui uerum imitaretur
hominem coram ea, quod et uere fecit, misimus.
Cuius uisu illa pauefacta, Deum
obsecrat, ut se ab illo, si Deum timeat, tueatur.
Contra quam ipse sic fatus est :
Nil nisi Dei nuncius sum, qui tibi puerum optime crescentem
promittit.
Respondit
ipsa : Cum uirum non tetigi, nec hoc opus nunquam dilexi, filium
qualiter habebo ?
Inquit
ille : Hoc quidem Deo leue est, atque possibile, ut hoc hominibus
mirandum unicumque
[99]
miraculum, nostraeque
pietatis munus appareat.
[710]
¶ Istud quidem firme constanterque
diiudicatum est.
Illa
igitur impregnata, cum eo longinquum in locum aufugit.
Tandem menstruo partum praecedente
distillante, cum iuxta palmam consisteret, inquit, utinam morti
obliuionique succumberem, antequam hoc mihi contigisset.
Christus autem subtus eam egressus,
ipsam consolans inquit : Ne timeas, en ego tecum assideo.
Deinceps Deus ipsam allocutus
iniunxit, ut palmam excuteret, sicque super eam † arruteba
[711]
recentia
caderent,
[712]
unde ipsa
comedens et bibens, cor suum corroboraret, atque mitigaret : nemini
uero uiso colloquium praeberet, singulis innuens, se Deo dies
abstinentiae ieiuniique uouisse.
Eam deinceps afferentem puerum, sui non mediocriter
increpabant,
dicendo : O
Maria, cum tuorum parentum neuter malus existeret,
cur rem adeo malam perpetrasti ?
Illa uero puerum
ostendens, ut ipsum inde conuenirent signis innuebat. Quibus
qualiter infantulum huiusmodi conuenirent sciscitantibus,
[713]
ipse prius in uocem erumpens,
inquit : Ego sum Dei seruiens, qui mihi librum tribuens me prophetam
constituit, et loco quocunque meliorantem et utilem posuit.
¶
Mihi quidem orationes fundere, et eleemosynas ac beneficia
distribuere,
et meam
matrem honorare, dum inter homines conuersarer, iniunxit : nec me
uirum difficilem, sed malorum expertem creauit.
Et superne est diuina salus in die
meae natiuitatis et mortis, et qua uiuus iterum accedam.
Hoc est de Christo Mariae filio
uerbum uerax : in quo tamen plurimi dissentiunt homines.
Sed sciendum quidem, hoc Deo
nunquam contigisse, nec hoc uoluisse, ut filium unquam assumeret :
qui quicquam perficere uolens, praecipit ut fiat, et factum est.
Eum itaque meum adorate
dominum et uniuersorum : sicque rectum callem carpetis.
Inter cohortes quaedam ambiguitas
seditioque nata illa die maxima, malum incredulis maximum afferet.
Audiat igitur omnis, et
consideret, quid de illis die aduentus uestri fiet : licet hodie
uiam erroris proficiscantur.
Tu uero, licet ipsi minime fient creduli, de die
uindictae poenitentiaeque, qua rerum certissima discussio dabitur
praedica, cum Deus ipse dicat :
Nos quidem terram, omneque positum in illa
haereditabimus, et ad nos redibunt omnia.
[714]
Nec taceas item in libro, qualiter
Abraham ueridicus atque propheta
patrem suum increpando, quoniam rem
caecam et surdam sibi proficere uel obesse nullatenus possibilem
credebat,
inquit : O mi
pater, diabolum quod a Deo praecipitur, minime uolentem, et homines
aberrare facientem, imitari desiste,
timendo Deum, tibi malum illaturum, et te diabolis
associaturum.
Ipse uero
obstinax respondit : O Abraham, uisne me ab idolorum cultu
recedere ? Te quidem nisi recedas uel lapidibus opprimam, uel a me
longissime proiiciam.
Respondit ille. Ego quidem pro te Deum, me fortassis
exauditurum, deprecabor,
qui me a te idolisque tuis retrahet, et a malorum
actu passioneque,
mea
prece liberabit, idemque tibi salutem permittat.
Abrahae igitur retracto ab eo, quod
quasi Deum adorabat, Isaac atque Iacob, prophetas scilicet,
quibus nostra pietate
linguam elatam atque ueridicam contulimus, tribuimus.
[715]
¶ Hoc responsum codice nequaquam subsit silentio. Moyses purus nuncius
atque propheta,
quem in
monte Sinai uerbo propinquo conuenimus,
[716]
eique misericordes atque propicii fratrem suum Aaron
prophetam fecimus.
Ismaël hoc item libro nominetur, qui suo sermone
ueridicus nuncius atque propheta,
[717]
suis praecepit, ut orationes funderent, et
eleemosynas ac Deo debita complerent, sicque coram Deo uir bonus
inuentus est.
[718]
Heforam
quoque
[100]
ueridicum atque prophetam
a nobis eleuatum in locum excelsum,
in hoc uolumine nomina,
Istis quidem prophetis ortis de filiis Adae, et sequenter a Noë, ac
gente Abrahae et Israël, quibus uias rectas monstrauimus, et
diligentes bonum contulimus. Cum diuinae uirtutes praeceptaque
legebantur, humilitas adoratioque diuina iugiter inhaerebant.
Illis uero succedentes
deteriores, orationibus abiectis, uoluptates prorsus secuti, malum
grauissimum incurrent,
nisi facta conuersione benefecerint, in fide
perseuerantes. Hi namque tales paradisum, expertes omnis nocumenti,
possidebunt.
¶
Hanc quidem paradisum,
ubi nemo contumeliam uel opprobrium, sed salutationem
mutuam audiet, plenumque uoti gaudium mane uespereque percipiet.
Deus, cuius omne
mandatum perficitur, haereditatem suae genti se timenti,
nec ponenti uerbum istud nisi cum
mandato diuino tribuit. Cuius est quod inest manibus, atque
posterius, nihil obliuiscentis
Dei coelorum et terrae, et omnium illis
interpositorum. Hunc igitur patienter et indurate supplex adora :
Cui quis nomen aequale sortitur ?
[719]
Licet homines hoc assuescant dicere, nos mortuos
quisquam uere suscitabit ?
Nonne recordantur nos prius eos, cum nihil essent,
creasse ?
per Deum, nos
eos diabolusque congregabimus, igneque gehennae suis cum corporibus
circumuallabimus.
Nos
enim quarumque gentium deteriores, Deum minime uocantes,
sicque sibi lucrantes ignem, optime
discernemus,
semotim
auferentes.
[720]
¶
Sciendum quidem neminem esse, qui non ad ignem, quoniam hoc Deus
mandauit, proficiscatur,
ubi corporaliter etiam increduli perseuerabunt.
Timentes
autem Deum saluabuntur.
Increduli tamen, nostra uerba manifesta saepius
audientes, a credentibus percunctantur, quae cohortum stet firmius,
adoretque melius.
Quot
suorum praedecessores, ditiores atque potentiores illis,
confudimus ?
Sed
erroneos Deus dilatabit, usquequo uideant illius saepius dictum
scilicet uel malum praesens, uel diem illam, qua dinoscetur, quis
esset debilior, quisue partem peiorem obtinebit.
Credentium autem fidem semper
augebit Deus : apud quem est bonorum residuum optimum et
preciosissimum, remuneratioque praecellens.
Nonne uides mandatis nostris non
credentes dicere ? Nunquam nobis prolem seu diuitias dabit Deus.
Anne Dei secretum ipsi
scandunt ? an cum illo pactum firmarunt ?
Nos quidem eorum dicta scribemus,
et eos in malo suo prolongabimus.
¶
Taliter dicentem firmant ore suo, sentire faciemus : ipseque
singularis ad nos ueniet.
Plures adorantes idola loco Dei, ut ab illis honorem
et sublimationem habeant,
uidebunt horam, qua nullatenus credent eis, iam illis
malo contingente.
[721]
Nonne
perpendis, nos iam misisse diabolus incredulis, ut de illis sibi
ridiculum faciant ?
Tu
uero nullatenus uel eos festinare, quoniam nil eis, nisi computum
suum faciemus
die, qua
decenter Deum timentes coram ipso congregabimus,
et incredulos adductos igne
sepeliemus,
quando nec
quis ueniam postulabit, nec quicquam nisi Deo iubente mandabit :
agnoscentque
dicentes Deum sumpsisse filium,
se turpe uerbum protulisse.
¶
Ob hoc quidem turpe dictum, fere coelum se confudit, et tellus
aufugit, omnisque mons cecidit.
Hoc est enim inopportunum et inhonestum Deo,
[722]
cuius iugo seruitutique
subsunt uniuersa coelestia atque terrestria,
ad eum ueraciter distincte
reditura,
et ab ipso
numero certissimo dinumeranda die illa.
Et illius amorem assequetur tunc omnis credens, et
benefaciens.
Tuae quidam
linguae nullam facultatem induximus, nisi ut Deum timentibus nuncium
gaudio plenum, et castigamen incredulis nunciet.
Omniumne per alchirna
[101]
destructorum a nobis quenquam uel sentire uel
ab ipso uerbum aliquod percipere potest ?
AZOARA XXX.
In n. d. p. et m.
[723]
Hunc librum, uidelicet
Alchoran, tibi nequaquam tuo malo misimus,
sed ut per ipsum
a rege coeli et terrae et omnium
illis interpositorum, terraeque suppositorum,
qui post terram et coelos a se
creatos
thronum ascendit
compositum,
diuinam
commemorationem dilectionemque timentibus dominum infundas.
Ipse namque scit dictum,
cordeque retentum, et occultius eo :
Et praeter ipsum non est Deus, suaque nomina
formosissima.
Audi uerbum
Moysis,
[724]
mulieri gentique
suae stationem ob focum ab eo uisum iniungentis. Vos nullatenus hinc
moueatis, usquequo uel ab igne uiso uobis adducam, uel bonae uiae
doctorem illic inueniam.
Illi quidem illuc ascendenti dixi :
En ego Deus sum. A pedibus tuis
soleas abstrahe : quoniam tu locum bene dictum obtines.
Et deinceps tu a me quidem electus,
praeter quem non est
alius Deus, meum praeceptum audi, et me adora, et orationem cum meo
nomine funde.
Veniet
enim hora, omnibus mea sponte celata, qua omnis anima suos actus
inueniat. A meo praecepto nullatenus diuertas.
Si uelle namque dilectionemque non
credentium sequeris, malum patieris.
Sed quid gerit tua dextera ?
Respondit : Lignum hastile gestat,
quo saepius fulcitus alleuor, gyrumque faciendo tum oues congrego,
tum caetera negotia perago.
Inquit illi Deus : Proiice ipsum.
Quod ipso faciente, immensus
serpens inde processit, hac et illac irrepens.
Quod ille
deinde metu semoto, me iubente sumpsit, priori forma per me
redeunte.
¶
Meo quoque praecepto manu sua alam eius attingente, candidissima
malorum expers rediit : sicque miraculum secundum prodiit.
Ipsumque maiores
uirtutes quasdam edocui.
Me deinceps iubente, ut ad Pharaonem se praesumptuose
sublimantem accederet,
inquit :
Tu Deus cor meum aperi,
negotium alleuia,
linguam enoda,
ut meus sermo promptus
sit et intelligibilis,
[725]
fratremque meum Aharon prolatum
atque censorem in gente nostra
constitue.
Eo namque sic
operum meorum participe,
fiet meum negotium firmius et castigatius :
et
te nostras actus omnes
perspicientem deuotius,
et crebrius atque diligentius inuocabimus.
Respondit deus : Omne tuum uotum implebimus,
qui te puerum etiam
adiuuimus.
Me namque
iubente tuam matrem,
ut
te clausum in cista in mare proiiceret, ut sic ad littus te reuersum
meus hostisque tuus susciperet, amor meus te sustinuit, uisuque mei
eduxit, et aluit :
Quoniam tua sorore dicente coram rege, ego sibi
nutricem inueniam, ad tuam matrem te reduxi, ut cor suum firmum et
intrepidum existeret. Te rursus homicidam liberauimus, et tu
deinceps in gente Madian annorum numero commoratus, iam ad horam
accessisti.
¶
Cum itaque te sic ex anima mea iuui,
tu fraterque tuus
ad Pharaonem praesumptuosum
euntes,
ipsum formoso colloquio ad memoriam
Deiue timorem perducite.
Illis uero respondentibus : O Deus timemus, quod
cruciatus atque flagella uel statim inferet, uel uictor existet.
Inquit Deus : Ego cuncta
uidens et audiens, uobiscum sum.
Ad eum igitur intrepidanter euntes dicite, uos Dei
nuncios esse, et praecipite, ut uobiscum filios Israël, in nullo
noxius eis, mittat. Eos itaque cum diuina uirtute uenientes,
dicentesque, diuinitus salutem esse datam credentibus, rectamque
uiam sequentibus
incredulis autem et contradicentibus malum
grauissimum :
quaesiuit
Pharao : O Moyses, quis tuus est Deus ?
Respondit. Omnium creator, hominibus omnia tribuens
et uias rectas edocens. Et ille :
¶
Ubi est gens praeterita ?
Respondit : Huius rei noticia in libro omnium capace,
nec quicquam obliuiscente continetur apud Deum,
qui terram applanans, uias in ea
peruias uobis patefecit, et ad aquas ad omnium nascentium ortum,
ut inde tum uestrum
uictum, tum bestiarum pastum haberetis, de coelo produxit,
scientibus scilicet miraculum magnum.
Et ipse nos e terra creauit, et iterum ad eam
reducet, et inde resuscitabit.
Ille tamen
[102]
nostris
uirtutibus uisis contrarius existit, et obstinacit incredulus uixit,
indignanter inquiens, An
uenistis eiectum nos e terra nostra incantationibus artibusque
magicis ?
nos uero
uicissim cum simile negotium reponemus. Loci itaque temporisque
terminus statuatur certamini, quem nec nobis nec uobis ullatenus
praetermittere liceat.
Illis itaque ponentibus ad hoc diem solennem,
diluculo ibi facto uirorum conuentu,
Pharao omnes suas artes et artifices in unum reduxit,
illisque sic aduenientibus
dixit Moyses : Caueat sibi quisque uestri, ne Deo
mendacium imponat. Nemo namque mendax aliud quam malum ab eo
lucrabitur.
¶
Illi quidem deliberantes ambigue, hocque secreto, ne Moyses hoc
perciperet,
dicebant.
Isti magi nos exulatum uenientes adsunt, uel nostros ornatus et
precium delatum secum proponunt.
Nostris ergo artibus congregatis, linealiter
dispositeque procedamus. Loco namque sublimior uictoriam leuius
adipiscetur.
Sic itaque
progressi, Moysen sic affati sunt : Aut tu aut nos causam nostri
conuentus inchoemus.
Illis igitur Moyse iubente primo proiicientibus funes et hastilia,
serpentes reptiles cernebantur.
Moysen hoc uiso corde trepidantem
corroborans atque consolans,
quoniam uictoria donaretur,
iussi, ut dextrae suae gestamen proiiceret. Inde
namque factum ut aliorum opera cuncta, quoniam magica fuerant, quae
nusquam proficient, deglutiret.
Illi igitur magi in terram prostrati, Moysisque
pedibus aduoluti dixerunt publice, se in Deum Moysis et Aharon
credere.
Quibus Pharao
turbatus inquit : In eum ante meum praeceptum creditis ? Ille quidem
maior est, qui uos artem magicam docuit. Ego uero manus uestras et
pedes ex opposito statim abscindam, et in trunco palmarum suspendam.
Sicque malo perpetuo deputati dinoscetis, quis uestri maius
grauiusue malum inferre quiuerit.
¶ Responderunt, Nobis itaque tibi nequaquam super
uirtutes agnitas, Deumque nostri factorem credentibus, tuum libitum
imprime, et mandatum exerce, quod minime uitam huius saeculi
transcendit.
Nos autem
in Deum nobis ueniam daturum peccaminum et incantationum, te cogente
praemissorum, credimus, qui est Deus optimus, post omnia superstes.
[726]
Qui credentibus et bene
gerentibus gradum
in
paradiso riuis amoena
sublimem perseueranter praebebit :
incredulis
autem ad eum uenientibus gehennam, ubi nec uita ditati, nec morti
subditi manebunt.
Moyses
deinceps nostro iussu educentem gentem nostram, et in mari uiam
siccam praeparantem absque timore,
Pharao cum suis exercitibus executus, mari manu
nostra summersus est,
quia uiam rectam minime profectus est.
Vobis itaque filiis Israël ab hoste
uestro liberatis, post terminum uobis in monte Sinai constitutum,
uictum manna coturnicesque dedimus.
Comedite de bonis nostris uobis datis, nemini
facientes iniuram.
[727]
Sic enim super uos mea iracundia caderet, quae
cuilibet incumbens summe nocebit.
Conuersis quidem, et credentibus, ac bene gerentibus,
rectoque tramite postea gradientibus ueniam facio.
Moyses cur citius sua gente
uenisset, a Deo rogatus,
inquit : Illa quidem me subsequitur. Ego uero te
annuente praecedens, tuam praeoptaui faciem.
Ipse tamen Deo dicente. quod † Ascemeli
post discessum suum gentem suam errare fecit,
[728]
reuersus est, non minimum iratus
suae genti, et eam increpans dicendo : O gens, quare placitum bonum
uobis a Deo propositum mentiti estis ? An studetis iram incurrere
diuinam ?
Illi uero
responderunt : Non sponte transiuimus. Sed nobis quoddam ex
ornatibus popularibus fabricare praeceperunt : Cui praecepto nobis
fauentibus Ascemeli
taurum fudit, corporeum, emittentem mugitum, et
dixit, Eum uestri Moysique Deum esse : quod ipse tamen oblitus est.
Nonne uidere poterant,
ipsum impotentem uerbum quotquam reddere, uel eis prodesse seu
nocere posse ?
[103]
Saltem audissent Aaron praemonentem, dicentemque Vos
per eum decepti, me sequamini, mea praecepta faciendo, quod Deum
dominum nostrum adorando facietis.
Illi uero responderunt, se nullatenus hoc dimittere,
priusquam Moyses reuertetur.
¶
Moyses itaque reuersus, percunctatus est Aaron, cur prohibitionem
eius minime secutus sit, suumue mandatum non compleuerit ?
Cui ipse taliter
respondit : Tu matris meae proles, nec barbam neque capillos auellas
mihi, timenti te dicturum, quoniam eos secernerem, tuumque uerbum
minime complerem.
Ille
deinceps ad Ascemeli conuersus, quid praecepisset, quaesiuit.
Qui respondit, se
nequaquam aceris uisum uidisse. Unde ego de prophetae uestigiis manu
mea clausum, quoniam hoc bonum uidebatur, inieci.
Iniunxit itaque Moyses, ut quamdiu
uiueret Ascemeli peregrinaretur, nec cuiusquam communione potiret.
Sicque terminum nullatenus mendacem expectans,
illum solum Deum consideret, cuius
nullus est terminus, praeter quem non est alius Deus, cuius scientia
complectitur omnia.
Deum
etenim illum conflatum uel comburemus, uel diminutum in mare
proiiciemus.
Taliter
tibi praedecessorum actus manifestamus, tibique praebemus
sapientiam, a qua quisque se
diuertens peccatorum sarcinam perseuerantem sentiet,
die grauissima,
qui flatu buccinae omnium facto
conuentu, pallor incredulis insidebit.
[729]
¶ Dicent autem quidam tunc, se X. dierum spacio
iacuisse :
[730]
consultiores
uero discretioresque, se nullatenus nisi per diem unam quieuisse
perhibebunt.
Perscrutantibus uero, Quid de montibus fiet ? intima,
quoniam ego Deus eos radicitus confundam,
sua fundamenta plana faciens
penitus,
et aequalia,
nilque superius uel inferius dimittens.
Illaque die nulli distorquere se
poterunt, quando uocantem se sequantur : ubi nec tumultus aliquis
efficietur, nec uerbum Dei inquietabitur :
[731]
nec quis prolocutor, nisi cuius
uerbum Deo placuerit, statuetur,
qui dinoscit manibus inhaerens atque posterius.
Quem tunc uelut uiuum
et uerum Deum adorabunt omnia.
Illic etiam malefactor omnis iacturam, benefaciens et
credens nullam iniuriam, meritiue detrimentum sentiet.
Taliter Alchoran Arabice
disposuimus, et correctiones inscripsimus, ut per ipsum omnes
credentes atque memores efficiantur.
[732]
¶ Cum Dei ueri sit omnis sublimatio, Alchoran
propalare minime properes, priusquam tibi cuncta sua praecepta
discernere permittam. Deum igitur iugiter preceris, ut tuam augeat
sapientiam.
Hoc quoque
prius Adae praecepimus, cuius ipse prorsus oblitus, in nostris
mandatis minime perseuerans repertus est.
Cui tamen ut angeli se
subiicerent, nobis iniungentibus, omnes praeter Beelzebub
paruerunt :
quem Adae
mulierique suae pessimum hostem futurum, ego patefaciens persuasi,
ne illos educeret a paradiso,
ubi nec fames, nuditasue,
seu sitis, aut feruor accidet.
[733]
Sic enim illis labor
immensus incumberet. Diabolus autem eos e contra sic affatus est :
Ego te quidem Adam ad aeternitatis et imperii nunquam senescentis
arborem inde comestum adducam.
Unde cibatis illis, membra genitalia patuerunt. quae
de paradisi foliis sumptis tegere nitebantur. Sic igitur Adam, a Deo
minime praeceptum operatus, ius mortale subiuit.
Illis
tamen deinceps ad amorem Dei redeuntibus, prius male peracta Deus
condonauit, uiam insuper rectam patefaciens.
Unde licet eis iniunxisset, ut
omnis aduersans alii descenderet illinc : uerum eis uiae dogma
patefecit.
¶ Huius autem uiae omnis imitator, hic
saeculoque futuro timoris omnis expers permanebit.
Omnibus autem me derelinquentibus,
et meum nomen non inuocantibus, uiam angustam, et conuentu publico
caecitatem inferemus.
Omnis tum huiusmodi dicet : Cur me saeculo praesente
uidentem hoc lumine priuas ?
Cui Deus sic respondebit : Tu quidem meorum operum
atque praeceptorum oblitus, hodie nostra premeris obliuione.
Tale namque promeretur
malefaciens, nostrisque praeceptis resistens. Alterius quidem seculi
[104]
malum grauius est, perpetuumque.
Quare non perpendunt, quot gentes
per alchirna praecedentes, quorum habitationes atque labores moderni
possident, confundimus ?
Haec tamen peritis non minimam noticiam adhibent,
uindictae quidem negotium statim sequeretur, nisi propter uerbum Dei
praesignatum, ratum quidem et immutabile.
Eorum tamen dicta patienter
sustinendo indura : et Deum ante solis ortum et occasum, nocte
quoque, horisque diurnis, usquequo mercedem ex meritis assequaris,
deprecare,
nec oculos
tuos unquam ad uxores alienas,
[734]
licet hoc mundo speciosas et
preciosissimas, conuertas. Apud Deum etenim timentibus, beneque
sperantibus, res multo splendidior et melior reseruatur.
¶ Praecipe tuae genti, ut patienter et iugiter orent,
cum nos illis uictum et uestitum praebentes, ab eis minime talia
exigamus.
Sed
inquiunt : Si diuinis cum uirtutibus aduenisset.
Nonne testimonium de prioribus
libris attulimus :
Si cum malis ante eos obruissemus, dicerent, ante
malorum iacturaeque contingentiam se nostris paruisse praeceptis, si
sibi nuncii mitterentur.
[735]
Dic igitur, expectent illi simul et ego, usquequo
manifeste discutiatur, qui uiam rectam diuinaque praecepta secuti
fuerint.
AZOARA XXXI.
In n. d. p. e. m.
Quanquam hominibus inde
parum tractantibus, suus ad iudicii diem transitus plurimum accedit.
Aliqui tamen nouum illis
ex Dei parte missum auscultant et irrident :
[736]
suo nequaquam corde thesaurizantes
illud, sed indignando dicentes : Iste nil aliud quam homo, sicut et
nos, cum arte sua magica nobis accedit,
cuius uolumen allatum uel somnium est, suumue
fictitium.
Sed Deus
omnium auditor et cognitor, omne uerbum coelo terraque propalatum
dinoscit.
Villa quoque
prius non nisi per confusionem et uim illatam, ad fidem conuersa
est.
Alios enim nuncios
carnales atque durabiles,
cibis
potientes ante te misimus,
quod a sapientibus quaesitum perfecte cognosces.
Cum quibus nostro ueraci
termino firmato, dilectos nostros saluauimus. Incredulos autem
pessundedimus.
Cur igitur non timetis,
cum uobis librum nostra praecepta ferentem
misimus ?
¶
Quotquot uillarum noxiarum, quarum loca caeteris gentibus
restaurauimus, huc usque confudimus,
cum malorum praesenserant aduentum, libenter se
retraherent.
Vos autem
perfidiam minime derelinquetis, sed ad uestras mansiones reuertetis,
usque quo percunctati
dicetis : Nos quidem erronei malefecimus.
Hoc quidem uerbum tacebitis, nisi
prius quam si messis manu uestra prostrati.
Nos quidem ueritatem crebro
sistentem falso protulimus, ut ipsum confunderet. Vobis autem tum ob
falsiloquium, tum ob incredulitatem malum inferet Deus :
cuius sunt uniuersa coeli
terraeque, cui semper assistunt,
ipsum iugiter inuocantes nocte dieque totius expertes
ludibrii.
[737]
¶
Ubi sumpserunt e terra sibi constitutum Deum, et effectum ?
Si esset Deus nisi unus,
omnia funditus perirent. Deus autem excelsi throni dominus, dictum
eorum abhorret,
cuius
omnium opera perscrutantis, minime facta perscrutabitur,
quisquam illius loco Deum alium
assumens : quod uerum esse, nemo demonstrare poterit. Hic sermo
praesens etiam adhuc, atque praeteritum amplectitur. Plures etiam
ueritatis inscii, ab ipsa longe dissident.
Prophetam nullum ante te misimus,
nisi qui perhiberet Deum unum solum esse. Me igitur omnis adoret.
[738]
Dicunt autem plures,
Deum nullatenus hoc uolentem sumpsisse filium qui tamen bonos
homines,
qui uerbum
praeceptumque Dei nullatenus transgrediuntur, diligit,
sciens quod manibus inhaeret et
posterius : coram quo nemo nisi suo iussu prolocutor uel exorator
statuetur, Deum scilicet timens.
[739]
Ponens autem secundum Dei loco, gehennam, prout mali
merentur, introibit.
Nonne uident increduli, quomodo coelum et terram
illis primo creatis, clausis atque sterilibus aperuimus, et ex qua
omnia uiuentia produximus ? Cur igitur non credunt ?
[105]
In terra quoque
montes magnos ad ipsius firmitatem, et ualles atque planicies ad
itinera transitusque cognoscendos,
et coelum tectum optimum posuimus : quae stulti
nequaquam admirari sciunt.
Diem item et noctem continuauimus, et solem ac lunam,
et omnes in circulo mobili currentes fecimus.
Nec ante te quenquam immortalem
condidimus hominum, ut te mortuo superstes existeret.
Omnis enim mortem gustabit, et
uobis omnibus ad me redituris, quibusdam bonum quibusdam malum
inferam.
Increduli tamen
te uidentes, diuinum nequaquam nomen inuocantes, te non adorantem
idola sua deridebunt.
[740]
Homo enim res est festinans, et transitoria. Me autem
uobis meas uirtutes patefaciente, nolite festinare, uel impetum
facere.
Sed ipsi quaerent a te terminum illum, si uerax es.
[741]
Sciant autem omnes increduli,
quorum faciebus atque lateribus ignis inhaerebit perpetuus, eum
terminum ex improuiso futurum, nemine praedocente ipsum.
[742]
Tuncque stupidi facti, nusquam
diuertere se poterunt.
¶
Similiter caeterorum prophetarum ante te derisores, ex sui ludibrii
modo malum sustinuerunt.
Sed quis tuebitur uos die seu nocte a Deo ?
An illi, quos adoratis
Dei loco, qui nec se a nobis liberare, neque uindicare queunt ?
Illos autem Deum
nominare desinentes, parentesque suos, in uitae prolixitatem
protraximus. Nonne uidere queunt, quod terram e capitibus suis
minuere fecimus ? An se uictores fore cogitant ?
Ego quidem uos nequaquam alloquor,
nisi cum uerbo diuinitus misso, surdis inaudibili.
[743]
Malo uero quoquam eos attingente
dicunt, per Deum, nos ad nostri detrimentum uiximus.
Illa namque die, qua nullus
iniuriam sentiet, nec beneficium quotquam, siue fuerit aureus,
sinapisue granum computando praetermittemus, actusque omnium
aequilibriter examinabimus.
[744]
Moysi quoque, nec non et Aaron, alfurkan lucem atque
memoriam timentibus corde Deum,
et horam uenturam tribuimus, sicut et hanc sibi
doctrinam.
Cur igitur
non credunt eam ?
¶
Abraham quoque prius discretam rerum actionem per me doctus, me
audiente,
[745]
patrem suum
atque gentem increpans, quaesiuit, Cur in idola credebant ?
Cui illi respondebant,
se reperisse, parentes suos adorauisse illa.
[746]
Eo quidem dicente, Tunc eos
parentesque suos errore manifesto detineri :
responderunt, Hoc ne serio seu ludi
ore locutus es ?
Inquit
ille : Unum solum Deum, coeli terraeque conditorem esse testor.
Egoque per Deum uestra
fallam idola, ut sic saltim conuertatis uos ad fidem.
[747]
Fregit igitur omnia praeter
maximum, ad quod redirent.
Illis deinde quaerentibus, quis hoc perpetrasset ?
responderunt alii, Se
audisse illud fieri a quodam puero, cui nomen Abraham.
¶
Illum deinceps eorum praecepto in praesentiam hominum, qui testes
inde fierent,
adductum
interrogabant, An hoc de suis idolis peregisset ?
Quibus ille respondit, Hoc a maximo
superstite perpetratum esse : quod ut ab ipso, si quicquam proferre
posset, percunctaretur, iniunxit.
Illi itaque ad se conuersi, capitibus inclinatis
confessi sunt, se malos et erroneos extitisse.
Quibus ille dixit, Nonne sciuistis,
ea nihil proferre potuisse ?
Cur Dei loco, bonorum et malorum impotentes
adorastis ?
Hoc quidem
et uobis et illis est inutile. An indiscreti uiuitis ?
Dixerunt uero caeteri : Ad idolorum
uindictam ille comburatur.
Deus autem ignem frigescere, et salutem super Abraham
quiescere iussit.
[748]
Illi
quidem nocere uolentes, perdidimus :
Ipsum autem et Loth liberantes, ad terram benedictam,
ad opus gentium duximus.
Et eorum alteri Isaac et Iacob, docentes homines uias
rectas, proficisci dedimus.
Quibus et orationis studium, et eleemosynarum, ac
decimarum donum,
[106]
fidemque diuinam
iniunximus.
[749]
Loth quoque
nos propicii, quoniam
numero bonorum inerat,
ipsum sapientem fecimus, et a uilla male gerentium et
incredulorum eduximus.
[750]
Noë quoque nos prius adorantem exaudientes, gentemque
suam ab illa peste generali liberauimus,
et a suis contradictoribus, quos
uelut pessimos summersimus, uindicauimus.
[751]
Nos item testes iudicii Dauidis et
Salomonis, quod de ouium in hominum cultus ingressu protendebant,
Salomonem iudicando
perspicaciorem, et in omnibus sapientem atque discretum fecimus.
Dauidi quoque montes et aues Deum inuocantes submisimus,
et magisterium Martialium
indumentorum, quibus litis firmitas atque constantia paratur
patefecimus. Et non inde gratias agetis ?
[752]
Salomonem rursus praebuimus, ut cum
suo praecepto uentus immensus ad terram benedictam curreret : Et nos
quidem scientes omnium existimus.
¶
Per ipsum item daemones subtus terram et aquas ad mira gerenda
profecti sunt, me singula perspiciente.
[753]
Iob rursum clamantem, Tu Deus omnium piissimus atque
misericors, a malo superueniente me protege :
nos exaudientes malum abstulimus,
gentemque sibi suam atque substantiam restaurauimus : cum simus
propicii timentibus, et orantibus ac reminiscentibus.
[754]
Ismaël item et Hesdra, et Alchifla,
indurantes omnes,
et
patientes, ac boni, nostram senserunt pietatem et misericordiam.
[755]
Et Ionas, licet
iracundus discederet, cogitans nos nihil super id quod inuocabat
posse, tenebris inclusis ait, non esse nisi Deum unum, se uero malum
extitisse.
Nos igitur
respondentes illi, eum a tenebris liberauimus. Quippe nos saluamus
singulariter credentes.
[756]
Zachariam item, inuocantem Deum, et dicentem, Tu Deus
omnium optimus haeres, ne me solum dimittas :
exaudiuimus, suamque mulierem
adaptauimus, eisque Ioannem dedimus. Quia ad nos adorandum proni, et
diligentes, ac humiles semper reperti sunt.
Omnium rursum mulierum optimae, ab
omnibus intactae uuluae, nostram animam insufflauimus, et illam
filiumque suum manifestum miraculum gentibus posuimus.
¶
Mea quidem est gens una, et ego sum Deus uester. Me ergo adorate.
Sed licet gentes mea
praecepta discrepant, ac me cunctae redibunt,
nec quis credens beneque faciens
quicquam suorum operum, cum nos omnia scribamus, amittet.
Villa uero per nos confusa, nunquam
conuertetur,
[757]
usquequo
Gog et Magog exeant, et gentes undique conueniant.
Hora uerace tunc appropinquante,
quam suis oculis increduli uidentes lugebunt, dicentque : Heu heu,
cur unquam erronei uel mali fuimus ?
Deus autem tunc inquiet : Vos, et quos adorastis Dei
loco, gehennae lignum eritis, quo perseuerabitis.
Quo minime tenderetis, si illi dii,
quos inuocatis, ueraces essent, atque iusti.
Sed nunc uos omnes illuc ituri,
ignis strepitum atque feruorem nil audientes gustabitis :
unde prius benefaciens retrahetur,
nec quid inde sentiet,
nec illud maximum negotium timebit :
sed perseueranter angelis sic alloquentibus eos
associabitur. Haec est illa dies, quam praedicauimus,
qua Deus scilicet coelum inuoluet
atque plicabit sicut chartam : et sicut primo, ita nunc secundo
faciet. Hoc enim uobis incumbit, ut iteremus.
[758]
Post caetera quidem uerba in
psalterio scripsimus, istud solum de primo aliquo casu audierat :
Quoniam uiri boni terram haereditabunt,
ad quam Deum inuocantes
applicabunt.
[759]
Te quidem
sola pietate nostra gentibus misimus,
ut sola praecepta nostra doceas dicens :
principaliter non esse nisi Deum unum,
a quo si qui se diuerterint, dic te fecisse nuncium,
et nullatenus scire, utrum terminus sui reditus affinis sit, an
remotus, et an malum propinquum sit, an longe uenturum.
Hoc enim
[107]
solum praenoscitur a Deo
domino nostro uero iudice,
aeque dictum cordeque retentum
dinoscente,
qui nobis
aduersum incredulos auxilietur.
AZOARA XXXII.
In n. etc.
Genus humanum, Deum time, quoniam
horae maximae terraemotus est timendus,
[760]
die resurrectionis, quando nutrix suum alumnum renuet
praegnans aborsum faciet, omnisque (licet falso) uidebitur ebrius.
[761]
Quoniam Deus malum inferet grauissimum :
qui scripto notabit omnem insipienter ratiocinantem
in Deum, et sequacem diaboli mali.
Singulos namque tales aberrabit, et ad ignis poenam
mittet.
Quare de
resurrectione dubitat quisquam ? Nonne uos e terra primo
plasmauimus ? secundo a spermate praeiacente, sanguineque sequente ?
tertio coagulata massa ? quarto forma similitudinis, non nunquam
dissimilitudinis produximus ? Vobis quidem ad plenam noticiam
ex plano
explano
singula, qui matris aluum conceptui mansionem ad terminum
scitum efficio : post quem pueros educo, et ad uirilitatem integram
adduco. Et erit quidam mortis iuri cito suppositus, quidam autem ad
uitam peiorem deductus : ubi primo discretus inscius efficitur.
[762]
Terra quidem stabilis aqua super ipsam cadente, mouetur atque
fuctificat
fructificat
: et ex omni nascentium genere duo parilia decentia per
eam orta sunt.
Haec
quidem digna sunt memoria, quod Deus est ueracissimus, mortuos
uiuificans, et omnipotens,
et e foueis resuscitans omnes in hora totius experte
mendacii.
Quidam in Deum
insipienter inuecti, libro manifesto contradicentes,
in hoc saeculo dedecus, et in futuro
poenam ignis patientur,
secundum actuum praecedentium mensuram, Deo nocente
nemini.
Quidam item non
recto modo Deum inuocantes, si quid boni lucrantur, credent in
illum : si quid autem mali, faciem suam auertunt.
Et sic hoc, aliudque saeculum, quod est damnum maximum, amittent.
Errore autem longinquo
inuoluuntur, quoniam Dei loco bonorum et malorum impotentes adorant,
[763]
proniores ad sibi
nociuum, quam ad commodum : Sicque dominus est prauus, sibique
seruientes nequam et imperiti.
Deus autem omne suum uelle complens, Paradisum
iocundam credentibus et benegerentibus tribuet.
Aestimans Deum nequaquam futurum
uindicem in hoc, saeculoque futuro, per funem coelestem ascendat, et
an sic sua quiescat iracundia, perpendat.
[764]
Iam tibi coelitus missa re
manifesta, quos uult, in uiam rectam Deus diriget :
[765]
qui super omnia potens, illa die
credentium et Iudaeorum, ac leges uariantium Christianorum, item et
gentilium ac incredulorum iudex atque discussor intererit.
[766]
Nonne uidere queunt,
qualiter uniuersa coeli terraeque, ac sol et luna, simul et sidera
et montes, ac arbores et bestiae, pluresque gentium, caeteris in
malo suo manentibus, Deum adorant ? A quo quilibet dedecoratus, et
repulsus, nusquam honoratur.
[767]
Controuersantibus Deo, simul et incredulis, ipse
totum uelle suum perficiens, uestes igneas adaptabit,
eorum uentres et capita, cutesque
foco uoluens perpetuo,
exireque inde uolentem repellens, ut feruorem
indeficienter degustet.
¶
Credentibus, et benefacientibus paradisum praebens, illis armillas
aureas, et margaritas, moniliaque, uestesque sericas adaptabit,
[768]
uiamque rectam,
uerbumque gratum edocebit.
Incredulis autem, et a uia praemonstrata se
diuertentibus, et templum Haran, cuius peregrinationem iugemque
mansionem aeque bonas posuimus, minime diligentibus, uel malum
inferentibus malum grauissimum imprimet.
[769]
Abrahae quidem hoc templum fundare,
et ipsum benedicere ac emundare, propter aduenientes et inibi
morantes, ac
[108]
Deum adorantes, Deoque nullum
statuere participem,
et
ad templum praedictum peregrinationem praedicando persuadere, quo
super bestias undique ueniant,
[770]
ut sibi proficuum testificando uideant, diebusque
determinatis Deum nominando bestias sacrificent :
Unde tum se tum pauperes et egenos pascant,
negotiaque sua peragant, et uota compleant, ac
templum uetustum circumeant :
quod factum maximum a Deo summe remuneratur,
iniunximus. Omnes quidem bestias licitas statuimus, exceptis
superius adscriptis abstinentiae.
[771]
Omnem rem malam, et falsum
testimonium euitate :
[772]
nec iniuste Deo participem statuite. Hoc enim agens,
est quasi quis e coelo decidens, uel ab auibus deuorandus, uel a
uentis in puluerem redigendus.
Qui Deum corde timens, ipsius praecepta maxima
peregerit,
post templi
beneficium summum proficuum hora determinata suscipiet.
Cuiquam gentium locum scitum
disposuimus, ubi Deum inuocando et glorificando ipsi, qui est unus
et solus, bestias immolarent hora praescripta.
[773]
Unde sibi uictum
et pauperibus ac egenis
acciperent in Dei nomine.
Bonis etenim
summum gaudium est sperandum, amorque diuinus,
cum illi cordibus supplicibus iugiter orant, accidentia
sibi patienter sustineant, eleemosynas et hostias diuino praecepto
peragant.
Quippe Deus hominibus omnia commoda
fecit, ut sibi grates inde reddant,
* Qui carnes cruorem ue sibi nequaquam assumit, sed
ut timeatur, appetit.
[774]
Ipseque bonis bonum nuncium mittens, eos a
malis protegit :
Subdolum autem, et furem, uel in credulum nullatenus
diligit.
Suis expugnatoribus, uelut iam praediximus, malum ingerant, et Deus est
uindex optimus, firmus, et immensus, qui uult rebelles et uindices
fieri.
† Aliter enim
turres, et mesquide, templaque quibus Deus multum inuocatur, penitus
pessundarentur, et e domibus suis eiicerentur iniuste dicentes :
Deus est dominus noster.
[775]
Illi quibus ego Deus, omnium rerum finis, copiam et
sufficientiam indulsi, tellure orationibus insistunt, eleemosynas ac
decimas tribuunt, remque scitam praecipiunt, nefanda prohibent.
Sin autem tibique
contradixerint, similiter et praedecessoribus fecerunt, uelut Noem
et Hat atque Themuth suae gentes.
¶
Abrahae quoque, nec non et Loth suus populus,
gensque Madian, Moysique sua
contradixit. Ego uero spacium illis incredulis, permisi, deinceps
eosdem suo malo cepi.
Quot uillarum manu nostra suam ob maliciam
pessundatarum apparent uestigia, parietibus et puteis ac municipiis
superstitibus ?
Quare
per terras non proficiscuntur, ut sic saltem corda sensata et aures
audientes acciperent ? Oculorum etenim caecitas minus officit, quam
cordis.
Sed quanquam
plures ad malum sint promptiores, Deus a termino iam praescripto
nequaquam digreditur. Apud ipsum autem erit dies, quales sunt anni
mille a nobis dinumerati.
Ad nos autem opportebat redire uillas omnes, quas
post spacium primo datum diruimus.
Vos homines, ego tantum sum castigator et expositor.
Omnes credentes et
benegerentes, ueniam uictumque bonum assequentur :
Nostris praeceptis resistentes,
igni deputantur perhenni.
A Deo quidem nullus nuncius seu propheta missus est,
nisi a cuius corde diabolicis suggestionibus et uoluptatibus affecto
malum abradat, et bonum inserat Deus, ipse sapiens et
incompraehensibilis.
Diabolus autem hominibus infirmi cordis mala uisu
formosa parat.
Sed
illi longis inuoluentur contrarietatibus. Semper enim contradicent
Dei praeceptis, usquequo uel hora subita, uel malum improuisum
superueniat.
Illa quidem die Deus iudex credentes et benefacientes
in paradisum introducet, et omni suo uoto ditabit :
Incredulis et
[109]
contradicentibus dedecus et malum inferet.
Praedatum uel expugnatum profecti,
et armis uel natura mortui, a Deo optimo remuneratore mercedem
maximam adipiscentur,
in
optimo idoneoque loco statuendi.
Consimiliter facta sibi rependens, et ob hoc deinceps
iniuriam recipiens, Deum pium ueniae datorem uindicem habebit,
qui diei noctem inducit,
et econtra, praeter quem non est Deus.
[776]
Ipse quidem est immensus et uerax, adorata uero sui
loco mendacia.
Ille
quidem aquas de coelo dimittit ad terrae uirorem,
omnia quoque terrestria
aequoreaque, et naues mari currentes Dei praecepto hominum commodo
fecit. Coelum ne cadat in terram, nisi mandato suo, sustinet, et
ueniam ac misericordiam hominibus praebet,
quos uiuificat atque mortificat,
nec non et resuscitat. Eius enim est omnis uirtus atque potentia :
homines tamen permanebunt in credulitate.
Cum a nobis cuique gentium lex,
quam sequuntur, sit imposita, in tuo tibi minime controuersantur
negotio. Sed tu Deum adora, cuius est uia recta.
[777]
Tecum disputare uolentibus dic,
Deum solum omnes actus tuos agnoscere,
qui die postrema lites omnes et contrarietates
discutiet :
quod uelut
libro praescriptum sibi leuissimum est, cum et eius sint uniuersa.
Aliud inuocantes loco
Dei, cuius demonstratione scientiaque carent, uindice carebunt.
Quorum facies in
nostrarum uirtutum lectione colore immutantur, et ipsi fere
lectoribus eorum malum inferunt. Vobis quidem isto deterius
praedico, ignem uidelicet perpetuum, uobis a Deo praedestinatum,
uiamque malam.
[778]
¶
Vos uiri, nouam a me parabolam audituri, memores efficiamini. Omnes
adorati a uobis, Deique loco uocati, culicem unum facere nullatenus
possunt : nec uos illis quicquam auferre, si uobis subripuerint. Et
sic omnes uos, interrogans scilicet et interrogatus, debiles et
inanes estis.
De Deo
quidem firmo preciosissimoque, quia nequaquam modo debito loquimini,
qui cognoscens omnia, ex
angelis et hominibus nuncios mittit,
optime discernens, quid manibus inest, quidque
posterius.
Vos itaque
uiri boni, coram Deo uos flectite, ipsum adorantes,
[779]
et ad processum in anteriora
benefacite, et lites pro posse uestro facultateque peragite. Hoc
enim praecipit Deus, nil nisi iustum in lego disponens, quam pater
uester Abraham tenens, uos fideles et credulos primo uocauit. Unde
testis est hic noster propheta, sicut et uos caeterarum gentium
testes eritis.
[780]
Orationes igitur et eleemosynas ac decimas faciendo,
Deo cohaerete, qui dominus uester, bonus et iudex optimus.
AZOARA XXXIII.
In n. etc.
Salus et multiplicatio credentibus,
cordeque deuoto iugiter
orantibus,
et otiosa prauaque uerba linquentibus,
et decimatoribus,
[781]
et castitatem ubique
nisi cum propriis uxoribus, aut sibi subiectis, et
ancillis, obseruantibus : Inde namque nulla fiet querimonia.
Aliud autem quaerens,
malis adnumerabitur.
[782]
Depositi custos fidelis, et uerbis constans,
ac iugiter orans,
haeredes existunt.
¶
Alferdeum enim haereditabunt, et ibi perpetuo manebunt.
[783]
De luto quidem hominem fecimus
prius,
consequenter ex
conceptu spermatis in locum notum,
unde sanguis primo, secundo coagulum, demum ossa
carne tegenda creantur, formam composuimus. Omneque nostrum opus est
formosum, optimeque compositum.
Postea quidem moriemini :
Demum uos resuscitabimus,
qui uestri nequaquam
obliti negligentesue,
VII. operibus cooperuimus, et aquas in terram de
coelo misimus, quas nostra uoluntas prohibere posset :
unde palmarum et uitium hortos
pomaque multimoda
[110]
comestibilia,
nec non et arborem de monte Syon
exeuntem uectuosam et intinctioni ciborum commodam produximus.
Vobis item in bestiis
miranda fecimus. Quippe illae uobis multipliciter commodae, tum ab
uteris suis cibos uobis emittunt,
tum sarcinas uestras leuant,
tum ipsaemet uester cibus efficiuntur :
Nos quidem
misimus Noë, dicentem suis : Deum praeter quem non est alius,
adorate, timoris expertes.
[784]
Eorum autem plures increduli dixerunt, eum nil
praeter hominem esse, qui super eos exaltari uoluit. Deo namque
uolente hoc, descenderent angeli : quod nec nos nec patres nostri
prius uiderunt.
Hunc
autem nil praeter hominem insanum et amentem, saltem ad horam
dimittite.
Illi igitur
deprecanti, ut nos eum de suis contradictoribus uindicaremus,
iniunximus, ut arcam
iussu nostro praeceptoqua fabricaret, terminoque ueniente, quod per
aquam exeuntem de Tannor perpenderet, omnis generis rerum duo paria
induceret. Peribit enim omnis, nisi quem sermo praecedens ratus
liberauerit a summersione. Tu igitur pro illis me nequaquam
preceris.
Sed cum nauem
cum tuis ascenderis, Deo te liberanti a gente peruersa gratias
redde,
et ut te loco
bono sistat, cum ille sit optimus statutor, suppliciter exora.
Quod quidem opus nostrum
satis est sapientibus admirandum.
¶
Aliis deinceps a me generationibus creatis,
ex seipsis nuncios misimus,
dicentes : Inuocate Deum, nil timentes : quia praeter eum non est
alius.
[785]
Illi autem
increduli tum illi, tum diei futurae contradicentes, quibus
abundantiam mundanam praebuimus, dicebant : hic non est nisi homo,
comedens et bibens sicut nos,
praedicans tamen nos mortuos et in puluerem redactos,
iterum surrecturos :
cuius uere sequax perdetur.
Quippe Deo
mendacium imponit, cui nos minime credemus.
Seu namque uiuamus, seu moriamur,
non resuscitabimur, cum non sit, nisi haec uita tantum.
Illum itaque
precantem, ut eum de suis contradictoribus uindicarem, exaudiens,
pollicitus sum eorum paucos futuros residuos,
et eosdem se repraehensuros.
¶
Illos itaque pro uoce uerace repulimus, et destruximus,
et eorum loco generationes alias
excitauimus :
[786]
quarum
nulla suum terminum uel antecedit, uel subsequitur.
Nobis itaque nuncios mittentibus,
cuique contigit, quod sua gens continuate succedens contradixit
illi. De quibus nos mira facientes, incredulis nonnunquam moram
fecimus.
[787]
Moysi quidem et
Aaron fratre suo missis
ad Pharaonem, gentemque suam,
illi uelut praesumptuosi contradicebant,
dicentes : Nos quibus gens subiicitur, quomodo
credemus illis duobus carnalibus, sicut et nosipsi :
Perierunt igitur, et confusi sunt.
Sed Moysi quidem librum
ad scientiam memoriamque dedimus.
[788]
¶
Filium igitur Mariae, simul et ipsam, hominibus miraculum facientes,
ipsis locum bonum et aquis amoenum habitandum praebuimus.
Vos itaque nuncii de bonis
comedite, bonaque facite. Ego namque uestros actus omnes perspicio,
quem timentes adoretis.
Gentes uero nostra
praecepta discrepantes, suaeque legi congaudentes,
in illa usque ad horam praefinitam
derelinquite.
Cogitant
autem me neque prolem neque pecuniam daturum, nisi festinanter et ad
nutum omnia perpetrem.
Sed per memetipsum iuro, illi futura nescient.
Deum timentes
credunt ferentibus mandata nostra,
et minime ponentibus Deo
participem, atque pauescunt.
[789]
¶
Distributores nostrorum bonorum sibi datorum, et credentes se
redituros ad Deum,
ad
bonum opus agendum proni promptique sunt :
Quibus nulla fiet iniuria, nostro
libro ueracissimo prohibente, nec iniungente cuiquam nisi tantum
possibile.
Corda uero
clausa, resistentiaque nostris praeceptis gerentes, sua negotia
tarde peragent.
Sed cum
eorum magnates sumemus, precatum uenient.
[790]
Pro illis autem nemo precetur,
quoniam
[111]
per nos nullam uindictam habebunt.
Illi namque nostris
auditis praeceptis, increduli manebant.
Quare res discrete non perpenditis ?
An praeceptum item uobis, non
missum patribus uestris, mittemus ?
An quis uobis propheta missus est, ignoratis ?
¶
Cur eum diuina praecepta ferentem, daemoniacum appellatis ? licet
uestri pluribus ueritas nequaquam placeat.
[791]
Si ueritas uelle uestrum
sequeretur, coelum et terra cum suis omnibus periret. Nobis enim
gerenda praecipientibus non obediunt :
cum nos optima pecunia pleni, datoresque largiflui,
de sua nil quaeramus pecunia.
Ipsi quidem ad uiam rectam per te uocati,
non credunt, sed suo permanent in
errore.
Quibus quanquam
nos misericordes omne malum auferemus, nunquam a sua malicia
declinarent.
[792]
Sic itaque,
cum nunquam mali conuersi sint ad Deum, illumue precati,
antequam illis mali grauis portam
aperui, desperatos eos pessundedi.
Deus quidem, ad quem omnes redibitis, uobis oculos
auresque tribuens, et corda, uos audientes et uidentes ac
intelligentes efficit :
Sed uestri paucissimi grates illi referunt.
¶
Ipse quidem est uitae mortisque tributor, noctis dieique
uicissitudinem operans. Sed uos tantum indiscreti uiuitis,
antecessorum uestrorum
dicta referentes huiusmodi :
Nos mortui, et in ossa pulueremque redacti, quomodo
resurgemus ?
Illud
quidem mandatum, nostrum mandatum est. Sed illi parentum suorum
mirabilia renouant.
Quaesiti tamen a te, cuius sit terra terrestriaque ?
dicent, Dei. Cur igitur
non reminiscuntur ?
[793]
Interrogati rursus,
[794]
Quis dominatur septem coelis,
immensoque throno ?
perhibebunt, Deus. Eum itaque quare non timent ?
Si quaeras item eos, in
cuius manu sit omne praeceptum atque iudicium, et donum ?
inquient, Dei. Cur igitur ridiculum
committunt ?
¶
Nos ueritatem nunciamus : Illi uero falsa perhibent.
Deus nequaquam filium seu
participem sumpsit, Deum alium.
Tunc enim quisque cum suis facturis
ueniens, in alium insurgeret. Deus autem occulta manifestaque
dinoscens, tale uerbum abhorret, et se super ipsum exaltat.
[795]
Tua uero sit oratio :
O Deus, me nullatenus
tale dictum doceas,
nec
malis annumeres.
Ego
quidem te docebo, quae illis agenda mandaui, potens in huiusmodi re,
omniaque dicta sua
dinoscens. Tu autem malum illud a te bono repellens,
obsecra Deum, ut ab omnibus
diabolicis suggestionibus te protegat,
et eas a te proiiciat.
Eorum autem quiuis ad mortem accedens, Deum precatur,
ut sibi redire liceat.
¶ Te namque bonum a modo faciam. Hoc uerbo quidem
dicto consequenter ignem inibit, et usque resurrectionem illic
perseuerabit.
[796]
Tuncque
sufflante buccina, nec illis intererit noticia, nec alius alium
percunctabitur.
Bonorum
quidem mensura magna,
malorum
ad ignem transeuntium,
qui suas facies comburet,
breuis existet.
Cur uobis meis lectis uirtutibus
contradixistis ?
inquient demum, se errasse ob maliciam in illis
superantem,
Deumque
precabuntur, ut eos illinc eiiciat eo tenore, ut malis associentur,
si similia prioribus ulterius agant.
Quibus Deus respondebit : State taciti.
Partem namque gentis in me
credentem, et precantem ueniam ac misericordiam a me propicio
ueniaeque datore,
derisisitis, usquequo mei nominis et inuocationis
obliti estis.
¶ Risistis.
Induratis autem, amoremque meum lucratis, optimam
ecce mercedem facio.
Vos autem quot annis telluri morati estis ?
Inquient, per diem,
dieiue portionem, quod a computistis perscruteris.
Respondebit : Si sapitis, non nisi
parum computatis.
Opinatine estis, uos a Deo pro nihilo creatos, et ad
eum non redituros ?
Deum ut regem ueracem, dominum throni sublimis et
immensi, praeter quem non est Deus,
[112]
exaltate.
Inuocans enim Deum alium, nullam inde demonstrationem
inuenit : quoniam apud Deum solum totus est illius numerus, nec ipse
bonum tribuet incredulis,
Tu Deus, optime largitor atque misericors, ueniam
atque misericordiam tribue.
AZOARA XXXIIII.
In n. etc.
[797]
In hac azoara diuinitus posita, res manifestas ad hominum memoriam
scripsimus.
Omnis
adulterans, centum ictus suscipiat in multorum praesentia : ut sic
tum correptus, tum uerecundatus, ulterius ab illo peccato omnibus
bonis illicito cesset. Nec quis Deum legemque diuinam timens, aliqua
super hoc pietate moueatur.
[798]
Imponentes adulterium bonis foeminabus, nec hoc
quatuor testibus probantes, ictus octuaginta patiantur, nec
ulterius, quoniam iam uicti sunt, credantur :
nisi se conuerterint, et
benefecerint. Illis etenim Deus dat ueniam.
Imponentes quicquam suis uxoribus
absque testimonio, quater iurent se uerum dicere,
quintaque uice dicant, Maledicamur,
si mentimur.
[799]
Mulieres
quoque ne puniantur, econuerso quater iurent, illos fuisse mentitos,
et quinto precentur se
ipsas destrui, si illi ueridici fuerint,
[800]
[801]
nisi Dei ueniae datoris et
sapientis pietate subueniente.
¶
Huiusmodi mendaciorum illatores sciant, hoc sibi pessimum esse,
bonum nequaquam. Omnem etenim suorum peccatorum effectus percutiet.
Huius autem sceleris author summo flagitio punietur.
Quando uerbum huiusmodi turpe de
bonis uiris seu mulieribus audietis dictum, dicentem castigate, ne
uelit hoc dicere, cum in illis nil sit nisi bonum.
Et coram Deo
mendax censetur, quatuor carens testibus, oreque proferens
ignoratum.
Licet hoc
apud homines leue uideatur, apud Deum uero difficilimum,
hoc
saeculoque futuro malum dedecusque grauissimum patietur, nisi diuina
pietate dilectioneque subueniente.
Deus enim incompraehensibilis pietate mouetur, ueniamque
largitur omnibus se conuertentibus, et benefacientibus,
qui uos castigat, ne unquam ad tam foetidum uerbum declinetis.
[802]
¶
Vos uiri boni, nullatenus errorem diaboli, persuadentis illicita
tantum, sequamini. Omnis enim illius sequax, est erroneus : Diuina
uero bonitas abundantiaque, gratuita superueniens, constantem et
bonum, solique Deo deuotum efficit. Solus enim Deus omnia uidens et
audiens, sibi placitum purgat et firmat.
[803]
Abundantes proculdubio et
pecuniosi, benefaciant suis propinquis, et pauperibus, ac praedatum
ac peregrinatum amore Dei proficiscentibus : ueniamque faciant,
sicut et ipsi Deum condonatorem exoptant.
[804]
Male loquentes de mulieribus
castis, et credentibus, ac iugiter orantibus, hoc saeculoque futuro
remouentur a Deo, grauiter illos cruciaturo.
Cognoscent autem eum ueracem esse
die, qua suam adimplebit legem,
et omnium actus lingua sua simul et manus ac pedes
testificabuntur.
[805]
Meretrices et immundae cum similibus conueniunt :
castae bonaeque sibi comportionalibus gaudent : Hisque omnes
adiectis turpibus mundi, ueniam uictumque bonum accipient.
Vir bonus, nullius nisi
sui domum, nisi aduentu suo patefacto, ingrediatur : Et tunc
intrinsecus salutet. Hoc enim bonum est.
[806]
Nemine uero reperto, non intret,
nisi iussus. Iniuncto quidem sibi recessu, pareat. Hoc enim uult
Deus, omnium cognitor.
Domos autem desertas indubitanter ingrediatur omnis
illic aliquid habens. Deus quidem scit aeque reuelatum et occultum.
[807]
* Bonae foeminae suos
uisus, quam licet, tegant, membraque genitalia similiter. Hoc enim
est optimum apud Deum, omnes suos actus dinoscentem.
[808]
¶
Mulieres itaque bonae se curent, ne lunaticum aspiciant,
[113]
suoque peplo tegentes collum, et pectus,
omnemque suam pulchritudinem, nisi quantum apparere necessitas
cogit, celent omnibus, speciemque pedum etiam eundo, nisi maritis
suis, eorumque suisque parentibus et filiis, atque priuignis et
fratribus, atque nepotibus, et ancillis, omnibusque non suspectis,
suae subiectis manui, uel prius non pollutis.
Ad Deum autem omnes conuertamini :
quod est uobis optimum.
[809]
Vestras clientes tum de gente uestra, tum
captiuas, si bonae fuerint, ducite, nullam unquam uim illis
inferentes.
Quae licet
pauperes sint, a Deo ditissimo, datoreque largifluo pecuniam
adipiscentur. Nequeuntes autem eas ducere propter inopiam abstineant
se, usquequo Deus illos ditet de sua pecunia. Dilectis quidem et
bonis agnitis, diuites et potentes de pecunia Dei sibi commissa uel
cito tribuant, uel scripto notent. Huius amor saeculi a nemine bono
quaeratur. Deus tamen inde ueniam et misercordiam faciet.
Iam praelibatis praedecessorum
exemplis et factis, unde castigamen sibi timentes assumant :
[810]
Sciendum est
omnibus, Deum coeli terraeque lucem comparari lychno lampadis
uitreae, stellam clarissimam imitantis, ex arboris fructu fere
lucentem sine foci attactu, uidelicet oliuae nec orientalis nec
occidentalis accensae : qui suam lucem clarissimam, cui uult,
patefacit : et quos uult, exemplis bonis instruit, omnium doctor et
cognitor.
[811]
In domibus Dei
praecepto structis, ad ipsius adorationem et inuocationem uenite
uespere et mane.
Nemo
cogitet de mercaturis, uel huiusmodi negotiis, sed de beneficiis, ac
decimis dandis, et orationibus, adorationeque diuina, timoreque
diei, qua nutabunt oculi cordaque sua.
Sed Deum uoto precetur supplici, ut ei melius suis
meritis efficiat, et ex suis diuitiis augeat : qui cui uult, dona
facit innumera.
Incredulorum quidem opera nebulae montibus incumbenti
comparantur :
[812]
quam sitientes aquam opinati, illucque progressi, nil
inueniunt, praeter Deum sibi suum numerum complentem, sicut
computista promptissimus agit.
aut uelut umbra in mari magno, cum undam unda
superuenit, et nubium nigerrimarum series incumbit : quando quilibet
manum extollens, eam minime uidere poterit. Omnis enim luce caret,
nisi cui Deus dederit,
quem inuocant uniuersa coeli terraeque, simul et aues
continuatim,
[813]
quorum quodque suam orationem, orandique modum scit,
ipseque Deus omnium dinoscit opera.
¶
Dei quidem est omnium coelestium terrestriumque iudicium, et ad
ipsum omnium erit reditus,
ipsius quoque potentia nubes disgregat, et annectit,
et hanc illi superponit : Unde producit aquam, lapidesque fulgureos
de coeli sublimitatibus emittens. Hos inde percutit, illos minime,
suaqua inde lampas fulgurans, uisum aspicientibus impedit,
diem nocte transmutat,
et contra bestias ex
aqua producit : quarum quaedam utero suo prorepunt, quaedam bipedes,
quaedam quadrupedes existunt. Deus enim omnipotens omnem suam
uoluntatem in effectum ducit,
et quos uult, ad uiam rectam dirigit.
Pluribus autem confitentibus se in
Deum credere, suumque prophetam imitari, eorum quidam infirmae fidei
se diuertunt,
istique
negligunt uerbum bonorum inuocantium Deum atque prophetam, ut inter
eos discutiat :
et dicentium, nos uidimus, et secuti sumus Deum,
non timeant malum illaturum illis malis.
Sequens autem Deum, atque prophetam, uoto suo
potietur.
[814]
¶
Iurantibus per Deum se facturos exitum, si praecipiatur illis, dic,
nec iuramento firment quicquam ab illis nequaquam agendum, cum Deus
omnia uideat :
cuius atque prophetae sequax omnis, bono calle
procedit.
Illos igitur
sequimini. Sin autem, ipsi prophetae nil aliud quam manifeste Dei
mandatum nunciare debetis :
[114]
sua
respondebunt opera, et uobis uestra.
Deus quidem bonos atque credentes priorum in terra
uicarios statuens, et legem sibi dilectam confirmans, omnem timorem
ab illis auferet, ut ipsum adorent, nec illi quenquam participem
ponant : Deinceps incredulus factus, malus erit.
Orationes, et eleemosynas, ac
decimas efficite, prophetam sequentes, usquequo uobis misericordia
tribuatur.
Non opinentur
increduli, se semper sic in terra mansuros. In ignem enim uiamque
malam proficentur.
De
ingressu quidem uobis subiectorum, seu minime ter pollutarum, uel de
uestro super eos absque appellatione minime curandum.
Cum autem ad mulieres accedunt,
non
intrent antequam clament : sicut et de prioribus diximus.
[815]
Ita sua
praecepta Deus explanat sapientissimus.
[816]
Mulieres annosae, nuptiisque desperatae, minime se
poliant uel ornent : sed bene se discooperiant. Se tamen tegere
commendabilius est Deo, cuncta uidenti et audienti.
De caeco rursum, uel infirmo, uel
claudo nullatenus tractandum. Non curetis item, quid edatis in
domibus uestris, uel utriusque parentis, seu fratrum, uel sororum,
uel patruorum, aut amitarum, seu auunculorum, seu materterarum, seu
loco supposito clauibus amicorum uestrorum.
[817]
Seu simul omnes
comedatis, seu omnes disgregatim. Ingredientes quidem domos,
salutate repertos illic. Deo namque placet salutatio.
Sapientes autem, et in Deum
credentes, suoque prophetae parentes, et ab ipso cum eo iuncti,
quaerentes ante suum discessum, quid acturi sint, quibus tu pro
libito consilium dabis, Deusque ueniam. Boni namque sunt.
[818]
¶
Non inuocet quisquam uestri Deum uel prophetam, sicut uestri quis
alium. Ipse namque dinoscit omnes : uolentes suis abrenunciare
praeceptis : quibus maxime cauendum. Malum enim grauissimum illis
accidet
a Deo, cognitore
uoluntatum omnium, et omnium rege, cunctis sua facta monstraturo,
die qua cuncta redibunt ad eum.
AZOARA XXXV.
In n. etc.
[819]
Hominum
multiplicator, qui super hominem suum posuit Alfurcam, ut toti genti
castigamen esset,
cuius
sunt uniuersa coeli terraeque,
neque filium
[820]
neque participem in
regno suo sumpsit, omnia pro modo recto gerens.
Increduli uero, dominos alios sibi,
nulla facientes, sed contra nec eorum animabus nociuos seu
proficuos, nec uitam nec mortem dare neque resuscitare potentes,
adorant.
Qui dicunt etiam
non nisi mendacium esse : ad cuius effectum caeterae gentes
auxilientur prophetae.
Illis autem mentientibus, sicque male loquentibus,
dic hunc non esse positum
nisi a Deo pio, ueniaeque datore, qui scit occulta coeli terraeque.
[821]
Illi etiam credentibus intimant,
Ne sequamini uirum illum daemoniacum et
amentem per incantationes.
Comedit ut caeteri, atque per fora uadit. Quare non
habet angelum custodem, elicientem sibi thesauros, aut facientem
hortos, unde comederet ?
Haec tibi proponentes errant, nec uiam rectam
proficisci queunt.
Deo uero multiplicatore uolente, dabitur tibi melius,
uidelicet paradisus aquis amoena, simul et turres.
¶
Illos quidem de hora uerace mentitos, mittemus in ignem,
cuius a longe uenientis strepitus et ira percipietur :
Unde ipsi locum angustum igneum
possessuri,
clamabunt : Heu heu, quam malum locum
obtinemus :
Cum potius
conqueri deberent, se pluribus malis locis inesse.
Utrum hoc, an paradisus bonorum
merces abundans,
perpetuaque mansio, ueraxquam Dei terminus
praeualet ?
Die quidem
congregationis omnium, qua quaeremus inuocatos loco nostri, an ipsi
gentem aberrare fecerunt, an ipsi sponte deuiassent,
[822]
inquient : Nos alium quam te minime
sumpsimus. Sed alios eo usque protraximus, quod uestrum praeceptum
negligentes, in
[115]
maliciam ducti sunt.
Nunc autem nec disgredi,
nec se uindicare queunt. Omni quidem contradicenti, et iniusto,
malum grauissimum inferemus.
Ante te nullum prophetam misimus, nisi cibis utentem,
et ad fora pergentem. Quosdam autem uestri mirandos aliis fecimus,
in fortiter et patienter sustinendo, Deo cuncta uidente.
¶ Non credentes publicum conuentum coram nobis
futurum, et dicentes : Nonne Deum uel angelos sui nuncios, ut
credamus, uidebimus ? nimia praesumptione nimium efferuntur.
[823]
Die namque quo uenient
angeli, nullum bonum audituri dicent : Utinam non essemus nati,
actusque nostri
praemissi euanescerent uelut athomi.
Gens autem paradisi tunc optimum locum possessura,
uerbum proferet melius.
Illa quidem die coelum
ritidis
nitidis
et serenis nubibus
distinguetur : angeli quiescent,
omnisque ueritas atque iudicium Dei fiet :
difficultas et ponderositas incumbet incredulis,
manus suas corrosuris, ac
conquesturis se uiam aliam quam prophetae secutos esse, atque
dicturis :
Heu heu, cur
illum sortiti sumus amicum,
qui nos a castigamine praeceptisque missis diuertit ?
imo suus diabolus eos a uiis rectis in prauas distorsit.
[824]
Tu quidem propheta, qui tuam gentem
hunc Alchoran contemptui sumpsisse,
nec pro eo quicquam gessisse perhibes, ignoras me
Deum sufficientem adiutorem et uindicem, posuisse cuique prophetarum
incredulos hostes,
saepius dicentes : Si nos uel angeli semel Alchoran
super eum poneremus ?
Nos autem tibi misimus ad tui cordis firmamentum, non
uenturi cum simili, nisi ueritatem et expositionem firmius
expressuri.
Ad gehennam
super facies suas congregandi locum deteriorem, errorisque uiam
perenniter obtinebunt.
Homines contradicentes praeceptis nostris,
quibus Moysen legislatorem Aaronque
fratrem suum censorem misimus :
sicut et gentem Noë prophetis resistentem aquis mirae
summersimus, incredulis semper malum atque dolorem inferentes :
[825]
Hath item et Themuth, et
Arazee gentem,
quibus omnibus parabolas, uelut et caeteris generationibus interpositis
patefecimus, magna confusione diruimus.
Super uillam illam iam uenientes, nec eam uidere
potentes, se nunquam resuscitandos opinabantur.
Te quoque uidentes ridiculose
dicent : Hic est, quem Deus prophetam misit,
qui nos ab adoratis prius fere
diuerteret, nisi nos indurantes inuenisset. Hora quidem uisa
percipient, qui magis errorem secuti sunt.
Nonne uides cuiusmodi Deum,
amoremque suum praeelegerunt ? Fiesne censor omnium ?
Cum bestiis sint similes, magisue
bruti, putas eos discernere, uel audire ?
Deus quidem umbram extensam erectam
faceret, si uellet : cuius dux sol
statutus pedetentim eam recolligit.
[826]
Idem etiam noctem coopertorium, et
somnum, diem expergefactum, et motum statuit,
uentos arrectos inter manus suas
pias disposuit, aquam benedictam
ad excitandam terram mortuam
de coelis emittit :
unde potant bestiae, hominesque
plures. Cur igitur eum non adorant ?
¶ Hunc Alchoran ad gentium hinc et illinc castigamen
et commemorationem fecimus. Sed pluribus hominum nil praeter
incredulitatem immittit.
Si nostra quidem uoluntas esset, singulis gentibus
suum castigatorem mitteremus.
[827]
Tu uero nequaquam incredulos imitans, uade pugnatum
et peregrinatum in illius nomine,
qui flumina fluentia et eorum discretionem et
intercapedinem faciens, hoc salsum, hoc dulce statuit.
Hominem ex humore, et ex ipso
filios, caeterosque posteros produxit, super omnia potens.
Increduli tamen eius
loco, bonorum et malorum
[116]
impotentem
inuocant.
Tu uero tantum
missus ad diuinorum praeceptorum doctrinam et castigamen,
dic te nihil ob hoc ab illis
quaerere, nisi quod imitando te, rectam ad Deum uiam proficiscantur.
Tu quidem te illi
commenda, ipsum deprecans, et glorificans, et adorans suppliciter,
qui uiuit nunquam mortem uisurus, omnium beneficia peccataque
dinoscens,
[828]
qui coelum et
terram et eorum uniuersa sex diebus condidit, et postea coelos
ascendit.
Sed cum
incredulis praecipitur, ut illum adorent, inquiunt, suam adaugendo
maliciam et incredulitatem : Quis est ille Deus, quem nos adorare
praecipis ?
¶
Multiplicans in coelo signa, nec non lumen, et lunam lucidam
disponens,
et diei noctisque uicissitudinem, hominibusque motum facile super terram
efficiens, a cunctis bonis est adorandus.
[829]
Dicentes nesciis et brutis etiam,
saluete :
nocteque
surgentes,
ut Deum
inuocent atque precentur, ut eos a poenis gehennae,
ubi nec stare nec sedere bonum est,
liberet :
suaque
mediocriter et moderate distribuentes :
nec Deo participem ponentes : nec quicquam haram a
Deo constitutum, nisi cum aequitate ueritateque necantes : et nullam
fornicationem committentes, cuius actori contemptibili semper
malum in alio saeculo
duplicabitur,
nisi
poenitens crediderit, et benefecerit, (tunc enim Deus pius et
condonator peccatum pro beneficio commutabit) Illi inquam omnes
paradisum sortientur.
¶
Peccata derelinquens, et benefaciens,
nullumque testimonium falsum, nec ludicrum quid
proferens,
nisi formosum
dicens, Deumque deprecans,
ut sibi de mulieribus suis et filiis honestam
iocunditatem, et bonam aptitudinem tribuat, et semetipsos meliores
et antecedentes efficiat,
a Deo colligetur paradiso perenniter,
loco scilicet ad standum atque
sedendum optimo. Ibique iugi salutatione gaudebit.
Deus autem nil quaerit a uobis,
nisi tantum ut eum inuocetis et adoretis. Sed uos ei contradicetis :
quod uobis grauitatem et difficultatem inferet.
AZOARA XXXVI.
In n. etc.
Haec sunt libri clari mirabilia.
Nunquam tuam animam meriti minoris extimes : licet
tibi praedicanti minime credant.
[830]
Si uellem, diuinitus mitterem cui cunctorum colla
subiicerentur.
Illi autem
nunc ab omni nouiter adueniente, cum praeceptis et castigamine se
diuertunt.
Scient autem
adhuc, unde ridiculum fecerunt.
Nonne uident, qualiter omnis generis rerum duo
creauimus ?
quod est
sapientibus mirandum. Plures tamen sunt increduli :
Sed est Deus pius, et immensus.
Deo praecipiente Moysi,
ut gentem malam,
non
timentem uidelicet, Pharaonis uisitaret.
Ille respondit :
¶ Tu Deus,
cum timeam eos mihi contradicturos,
et perempturos
etiam,
quoniam me reum
statuunt,
et linguam impeditam habeam, unde sollicitabor, fratrem
meum Aaron mitte.
Inquit Deus : Tu quoque simul, quoniam te comitabor,
audiens omnia, et Aaron,
Pharaonem uisitantes, dicite : Nos a Deo rege mundi
cunctarumque gentium missi uenimus,
ut nobiscum mittas filios Israël.
Respondit : Nonne tu es, quem
nutriui puerum, et nobiscum per annos
moratus
illud perpetrasti ? Unde malus et reus factus es ?
Respondit : Feci quidem, sed erraui :
unde tuas manus timidus fugi. Mihique deinceps Deus,
suo legato prophetaeque constituto, sapientiam et discretionem
tribuit.
[831]
¶
Istud bonum beneficiique mentio terminetur in hoc, ut nobiscum
mittas filios Israël.
Pharaoni deinde quaerenti : Quis Deus omnibus
creaturis et orbi dominaretur ?
Respondit : Esto certus illum esse, qui coelo
terraeque, cunctisque creaturis eorum imperat.
Pharaoni quoque quaerenti, quis cum
eo maneret ?
Inquit
Moyses : Ille quidem Deus
[117]
noster est, et
Deus priorum patrum nostrorum.
Respondit, Hic uester legatus amentiam et insaniam
prodit.
Et Moyses : Me
misit dominus orientis et occidentis, ac interpositorum. An
dinoscis ?
Cui Pharao :
Si ceperitis nominare alium Deum quam me, uos protinus incarceratis
et uinctis adiungam.
Moysi quidem dicenti, quid si cum re manifesta
miranda uenio ?
Inquit,
Veni itaque, si uerax es.
Proiecit itaque suum lignum, et in serpentem ingentem
redactum est,
manusque subleuata cernentibus apparuit candidissima.
Quod Pharao miratus, magnatibus et
multitudini circumstanti dixit : En uere sapiens magus,
et nos arte magica de terra eiicere
proponens.
Quid igitur hinc deliberatis aut uultis ?
Responderunt illi, fratrique suo,
termino dato per omnes urbes
coadunatum
omnes sapientes magos cum
administrationibus necessariis nuncios
dirige.
Illi deinde congregati loco dieque
praescriptis,
pompa
populari comite,
uelut
extimante illos fore uictores,
ad Pharaonem accesserunt quaesitum, quid illis
patrata uictoria tribueret ?
¶
Ille quidem pollicitus est, se suos amicos familiares futuros esse.
Moyse deinceps
iniungente, quatinus ordirentur ?
Illi proiicientes funes et hastilia, confirmabant per
honorem Pharaonis, se uictoriam adepturos.
Baculus autem Moysis proiectus,
omnia opera eorum deuorauit.
Omnes itaque magi uicti confitebantur subiecti,
se Deum mundi totius,
et Moysis, et Aaron
adoraturos.
Indignans
inde Pharao dixit, An ei creditis, ante quam praecepi ? Iste quidem
uobis maior, uos artem magicam edocuit. Quod percipietis, cum
uestras manus et pedes ex opposito recidam, et deinde uos suspendam.
Dixerunt : Nos quidem
hoc minime curamus, quoniam ad Deum transibimus,
a quo nostrorum peccaminum ueniam,
uelut primo credentes, speramus.
Moysen deinceps iussu nostro gentem nostram educturum
praemonuimus,
quoniam
Pharao per urbes homines coadunaturus,
eum persequi et aduersari proponebat,
gentem suam animaturus,
dicendo quod alii pauci essent, sui
uero multi,
ego quidem
Deus illos extraxi ab hortis suis, et fontibus,
atque thesauris, locisque bonis,
et eorum haereditates
filiis Israël tradidi.
Moysen autem persecuti sunt per uiam prauam et
inuiam.
¶
His illos et e conuerso uidentibus, Moysis homines
pauefacti dixerunt, se iam ab hostibus esse captos.
Quos ipse consolans inquit : Deus
me comitatur, docturus nos, quonam modo liberabimur.
Ipse itaque per me doctus, mare
uirga percutiens, ipsum disgregauit : cuiusque pars collateralis
quasi mons magnus apparuit,
sicque credentes, Moysen omnesque suos
caeteris omnibus,
quod est mirandum,
summersis,
quod plures tamen minime
credunt,
ego Deus
sapiens et immensus
liberaui.
[832]
Dic illis, qualiter Abrahae
quaerenti patrem suum utrumque,
quem adoraret et inuocaret,
responderunt : Idola colimus, et in hoc perseueramus.
Et ipse : Audiuntne uos
inuocantes illa,
uel
bonum malumue facient uobis ?
Responderunt : Nos inuenimus parentes nostros fecisse
talia.
Et ille : Nonne
scitis illa, quae uos adoratis,
mihi esse inimica,
et Deo meo creatori, bonique doctori,
uictusque mei datori,
et infirmitatis curatori ?
¶
Idem me mori faciet, et ad uitam reducet,
quem die
magna meorum peccatorum
condonatorem spero.
Tu Deus itaque mihi sapientiam praebe, bonisque connumera,
me statuens
illis aequalem, et in alio saeculo ueridicum,
et cohaeredem in paradiso, quam
timentibus formosam promittis, effice,
patrique meo suum errorem dimitte,
meque die illa non uilifices :
qua nec Proles neque
pecunia proderit,
nisi
tantum ad Deum uenienti corde puro.
Malorum autem persuasoribus infernum patefaciens,
inquiet :
Ubi sunt quos adorastis
Dei loco ?
prosuntne nunc uobis, an obsunt ?
[833]
Illos quidem, et quos
[118]
adorabant,
totumque Belzebub exercitum,
in ignem capite subuerso deiiciet.
Quorum alius in alium controuersiam et querimoniam aget :
publice uero confirmabunt, se uiam
erroris secutos fuisse,
quando praeceptis diuinis fideique doctrinis non crediderunt,
illis diabolis
consentientes.
Nunc
autem prolocutore et uindice, ac extractore,
amicoque bono
caremus.
¶ Si redire possemus, ulterius crederemus.
Haec mirabilia plures nequaquam
credunt :
Sed Deus immensus est, et omnia noscit.
[834]
Noë gentem suam prophetis resistentem,
sic allocutus est :
Ego quidem ad uos mittor,
nuncius ueritatis et fidei.
Deum itaque timete, me sequendo :
qui nihil ob hoc a uobis postulo,
sed a solo Deo rege mundi :
Illi
uero dicebant : Tibi quomodo credemus, quem tantum textores plebsque
uilis sequuntur ?
[835]
Respondit,
Sui quidem numerum, factorumque suorum noticiam Deus
habet :
nec ego
reiicere possum,
qui
sum nuncius tantum et explanator.
Illis autem minantibus Noë lapidationem et mortem,
nisi retrahenti se inde,
ipse Deum sic precatus est :
Tu Deus, me a gente contradicente
disgregans,
me meosque fautores libera.
Illum igitur, suosque, saluauimus
in arca.
Quod licet
mirandum, pauci credunt :
Deus autem immensus, omnia dinoscit.
Gentem Hat legatis contradicentem,
Hut sic affatus est :
Non timeatis,
quoniam
ego sum nuncius aequitatis et fidei.
[836]
Timete Deum, et sequimini me.
Nil ob hoc a uobis petiturum, sed
a solo Deo mundi domino.
[837]
¶ En in locis excelsis aedificia struitis, mirandaque
facta in uirtute quae geritis,
ut sic timore mortis careatis.
Me uero sequendo Deum timete,
qui uobis tribuit
pecuniam,
et pecus,
atque prolem,
et
hortos, ac fontes.
Vobis autem diei grauis malum futurum pertimesco.
Illos uero dicentes,
unum enim est idem nobis incumbens, siue per te castigemur, siue
non :
cum hoc tantum
priorum nugis assimiletur,
nec nobis malum illud accidet :
sicque contradicentes nostris
praeceptis nos confundimus. Hoc tamen mirandum pluribus est
incredibile :
Deus
autem omnia sapit.
[838]
Gentem item Themuth legatis resistentem
Schale precatus est,
ut se nuncium ueritatis et fidei
sequendo,
Deum
timerent :
qui illis
absque timore penitus suas possessiones dimitteret,
uidelicet hortos, et fontes,
ac messes, ac palmas
fructum dulcem et bonum ferentes.
Idemque praecipit eis, in locis excelsis bonas domos
efficere.
Et dixit :
Deum timete, sequendo me,
nil a uobis, sed a Deo mundi domino petiturum.
¶ Nefanda gerentes, et nil boni, destructoresque
terrarum nullatenus imitemini.
Illi uero dixerunt : Tu non es nisi magus,
et amens homo, sicut et nos. Ut te
ueracem probes, miracula profer, atque Dei praecepta.
Qui respondens ait, hoc esse unum.
Camela semper illaesa diei determinata potatum ex aqua accedat, et
uos similiter :
illam
uero laedentes, malum capietis.
Illis etenim deinceps eam interficientibus, et se
postea repraehendentibus,
malum accidit.
[839]
Quod mirum, plures nequaquam credunt : sed Deus
immensus omnia noscit.
[840]
¶ Loth
† interrogatus
[841]
gentem contradicentem
prophetis,
quare non
timebat, inquit :
Ego
uobis mittor nuncius ueritatis et fidei,
nil a uobis quaerens, sed a solo
Deo rege mundi,
quem
timeatis, sequendo me.
Quid abutendo maribus praetermittitis actum
cum mulieribus
naturalem, a Deo statutum ?
Dixerunt : o Loth, nisi te diuerteris ab huiusmodi
persuasione, te nostra manus eiiciet.
Ille quidem se suos actus abhorrere confessus,
Deum precatus est, ut
eum ab huiusmodi gente factisque suis liberaret,
eum itaque, cunctosque suos,
praeter quandam
decrepitam,
liberantes,
per imbrem immissum
residuos omnes
pessundedimus.
Quod licet mirandum, plures non credunt :
sed Deus immensus omnia penetrat.
[842]
Scaib quoque
gentem Aleicha
contradicentem legatis quaerens,
quare non timeret,
ait :
Ego sum nuncius
aequitatis
[119]
et iuris,
nihil a uobis, sed a Deo solo
petens,
quem timeatis,
sequendo me.
[843]
¶ Mensuras aequilibriter examinate, ne damni aliquid
incumbat, seu detrimentum,
nec hominibus res suas uilificate, nec terras
pessundatum eatis,
timentes Deum, uestri praedecessorumque uestrorum
conditorem.
Illi autem
uocantes eum amentem,
et nil super hominem,
rogabant, ut ad suae ueritatis firmamentum super eos
aliquas coeli scissiones cadere faceret.
Ille uero respondebat, Deum suos
euentus dinoscere.
Illis quidem contradicentibus, obscurae diei malum
grauissimum et improuisum incubuit.
Quod mirandum est, licet plures ignorent :
Deus autem sapiens omnia
noscit.
[844]
¶ Cum hoc tibi diuinitus misso
spiritus benedictus,
penitusque iustus tuum cor
penetrauit, ut cum eo castiges
Arabice, et manifeste.
Has tamen uirtutes in primis
libris descriptas,
filii Israël scire deberent.
Si librum autem hunc cuilibet
traderemus
ad legendum,
non crederet eorum quisquam :
adeo pressimus incredulorum corda.
[845]
¶ Non enim credent ante mali grauis aduentum, quod
statim subitoque ueniet.
Quo contingente,
dicent se minime castigatos fuisse, mentiendo.
[846]
Nullam enim
gentem confudimus, nisi praemisso monitore.
Nec enim cuiquam iniuriam fecimus.
Aduentumne uelocem
nostrae uindictae petunt ?
Quod enim quantumlibet morae spacium uitae suae
permissum prodest, ad malum auferendum ?
Quod uere demum accidet.
Hunc autem composuisse
librum diabolis tum difficile,
tum impossibile fuit :
cum ipsi procul ab audientia semoti sint.
[847]
Cum Deo nullatenus inuoces alium,
ne damneris :
teque
bonis atque credentibus parificando,
gentem propinquam castiga.
Cui te minime sequenti, dic : A
tuis quidem operibus liber, illis dissideo,
me Deo pio commendans,
qui cuncta uidens et audiens,
uos oratum surgentes
aspicit.
Super
peccatores autem,
et
mimos cantilenarum discurrentium,
nil nisi falsa dicentium,
diaboli
quiescunt,
nisi poenituerint, et credentes
benefecerint, Deumque iugiter inuocauerint, et post malum illatum se
uindicauerint. Sciant autem increduli, quam uiam profecti sint.
[848]
AZOARA XXXVII.
In n. etc.
Haec sunt secreta Alchorani huius, libri clari,
[849]
uiam rectam docentis,
et spem bonam pollicentis orantibus, et decimantibus
recte dieique futurae credentibus.
Incredulis autem, alio saeculo perdendis,
malumque grauissimum passuris,
suos actus pulchros
apparere fecimus. Ipsi quidem caeci sunt.
Tibi quidem hunc Alchoran ego Deus
sapiens, et optime cuncta disponens, tradidi.
Moyses allocutus suam mulierem de
foco uiso, unde pollicitus est se laturum illi partem ad
calefaciendum se,
seu quem rumorem commodum
adueniens illuc hoc a me uerbum audiuit :
[850]
Ego Deus mitis, mundi dominus, in nullis sollicitus,
in ignem tibi proficuum, et etiam
† cuicunque poscenti
[851]
statuo, qui sum incompraehensibilis
et sapientissimus,
teque tuum proiicere baculum praecipio. Illum itaque proiectum Moyses
uidens, et quasi quid erroneum uel daemoniacum moueri, statione
relicta timens retrocessit. Quem Deus consolans inquit : O Moyses,
nullus apud me quisquam expauescat legatus, nisi tantum malefactor.
Gerentem uice mali
bonum, ego ueniam faciens pie suscipio.
Tua manus in sinu tuo posita, candidissima redibit.
Illo deinceps ad Pharaonem gentemque suam malam profecto, nouem cum
uirtutibus,
illi
praesumptuosi negabant eas,
licet ueras agnitas, incantationibus annumerando.
Quis eorum malorum finis
erat, percipito.
Dauid item et Salomoni sapientiam simul et abundantiam, unde nobis grates
soluerunt, prae caeteris bonis dedimus.
Salomon quidem Dauid sui patris haeres constitutus,
inquit :
[852]
Ego quidem garritus
[120]
auium noticiam
didici, et prae caeteris Deo dante pluribus bonis abundo.
Deinceps ille suis cum exercitibus
tum daemonum tum hominum, tum auium ipsum glorificantium, ad locum
formicarum usque peruenti.
Quarum una persuadente caeteris suarum cauearum
ingressum, ne a Salomone suisque nesciis conculcarentur,
Salomon subrisit dicens : Tu Deus
immensa tua pietate mihi uim et effectum tribue, ut de hoc commodo
caeterisque bonis mihi patrique meo collatis, te digne glorificem,
opusque gratum peragam, uirisque bonis aequalis existam.
Auibus deinceps aspectis, uppupaque
non reperta, qua lateret, quaesiuit.
¶
Ipsi quidem malum uel mortem immittam, nisi mihi aliquos rumores
retulerit.
Eo itaque
paulisper immorato, illa ueniens inquit :
Ego de Saba quidem tibi rumorem
ueracem afferens, rem amplector tibi minime cognitam.
Est ibi namque
mulier omnibus imperans, omnibus abundans, alta maiestatis sede
quiescens,
[853]
cui gentique
suae solem adorantibus Dei loco, diabolus cultum suum pulchrum
† reputans,
[854]
eos aberrare coëgit.
Non adorabant enim Deum cognitorem omnium occultorum,
coelestium atque terrestrium, et uocum ac cogitationum,
throni dominum, praeter quem non
est alius deus.
Respondit Salomon : Ad tui dicti probationem,
hanc meam chartam illis
affer, et reuertere, ut quid acturi sint, nobis innotescat.
Illam itaque
uisam magnatibus aduocatis regina perlegit,
in ea uidens nomen Salomonis.
¶
Illi igitur magnates consulenti, quid sibi uideretur inde gerendum
esse, cum nil nisi consilio suo faceret,
responderunt illi : Nos quidem
fortes et audaces atque potentes, tuo semper praecepto parebimus.
Tuum itaque uelle compleatur.
Quibus illa respondit : Cum illi quidem potentissimi
uillam quamlibet ingressi funditus eam proruant, suosque potentes
deprimant,
illis
tributum mittam per nuncios aliquos, ut per eos ipsorum uelle
percipiam.
Eos deinde
profectos Salomon uidens, quaesiuit : An mihi pecunia uestra, unde
plurimum gaudetis, proficere studetis ? Nonne mihi Deus maiorem et
meliorem commisit ?
Eam
potius referte. Ego quidem cum exercitibus intolerabilibus uobis
superueniam, uosque dedecoratos eiiciam.
Illis itaque discedentibus,
Salomoneque suum populum sciscitante, an eorum quis reginam in sede
suae maiestatis prius adduceret, quam ipsa cum suis credens
accederet ?
pollicitus
est, diabolorum quidem arte magica praecellens et efficax, se
ducturum eam sic coram absque laesione, priusquam a loco suo
discederet. Huius namque rei potens extitit.
¶
Vir autem quidam librorum peritia perfectus, pollicitus est se
facturum illud prius etiam, quam ad se suos oculos diuergeret. His
perceptis Salomon inquit, His suis muneribus mihi collatis Deus me
pertemptat, an illi digne gratias et gloriam inde referam. Omnibus
autem hoc facientibus, suae prodest animae : non agentem, Deus
omnium dator parum curat.
Sede quidem sua iussu Salomonis in aliam redacta
formam, ut sic perciperetur, an sui memor, an immemor esset illa,
aduectam quaerebant, an
sua sedes talis esset ?
Quam talem ex opinione sua perhibebat illa, et ab
eius cultu quem adorabat Dei loco discessit. Fuit enim incredula.
Quae pauimentum ingredi
iussa, putans hoc esse aquam, pannis erectis crura detexit, ut
transuadaret. Salomoni uero innuenti, hoc uitreum esse, illa
respondit : Quis mihi nocumentum uel impedimentum intulit, iam
credenti cum Salomone in Deum totius mundi regem ?
[855]
¶ Schale missus genti Themut, ut ei Deum adorare persuaderet, cum
illius disgregate altera pars alteri controuersaretur,
quaesiuit, cur potius ad
[121]
bonum quam malum illa mala properaret ? Si
ueniam a Deo postularet, adipisceretur.
Responderunt : Tune tuique fautores estis nobis
augurium ? Quibus ille : Apud Deum tantum est auguriorum effectus
atque peritia : quod uos nescitis.
[856]
In Medina manebant nouem cohortes terrarum
uastatores, boni uero nullius authores.
¶
Illi quidem per Deum asserebant, se peremturos eum mulieremque suam
noctu, dicturosque petentibus, se nullatetenus eorum interfectores
nouisse, hocque probaturos.
Illis autem dolosis et proditoribus nos callidiores,
ingenium ab illis improuisum obiecimus.
Ob suas namque malicias eos destruximus,
suasque domos euacuauimus :
credentes autem atque
timentes saluauimus. Ex hoc autem sapientes mirari queunt.
[857]
Loth autem suam gentem
increpanti,
quoniam
uiris abutentes, suis neglectis foeminis, insaniebant,
respondebat : Ille, gensque sua tota balneis utentes
eiiciantur.
Nos autem
eum, omnesque suos fautores, praeter foeminam suam annosam atque
decrepitam, liberantes,
residuos per pluuiam castigatis incredulis pessimam
secuimus.
¶
Gratia diuina salusque super Dei gentem electam, incredulae
praecellentem.
[858]
Quis
aquas ad speciosarum arborum ortum e coelis demisit, omniaque
creauit, nisi Deus ? Hi uero nil creare potentes, a recto
digrediuntur.
Quis item
terram stabilitate fundauit, et in ea montes et aquas ac maria
distinxit ? uentis obedientibus imperat ?
indigentibus inuocando respondet,
et malum aufert ? caeterosque caeterorum uicarios efficit ?
in umbra noctis terra
marique ducatum praebet, praeter Deum ?
Item ipse quidem primus creator omnium, omnia secundo
uiuificabit : uictum e coelo terraque tribuit. Vestri tamen plures
immemores et negligentes sunt omnium harum Dei uirtutum,
collatorumque beneficiorum. Ipsi quidem omnium altissimo molestum
est, quod illi participem ponunt, praeter quem non est alius Deus :
nec ipsi suum dictum demonstrare queunt.
Praeter ipsum autem nemo scit coeli
terraeque secreta, nec horae publicae resurrectionis :
Unde plures † ambiguiter
ratiocinantur ut caeci.
[859]
[860]
Dicunt enim : Nos patresque nostri in terram et ossa
redacti, quomodo resuscitabimur ?
Hoc tamen antiquorum dictum mirabile, nobis
nostrisque patribus saepius est relatum.
¶
Tu uero caeteris persuade, ut per terras eant fines malorum
perscrutatum,
nil curans
de illis, nec inde sollicitus,
quod quaerunt : Quando continget hora illa, si
ueritatis es conscius ?
Quibus tu respondeas : Forsan cito.
Deus est autem in suam gentem
beneficus, licet pluribus ingratis,
qui suorum secreta cordium dinoscit.
Liber enim euidens et clarus,
nullum occultum praetermittit.
[861]
Hic Alchoran filiis Israël maximam partem eorum, in
quibus dissident, patefacit,
uiam rectam et ueniam bene credentibus ostendens.
Deus autem omnia
noscens, suo iudicio cunctorum controuersias discutiet.
¶
Tu super uerum euidens confirmatus, Deique tutelae subiectus,
[862]
nec mortuos seu surdos,
quoniam in errorem diuertunt Dei praeceptum audite,
nec caecis uiam rectam ad erroris
sui repulsam aperire,
nullos tandem nisi bonos, praeceptisque nostris
parentes corrigere perfecte poteris.
Quando nostrum mandatum illis accidet, et incumbet
illis, quoniam infirmi sunt, bestiam e terra colloquentem producemus
die,
[863]
qua partes quarumque gentium nobis contradicentes coadunabimus,
dimouentes eas incarcerabimus.
Quibus aduenientibus dicemus : Vos nescientes et
obdurati nostris praeceptis contradixistis : uos quid sciuistis ?
Ob suum malefactum
elingues, mutique fient.
Nonne uident, nos noctem quieti somnoque, diemque
luci deputasse ? Hoc
[122]
quidem sapientibus est mirandum.
Die sonitus
buccinae uniuersa coeli terraeque turbata, nisi quem Deus uoluerit,
cito uenient,
[864]
montes
uisu congelati, sicut nubes promouebuntur, Deo hoc faciente : qui
cunctorum actus dinoscens, omnia sapienter et optime fecit.
¶ Cum beneficio ueniens, optimum munus inueniet, turbationis illius
diei securus, et intimidus mansurus.
Afferens autem peccata, faciem suam in ignem
subuertet. Unicuique merces pro suorum operum modo rependetur.
[865]
Mihi quidem non est
iniunctum, nisi dominum ciuitatis Haram adorare, et in eum credere
cuius sunt uniuersa,
et
Alchoran hominibus euidenter legere, et per ipsum castigare. Opus
autem cuiusque sibi respondebit.
Deum glorifica, et suppliciter adora, qui te suas
uirtutes edocens, tuorum operum nullatenus erit negligens.
AZOARA XXXVIII.
In. n. etc.
[866]
Volumen
istud euidens, cuius haec sunt miranda,
ueram historiam de Pharaon et Moyse, tibi caeterisque
credentibus pandit.
Pharao praesumptuosus, se nimium extollens, gentemque
disgregans, partem debilitauit. Ille namque distractor prolem illius
uita priuauit, foeminas autem uita donauit.
Deus uero commodus atque propicius,
Aegyptiis debilitatis eos praecellentis,
et imperantes, ac haeredes,
ac ditissimos effecit.
Pharaoni quidem et Hemen, exercitibusque suis timorem immisit.
Matrem Moysis ipsum lacte
suo nutrire, timoreque superueniente in mare proiicere sine molestia
pauoreque praecepimus, eam de reditu suo certificantes, et ipsam de
illo legato futuro laetificantes,
qui gentibus quibusdam Pharaonis, uelut hostis suus
aduersaretur. Ipse namque Pharao, et Hemen, totusque suus exercitus
errabant.
Mulier autem Pharaonis,
[867]
dicens illum puerum, honestum, et commodum, seu filium
adoptiuum sibi futurum, mortem illius dissuasit omnibus illum
ignorantibus.
Matris
uero Moysis animus motus atque turbatus, fere rem penitus reuelauit.
Sed nos cor suum obstruendo firmauimus.
Illa itaque credens, illius sorori praecepit,
quatinus fratrem suum scrutaretur. Eum itaque caeteris nescientibus,
aliunde ueniens recognouit illa.
¶
Omnibus nutricibus adductis, per me factis haran, sua soror inquit :
Ego ducam eum domum, qua nutrietur optime, suscipieturque beniuole.
Ita cor et oculos matris
quiescere, dictumque nostrum uerum apparere, licet pluribus hoc
ignorantibus, reductu Moysis ad ipsam perfecimus.
Ipsi quidem uiro facto
discretionem, optimamque sapientiam praebuimus. Ita bonis benefacere
consueuimus.
Ipso
deinceps in hora suae genti minime praeuisa, ciuitatem ingresso,
duorum hominum uisorum ab illo alternatim in suam mortem enitentium,
alter uidelicet de gente sua, suum auxilium in alterum, scilicet
suorum hostium unum precatus est. Hostis ita manu sua repulsus
periit.
[868]
Quo uiso conquerendo perhibens, hoc esse factum daemonis
deuiatoris, hostis humani generis,
seque precasse confitens, a Deo pio condonatore
ueniam adeptus est,
et
dixit : Licet hoc mihi beneficium tu Deus dederis, illis malis
hominibus ulterius apparere non audebo.
Urbem tamen deinceps ingressus, ante repertum
hominis, cui suffragium attulerit, timere non cessauit. Illo uero
uocibus eum insequente, ait Moyses : Desiste sodes adeo
contumeliosus et malus existere, mihique suffragium praesta.
Quod ipse renuens,
exclamauit : An me, sicut et alium hesterna die, perimere quaeris ?
Te quidem in terra nullatenus potentem esse uolo, cum malorum meorum
[123]
sis exactor.
Quidam autem a capite ciuitatis adueniens, inquit : O
Moyses, populus ille te morti tradere nititur. Ego uero tibi fidelis
existo.
Exiuit itaque
timidus, sibi cauens, et deprecans Deum, ut eum a gente mala
protegeret.
[869]
¶
Ad terram autem Madian facie sua uersa, dixit : Deus forsan me uiam
rectam docebit.
Madian
quidem adueniens inter homines adaquantes pecora, duas puellas pro
uerecundia retrocedentes inuenit. Quae ab illo quaesitae causam
recessus, dicebant, se nequaquam aquaturas ante pastorum discessum,
cum illae uerecundae patrem antiquum haberent.
Ille deinceps eas adaquare faciens,
in umbra discedendo dixit : Tu Deus mihi nil habenti necessarium,
aliquid tribue.
Qui
deinceps aduocatus per alteram puellarum, uerecunde dicentem, Pater
meus tibi nostram adaquationem remunerare proponit : accedens omnes
suos euentus sibi prodidit. Cui ille, eum consolans, inquit : Ne
timeas, iam enim a gente mala liberes.
Altera filiarum postulante patrem, ut eum sibi
clientem et mercenarium, uelut fortem atque fidelem conduceret,
pater Moysen allocutus
est : Ut harum mearum filiarum ducas alteram, annis octo, seu te
uolente, decem (ego namque tibi futurus commodus, nil contra tuum
uelle postulo) seruias, exigo.
Cui Moyses respondens, et absque sollicitudine
fauens, Deum illius pacti testem aduocauit.
Termino deinceps completo,
muliereque ducta, focoque uiso in monte Sinai, foeminae suae gradum
sistere praecepit : donec uel inde rumorem aliquem, uel aliquam
ignis portionem, ut illa se calefaceret, afferret.
Veniens igitur a parte dextra ad
arborem fructificantem, uocem huiusmodi percepit : O Moyses, ego sum
Deus, mundi dominus.
¶
Moyses Dei iussu suum baculum proiiciens, ipsumque mobilem quasi
daemoniacum perpendens, pede moto recessit, nil tamen mali
suscipiens. Ipse autem iussu nostro deinde rediens securus,
et manum suam in sinum
mittens, et hale coniungens, ipsam exire candidam uidebat. Ille
quidem iussus has demonstrare uirtutes Pharaoni, gentique suae, male
respondit :
O Deus, ego
reus apud illos ob homicidium statutus, timeo perimi.
Fratrem meum Aaron expeditioris
linguae, maiorisque facundiae, ut mihi sit adiutor, uerborumque
meorum probator, contradictionisque discussor, mecum mitte.
Cui Deus inquit : Te
fratre tuo corroborabimus, et iudicium atque uim ac discretionem
conferemus, et cum tuis fautoribus uincere faciemus absque laesione.
Illos itaque nostras
uirtutes ostendentes, caeteri magos esse perhibeant, cum nec patres
sui prius talia uidissent.
Moyse dicente, Deum agnoscere ueracem, et habiturum
finem bonum, qui minime prodest retrocedentibus,
Pharao taliter magnates suos atque
plebem affatus est : Deum praeter me scire non potestis. Hemen autem
illi artifici Pharao praecepit, quatinus ex lateribus turrem munitam
adeo sublimem sibi strueret, ut Deum Moysis transcenderet : quem nil
dicere nisi falsum opinatus est.
Illum igitur insurgentem in nos iniuste, nec
opinantem se rediturum ad nos,
cum exercitu suo sumptum in mare summersimus. Ecce
talis eorum finis extitit.
¶
Hos sic igni deputatos,
in hoc saeculo malorum copia confusioneque pressimus, et in futuro
maioribus poenis affligemus,
nullum uindicem habituros.
Post praedecessorum confusionem
Moysi librum praebentem lucem, uiamque rectam, et ueniam ac
sapientiam credentibus, praebuimus.
Tu quidem nequaquam tunc partem occidentalem
obtinens, nec inde testis, neque uisor affuisti :
Sed nos uitae longitudinem per
[124]
generationum seriem extendimus. Tu rursum
minimae genti Madian praedicatum missus fuisti, suis sibi legatis
traditis.
Moyse rursum
legem accipiente in monte Sinai, nequaquam affuisti. Nunc autem te
diuina pietas misit, praedicatum gentibus,
[870]
atque doctum eas, minime
prius eruditas.
Si malum
quidem ob suarum manuum opera prius illis incubuisset, dicerent : O
Deus, Si nobis nuncium mitteres, eum sequentes in te crederemus.
Nostris autem praeceptis
aduenientibus, inquiunt, Se talia uelle, qualia Moyses attulit,
quibus plures contradixerunt, affirmantes eos magos esse manifestos,
sicut et te moderni.
Quibus tu dicas, librum isto meliorem nostrum dictum
affirmantes afferte, eumque beniuole sequar.
[871]
Illis uero minime tibi
respondentibus, scias eos nil nisi uoluptates suas et uota sequi.
Quis huiusmodi incredulis linquentibus uiam Dei, non dirigentis
malos ad eam, deterior existit ?
¶ Sermones seriatim
sequentes ad hominum doctrinam conteximus.
Quibus uiri iam libro prius ditati
perceptis, et electis se credere confitentur,
eosque diuinitus positos affirmant.
His quidem suum duplicabitur beneficium, eo quod indurauerunt, et
beneficiis peccata triuerunt, bonaque sibi data bene distribuerunt,
auditisque mendaciis
recedentes dixerunt, Nos quidem nostram sectam recusauimus : Salus
super nos, uestra uobis opera, nobisque nostra respondebunt.
[872]
Tu nullos, nisi Deo
faciente, in uiam rectam diriges.
Dicunt increduli, Si tuam tecum uiam proficiscimur, e
terra forsan eiiciemur. Nonne nos undique uictum diuitiasque ferri
ad tuam haram fecimus ?
Omnium uillarum a nobis distractarum mansiones nulli,
nisi perpauci, post reaedificabant. Nos autem omnium haeredes sumus,
qui nullam uillam nisi
praemisso nuncio gerenda praedicante, eamque malorum hominum tantum
confudimus.
[873]
Vobis quidem
nullam pecuniam, nisi mundanam, et illius ornatum, quibus apud nos
meliora sunt, praebuimus. An sensu caretis ?
¶ Mundanae pecuniae diues, in saeculo futuro perdetur. Omnis pactum a
nobis cum illo firmatum proculdubio reperiet die, qua Deus
interrogabit de participibus positis.
Illi quibus hoc uerbum Dei unum pertinet, inquient :
O Deus, nos ad hoc per illos deducti fuimus, iam uero recedimus.
Deus autem iniunget, eius aduocatione participes.
Quibus deinceps aduocati nil
respondebunt, eorum uiso periculo, qui rectam uiam in hoc saeculo
minime secuti sunt.
Quos
Deus interrogabit : Cur legatis non paruerunt, in caecitate
stultitiaque manentes, nec ab aliis peritiae quicquam perscrutati ?
Qui poenituerit, et
credens benefecerit, Deo propitiante bonis associabitur.
Deus enim
incredulorum dicta minime curans, ore prolata, cordeque retenta
perspiciens,
cui soli gratia debetur omnis in hoc, saeculoque futuro, omneque iudicium, et
ad quem omnium fiet reditus,
quem uult eligit, omneque uelle ad
effectum suum perducit.
[874]
¶
Si Deus ipse noctem continuam protraheret, quis diem induceret, uel
e conuerso ? Non auditis ? nonne uidetis ?
Ipse quidem solus sua pietate diem
motui quaestuique necessariorum, noctem quieti condidit.
Unde grates illi maximae reddendae.
Cum aduocatis
participibus iudicii die,
et de quaque gentium adhibitis testibus sui cultus,
et orationem fidei quaeremus, agnoscent omnes increduli unum solum
Deum et ueracem esse, seque prius errasse confitebuntur.
[875]
Karon cuidam subiecto Moysi tantam
thesauri copiam contulimus, quod ipsius claues solae camelum fortem
gestantem eas, fere pressere. Quem sui praemonentes, sic affati
sunt : Tuam pecuniam, nequaquam tibi gaudium seu spem extimes,
sed tuae partis
[125]
huius saeculi non oblitus, illinc aliud
saeculum tibi compara, et a malis operibus cessans, caeteris, ut
tibi Deus, beneficus esto :
[876]
Tibi namque consimiles aliter agentes
Deus abhorret.
Ille uero
respondebat, hoc sibi nullatenus esse datum, nisi tantum sapientia
sua. Nonne uidit multas gentes tum eo potentiores, tum ditiores, a
Deo fuisse destructas ? Nonne culpas incredulorum finemque
perscrutari uoluit ?
Illum deinceps cum summis ornatibus exeuntem, amicis
mundi praeferentibus, illiusque pecuniae maximae consimilem
quantitatem optantibus,
sapientes responderunt, eos malum et uotum
et uerbum fecisse. apud Deum enim seruatur optima remuneratio, quam
solum timentes et benefacientes adipiscentur.
¶
Tellure deinceps illum domumque suam cum pecunia tota funditus
absorbente,
[877]
cum nec ipse nec alius eum protegere posset a Deo
uindice suo,
prius desideratores pecuniae se redarguendo dicebant : Vere Deus omne
uelle suum complens, cui uult, commodum atque potentiam confert.
Vobis quoque fere consimile contigit. Deus enim incredulos
nullatenus diligit.
Nos
alius saeculi curiam daturi,
[878]
supplicibus in nos nullatenus
insurgentibus, nec terras uastantibus, sed timentibus,
splendidissimam mansionem tribuemus :
quo quisque beneficiis uenturis suis meritis melius
accipiet. Cum peccatis autem ueniens, secundum opera sua tantum
mercedem sortietur.
[879]
Qui
tibi misit hunc Alchoran, te die futura ad se reducet, discussurus
qui uiam rectam, quique falsam secuti sunt.
Tu librum ex insperato tibi missum
habens,
ab illius
mandatis nequaquam ulterius digrediaris.
Ne sis incredulus, uel incredulorum
adiutor,
nec cum Deo
Deum alium, cum ipse sit solus, participe carens, inuoces : Praeter
quem solum omnia pereunt, et ad ipsum iudicia facturum redibunt
omnia.
AZOARA XXXIX.
In n. etc.
[880]
Peccatores falso iudicantes, se bonorum fore uictores,
opinati sunt,
me passurum eos dicere
pro suorum antecessorum
consuetudine,
uidelicet
quod credant :
Cum ipsi
potius fidei nullius, et increduli, cordisque praui sint, egoque
dinoscam, quis uerum, quis falsum proferat.
Sperans se Deo couniendum, cuncta
uidenti et audienti, hoc apud Deum ratum inueniet.
Praedator et expugnator, non nisi
sibi tantum operantur. Deus enim ob curam hominum et actus parum
sollicitatur.
[881]
Poenitenti, beneque gerenti, suorum peccatorum pondus auferens, mercedem suis
actibus maiorem tribuam.
[882]
Omnis homo bonus, suis parentibus benefaciat : Illos
tamen nullatenus sequens, si precentur eum, ut cum Deo participem
ponat, uel malam legem imitetur. Vos enim omnes redibitis ad me,
omnes uestros actus reuelaturum.
Credentes, et benefacientes, bonis associabimus.
Sermonem confitentium se
in Deum credere, de illo tamen male loquentium, iramque diuinam, in
eadem trutina libra. Aliqua re diuinitus adueniente, se nobiscum
adhaesisse confirmant.
Nonne Deus dinoscens credentes et incredulos,
huiusmodi mentes hominum
illis etiam perfectius penetrat ?
[883]
Incredulorum persuadentium credentibus, ut suam uiam
sequantur, illis false promittendo, se laturos eorum peccata,
cum hoc sit illis
impossibile, suorum peccatorum mole pressis, sermo saeculo futuro
pertractabitur.
[884]
Noë
uestrum legatum inter suos annorum mille spacio minus quinquaginta
annis moratum,
suosque
fautores in arca saluauimus,
caeteros autem diluuio summersimus :
quod est sapientibus mirandum.
[885]
Abraham item suae genti
persuasit hoc dicens : Deum inuoca, timens ipsum. Hoc est enim
omnium optimum.
Illius
[126]
loco nullatenus adores idola, nequeuntia
uobis uictum dare : quem solus Deus omnibus glorificandus tribuit,
ad quem omnium fiet reditus.
Non mireris, si tibi contradixerint, cum
praedecessoribus quoque contradicebatur.
[886]
Legati quidem est
praeceptum, aperire tantum, et nunciare.
[887]
Nonne uident Deum homines creasse,
quos secundo leuiter uiuificabit ?
Peregrinatum euntes addiscant, quoniam Deus
omnipotens
huic bonum,
illi malum, pro uelle suo faciens,
omnia creauit,
secundoque
uiuificans ad se reducet.
¶
Vobis est impossibile quicquam in coelo seu terra mandare. Solus
enim Deus uester uindex est atque conditor.
Contradictores praeceptorum
nostrorum die resurrectionis a nostra misericordia ueniaque
desperati, graue malum patientur.
Gens autem sua nil aliud respondit, nisi quod uel
caedi uel combustioni tradetur : Deus autem eum ab igne liberauit,
quod est credentibus mirandum.
[888]
Imagines quidem Dei loco in hoc saeculo adorantium,
alii die futura repraehendent alios, et maledicent, ad ignem ituri
sine uindice.
[889]
Loth illum
sequendo, Dei sapientis et incompraehensibilis uiam secutus est.
[890]
Ipsi quidem Abrahae
dedimus Isaac atque Iacob, librumque legiferum, et de prole sua
prophetam excitauimus. Ipseque diues in hoc saeculo, bonis in alio
adnumerabitur.
Loth
conquesto gentem suam facere scelus nusquam antea perpetratum,
hinc maribus abutendo,
tum uias abscidendo, tum caetera nefanda gerendo, illa respondit :
Ut te ueracem probes, diuinam exerce uindictam.
Ille uero Deum inuocando precatus
est, ut ab illis maliuolis et flagitiosis se uindicaret.
¶
Nunciis ferentibus Abrahae gaudium, et dicentibus, se destructuros
uillas illas ob maliciam inhabitantium :
Abraham intimauit, Loth earum
inhabitatorem esse. Illi quidem confessi se hoc scisse, polliciti
sunt se liberaturos Loth, atque suos, praeter foeminam suam
decrepitam.
Et hoc idem
dixerunt, uenientes ad Loth, ipsos timentem, et ab eisdem postea
consolatum et edoctum,
illos immissuros coelestem uindictam uillae, propter
maliciam hominum.
[891]
Huiusque rei manent adhuc manifesta uestigia cunctis
admiranda.
[892]
Schaib uenienti ad gentem Madian, praedicantique, ut Deum adoraret, et de
die futura speraret, nec terras expugnaret,
illa contradixit. Unde eam
confundentes fulgure, suarum domuum alia super aliam remansit.
[893]
Hath et Themuth fines
atque loca,
[894]
et Pharaonis, et Hamer,
[895]
atque Karon, praesumptuosorum similiter
nouistis.
Quorum nullus
uictor neque uindex sui, quin ob culpas suas eos dirueremus, esse
potuit. Eorum enim quosdam uento dispersimus, quosdam uox
dissipauit, hos tellus absorbuit, illos aqua summersit. Deus tamen
nemini malum fecit, sed ipsi sibi nocuerunt.
¶
Adorans alium Dei loco, comparabilis est araneae, domum sibi cunctis
deteriorem et fragiliorem texenti.
[896]
Quid autem adoretis Dei loco, Deus ipse dinoscit.
Nostra quidem exempla
saepius allata soli sapientes discernunt,
quibus diuina coeli terraeque
creatio manifestum est miraculum.
Librum tibi missum lege, et iugiter ora.
[897]
† oratio
namque fornicationes, caeteraque nefanda remouet : Deumque cunctos
actus dinoscentem inuocare, maximum meretur meritum.
Omnes homines legum, praeter malos,
honestis uerbis * disputando
[898]
semper alloquere, et confitere te in
Deum credere, et praeceptis sibi missis parere : cum Deus suus sit
tui Deus, et omnium omnibus adorandus.
Eorum quidam, quibus librum dedimus, illi credunt :
quidam autem, uidelicet mali,
nequaquam,
qui semper praecepta nostra renuentes,
diuinas uirtutes super se
descendisse postulant. Sed tu dic, solius Dei praeceptum atque
[127]
uirtutem esse, te uero solummodo legatum.
Nunquam illis nec leges,
nec manu scribes, quin hoc esse falsum, non Dei mandatum iudicent :
licet corda sapientum
manifeste uideant illud nil nisi diuinum.
[899]
¶ Nonne sufficit illis me misisse tibi librum legendum illis,
patefacientem diuinam pietatem et sapientiam credentibus ?
Tu constanter dicito :
Deus uniuersa coeli terraeque dinoscens, mihi uobisque testis atque
iudex sufficiens intersit. Obedientes mendaciis, et in Deum non
credentes, die futura perdentur.
Eos enim ad malum festinantes, quibus et iam
accideret, nisi propter Dei pactum firmatum subito quidem incumbet,
illis nil inde
tractantibus genenna circundabit,
undique malum atque dolorem iniiciens, me tunc
dicente : facta uestra gustate.
Vos boni credentesque me, cui subest terrae capacis
immensitas, inuocate :
uobis tutelae meae commendatis,
mercedem maximam
daturum, paradisum uidelicet gradibus distinctam, et aquarum fluxu
iocundam.
Omnis enim
anima mortem gustabit, et nos deinde uisitabit,
qui uos et animal omne, etiam suum
lucrari uictum impotens, pascit, omnia uidens et audiens.
[900]
¶
Illi quaesiti, quis coelos et terram creauit, et solem ac lunam
currere fecit ? Respondebunt, Deus. Cur igitur non credunt ?
Ipse quidem omnipotens
et sapientissimus, cuilibet pro suo uelle uictum, caeteraque bona
tribuit.
Interrogati,
quis de coelis aquas ad terrenorum uitam et ortum demisit ?
inquient, Deus. Deo gratias. Eorum pars plurima nescia caecaque
permanet.
[901]
Huius quidem
saeculi uita nil nisi ludus est, et ludicrum inane. Alius autem
saeculi uita melior est, atque uerior.
[902]
Nauem ascendentes, corde deuoto Deum inuocant :
Egressi, siccoque statuti, en recedunt.
Nostris item praeceptis resistendo,
nonne uident, quod nos terram Haram
[903]
timoris expertem fecimus ? quo nostro praecepto proficiscuntur
homines ?
Mendaciis, et
non nostris praeceptis fauentes, quibus nullus est deterior, et in
Deum non credentes, gehennam mansionem perpetuam sortientur,
uelut benefacientes
paradisum, quibus nostras uias patefecimus. Deus quidem bonorum est
illis propicius, atque misericors.
AZOARA XL.
In n. etc.
Agentibus
in terra propinqua pessimaque
Christiani superati,
post IX. annos
eorundem uictores
[904]
per Deum, cuius sunt prima postremaque mandata,
facti sunt.
Unde die illa uindicta Dei
condonatoris atque pii, credentibus in ipsum gaudium fert.
A Deo nunciatum nunquam
fallit : licet plures hominum hoc nesciunt,
huius saeculi uitam apparentem
agnoscentes, alius minime.
Nonne sua corda perpendunt, Deum coelos, et terram,
omniaque interposita cum ueritate, terminoque noto creasse ? Cur
igitur non credunt illum eos resuscitare potentem ?
Peregrinando uideant finem
antecessorum suorum, illis potentiorum ac ditiorum, terraeque minima
miranda componentium, terraeque plures colentium : quibus post
aduentum legatorum †
[905]
mira facient iam malum illos uelut contradictores et
irrisores destruens incubuit, Deo nociuo nemini : Sed ipsimet sibi
plurimum officiunt.
Deus omnium origo principalis, ad se redire faciet uniuersa.
[906]
¶
In aduentu diei postremae, increduli penitus desperati,
nullum a participibus positis
suffragium, seu uindictam sentient :
Sed eorum alius aliis contradicens,
et non credens aduersabitur,
ipsique malum patens et praeiacens incurrent.
Benefacientes autem
atque credentes, paradisum laeticia plenam ingredientur.
[907]
Deum uitae mortisque datorem et
resuscitatorem,
qui uos
de terrae limo plasmans, multitudinem terricolarum deinceps eduxit,
et e uobis foeminas
uobiscum mansuras,
[128]
dilectionisque uinculo
connectandas edidit,
coelo terraque glorificandus,
uespere maneque
horis singulis
inuocate.
¶ Ipse quidem coelorum terraeque conditor,
aquas de
coelis ad excitandam terram demittit, corruscationem coelorum uobis
timorem atque spem afferentem aperit,
linguas multifarias coloresque multiplices distinxit,
noctem quieti, diem
necessariorum acquisitioni disposuit :
Cuius iussu cuncta creata sunt.
Quem omnium regem adorant uniuersa,
ad eum nutu suo reducenda, absque difficultate.
Ipso
namque uocante statim accurrent uniuersa :
quae cuncta discretis et
sapientibus sunt admiranda.
Ipse sublimis et incompraehensibilis, uobis diuinas
et excellentes similitudines de uobis et illis, quos in suis bonis
uobis commissis participes ponitis, praetendit, quaerens an uosmet
illis parificetis, cum illos uelut animas uestras timetis ? Me
taliter res sapientibus discernente,
[908]
malefactores tamen suas uoluptates stulte sequuntur.
Quis enim patefaciet uias rectas illis, quos Deus aberrare facit, et
a uindice tutoreque destituit ?
[909]
Cor tuum beniuole uerte ad legem diuinam,
immutabilem, omnibus diuinitus missam gentibus. Haec est enim lex
recta, licet pluribus nesciis.
Illam itaque sequere, diligenter tuam faciem ad Deum
dirigendo cum timore, et orando iugiter, ne sis incredulus.
¶
Cohortum leges discrepantium quaeque suae legi cultuique congaudet :
omnis tamen malo
superueniente, Deum adiutorem inuocat. Quidam autem misericordia
diuina suffragioque sustentati, declinant item ad scelus, primum
increduli facti :
nostra
negantes munera, eorum noticiam futuram expectent.
[910]
Plures hunc librum lucidum sibi
diuinitus datum adepti, colloquio dicentium se nequaquam in Deum
credere, potiuntur.
Gens
autem quaeque nostrae misericordiae datoque beneficio congaudet,
peccato uero maloque pro suarum manuum operibus incumbente
desperant,
nonne uidere
queunt, Deum abundanter et illaboriose uictum caeteraque bona
cunctis tribuisse ?
[911]
Opus
praecellens et optimum est, propinquis, et pauperibus, ac mendicis
sibi danda praebere, omneque beneficium duplici mercede
remunerabitur.
[912]
Suam
foenerando pecuniam augens, apud Deum non fructificat, nec
crescit.
Ipse quidem cunctis uictum et diuitias praebet, uitae
mortisque dator, et omnium resuscitator : quod participum nullus
facere potest.
Ob
incredulorum opera malum a Deo secundum suam mensuram sumentium, ut
sic conuertantur, mari terraque scelus apparuit.
¶
Fines praedecessorum suorum, quorum pars plurima mansit incredula,
gyro uagando perquirite.
Faciem uestram ad legem rectam uertite, antequam dies
ueniet uere uentura :
qua fiet distinctio cedentium ad ignem, et ad
paradisum.
Et Deus abhorrens incredulos, quemque pro suis
meritis remunerat, cuius imperio parent uenti.
Spem bonam saepius hominibus
afferentes, quo iubente naues promouentur, manusque sua uobis omnes
possessiones uestras tribuit. Vestris digna gratibus.
Cuique gentium nostris legatis
missis, mandatisque relatis, ego credentium et bonorum uindex, illos
a malis liberaui,
qui
uentis ut nubes per coelum diffusas afferant, easque dissipando
pluuiam faciant,
homines
prius desperatos
spe bona confirmante, impero.
Deus ita terram mortuam uiuificat,
qui similiter mortuos resuscitare poterit, cum sit omnipotens.
Si uentum autem turbidum
seu croceum immiserimus, fient increduli, Deo contumelias
inferendo.
¶
Mortuos nequaquam seu surdos audire,
uel caecos a uia praua diuertere, nullos tandem nisi
credentes, audire faciens.
[913]
Deus enim sapiens, omnia prout uult operans, hominem
de re fragili composuit : illi deinceps uires, postea debilitatem,
tandem caniciem conferens.
[914]
Hora postrema superueniente, iurabunt
[129]
increduli, se nequaquam moratos nisi per horam unam. Ab hoc
tamen dicto postea diuertunt, percipientes hoc esse falsum.
Inquient enim illis
increduli sapientia praediti : Vos secundum libri diuini
determinationem hanc resurrectionis horam, cuius uixistis inscii,
expectabatis.
Illa die
nec excusatio proficiet malefactoribus, nec fides adhibebitur.
In hoc Alchoran iam
exempla plura contulimus. Sed licet afferas incredulis uera,
summeque miranda, nunquam desinent te mendacem appellare.
Ita Deus eorum corda sigillauit.
[915]
Deum time, et patienter
indura, eius pactum ueracissimum expectando, ne te dubitantes
irrideant.
AZOARA XLI.
In n. etc.
[916]
Haec sunt
huius uoluminis optime compositi secreta.
Ipsum quidem misericordiam uiamque
rectam monstrat benefacientibus,
et orantibus, ac dantibus decimas et eleemosynas,
saeculoque futuro credentibus :
qui bonam sequendo uiam semper antecedunt.
Homines uerba falsa uiasque deuias
uadentes,
qui nostris
uerbis lectis discedunt, quasi non audientes, seu plumbatis auribus,
dedecus magnumque malum patientur.
Credentes autem et benefacientes, paradisum
mansionem perpetuam
sortientur :
secundum uerax Dei mandatum. qui sublimis et sapiens,
coelum sine columnarum
sustentamine sursum erexit, et terram montibus firmauit, et in ea
cuiusque generis animalium par unum constituens, ad eorum crementum,
et ortum, aquas e coelis demisit.
Monstrent increduli factum saltem aliquod eorum, quos
inuocant loco Dei, cuncta praedicta facientis. Illi quidem uiam
erroris sequuntur.
[917]
¶
Aluchimen, cui magisterium optimum, operisque discretionem
tribuimus, unde nobis gratias persoluit,
inquit filium suum castigando : O
fili, nec cum Deo participem ponas, nec quid Haram interficias, nec
huiusmodi criminalia perpetres. Omnis enim benefaciens sibi prodest,
et incredulus sibimet operatur. Deus quidem piissimus nullius est
indigens.
Omnis quidem
ad me rediturus, mihi, et utrique suo parenti, quorum alter eum
necessariis sustentauit, altera prius aluo sua concipiens, et
fomentando in aliquid ducens, cum prius non esset, deinceps ad cibum
a lacte separauit post biennium, Illis inquam, et mihi, gratiam et
honorem faciat.
Sed
licet ipsi natum precentur, ut cum Deo participem ponat, uel de Deo
quid mali dicat, nullatenus in hoc illis pareat : sed illis in hoc
saeculo benefaciens, uiam inuocantis Deum, reuelaturum omnibus sua
facta, sequatur.
[918]
Ille
namque fili, subtilissimus, et omnia penetrans, omnia remunerabit,
siue fuerit aureus, siue sinapis granum etiam in petra, seu terra,
coeloue positum.
Tu
itaque puer mi, orationes funde, iusque notum praecipe, iniustum
prohibe, indurans super omne propositum nostrum et commodum,
nec tuam hominibus
faciem subiicias, nec gyrouagus nisi secundum ius et honestum
existas.
[919]
In itinere namque tuo,
[920]
atque sermone modestus et mediocris esto. Vox enim nulla
peior est asinina :
et
Deus fraudulentos et iactatores abhorret.
Nonne uidetis Deum omnia fecisse
uobis commoda, et coeli terraeque singula, uobisque clam et palam de
sua pecunia dedisse ?
[921]
Sunt autem quidam irrationabiliter in Deum, uiamque
suam rectam, librumque manifestum ratiocinantes, et dicentes, cum
praedicantur illis diuina praecepta : Nos nostrorum patrum sectam
imitamur. Quid si diabolus illos decipiens, eos ad ignem uocauit ?
Tuam ad Deum faciem
uertens, nec illicitum aliquod perpetrans, firmitati rerum, quarum
omnium Deus finis est, adhaere. ob incredulitatem malorum non
solliciteris.
[130]
Ad me namque redibunt singuli, dicturum illis omnia
facta sua : cum omnium secreta cordium agnoscam :
licet paulisper malos dilatans,
quos in ignem pinguem postremo proiiciam.
Quaesiti tamen, quis coelos et
terram fecerit ? Inquient, Deus.
Deo gratias, quod eorum pars plurima manet incredula
Dei, glorificandi semper, et nullius quoque indigentis sunt omnia
coelorum et terrae :
Ad
cuius incompraehensibilis et sapientis integre scribenda miracula,
non sufficerent omnes arbores in pennas redactae, nec marium
septuplum incaustum.
[922]
Cui
cuncta uidenti et scienti, adeo leue est omnes suscitare, sicut
unum,
qui diem nocti et
econuerso iungit, solem et lunam ad terminum scitum promoueri fecit,
omnium opera ueraciter dinoscens, omnia uere suscitaturus.
Illi autem quos adoratis
Dei loco, fallaces sunt et impotentes.
Ipsius quidem Dei praecepto miranda gerentis, naues
aequora sulcant, quod credentibus, Deoque grates reddentibus est
admirandum.
[923]
¶
Undis autem homines cooperti uelut montibus, Deum inuocant corde
deuoto : ad littus autem reuersorum quidam, uotis suis ab
renunciant. Increduli quidem tantum nostris praeceptis resistunt.
Omnes boni Deum,
illamque diem, qua nec proles patri, nec econuerso proderit, uere
uenturam timete, nec huius mundi uitae confidite : nec uiam falsam
ingressi, de Deo, illius aduentum horae noscente, securi sitis : A
quo procedit imbris descensus, aluique conceptus perspicitur :
nec quis praeter eum
scit, quid in crastino sit acturus, uel ubi morietur.
[924]
Ipse namque
solus sapiens, et eloquens, haec omnia perfecte dinoscit.
AZOARA XLII.
In n. etc.
[925]
Hunc librum
ambiguitatis expertem, a Deo totius mundi compositum,
tuum opus esse dicent increduli. Tu
uero dic, solum Deum hunc fecisse, per quem castiges gentem prius
doctore carentem, ut in uiam rectam se uertat.
[926]
Nec tutorem nec uindicem habet
quisquam praeter Deum, qui cuncta sex diebus creans, et deinde
thronum ascendens,
omniaque ab ipso creata bona bene disponens, hominem
de luto plasmauit,
posterosque suos ex humore fragili,
eidemque de suo spiritu insufflans,
aures, et oculos, ac corda praebuit :
[927]
Ad quem
scientem omnia
desuper missa.
r
edibunt singula die spaciosa, quasi mille nostri anni.
Pauci tamen grates persoluunt.
Dicentes enim, nos mortuos quomodo resuscitabit ? non credunt
congregationem futuram coram Deo.
¶
Omnes ab angelo mortis sibi a Deo tradito terminati, ad Deum
redibunt.
Increduli
coram Deo capita sua declinaturi, se uidisse simul et audisse
dicent, Deumque postulabunt, ut eos remittat, pollicentes se
credituros et benefacturos.
Si uellemus, cuique gentium bonam uiam et rectam
daremus. Sed iam uerbum nostrum firmatum est, ut infernus de
daemonum et hominum consortio penitus impleatur.
Vos itaque resurrectionis et
reditus ad nos obliti, unde uestri minime recordamur, malum
perpetuum ob opera uestra gustate.
Soli nostri memores nostris uerbis obediunt, Deum
adorantes, digneque Deo gratias reddentes :
cuius timore, speque bona
substantiam sibi datam distribuentes, somnum et lectum linquunt, ut
Deum inuocent.
* Nemo mercedem sibi pro suis operibus dandam praenoscit.
[928]
Credentis autem et increduli magna
est distantia.
Credens
enim et benefaciens, paradiso :
incredulus autem, in igne, cum non credidit,
perseuerabit, nunquam discessurus.
¶
Faciemus eum etiam gustare malum minus, quam illud maximum, ut sic
saltim sua fiat conuersio.
Quis est autem
Deterio
deterior
, quam derelinquens atque discendens post nostrorum
[131]
praeceptorum perceptionem ? Nos quidem
indubitanter ex eo sumemus iam uindictam.
[929]
Per Moysen librum, quem sequendo
penitus Deo coniungerentur, indubitanter misimus filiis Israël.
Quorum quidam
indurantes, uerbisque nostris credentes, uias rectas docuerunt :
quidam autem dissenserunt.
Deus autem die futura suas discutiet contrarietates.
Nonne uident, quot
praecedentes, quorum obtinent loca, nos confudimus,
qualiterque per aquas coelitus ad
terram missas, messes et herbas eorum, bestiarumque uictui
produximus ? Quae cuncta sapientibus admiranda sunt.
Nonne uidere queunt ? Si quaerant
rerum euentus, et finis noticiam,
illa die scient, qua fides tunc sumpta nil proficiet,
nec castigabuntur.
Illos
derelinquens expecta, quoniam illi similiter expectant.
[930]
AZOARA XLIII.
In n. etc.
Tu propheta
Deum omnia noscentem, tuaque facta perspicientem, timens, nequaquam
malos et incredulos sequere,
te prorsus illi commendans, cuius protectio sufficit.
[931]
Nemini quidem
duo corda tribuit, nec matres in uxores, quae causa sunt uobis
balnei, ducere permisit, nec filios uestros : quod et uos etiam
confirmatis. Deus ipse uerum omne dinoscens, uiamque rectam pandens,
[932]
illac aduocari noluit,
sed parentes suos, quod est optimum, uel fratres, earumue censores.
De factis iniustis nullatenus, nisi sponte crebroque factis,
molesteris.
Deus enim
condonabit, prohibens omnibus bonis, ne matres suas in uxores
ducant. Unius etiam legis quidam plus caeteris promerentur, uelut
benefacientes, firmeque credentes. Hoc enim per Dei librum firmatum
est.
Te quidem, sicut et
caeteros prophetas, Noë inde et Abraham, ac Moysen,
[933]
Christumque
Mariae filium, pacto dilectionis operisque boni perstrinximus,
qui suum a ueridicis
uerum perscrutabimur, et incredulos malo grauissimo torquebimus.
[934]
Omnes itaque credentes,
Deum inuocent, illi grates in omnibus referentes. Quando Deus actus
uestros perspiciens, et credentes tentans, exercitus a uobis non
uisos, post uentos immissos
undique super uos uenire fecit, oculi uestri
stupuerunt, cordaque fere faucibus adhaeserunt :
Unde uos de Deo dubitantes,
uictoriae malae succubuistis.
¶
Increduli quidem, et cordis infirmi, dicentes Deum atque prophetam
falsum fecisse pollicitum,
[935]
gentem Iethrib examinabant, inquientes : Mora quidem
uobis est impossibilis : sed potius reditum properate, mittentes ad
prophetam nuncium, uos excusantes, et dicentes : domos uestras esse
desertas. Non erant autem destructae, sed sic fugae consulebant.
Licet enim undique illis
domo repertis superuenissent exercitus, non nisi paucos rebelles,
plures autem fugientes reperirent.
Ab illis quidem prius pollicitis, se nec uincendos,
nec fugandos, Deus promissum exquiret.
[936]
Sed quid prodest eorum a caede morteue fuga, cum
eorum uita breuissima sit ?
Quis eos a Deo, nocere uel obesse uolente, qui solus
est tutor et uindex, proteget ?
Ipse quidem scit uestri sociorumque, se per alios
defendentium, et dicentium, ut uos paucis pugnae dimissis ad illos
eatis, iniurias et contumelias.
Illi quidem rumore metus accidente, uos circumquaque
uelut mortis certus, atque caecus conspiciunt : metu discedente uos
oculis acutis respiciunt, et auarissimi manent. Deus autem eorum
facta delet, multumque leuiter.
Si illis cogitantibus exercitus non discessuros, illi
superuenissent, paucos rebelles inuenirent. Eorum namque pars
plurima sibi timens, exercitus
[132]
aliis
incumbere uillis optaret.
¶ Prophetam tamen ducem, et persecutorem bonum, in Deo sperantem,
eumque multum inuocantem, dieique futurae credentem habebant.
[937]
Boni quidem illis
exercitibus uisis, Deum suo prophetae uerbum misisse, sibique
terminum illum proposuisse firmabant : sicque fides eorum et meritum
creuerunt.
Credentium
illud Dei uerbum quidam morti subcubuerunt, quidam superstites nihil
inde mutauerunt.
Deus
autem credentes ob fidem suam optime remunerat, incredulos damnat,
uel forsan sua pietate subueniente ueniam tribuit.
Reducentur quidem increduli irati,
uelut nil boni lucrati, Ad Deum ipsum, qui fortis et potens bonos a
lite protexit :
Illis
rebelles, a suis sublimatibus deposuit, et eorum cordibus impressit.
Unde eorum quidam mortem, quidam captiuitatem passi sunt :
uosque suarum terrarum
et caeterorum etiam hominum, nondum a uobis uisorum, suarumque
pecuniarum haeredes Deus omnipotens constituit.
[938]
Tu propheta tuas sic mulieres
alloquere : Si uitam et ornatum huius mundi malueritis, uelle
uestrum uobis dabo, formoseque dimittam.
Si Deum autem, atque prophetam,
aliamque uitam plus dilexeritis, uobis, uelut et omnibus bonis, Deus
ueniam mercedemque maximam tribuet, beneficium duplicando,
gaudiumque plenum praebendo.
Omnis quidem a prophetae mulieribus quid nefandum uel
non gerendum postulans, malum suum a Deo duplicatum inueniet.
[939]
¶ Omni quoque mulieri prophetae, Deum et ipsum
sequendo benefacienti, meritum suum duplicabitur.
Vos prophetae mulieres si
timueritis, caeteris nequaquam similes, nolite uerba blanda seu
lasciua proferre, sed honesta et cognita. Homines etenim cordis
infirmi, tunc a uobis aliquid non agendum sperarent. In domibus
uestris manete, non euntes modo priorum : et orationes ac
eleemosynas gerendo, Deum atque prophetam imitemini,
et Dei sapientiam suaque praecepta
lecta super uos nominate.
Deus enim a uobis, quoniam prophetae domum
inhabitatis, omne malum auferre proponens, uos lotas et benedictas
esse desiderat,
cum sit
mitis atque sapiens.
[940]
Viri, seu foeminae, se Deo penitus uouentes, et
credentes, ac orantes, et ueraces, et indurantes, ac flentes,
genuaque Deo flectentes, et eleemosynas ac ieiunia peragentes,
castitateque perseuerantes, et Deum iugiter inuocantes, a Deo ueniam
et gaudium plenum assequentur.
Non decet uirum, seu mulierem benefacientem, non
adhaerere iudicio dato, foederiue praecepto a Deo seu propheta.
Tu uero uirum a Deo
ditatum affatus, dicendo, Tene mulierem, timeque Deum, quidnam a
solo Deo notum, plus homines quam deum, timens, timuisti, licet Deum
plus timere deberes. Post moram igitur sui mariti pro uelle suo cum
illa, tibi permisimus illam ducere sponsam. Licet enim etiam bonis
omnibus, post discessum suum a maritis, quas libet Deo iubente
ducere.
[941]
Non erat igitur
prophetae curandum tum Dei mandatum, tum praedecessorum morem
diuinitus statutum exequi.
[942]
Deusque solus est sufficiens dinumerator, sua mandata
ferentium, et se solum timentium.
Machometus nequaquam pater alicuius, uestrique tantum
Dei, scientis omnia, legatus, postremum omnium sigillum et cumulus
accessit.
[943]
¶
Viri boni, Deum iugiter,
mane uespereque ipsum adorantes,
inuocate :
qui uobis beneficus atque
propicius, sicut et angeli sui, uos e tenebris ad lucem reducit :
gaudiique pleni dator,
die congregationis uerbum salubre profert.
Tu propheta, missus a nobis testis
et nuncius, ac gentis corrector,
eiusque prolocutor coram Deo, luxque manifesta bonis,
nunciaturus se gaudium
plenum habituros.
Malos
et incredulos non sequere, sed potius
[133]
illos
linquendo, te Deo prorsus, quia salutem sufficienter praestat,
commenda.
[944]
Viri boni, si
mulieres desponsatas intactas dimiseritis, illis munera faciendo,
formose dimittite. Et ipsis deinceps de mora determinata non est
curandum.
[945]
Tibi quidem, o
propheta, mulieres omnes, quibus donando dederis, et omnes tuae
manui per emptionem suppositas, et amitae tuae materteraeque filias,
omnes item bonas mulieres, tibi uolenti gratis subcumbere cupientes,
hocque tibi soli permittitur, licitas constituimus. Iam notum esse
censeo, quid tibi et caeteris bonis de mulieribus uestris, atque de
suppositis manibus uestris agendum sit.
¶
Has a te semoue, illas adiunge, pro uelle tuo : nec prius abiectis,
si dilexeris eas, molesteris. Illae namque tuo uoto parere debent.
Deus autem sublimis et sapiens, uestrorum secreta cordium agnoscit.
Post illas tamen non est
tibi licitum, alias, licet placidiores et habiliores, pro tuis mutuo
sumere, nec aliquam etiam illarum uice sumere, nisi tantum tuae
manui subditas. Deus enim omnipotens, omnia penetrat.
[946]
[947]
Nullus prophetae domum comestum
ingrediatur, nisi uocatus. Tunc autem accedans, pransus statim
exeat, nec aliquod ibi ridiculum seu ludum agat. Hoc enim est
prophetae nociuum et taediosum, qui uos uerecundatur. Sed Deus
quidem uerum absque uerecundia promit. Quaerens autem quodlibet,
extra portam maneat. Hoc enim est optimum. Neminem quidem oportet
uel prophetam in aliquo laedere, uel uxorem eius nunquam post eum
habere : cum hoc Deo molestum sit, atque graue :
[948]
qui perfecte perspicit, si quid
clam seu palam fecerit quis.
[949]
Nemo tamen zelotypia torqueatur, ob patres, uel
fratres, seu filios, uel nepotes, aut mulieres ingredientes, seu
subditos. Deum timete, testem omnium.
Cumque Deus et angeli propter prophetam exorent, uos
quoque Deum precemini pro ipso, ut ipsum saluet et protegat.
[950]
Male loquentes de Deo
atque propheta, in hoc saeculoque futuro a Deo repellendi, graue
malum patientur.
Malum
quoque dicentes de bonis uiris, seu foeminis mentiendo, mendacii
grauisque peccati supplicio punientur.
[951]
Tu quidem propheta generaliter iniunge tuae,
cunctorumque bonorum mulieribus et filiabus, ut suas facies quantum
licet tegant, ne quales sint uideantur : uel malum de illis uerbum
proferatur, cuius ueniae Deus largitor est.
Nisi se conuerterint inconstantes,
cordisque pusillanimis de Midena,
[952]
malum maximum a me suscipient.
Vestri propinqui non
nisi parum mansuri, ubique repulsi, et quouis reperti
perimantur.
¶ More priorum adhuc inuariabili
[953]
de Deo dubitantes, et quaerentes aduentum illius
horae, sciant Deum solum hoc dinoscere, et fortassis illico ueniet.
Illos autem Deus
repudians, igne
perpetuo
damnabit, omnis tutoris et uindicis expertes.
Die quidem, qua suas in igne facies
uoluent, optabunt se in Deum sequendo prophetam credidisse, et
conquerendo dicent :
O
Deus, nostris magnatibus atque potentibus, causa uidelicet erroris
nostri, quos nos secuti fuimus,
malum imputa, longiusque repelle.
Viri boni, non imitemini male
loquentes de Moyse, qui per Deum a prauiloquio liberatus, honestus
et bonorum exemplum apparuit.
¶
Deus facta uestra diriget, peccataque dimittet : quem, atque
prophetam quilibet sequendo, magnum quid adipiscitur.
Conditionem uestram fidelem, super
coelos et terram ac montes firmatam, homo suis adsumpsit humeris :
quam postea derelinquens, malus et inscius est effectus.
Incredulis quidem uiris seu
foeminis, suisque participibus, Deus flagitium inferet : Bonis autem
omnibus, ueniam et gaudium tribuet. Est namque piissimus, ueniaeque
dator.
[134]
AZOARA XLIIII.
In n. etc.
[954]
Incompraehensibili sapientique Deo, ueniae datori,
perfecteque dinoscenti
omnem terram ingrediens, uel exiens, et de coelo descendens uel
ascendens,
cuius sunt uniuersa coeli terraeque, omnisque gratia
saeculi futuri, gratias digne reddamus.
[955]
Incredulis sciscitantibus, An hora illa continget ?
dic, Ita : ueniet per Deum, secretorum cognitorem : cuius sapientia
nil coeleste, seu terrestre, nec formicam etiam, illaue minorem seu
maiorem, cum in libro manifesto sint omnia, praetermittit.
Omnibus enim credentibus,
et benegerentibus, ueniam et gaudium promerentibus, omnia sua
beneficia reddet.
praeceptis diuinis aduersando resistentibus, omne
suum maleficium annumerabitur.
Nostri quidem sapientes percipiunt, hoc coelitus
missum esse uerum, et a Deo pio glorificandoque compositum.
Dicunt autem increduli :
Hoc fictitium et nouum linquite, nosque docebimus hominem dicturum,
quando uel quid mali patiemini.
Isti quidem coram Deo mentientes, ad diabolum
tendunt : qui saeculo futuro non credentes, prolixum errorem
ingressi sunt.
Nonne
uident suis inhaerens manibus, et posterius ? De coelo terraque
nostra quidem uoluntate potente, uel eos in terra obrueremus, uel
per coeleste superneue quid accidens premeremus, quod in uestris
conuersis est admirandum.
[956]
Dauidi diuitias abundanter contulimus, et montes, ac
aues illi parere fecimus, ferrumque molliri iussimus.
¶
Ipsum itaque loricas inde bonas texere praecepimus : Quoniam ego
Deus omnia sua facta uideo, et audio.
[957]
Salomoni quoque uentos et pluuias uespere maneque
parere fecimus, suaeque manui mineras aurichalci, et diabolos
opifices,
ut illinc pro
uelle suo aras, et imagines, et paropsides, et amphoras fabricarent,
subiunximus. Unde mihi gentique Dauid grates persoluere debetis,
quod rarissime faciunt.
[958]
Ipsius autem, ad mortem per nos redacti, mortem
penitus ignorabant, usquequo cecidit infima parte sui baculi a
uermibus corrosa. Mortis itaque suae secreto taliter reuelato,
confirmabant, se nequaquam tantum malum et dedecus esse passos, si
scissent.
Mortis
deinceps illius rumorem gens Cheib admirata, dixit, Velut hortos a
dextra sinistraque possidentes, bonorum ciborum esui studeamus : cum
terra nostra sit foecunda, Deusque ueniam donet.
[959]
¶ Illis digressis, per torrentem malum et magnum immissum coelitus,
hortos fertiles in sterilis et inutiles redegimus. Quippe tamarintas
et ficulnos, steriles et spinosos fructus ferentes arbores induximus
illis,
et utilibus
uillis caeteras uillas elatas, quibus inerat iter peruium atque
securum, die noctuque, nos interposuimus.
Illi uero sibi nocentes, earum
longinquitatem et remotionem optabant.
Unde nos illos diaboli uerbis credentes, praeter
paucos, fecimus mirandos indurantibus, Deoque gratias
dicentibus.
¶
Non est illis quicquam gerendum, nisi tantum ut sciatur, qui
credant, et qui non. Deus tamen omnia uidet.
Videte firmiter, an a uobis adorati
loco Dei, quantum est formica, in coelis seu terra mandent, uel
aliquam apparitionem secundum dicta uestra sortiantur.
Coram Deo nisi secundum uelle suum
nemini prodest alius oratio. Illi quaesiti, Quid mandat Deus ?
Inquient, Verum.
Quaesiti quoque, Quis
diuitias omnes et uictum coelorum atque terrae praebet ?
Respondent,
Deus : nec tamen caeci esse desistunt.
Deus autem nos omnes congregaturus, omnium iudex et
sapientissimus, qui uiam rectam, quique prauam fuerint secuti,
diiudicabit,
nec a me
sua, nec ab illis mea perscrutaturus opera :
[960]
Qui tunc etiam praecipiens, ut
increduli suos participes aduocent, se solum et unum Deum existere
patefaciet.
Tu uero
tantum missus
[135]
cunctis gentibus boni
nuncius, et castigator,
quaerentibus huius aduentus terminum,
[961]
dic, illos habere terminum, quem
nec etiam per horae spacium uel praecedere uel sequi queunt.
[962]
¶ Increduli nunc dicentes, se nec huic Alchoran nec tuis uerbis
praesentibus fidem adhibere uelle, resuscitati coram Deo litigium
committent mutuum. Debiles enim et pauperes magnatibus atque
potentibus inquient : Vos quidem nostrae damnationis et
incredulitatis occasio fuistis.
Vos enim die noctuque praecepistis, nos nullatenus
in Deum credere, sed illi participes ponere. Unde nunc malo uiso, se
nostra corda remordent.
Respondebunt illi : Nos quidem nequaquam uos
seduximus, nec aberrare fecimus : sed uos ipsi potius nocentes et
increduli permansistis.
Nos autem horum et illorum colla, sui meriti
remuneratores, cathenis onerabimus.
[963]
Nunquam nuncium aliquem cuiquam gentium misimus, quem
non increpassent sui principes atque magnates, dicendo : Tu tua
praecepta perfice :
Nos
autem maiori potentia proleque pollentes, nec illis credemus, nec
secundum dictum uestrum confundemur.
Heu heu : Nonne sciunt, Deum pro uelle suo huic
multam, illi paruam, alii nullam potentiam tribuisse ?
Coram quo nil nisi fides et
beneficium proficiet, nisi tantum credenti, et bene gerenti, qui
duplex meritum et paradisum indubitanter possidebit.
Omnis autem nostris mandatis
resistens, malum euidens et maximum incurret.
Deus enim largitor optimus, pro
uelle suo munera facit, et consumpta restaurat.
Coram quo nos congregaturo cum
dicemus angelis, illos uocasse nos omnes,
respondebunt : Nolit Deus conditor
noster, et dominus.
[964]
Sed eorum plurima pars incredula diabolos
adorabat,
quorum hodie
nullus cuiquam bonum seu malum facere potens existit. Gustet itaque
feruorum ignis, cui credere noluit.
Increduli namque nostrorum praeceptorum atque
uirtutum lectionem audientes, inquiunt : Hic homo non est nisi magus
et mendax, totum fictitium ab ipso compositum afferens, et nos sic a
patrum nostrorum secta diuertere proponens.
Quippe sui quoque praedecessores
nostris prophetis, sicque mihi contradicere soliti sunt.
Sed haec gens, cui nec librum
legendum, nec prophetam ante te misimus,
sibi consulat, et deliberet : uel
simul, uel separatim singuli, seu quodlibet quid agere disponat,
quidque sibi commodum sit.
[965]
Omnes autem non obedientes huic tanto
castigatori misso, quem daemoniacum et magum appellant, graue malum
patientur :
Ipse uero
nil a uobis, sed a solo Deo
cognitore omnium secretorum
et teste,
qui eum ueritatis nuncium misit,
expectat.
Inde cum quo
ueritas accessit, unde nec apparet, nec reuertitur falsitas,
siue uiam rectam nunc a
Deo mihi patefactam, seu prauum errorem sequor, mihimet tantum
operabor.
¶
Illis quidem turbationem immittens, quam nullatenus euadere
poterunt, loco sumam eos angusto, et breuiter.
Mihi namque prius ignorata dicendo,
suasque uoluptates sequendo contradixerunt :
Sicut et prius praedecessores sui,
prius ambigentes, et illicita perpetrantes.
AZOARA XLV.
In n. etc.
[966]
Deo quisque
bonus gratias reddat, qui coelorum et terrae conditor, angelorum
quosdam habentes duas alas, quosdam tres, quosdam quatuor, (cuique
etenim pro uelle suo commodum auget) misit :
quo beneficium cuilibet
dare uolente, nemo disturbare :
prohibente uero, nemo dare poterit.
[967]
Ipse namque solus
omnipotens, solus omnia faciens, uobis coeleste terrestreque bonum
praebens, praeter quem non est alius Deus, omnibus imperat.
Cur igitur o uiri suorum
beneficiorum
[136]
immemores estis, et in eum non
creditis :
Si tibi
contradixerint, similiter et praedecessoribus prophetis fecerunt.
[968]
Omnium tamen Deus finis est,
cuius omne mandatum uerum est. Ipsius itaque
praeceptis contradicere, uel huius saeculi uitae confidere
nullatenus uelitis :
[969]
sed
diabolum uobis semper aduersantem, aeterni ignis malique
persuasorem, prorsus contemnentes euitate.
Increduli quidem graue malum,
credentes et benefacientes ueniam et gaudium habebunt.
[970]
Perseueret in factis iniustis, cui
placent : nec hoc tibi molestiam inferat. Deus enim sciens hunc
deuiare, illum recte procedere, pro uelle suo perficit :
qui cunctos alia uice uiuere faciet
aequali potentia, qua terram excitat per uentos et nubes atque
pluuias.
[971]
Apud Deum est
omnis operis uerbique boni sublimatio : Peccatoris uelut graue malum
passuri, fiet opus omne incommodum et insusceptibile.
[972]
¶
Deus e terra uos plasmauit, et deinceps e spermate sui consimiles
produxit : sine cuius scientia nulla mulier fit grauida, nec uita
cuiusquam augetur, nec minuetur, nisi secundum libri
praedeterminationem.
[973]
Ipse item aquas dissimiles condidit, hanc uidelicet
dulcem potui bonam, illam salsam et amaram, e quibus carnes recentes
comestui, et uestes ac ornatus elicitis, et in illis nauigando
curritis : Inde grates ipsi Deo reddere debetis.
Ipse quoque diem nocti, et e
contra, inducit : Solem et lunam ad terminum statutum promoueri
praecepit. Et ille quidem est Deus uester, omnibus imperans, omnia
regens. Illi uero quos adoratis Dei loco, nec etiam quantum est
alkitiner mandant,
nec
uocati audiunt : et licet audirent, minime responderent, saeculoque
futuro uobis contradicent. Scito te nullum dicere uobis hoc, nisi
scientem,
uos quidem
omnes erga Deum omnibus abundantem semper glorificandum, pauperes
estis :
cui
nequaquam esset difficile
uolenti omnes uos
perdere, et cum gente noua redire.
Tu peccatum omne dicendo seu gerendo semper euita,
Tantum timentes Deum et orantes castigans. Omnis benefaciens, sibi
prodest. Ad Deum autem omnes redibunt,
[974]
coram quo non sunt aequales caecus et uidens,
nec lux et tenebrae.
¶
Non item coaequantur feruor et refrigerium,
nec uiuus et mortuus. Deo quidem
auditum cui uult praebente, cum sit omnipotens,
tu nequaquam,
cum sis castigator tantum
a nobis missus, ueritatis nuncius,
mortuos audire facies.
Si tibi contradixerint, similiter
et legatis prius missis cum uirtutibus diuinis et psalterio,
libroque lucido.
Omnibus
enim gentibus legatos misimus,
quibus contradictis incredulos confudimus :
Quorum quis esset finis
perpende.
Soli tamen
sapientes Deum sublimem, ueniaeque datorem timent,
[975]
qui per aquas coelitus missas
arbores multimodas, et montium has partes albas, illas rubeas,
coruosque nigros
et
homines et bestias ac pecora coloris multimodi condidit.
Librum diuinum legentes et orantes,
nostraque bona sibi commissa clam et palam distribuentes, sperent
mercaturam nullatenus decepturam eos, sed sua merita completuram.
Deus enim glorificandus
ueniam tribuit, meritumque multiplicat.
¶
Hunc librum ueracissimum tibi missum confirmantem, quod tuis inest
manibus,
haereditatem
tribuimus bonis hominibus : Quorum quidam animabus suis nociui sunt,
quidam uero minime, quidam uero benefici.
[976]
Et hi lucrum maximum,
[977]
uidelicet paradisum, ubi
torques aureos et margaritas, uestesque sericeas habebunt.
adepti autem, Deum pium
et gloriosum laudabunt :
eo quod eis illius curiae mansionem absque tactu
laboris et mali praebuit.
Increduli uero focum gehennae mortis, et
alleuiationis expertes possessuri, secundum commune meritum
incredulorum
clamabunt :
O Deus, eiice nos hinc, et amodo melius operibus praeteritis
properabimus. Deus autem respondebit :
[137]
Nonne uobis nuncium misi, uitamque tribui, ut memores et
sapientes efficeremini ? Malum tutoris et uindicis expertes gustate.
Deus quidem scit cordium
et coelorum ac terrae secreta,
qui uos praedecessorum uicarios, auditores et
mandatores in terra constituit. In quem quisquis non crediderit, nil
coram ipso, nisi damnum et iacturam sentiet.
Vestri participes inuocati loco
Dei, quam in terra potentiam, uel quam coeli portionem habent ? An
misimus illis librum illius sectae doctorem ? Mali uero malos, non
nisi cum nugis, et male castigant.
¶
Deus quidem coelum et
teram
terram
suis in locis immobiles tenet : quo mouente illos a loco
suo, nemo retinere poterit.
Licet nunc iurent, se futuros meliores suis
antecessoribus, si nuncium haberent : tamen nunc missus eis nuncius,
nil nisi praesumptionem, et incredulitatem, et a bono discessum
augmentat.
[978]
[979]
Mores enim
tantummodo patrum suorum obstinaciter amplectuntur : Sed mos diuinus
est immutabilis.
Quare
non perscrutantur fines suorum antecessorum, qui potentiores et
ditiores illis, nunquam omnipotenti sapientique Deo in coelis
terraue quicquam auferre poterant ?
[980]
Si Deus autem illico de factis hominum se uindicaret,
nihil in mundo dimitteret. Sed ipse prouidus et patiens, eos ad
horam terminatam differt, in cuius aduentu Deus optime perspicit,
quid suis facturus est.
AZOARA XLVI.
In n. etc.
Per hunc
librum
sublimi pioque Deo
compositum,
[981]
tibique
missum ad castigationem hominum a suis patribus,
quippe negligentibus et insciis,
nequaquam correctorum,
tu es
nuncius uerax.
Verbum
autem incredulitatis plurimorum cordibus firmatum est :
quorum colla cathenis onerabimus
mento nisum presso.
[982]
Licet
enim suis manibus insit arbitrium uoluntarium,
caeci tamen semper nunquam credent,
siue castiges siue non.
Nullus enim a te castigetur, nisi uerborum tuorum
imitator, et Deum timens, ac sperans daturum ipsum sibi ueniam et
gaudium saeculo futuro.
¶
Nos mortuos omnes uiuificaturi, omnes suos praecedentes actus in
euidente libro scriptos eis reuelabimus.
Dic illis exemplum de gente uillae,
quae duobus nunciis primo missis contradixit.
[983]
Eisdem quoque rursum aduenientibus,
tertio comitatis, et dicentibus se missos illi nuncios, rebellis
extitit
dicens : Per uos
tantum homines, sicut et nos, nihil unquam mandauit Deus : sed uos
mendaces aduenistis.
Illi uero responderunt : Deus scit nos esse nuncios,
quibus nil nisi nuncium
patefacere pertinet.
Illis dicentibus, Omine malo uos uidimus : unde uos
nisi cito facto discessu lapidabimus, poenisque magnis affligemus.
Responderunt nuncii :
Super uos onus uestrum, qui licet nobis docentibus et admonentibus,
prodigi profluique manetis.
Interim uir quidam a parte uillae remotiore ueniens,
inquit :
Hos nuncios
uiam rectam absque nostri precii petitione docentes, omnes
sequamini.
¶
Deum mei factorem et resuscitatorem quare non inuocem ?
Quomodo sui loco Deum alium
sumerem : Illo namque uolente mihi nocere, nullus uindex uel adiutor
aderit,
quin malam uiam
proficiscar.
Ipsi itaque
confitenti, se in Deum suum credere,
et optare gentem suam scisse,
quod iam Deus eum bonum effecit,
illi paradisum polliciti
sunt.
Incredulis
autem illis sola nox immissa, nullo diuinitus postea praecepto misso
morti tradidit.
En
quantum infortunium illis incubuit. Omnem enim nuncium illis missum
irridebant.
Nonne
perceperant, nos prius multas gentes confudisse ? quarum nullus
reditus ad eos permittebatur ?
Omnium autem ante me congregatio fiet.
¶ Nonne uiderant nos terram excitasse, indeque grana suo comestui
necessaria produxisse,
et uineas atque palmeta, fontesque,
ut de fructibus laboreque manuum
suarum homines
[138]
comederent,
omniumque terra nascentium, et animalium et rerum ignoratarum par unum
fecisse,
obscuramque noctem,
admirandum gentibus die recedente,
solemque nescium quietis in cursu suo,
lunamque per mansiones promoueri,
usque diminuta sicut scopae subtile lignum et antiquum appareat ?
[984]
Cur igitur Deum horum factorem omnium, incompraehensibilem,
et sapientem, non glorificant,
nec adorant ?
Eodem
quoque dispositore nec sol lunam consequitur, neque nox diem
praecedere potest. Haec enim in circulo disponuntur.
[985]
Est item illis admirandum, quod
filii sui nauibus oneratis per aequora currunt.
¶
Alias item illis equituras fecimus,
si nos eos aqua summergere uelimus : Nec uerbum
contra proferent, nec protectorem inuenient,
nisi nostra pietas subueniat, eos
ad tempus finitum dimittens.
Quum dicitur illis, Timete, credentesque benefacite,
ut misericordiam et ueniam assequamini
(nullos enim nisi digredientes et incredulos
percussit uindicta diuina)
[986]
bonaque uobis a Deo commissa distribuite :
respondent, Quare daremus huic uel illi cibum, aut aliud ? Deus enim
illi daret si uellet. Ecce quam errore manifesto uexantur :
quaerentes a te
terminum, si uerax es,
non expectant nisi uocem subito uenientem super
illos, negotia sua causasque tractantem.
Sed tunc nec quicquam mandare, nec
suos reuocare poterunt.
Buccina namque sonante, cunctos e foueis Deus
suscitabit.
[987]
¶ Illis conquerentibus, Heu heu, quis nos sopitos expergefecit ?
dicetur : Hic est terminus a nunciis firmatus,
quo per sonitum unum omnes ad Deum
reuocabuntur.
Illa die
nemini malum faciemus, nisi secundum meritum suum.
[988]
Tuncque uiri paradisi,
mulieresque suae,
similiter de nullis solliciti,
puluinaribus sericis
accubitati,
de fructibus
omnibus
in umbra
comedent,
omne sibi
placitum insuper accepturi,
uerbum salutis et diuinae pietatis alternatim
audient.
[989]
Increduli uero
repellentur illinc.
O
filii Adae, nonne uobis mandaui, ne diabolum uestrum hostem pessimum
sequeremini,
sed in me
rectam sequendo uiam crederetis ?
¶
Quoniam per ipsum aberrastis, et indiscreti perseuerastis,
en hic est infernus,
quem uobis nunciauimus.
Hodie scietis, uos incredulos extisse.
Hodie uobis ora uestra sigillabo,
manusque nostrae uobiscum sequentur, et pedes erunt testes operum
uestrorum.
Si uellemus,
oculos uestros clauderemus, ne purgatorium ignem transeundum
uideretis.
[990]
Esset item
uoluntati uestrae possibile, illos suo loco transformare, nec
quicquam uiderent, uel recederent.
Cui uita longa permittitur, in modum breuiorem
redigitur. An sapientia sensuque caretis ?
Nos quidem nequaquam cantus seu uersus,
sed Alchoran euidentem,
[991]
per quem castigentur uiuentes, firmeturque uerbum
super incredulos,
docemus.
Nunquid uident, qualiter bestias eorum seruituti
commodoque necessarias fecimus ?
¶
Nos quidem illas mansuetas fecimus, quarum quasdam equitant, quasdam
edunt,
et ex illis
proficuum eliciunt, et irrigant. Cur igitur Deo grates non reddunt ?
[992]
Imo Deum alium assumunt,
ut eos uindicet,
qui tamen praesens illis succurrere non potest.
Verba sua te nullatenus
sollicitent. Nos enim scimus, quid corde celent, quidue promant.
Homo quidem me factore
de spermate factus, causidicus et disputator efficitur,
uobis inducens similitudines,
oblitus animae suae. Ait enim, ossa in puluerem redacta resuscitare
quaeris ?
dic : Qui uos
primo plasmauit, secundo reuiuificabit, omnium sapiens.
[993]
Ille quidem arbores uirides educit,
e quibus ignem accenditis.
Nonne coeli terraeque conditor consimilia facere
potest ? Imo. Est enim omnipotens, et omnia
[139]
sciens,
cuius
mandatum solum omnia perficit.
cuius manus omnia regit, et ad illum redibunt
uniuersa.
AZOARA XLVII.
In n. etc.
Per angelorum in coelis seriem,
[994]
homines a uia mala diuertentium,
praeceptaque legentium,
Non est nisi Deus unus,
qui coelum et terram, et
interpositum omne creauit, et orientibus ac occidentibus imperat,
coelumque pulchre stellis
distinxit,
ipsum a
diabolis,
nequid a
ciuibus coelestibus percipiant,
custodiens.
Quibus undique
reiectis, graue malum inde sumpturis,
quemlibet eorum aliqua re percepta,
fugientem festinanter stella persequitur.
An sunt isti fortiores et
potentiores caeteris hominibus, quos
mire
de luto fecimus ?
Cum eas licet nolentes
docemus, uirtutibus
patefactis,
eas deridendo
dicunt, eas nil nisi manifestas
incantationes esse :
et
quaerunt, quomodo nos morti dediti,
nostrique patres,
et in puluerem redacti resurgemus ?
† immo :
[995]
sed dedecorati, et
contumeliis affecti.
Unus enim buccinae sonitus omnes excitabit,
dicentes :
¶
Heu heu. Haec est dies illa,
dies scilicet iudicii, nobis saepius praenunciata, et
a nobis semper contradicta.
Vos igitur omnes incredulos cum uxoribus uestris, et
quos adorastis mei loco,
gehenna sepeliam, nunquam morituros.
[996]
Quare non uindicant uestri quidam
alios hac in die ? Oportet autem omnes misericordiam diuinam
expectare.
Hi tamen
illos increpabunt, dicentes : Vos potentes et praesumptuosi
et increduli,
quibus nos minime resistere
potuimus, huiusmodi praecepta nobis attulistis.
¶ Super nos uerbum Dei firmatum fuit, quod malum reuera gustabimus.
Quibus alii respondebunt : Nos tales talia uerba uobis persuasimus.
Nunc autem omnes malorum participes
existimus.
Ita fiet
incredulis
qui quotiens
audiunt, Non est nisi unus Deus, se praeferunt,
[997]
et dicunt : Nos nequaquam nostrarum
cultum imaginum dimittemus, propter illius mimi uersificeque
ludentis uerbum.
Ille
tamen sola cum ueritate uenit, caeteros confirmans nuncios.
Malum igitur illud
secundum opera sua
guste
gustet
omnis,
nisi
Deo puro corde deuotus.
[998]
¶
Tales enim uictum bonum, gaudiumque plenum,
et honorem integrum omnium rerum
et uoluptatum in paradiso,
suis lectis in aliorum directo positis possidebunt,
habentes mulieres oculis clarissimis et immensis
uelut oua,
nunquam illos nisi tantum ad
maritos suos erecturas.
Et eisdem uescentibus fructus quoslibet,
porrigetur scyphus
plenus humore
clarissimo, et dulci, et saporifero.
Aliorum uero perscrutantium alios,
quidam inquiunt : Socium
nobis dicentem habuimus,
quare creditis istud :
eo quod scimus nos mortuos, et in puluerem redactos,
nunquam surrecturos.
Respondent alii : Vultis ne scandere, ut hoc uidendo
notetis ?
Ascendentes
itaque, in igne medio positos uiderunt,
et dixerunt : Nobis fere multum obfuistis.
Vobiscum enim iam essemus, nisi
diuina pietas subuenisset.
Nonne dixistis, nos
primae morti perpetuo
succumbere,
nec unquam ulterius resurgere ?
Nos quidem immensam gloriam adepti sumus.
¶ Hoc quidem est, quod promerentur bene gerentes.
Hoc quidem hospitium iocundius est
atque commodius, quam arbor ezetus,
ob malos plantata ciros,
sicut diabolorum capita gestans,
et ex sua radice gehennae focum emittens.
Unde cibandi increduli, uentres suos farciunt.
Potaturi deinceps quiddam ex ignibus uariis
confectum,
et demum ad
ignem redituri :
quem
illi sui patres prius errantes,
quorum sectae fuerunt imitatores,
lucrati sunt.
¶
Suorum antecessorum pars
[140]
plurima nunquam
errare cessauit.
Quorum
nisi tantum corde Deo puro deuotorum,
quis esset finis
perdende
perpende
.
Nostris
tamen nunciis nulli caruerunt.
[999]
Noë nos precantem,
gentemque suam a diluuio liberauimus,
eique cum filiis suis superstiti,
semper suum usque finem
profecimus,
super quem et suos salus Dei quieuit,
quoniam in me
crediderunt :
caeteros
autem summersimus.
Abraham autem ex illius genere procedens,
et ad Deum corde sano supplex
accedens,
patrem suum et
gentem suam sic affatus est :
Huiusmodi
res mutas Dei loco cur adoratis ?
Quid de ipso mundi conditore cogitatis ?
Ipse deinceps stellis uilis,
se morbis affligi
fingens,
caeteris
discedentibus,
ad
imagines inquit : Quare non comeditis ?
Cur uerbum non profertis ?
Deinceps manu sua fractis illis,
hominibus accurrentibus
inquit : An manuum
uestrarum facturas,
quas
tamen et uos Deus condidit,
adoratis ?
[1000]
Illos quidem iubentes aedificium magnum erigi, ut
illinc in ignem proiiceretur,
subesse fecimus.
Unde ipse gaudens inquit : Ad Deum ibo, qui me uiam
rectam docebit,
mihique sua misericordia, preceque uestra quodque bonum tribuet.
¶ Nos itaque nuncium pueri mitis contulimus.
Cum quo deinceps ad
mortem accedens, inquit : O fili, mihi quidem uisione nunciatum est,
quod te decollarem. quid tibi placeat inde, perpende. Qui
respondit : O pater, nunciatum tibi perpetra. Me namque fortiter
passurum omnia reperies.
[1001]
Illi itaque praeparanti eum ad decollandum,
diximus : O Abraham,
uerae uisionis
confirmator,
cum hoc
sit malum euidens,
nos
eum molestia magna redimemus,
cui deinceps multum profecimus.
Sic enim benefacientes
remuneramus.
Salus Dei
super Abraham
nostrum
fidelem et iustum.
Tale
quid enim promeretur credens, et benefactor.
¶ Eum deinceps, et Isaac,
filiosque suos euidenter suis
animabus proficientes multiplicauimus.
[1002]
Moysi quoque et Aaron obnoxiis nobis ob nostra collata suffragia,
uictoriam super hostes nostros praebuimus,
ipsosque suosque fautores a graui
periculo liberantes
et
ipsos etiam libro sibi tradito
rectam in uiam direximus,
super quos postremo multiplicatos
diuina salus
descendit :
quoniam
boni credentesque fuerant.
Et nos benegerentibus talem remunerationem
facimus.
[1003]
¶
Aliique
Alioque
nostro nuncio
quaerenti gentem suam,
quare timebat
et inuocabat
Balen, dimittendo conditorem optimum uniuersitatis,
qui reuera Deus est illius
suorumque parentum priorum :
gens sua rebellis obstinaciter extitit. Unde gehennam
ingressi sunt,
praeter
credentes timentesque Deum corde puro.
Ipso deinde multiplicato super ipsum,
[1004]
et gentem quoque Iezin,
quoniam bonus fuerat,
salus contigit,
uelut super omnes credentes.
[1005]
Loth item nuncitum
nostrum,
suosque
fautores omnes,
praeter
foeminam decrepitam
saluauimus.
Caeteros autem cunctos confudimus.
Quorum adhuc indicia uos omni die
et noctu
pergentes illac uidetis,
nisi prorsus sitis
inscii.
Ionas quoque
noster nuncius,
nauem
oneratam ingressus est.
[1006]
¶ Super ipsum quidem post sortium proiectum sors
cecidit. Ipsum deinceps eiectum
quasi reum cetus absorbuit,
eumque semper in uentre illius
Deum inuocantem,
Deus illinc in primum extraxit,
et post hedera super eum eleuata
texit,
et eundem missum
demum ad centum millia hominum uel plures,
illosque factos credentes, ad
horam scitam dimisit.
Perquiratur ab incredulis, an ipsi perhibent
filias esse Dei, filiosque ?
Sui pars autem plurima mentiendo dixit,
Deum habere filium.
Coepitne filias plus diligere ?
quid iudicatis
immemores ?
An uestri dicti rationem firmam habetis ?
Librum quidem uestrum, si ueraces estis, in medium afferte.
[1007]
Est autem eorum positio, quoniam
Dei daemonesque populus unus sunt. Sciunt uero diaboli, se
promeritos iram
[141]
Dei :
Et huiusmodi dicta Deus adhorret.
¶ Quid uel uosmetipsos, uel a uobis adoratos Dei
loco,
fore censetis ?
Omnes ad ignem ibitis,
ubi cuique uestrum
locus scitus praescriptus est :
{2}
quoniam Deum uerum minime uocatis.
[1008]
Dicitis tamen
uos fore bonos et puros,
si primorum memoriam
haberetis.
Illi uero
contradixerunt, quod et ipsi percipient.
Praecepta quidem nostra per
nuncios nostros
semper
uindicandos,
quippe nostri semper exercitus uincent,
aures gentium attigerunt.
Ab
illis ad horam discedens expecta,
sicut et illi faciunt ad malum suum properantes :
quod cum accesserit,
grauiter illos percutiet.
Sua dicta nullum inferunt molestiam.
Incompraehensibili Deo,
super cuius nuncios sit
salus,
et ipsi
conditori mundi
grates dignae reddantur.
AZOARA XLVIII.
In n. etc.
Per Alchoran homines instruentem, et docentem,
ambigentes et praesumptuosi nobis
aduersarii manent increduli.
[1009]
Qui cum memoratis gentibus deletis a nobis admirando
dicunt, illis non fuisse locum inhabitandi congruum :
nunciumque sibi missum de
semetipsis, mendacem et magum appellant.
[1010]
Mirandum enim est, quomodo Deus
nostros unum ponat.
Hic etenim mos nouus ab
illo fictus, a nobis est inauditus.
Unde in nostrorum deorum cultu pro suo nostroque
uelle perseueremus.
Hoc
suum dictum qualiter nobis inde dubitantibus est interpositum,
uindictam meam quare non timent ?
Estne in manu sua misericordiae diuinae donum ?
An imperant illi coelis
et terrae cunctisque interpositis ? Per funes uisum illuc
ascendant.
¶
Gentes prius Noem scilicet, Hat, atque Pharaonis, et Tuha, Laudet,
ac Themuth, et Loth, ac
homines arboris, nostris contradixere nunciis.
Unde quod mandauimus, illis
accidit.
Isti quidem
tantum uocem unam aduenientem, postquam nec gemitus nec singultus
nec salus ulla sequetur, expectant
et orant :
ut ante diem computi sibi futurum
accidat.
[1011]
Tu uero super
hoc quod dicunt, indurans dic, qualiter clienti nostro Dauid bono
potentique montes,
et aues omnes
uespere maneque Deum inuocantes
parebant,
et qualiter
ipsum iuste iudicantem, et fortem, et firmiter imperantem, et
discretum, atque facundum fecimus.
A quo si memor es, ad altare stante, quidam quaesitum
iudicium accesserunt.
¶
Illi quidem eos ingressos timenti dixerunt, nostram causam timoris
expers discute : uerum uiamque rectam ostendens nobis causantibus ob
inuidiam.
Iste meus
frater nonagintanouem mulieres
habens, mihi tantum unam habenti ui molestiaque fraude subripere
parat.
Cui Dauid
respondens, alium male fecisse : licet etiam amicorum multi nisi
boni credentesque bene fecerint, aliis inuideant, boni uero perpauci
sunt, se peccasse cognouit. Unde se Deo subiiciens, reuersus est.
[1012]
Illum itaque bene
poenitentem, nobis data uenia coniungentes, sic affati sumus.
Tu Dauid uicarius in
terra constitutus, inter homines uerum iudica, non sequendo
deuiantium uoluptates et uota. Errantes quidem graue malum
patientur : quoniam diei iudicii non recordantur.
Nos quidem coelum et terram et
interpositum omne nequaquam pro nihilo fecimus : licet hoc opinentur
increduli, focum ob hoc perpetuum ingressuri.
Credentium enim ab incredulis, et
timentium ab intimidis magna fiet distantia.
[1013]
Tibi quidem librum commodum
misimus, ut per ipsum scientes ad diuinam commemorationem redigas.
[1014]
Damus item tibi uirum
bonum, Dei sequentem, Salomonem,
qui bonis equis sibi uespere monstratis, ait :
[1015]
¶ Equos istos pro iussu dilectioneque Dei regis,
tantum ab ortu ad occasum dirigo :
Illos a me diuertite, collaque sua cum pedibus
abscindite.
In ipsius
[142]
Salomonis lectum, nimium diligentis natum
suum, ipsum mortuum prostrauimus,
Unde poenitens ipse, deinceps inquit : O Deus, da
mihi ueniam, et regimen, quale postea nemini dones, cum tu sis
largitor optimus.
Subiunximus igitur illi uentos, suo iussu leuiter
quocunque currentes,
et
diabolos, quorumlibet aedificiorum et machinarum structores et
submersores,
alios etiam
ferro uinctos,
Nos
huiusmodi domum, et alia multa facientes, damus et retinemus sine
computo.
Omnis enim
nobis iunctus, bonum possidebit.
[1016]
Qualiter item Iob homo noster, diuinam pietatem
inuocauit, dicens : O Deus, iam mihi laborem et damnum et malum
diabolus intulit : non taceas.
¶
Inquit Deus, cum a te cum pede repelle. Hocque iocundum affuit,
quasi dulcis aqua porrecta, siue syropus.
Ei dupliciter gente sua restaurata,
nostra pietate subueniente, sapientes animante, praecepimus :
ut cum radicibus
fragilibus et siccis manu sua collectis ictus faceret, quoniam iam
bonus et indurator repertus est.
[1017]
Abraham rursum et Isaac
[1018]
atque Iacob in hoc saeculo
bonos et puros legum obseruatores,
et in alio mecum optimos non praetermittas.
Memores item
[1019]
Ismahel,
[1020]
et Alieza,
[1021]
et Alchifla, qui boni patientesque uixerunt.
Talia namque dicta sapientibus uiam
rectam atque peritiam elucidant.
Huiusmodi namque uiris portae paradisi patebunt,
in qua molliter
discumbentes, pomis multimodis et syropo potientur.
[1022]
¶
Mulieres etiam uerecundas, et coaequas, nusquam uergentes uisum nisi
tantum ad maritos suos, habebunt.
Haec quidem omnia dies iudicii patefaciet,
ubi fiet munus, gaudiumque
perpetuum.
[1023]
Praesumptuosi
uero, malo suo
redeuntes
ad infernum, malum reperturi, grabatum
malorum confectionem igneum gustabunt.
Quos caeteri peccatores sic
increpabunt : Nos quidem uos hoc in igne comburendos multum
abhorremus,
quoniam
nostrae damnationis et operis praui fuistis occasio.
Unde Deus ignis feruorum uobis,
obsecramus, duplicet.
Sed ubi sunt o Deus, quos opinio nostra malos
reputauit ?
Utrum illis
aliquod negotium iniunxistis ? An oculis nostris sunt inuisibiles ?
[1024]
Talem causam in igne
medio ueraciter peragent.
Tu quidem dic, te tantum esse nuncium Dei potentis,
et incompraehensibilis,
ueniaeque datoris, regis coelorum et terrae, et
cunctorum illis interpositorum,
praeter quem non est Deus alius.
Diuinum mandatum est maximum.
Sed uos non creditis
illi,
mihique non
pertinet de magnatibus illis ratiocinantibus tractare, sed tantum
castigare,
mandatumque
diuinum explanare.
[1025]
Deus ipse dixit angelis, se facturum hominem de luto.
¶
Illi itaque quam optime composito, de nostro spiritu insufflauimus :
eidemque iussu nostro,
praeter Beelzebub recedentem, et incredulum,
omnes angeli se
humiliabant.
Qui
quaesitus, cur in Deum insurgeret, nolens se humiliare,
[1026]
respondit : Ego quidem igneus, illo
luteo melior existo.
Inquit Deus : Hinc exi igitur a diuina spe,
ad diem aliam retractus.
Illi deinceps terminum
usque ad diem publicae resurrectionis postulanti,
Deus inquit : Iam tibi terminus
positus est
ad diem
horae scitae.
¶
Respondit : Per tuum honorem et exaltationem iuro, me cordibus eorum
omnium,
nisi tantum
bonorum, et tibi deuotorum
immissurum malum semper.
Cui Deus : Veraciter igitur tibi promitto,
quod de te tuisque sequacibus
infernum implebo.
Tu
uero dic, te tantum esse missum,
[1027]
castigatum et patefactum mandatum tibi diuinitus, nec
quicquam aliud.
Cum sim
itaque castigator ego, uos adhuc castigamen scietis
.
[143]
AZOARA XLIX.
In n. etc.
Hunc librum
ab incompraehensibili sapienteque Deo compositum,
tibi cum ueritate dedimus. Deum
itaque dantem tibi legem puram,
corde puro iugiter inuoca.
Aduocantes etiam alios Dei loco, non alia de causa
faciunt, nisi ut Deum pro illis exorent. Deus autem illorum errorem
et controuersiam discutiet, qui mendacibus et incredulis uiam rectam
non aperit.
[1028]
Si Deus
filium sumpsisse uellet, optimum et clarissimum a se creatorum
acciperet : quod ipse plurimum abhorret.
[1029]
Est enim unus et solus Deus, fortis et potens, coeli
terraeque creator, uerus, inaestimabilis, ueniaeque largitor. Qui
diei noctem inducens, et econuerso solem et lunam ad terminum
statutum promoueri iussit, humanumque genus totum produxit,
consequenter ex uno
patre, ab eodem sua muliere sumpta, uosque formando tribus obscuris
receptaculis disposuit : Et bestiarum octo parilia fecit. Hic inquam
Deus est dominus uester, rex totius mundi, praeter quem non est Deus
alius.
Cur igitur non
conuertimini, timentes eum. Incredulitas quidem uestra minime
sollicitat eum. Sed ipse uult suos esse credentes, et glorificantes
eum, ut sic suis prosint animabus. Cum ad Deum secretorum cordium
cognitorem, dicturum singulis singulos actus suos, uere redibitis,
ulterius precare desistite.
Quilibet malo laesus, Deum corde puro precatur :
liberatus saepius illius precis obliuiscitur, ponens illi similem,
uiam rectam exeundo. Perseueret igitur paulisper in incredulitate
sua, quoniam igni deputabitur.
Omnis autem inuocans Deum die noctuque, et adorans,
diemque futuram timens, diuinam secure misericordiam expectet. An
stulti sapientibus coaequantur ? Hoc quidem nulli nisi discreti
percipiunt.
¶
Omnis quidem Deum timens, et credens, ac benefaciens, in hoc mundo
misericordiam diuinam assequetur. Deus enim cuius est terra
spaciosa, merentibus bonum innumerum tribuit :
cuius est mandatum, quod ipsum
inuocem corde puro, legemque missam imitando,
credentium primus existam.
[1030]
Aliter autem graue malum
subibo.
Deum itaque,
legemque suam corde puro constanter imitor :
[1031]
uos uero, quos uultis inuocate.
Perditores suarum animarum, suaeque gentis, saeculo futuro ueraciter
et euidenter perdentur.
Ignis enim eos undique teget. Deum taliter suos
homines terrentem, summe timete,
qui plenum praebet gaudium, diabolos et idola
linquentibus, et ad Deum solum se conuertentibus.
Auscultantes uerbum meum, recta uia
iugiter incedant, melius imitando. Illos enim, sicut sapientes, ad
uiam rectam dirigimus.
¶
Tune uis igni deputatos ab ipso proiicere, cum super eos uerbum
diuinum sit firmatum ?
Soli timentes Deum, mansiones gradatim distinctas
subtus fluentibus aquis, Deo nunquam diuertente se a mandato suo,
possidebunt.
Deus quidem
de coelis in terram aquas demittit, quibus sementes primo uirides
educit, et easdem deinceps croceas, tandem siccas efficit : Quod
satis sapientibus est admirandum.
[1032]
¶
Cui Deus cor ad credendum aperit, suam lucem immittit : Corda uero
lapidea gestantes, contra diuinam inuocationem, euidenter in
erroribus et tenebris inhabitant.
Cum timentes Deum uerbum oportunum, uidelicet librum
ubique consonum sibi audiunt, capilli suorum capitum eriguntur,
cordaque mollescunt ad opis diuinae petitionem, dicendo : Veraciter
hanc esse uiam rectam Dei, docentis eam, quos uult.
[1033]
A quo quilibet
deuiatus, nunquam ab alio dirigetur,
quin faciei suae malum diei futurae grauissimum
incumbat, cum nos incredulis mala sua peracta gustare
[144]
praeceperimus.
Antecessores quoque suos nostris nunciis
contradicentes, malum improuisum tetigit,
et huius saeculi dedecus incubuit,
et alius saeculi malum multo peius, atque perditio. Nos quidem in
hoc Alchoran
Arabico,
falsitatis experte,
plures induximus similitudines, ut sic memores atque
scientes efficiantur homines.
[1034]
Fuit uir quidam habens quendam participem fidelem et
unanimem, et alium nequam et dissidentem. Illine similes et aequales
esse censentur ?
[1035]
Hoc exemplum a pluribus (Deo gratias) est
ignoratum.
Tu quidem,
sicut et omnes alii, mortalis existis,
dieque futura coram Deo causam et iudicium omnes
habebitis.
¶
Nemo deterior est illo, qui Deo mendacium imponit, et ueritati
uenienti contradicit. Nonne locus est incredulis in gehenna ?
ueritatem ferentes,
atque firmantes, Deum timent,
et apud illum omne suum uelle, prout boni merentur,
habebunt.
Deus enim
illis peccata dimittit, et munus suis operibus melius et maius
efficit.
Increduli
propter imagines suas inuocatas Dei loco, tibi terrorem immittunt :
Sed Deus ipsomet teste,
suos potenter uindicabit, qui est uindex optimus.
Quo docente quemlibet
uiam rectam, directe procedit :
quemlibet uero deuiare faciente, nunquam dirigetur.
[1036]
Poteruntne,
quos inuocatis loco Dei, mihi bonum a Deo uolente propositum
auferre, uel malum repellere ? Deo quidem ego me commendo, cui se
commendant omnes sapientes.
Operimini uos more uestro, sicut et ego meo :
uidebimusque,
cui malum
perpetuum et dedecus accidet.
¶
Licet tibi missus sit liber diuinitus ad opus gentis, non tamen sis
custos, nisi perficientium uelle tuum. Quilibet namque sibi,
uidelicet ueram uiam seu falsam sequens, operabitur.
Morientibus mortis hora, caeteris
hora sopitionis, Deus animas extrahit : quibusdam item reddens eas
ad horam scitam, quibusdam nunquam, omnia pro suo uelle faciens :
Quod mirandum est sapientibus.
[1037]
[1038]
Loco Dei sumuntur, quorum alius precatur pro alio.
Illi tamen imperio sensuque carent penitus.
¶
Deus solus est prolocutor, et iudex coelorum et terrae, ad quem
omnium fiet reditus.
Eorum tamen corda, qui saeculum aliud futurum non
credunt, diffugiunt, audiendo Deum solum inuocandum esse :
Caeterorum autem Dei loco sumptorum, inuocationi congaudent.
Deus autem coelorum et
terrae conditor, omniumque secretorum cognitor, dissensiones et
contrarietates omnes discutiet.
Si quilibet incredulus totius terrae substantiam
duplicatam possideret, die qua non est aestimatum,
[1039]
quam saepius ab illo derisum sibi
singulis peccatis suis reuelatis aspiciet, eam totam pro se
redimendo praeberet.
[1040]
Hoc
enim malo sibi contingente, Deum intente precatur : adueniente bono,
firmat hoc sibi nullatenus esse datum, nisi per sapientiam suam. Sed
plures hoc ignorant :
antecessores quoque suis malis uisis, peccatisque
reuelatis, hoc eodem uerbo potiti sunt. Sed totum lucrum suum nil
eis profuit,
sicut non
suum perdendis quicquam proficiet.
Nonne sciunt, Deum huic substantiam multam, illi
paucam pro uelle suo tribuisse ? quod credentes admirantur ?
[1041]
Gens mea, quae nefanda
peccataque perpetrauit, ne desperet. Deus enim ipse misericors
peccata dimittit.
¶
Deum igitur ante malorum aduentum adorate : Ad ipsum autem conuersi,
et sequentes librum
optimum, uobis diuinitus datum.
Malo
namque subito uobis non tractantibus inde superueniente, nullum
habebitis adiutorem uel uindicem.
Omnis enim anima mala, tunc suum conquerens
infortunium, dicet : Quare derisionem feci ? non ex Dei parte
derisor extitit.
[1042]
Vel
inquiet : Si me Deus ad uiam rectam dirigeret, timens essem :
Et si nunc mihi daretur
reditus,
[145]
bonum efficerem.
Respondebit dominus ipse : Nuncio
uobis misso contradixistis increduli, unde nunc malum et perditionem
incurrite.
Imponentes
Deo mendacium, facies suas illa die nigrescere uidebunt, ingressuri
gehennam, quam sibi lucrati sunt.
Timentes autem et bonos Deus
creans omnia, cuius sunt uniuersa,
mali totius et timoris expertes efficiens, saluabit.
Vosne uiri nescii, me
quenquam nisi Deum solum adorare, persuadetis ?
Ex praedecessoribus meis percipio,
me perdendis associandum,
si Deo participes ponam, sicut et illi fecerunt,
cuius tota multitudo
nequiuit, quantum Deus solus : cuius pugnus in futuro saeculo totam
terram includit, in cuius dextera coeli cuncti prorsus inuoluentur,
et incredulorum dicta respuit.
Ipsum igitur adoro : Illi gratias reddo.
Primo quidem buccinae sonitu morti
succumbent omnia, nisi quae Dei uoluntas protexerit : Secundo
sonante, singula reuiuiscent,
[1043]
Deique splendore coeli et terra splendescent.
Tum Deus omnium cognitor
cum prophetis
interfectis accedens, omnia cum ueritate iudicabit, nemini facturus
inuiuriam,
omnique suum
meritum completurus,
multasque gentium cohortes ad ipsius inferni portas
ducturus. Illi deinceps ab inferni ianitoribus quaesiti, Nunquid
neminem nuncium de die illa praedicantem habuissent, respondebunt,
Ita. Sed uerbum mali super incredulos firmatum est.
Dicent et alii : Portas igitur
intrate, perpetuam ibi mansionem facturi.
¶
Cohortes timentium ad paradisi ianuas ducendae, et praecepturae sibi
portas aperiri, hoc a ianitoribus responsum audient : Salus Dei
super uos bonos. Introite, hic sine fine mansuri.
Unde gaudentes illi, gratias Deo
reddent, ob uerbum suum uerax : Quoniam ipsi prius ab ipso telluris
haeredes constituti, demum in paradiso, optima beneficiorum mercede,
uelle suum omne perficiunt,
uidentes circa Deum angelos illius, circa precantes
gratiam, et iudicantes inter gentes.
[1044]
AZOARA L.
In n. etc.
Per hunc
Alchoran a Deo sublimi sapienteque compositum, ipse mihi diuinitus
missus est a Deo ipso,
[1045]
qui peccata dimittit, poenitentes recipit,
benefacientes optime remunerat, largus et immensus, praeter quem non
est Deus.
Increduli uero
tantum in diuina praecepta disputant : de quorum factis, seu dictis,
nullatenus solliciteris.
Quaeque gentium, contradicentium scilicet Noë
pluribusque, post eum cogitauit disputando cum suo propheta uerum
tollere. Ego uero uindictam de singulis sumpsi, quae qualis esset,
perpende.
Super
incredulos enim firmatum est Dei uerbum, quoniam ipsi perpetuum
ignem inibunt.
Subleuantes uero Dei thronum, et circumstantes, in
Deum credunt, et inuocando gratiam obsecrant, ut ipse bonis ueniam
faciat, dicentes : Tu Deus incompraehensibilis et sapiens, omnia tua
pietate sapientiaque complectens, poenitentibus indulge ueniam,
tuique sequaces ab igne repellens,
paradisum tribue : quam sibi, suisque filiis, et
mulieribus ac posteris, bonis scilicet pollicitus es.
Talibus enim iudicii die
misericordiam praebebis, gaudiumque perpetuum.
Increduli uero tunc dicturi Deum
fuisse callidiorem, quando uocati ad fidem non crediderunt,
inquient : O Deus, nobis
iam bis mortuis, et bis uiuis, te faciente, culpasque nostras nunc
cognoscentibus, uiam para reditus.
[1046]
¶
Nonne uos audito solum Deum risistis, audito participes
credidistis ? Hodie quidem Dei omne iudicium est solius,
qui uobis praecepta tradidit, bonum
de coelis posuit : hoc tamen nemo nisi conuersus ad Deum credidit.
Deum itaque regem throno
sublimem,
et gradatim
sublimatorem,
licet
nolentibus incredulis,
et dantem cui uult spiritum castigaminis, atque
dogmatis illius diei, qua solus Deus
[146]
imperans,
omnibus suum meritum iuste daturus, omnium secretorum
inspector
et promptus
dinumerator, uerum dabit iudicium caeteris omnibus,
nec per amicum, nec per oratorem
quicquam de suis factis siue cogitationibus auscultantem
habentibus : quippe corda faucibus inhaerebunt.
Illum inquam omnia uidentem et
audientem,
corde puro
iugiter inuocate. Illi uero quos adoratis Dei loco, nihil mandare
poterunt.
¶ Euntes per terras uideant, qualiter Deus uindex
grauissimus potentiores et clariores aedificatores suis pro culpis
sumptos,
quoniam
prophetis suis docentibus diuinas uirtutes contradixerant, nullum
Deum alium habere uindicem potentes pessundedit,
uelut Pharaonem, et Haaran, et
Karaon dicentes,
[1047]
Moysen de nostris praeceptis disserentem,
mendacem et magum existere,
et praecipientes ut filii
credentium illi nequaquam meliores interficerentur : cum ille tantum
erroris artifex esset.
Dixit autem Pharao : Sinite me Moysen interficere,
† et
[1048]
Deum suum, quem terram meam uastaturum timeo, precetur et
inuocet.
Cui Moyses
respondit : Deo domino mei, cunctorumque uestri, uelut et omnium
praesumptuosorum et infidelium, me commendo.
Interim uir bonus de gente
Pharaonis, legem in corde secreto custodiens, accedens sic affatus
est : Hominem diuinis cum uirtutibus uenientem et confitentem Deum
esse suum dominum, cur interficies ? Si mendax est, sua sibi
respondebunt mendacia : Si uerax, suorum dictorum meritum accipiet,
Deus enim neminem mendacem et praesumptuosum in uiam rectam dirigit.
[1049]
Sed licet in terra
uestrum sit iudicium et sublimitas : quis nos de diuina uindicta
superueniente proteget ? Cui Pharaon inquit : Nec ego uos, praeter
quod uideo doceo, nec in uiam nisi rectam mitto.
Respondit et ille : O homines,
malum diei grauis, et dedecus futurum uobis sicut contigit primis
cohortibus, timeo.
¶
Ita namque contigit genti Noë, et Hath, atque Themuth, suisque
posteris.
Die
congregationis et edicti,
qua perdemini, non habebitis de Deo uindicem, seu
protectorem. A Deo deductus in errorem, nunquam dirigetur.
[1050]
Post Ioseph diuinitus
missum uobis, cui etiam nunquam credidistis, nullus postea uobis
etiam testibus inde missus. Ita semper Deus praesumptuosos et
contradicentes errare faciet, suaque corda sigillat et obdurat :
apud quem omnes
ratiocinantes in diuina praecepta sine peritia sibi tradita, summam
difficultatem et odium inuenient.
Pharaon uero sic Hemem allocutus est : Aedificium ad
coelestium
portarum
attactum mihi construe,
ut sic Deum Moysis, quem falsum
aestimo, perspiciam. Ita Pharaonem aberrare, sibique suum malum
placere, cuius artes sibi sunt damnosae, fecimus.
[1051]
Vir autem ille bonus et credens,
ait : Si me secuti fueritis, rectam uiam me doctore procedetis.
Huius mundi uita nihil
est : aliud uero saeculum est mansio perpetua,
ubi peccator omnis meritum
consimile possidebit. Benefaciens autem omnis uir seu mulier,
paradisum ingrediens, bonum sumet innumerum.
¶ O homines, me uos ad
salutem uocante, cur ignem incurritis ?
Quare me non in Deum credere, sed cum illo participem
ponere, cuius est ipse nescius, persuadetis ?
Me potius imitemini, uocantem uos
ad Deum ueniae datorem, ante quem uelut ante Deum suum die communis
reditus uenient, nec hic nec saeculo futuro cuiquam profecturi.
Ego quidem Deo uobis
dicta mea commemoraturo me commendo, qui omnia uidet et sapit.
Illum igitur a malo,
quod timuit, proteximus, inferentes periculum hominibus Pharaonis,
qui nunc mane uespereque
foco laesi, in grauiori malo post horam resurrectionis statuentur.
Quando pauperes in
elatos potentia
[147]
diuitiisque
[1052]
sic
ratiocinabuntur : Cum semper nos uestra secta processimus, nunc uel
ignem demite, uel minuite.
Illi uero respondebunt : En omnes insumus. Iam Deus
inter homines diiudicauit.
Omnes autem in igne positi, una uoce postulabunt
ignis ministratores, ut sua prece Deus solum illos una die quiescere
permittat.
Quibus
quaerentibus, Nonne uobis Dei nuncius aduenit ? Respondebunt, Ita.
Vos igitur inuocetis, atque precemini Deum. Hoc enim nil nisi damnum
nostrum est atque dedecus.
Ita quidem nuncios nostros suosque fautores in hac
uita uindicamus de malis,
quibus in die futura nulla proficiet excusatio, quin
repulsam domumque pessimam ineant.
Librum quidem Moysi traditum, filiis Israël
haereditatem,
scientibus
uiam rectam atque memoriam tribuimus.
Tu quidem terminum Dei ueracissimum expectans, ipsum
mane uespereque glorificans et inuocans, pro tuis culpis deprecari
non desine.
[1053]
Insipienter
uero disputantium de diuinis praeceptis, cordibus nil nisi malum
inhaeret. Tu uero cuncta scienti uidentique Deo te commenda :
cuius coelorum terraeque
machina cunctis hominum operibus praecellit. Licet hoc plures minime
perpendant.
Sed caecus
et uidens, et peccator ac benefaciens, nullatenus coaequantur.
Pauci namque credunt,
horam illam falsitatis expertem fore uenturam.
Deus quidem pollicens se
responsurum inuocantibus eum, et daturum gehennam dedignantibus,
hic diem motui, lucique,
noctem quieti disponens commode gentibus omnibus,
dominus noster est, omnia creans,
praeter quem non est alius Deus.
In illum igitur quare non creditis ?
Ille uobis terram immobilem,
coelumque tectum posuit, uosque pulchrae similitudinis efficiens,
uictum saporiferum tribuit. Vestri namque mundique totius est
dominus,
uiuus et uerus,
praeter quem non est alius Deus. Cuius solius glorificandi lex est
gloriosa : quod tamen non credunt nostris praeceptis resistentes.
Ipsum igitur corde puro iugiter inuocate.
Mihi quidem hoc diuinitus lege data
praeceptum est, nullatenus illos, quos Dei loco uos adoratis,
inuocare : Sed in Deum totius mundi dominum credere,
[1054]
qui primo uos e terra plasmauit,
deinceps e spermate per sanguinei coaguli successionem puerum
educens, senem iuuentute mediante perficit.
[1055]
Quidam tamen hora scita
prius ueniente, prius pereunt. Illam enim euitare sequendo, uel
praeeundo, nemo poterit.
Ille rursus et mortem inducit : quo dicente Fiat,
factum est.
Qui
praeceptis per nostros nuncios latis, libroque nostro contradicendo
uel disputando resistunt,
quare se non conuertunt ? Vellent quidem conuerti,
cum illi onerati colla
cathenis longis,
trahentibus illos ad ignem, illic perpetuo mansuros,
me sic quaerentem
audient : Ubi sunt participes a uobis positi ?
Sed inquient : Illi nobis erroribus
illatis discesserunt. Nuncque cognoscimus, nos adorasse res friuolas
et inutiles. Ita Deus incredulos aberrare faciens, inquiet :
Vos rebus mundanis
superbia praesumptioneque potiti, meritum consimile suscepturi,
portas intrate gehennae,
perpetuam ibi mansionem habituri.
Tu uero, quoniam terminus Dei uerax est, indura, et
uel partem nunciatorum illis tibi patefaciam, uel te mori, et illos
redire faciam.
Omnium
prophetarum ante te missorum, quorum nullus quicquam nisi diuinum
praeceptum attulit, quosdam nominauimus, quosdam autem non. Quorum
ueritatem hora ueniente Deus discutiet.
[1056]
Ad incredulorum detrimentum
Deus humano commodo
bestias creauit. Has enim comeditis, illas equitando,
tum sarcinas uestras ad naues seu
quouis defertis, tum legationes uestras cordisque uoluntates cito
perficitis.
In ipsum
itaque docentem
[148]
uos, quare non
creditis ?
¶
Quare non perscrutantur per terras fines suorum antecessorum,
potentiorum illis : quorum adhuc indicia terra retinet ? Hoc tamen
ab illis minime semouet opus prauum atque peruersum,
nostris nunciis miracula ferentibus
uisis, suae congaudebant sapientiae : postea tamen obstinaciter
deridebant.
Sed nostra
uindicta demum apparente dicebant, cum suum credere nil profuit :
Nos in Deum unum et
solum credimus, nequaquam in participes positos.
Mos Dei semper fuit, in
incredulitate perseuerantes perdere.
[1057]
AZOARA LI.
In n. etc.
Alchoran Arabicus a Deo pio misericordeque positus,
res enodans, atque discutiens,
scientibus
his bonum,
illis malum nunciat. Sed plures ab auditu illius discedunt,
dicentes : Corda quidem
nostra contra id quod tu praedicas, clauduntur, auresque nostrae
plumbo sigillantur. Sit igitur inter nos diuisio, uosque pro modo
uestro, sicut ego pro meo,
qui sicut uos homo sum, facite. Mihi quidem nunciatum
est, quod Deus uester non est nisi Deus unus. Ad illum igitur recto
tramite procedite, et precando suppliciter ueniam acquirite.
Incredulis autem,
qui
scilicet nec decimas soluunt, nec alius aduentum diei credunt,
malum perpetuum
incumbet :
Velut
credentibus et benefacientibus, bonum indeficiens tribuetur.
[1058]
Sed uos quare ponitis
pares Deo domino mundi, qui terram in biduo creauit,
et in ea montibus firmata, cuncta
comestibilia duorum aequalium exquisite dierum spacio creans, ex
illa semen omne multiplicatum edidit,
posteaque fumo coelos ascendente, illi terraeque
dixit : Utrum sponte uestra, an ui uaditis atque reditis ? Illi uero
responderunt, sponte.
[1059]
¶ Coelos deinde septem biduo distinguens, in singulis eorum res pro
uelle suo posuit. Unde mundum fulgoribus et custodibus decorauit.
Non credentibus autem in
ipsum Deum, talium operum factorem, dic : Quoniam ipsi patientur
sicut Hat et Themuth,
qui nostris nunciis clam atque palam persuadentibus,
ut in Deum unum crederent, responderunt : Si uellet Deus nos in eum
credere, angelos nobis mitteret : Vobis autem nequaquam fidem
adhibemus.
[1060]
Hath se cum
gente sua fallaciter sublimans, inquit : Quis nostri potentior
uiribus existit ? Nonne uidere poterant Deum esse potentiorem, cuius
uirtutes etiam uisas ipsi negabant ?
Illis igitur uentos frigidos in diebus malis
immisimus, illos confundentes, et eosdem tutore uindiceque carentes
alius uitae dolore grauissimo puniuimus.
Themuth quoque uiam rectam
docuimus : sed ipse caecus esse maluit. Unde illi supplicium et
dedecus intulimus :
credentes atque timentes saluauimus,
hostesque nostros hora scita
coadunandos, in igne perpetuo damnabimus.
Opera quorum oculi sui simul et
aures ac cutes Deo faciente loquentes testificabuntur,
putatisne testibus in operibus
uestris carere, et Deum opera uestra nescire ?
Oculi uestri quidem et aures
testimonium ferent.
Unde
coram Deo nil prodest excusatio, sed obest :
Cum suorum praedecessorum, hominum
scilicet et diabolorum, uerbum perditionis super eos sit firmatum,
eisque pares constituimus, qui suis inhaerens manibus asque
posterius sibi placere fecerant.
Dicent tamen semper increduli : Huic Alchoran
nullatenus credatis, sed reiicite, sicque superabitis.
Illos quidem sic nostris resistentes praeceptis, ob
huiusmodi uerbum grauiter affligemus, illaturi sibi peius operi suo
damnationem perpetuam.
Sed ipsi die iudicii Deum postulabunt, ut suos
deuiatores sibi monstret, et eos sub
[149]
plantis pedum suorum ponat.
[1061]
Confessis autem Deum suum esse dominum, sicque
rectis,
[1062]
angelisui custodes nunciantes sibi gaudium promissum et
paradisum, dicent :
Nos
in alius saeculi uita nostri fuimus, et hoc nunciamus uobis, quoniam
omne uotum uestrum et uelle perficietis.
[1063]
¶ Vos boni, mansionem ueniae, diuinaeque pietatis habituri,
ubi non est nisi sermo salubris et
optimus, benefacite, semper inuocando Deum, et confitendo uos in eum
credere,
[1064]
peccataque cum
beneficiis cum sint disparia remouete. Die quidem iudicii omnis
aduersarius uester amicus esse desiderabit.
Nemo uero gaudium possidebit, nisi
benefactor et indurator.
Cuicunque contigit impedimentum aliquod a diabolo,
Dei cuncta uidentis et audientis tutelae protectionique se
commendet,
cuius sunt
miracula dies et nox, ac sol et luna. Nemo uestri solem seu lunam,
sed suum conditorem adoret, et inuocet.
¶
Multi tamen dedignantur, cum Deo uero manentes, ipsum indeficienter
adorant die noctuque,
qui per aquae missionem, terram mortuam aperit, et
foetum efficit, qui mortuos similiter reuiuificabit, cum sit
omnipotens.
Tui
repraehensores me nequaquam latebunt. Estne melior, in ignem
eiiciendus, an timoris expers, abscessurus ? Vestrum placere
facite : Me quidem actus uestri non latebunt.
Omnes enim contradicentes nostris
nunciis, et libro, iam in libro clarissimo sunt praenotati.
Hic liber a Deo pio
sapienteque compositus, nec mendacium aliquod praesens seu futurum
indicat,
nec a prophetis
praeteritis contrarium nunciat.
[1065]
Qui si Latine notaretur, fieret quaestio, cur Latinis
et Arabicis literis non distingueretur : dic : Imo credentibus uiam rectam et
salutem praedicat. Incredulorum autem auribus plumbum, oculisque
caecitas inhaeret. Unde illos a loco longinquo uocabimus :
libro Moysi tradito
plures contradicebant, unde inter illos uelox fieret iudicium, nisi
propter uerbum diuinitus firmatum. Sed illi licet dubitent,
omnis benefaciens sibi
prodest, omnis quoque maleficus sibi nocet, Deo nocente nemini.
¶ Apud Deum solum est horae noticia, qui modum et
quantitatem foetus, et partus arboris et foeminae perfectissime
dinoscit. Cui interrogandi demum incredulos, ubi sui sint
participes ? inquient, Nos nescimus. Eorum enim nullus nobiscum est.
Ab illis enim prius
adorati, non opinati se talem causam habituros, discedunt.
Nullus desperet orare
propter bonum. Cum cuiquam malum accidit, desperat :
cum bonum ei tribuitur, ait hoc
esse suum, negatque resurrectionem illa hora futuram.
[1066]
Ad Deum tamen
se conuertens, bonum apud illum inueniet. Nos quidem singulis opera
sua monstraturi, grauissimum malum incredulis inferemus,
[1067]
qui prosperitate contingente
operari bonum cessant : malo quidem accidente, multum orant.
¶
Nonne uidere queunt, hoc a solo Deo compositum esse ? Nec tamen illi
credunt. Quis est peior illo, qui tam longum errorem incurrit ?
Ego tamen illis diuina
miracula, praeceptaque coelique uirtutes, ut uerum percipiant,
patefaciam. Nonne sciunt Deum esse testem omnium ?
Illi uero non credunt se redituros
ad Deum, omnia scientem et continentem.
AZOARA LII.
In n. etc.
Deus incompraehensibilis et sapiens, summus et maximus,
cuius sunt uniuersa coeli et terrae,
[1068]
tibi, sicut et
praedecessoribus tuis, librum tradit Arabicum, per quem castiges
matrem uillarum, et affines, praedicans illis de die totius
falsitatis experte : quando quidam paradisum, quidam autem gehennae
focum ingredientur.
[1069]
Coelum quidem caderet super homines, nisi
[150]
propter angelos Deum adorantes, et precantes
pro manentibus in terra Deum ipsum pium, ueniaeque datorem.
Quippe plures Dei loco
caeteros adorant : quorum cum Deus fit perspicax cognitor, tu minime
custos adesse cures.
Omnis enim gens una fieret, si Deus ipse uellet, qui
pro uelle suo misericordiam facit his, illos uero punit, suffragio
uindictaque carentes,
[1070]
cum
alios sui loco sumant. Ille namque cunctipotens est, et mortuos
suscitabit,
omniumque
dissensiones discutiet. Ad ipsum igitur me conuertens, suae tutelae
me commendo.
Ipse quidem
coelos et terram condidit, et bestiarum pariles, ac de uobismet
mulieres creauit, ipseque uidens omnia nil comedit.
[1071]
Ipse quoque cuncta sciens, et coeli
terraeque claues retinens, huic uictum substantiamque multam, illi
paucam pro uelle suo praebet.
¶ Praecepta quoque legum et mores, sicut Noem, et tibi, ac Abrahae, et
Moysi, ac Christo patefecimus, nunc docemus. Illis igitur adhaerete,
sicut lex praecipit, nec illi controuersantes, nec ab illa
discedentes. Hoc autem taediosum atque grauissimum est illis, qui
non credunt in illum, quem adoratis. Deus autem omne suum uelle
perficiens, uiam rectam ad se conuertentibus manifestat.
Post scientiam quidem missam, non
antea schismata facta sunt ob inuidiam inortam : Unde gentes de
libris sibi traditis dubitantes, malae suspicionis sunt. Nos autem
iam inter eos discerneremus, nisi propter uerbum diuinum.
Expectans terminum statutum, Deum
inuoca : et secundum illius dogma te dirige, nequaquam hominum
uoluptates et uota sequendo, sed confitendo te credere libris
positis a Deo, qui rectum examinatum inter uos fieri praecipit, qui
nostri uestrique dominus, nobis nostra, uobisque uestra reddet
opera : qui etiam nos et uos omnes coadunaturus, nostram
controuersiam discutiet.
Ratiocinantes in Deum post nostrum responsum illis
factum, friuolas rationes apud Deum habent :
[1072]
cuius hunc librum cum ueritate
libraque ponentis, iram et odium merentur. Hora forsis cito ueniet,
cuius contradictores
quam longissimum errant, et ad illam properantur :
[1073]
Credentes autem
pauescunt, quoniam illam ueraciter uenturam agnoscunt :
Deus quidem custos subtilissimus,
sublimis, et sapiens, cui uult necessariorum praebet copiam.
[1074]
Volens bonum alius
saeculi, suscipiet illud manu nostra. Studioso quoque bonorum huius
saeculi, dabimus illa : sed nullam in alio portionem habebit.
Increduli quidem habent
participes, positores morum in lege nunquam a Deo statutorum, quibus
malum atque dolor incumbet. Iamque discuterem inter eos, nisi
propter Dei uerbum firmatum.
Illis nequaquam facta sua timentibus, omne malum
accidet : Credentes autem et benefacientes, pulcherrima loca
paradisi possessuri, omne suum uelle perficient : hocque lucrum est
maximum.
¶
Huiusmodi quidem pollicitum credentibus et benefacientibus summam
laeticiam denunciat.
[1075]
Ego uero nihil ob hoc a uobis postulo, nisi
quod propinquos uestros diligatis. Omnique bene gerenti bonum suum
augebit Deus pius, ueniaeque dator.
Plures ante te Deo mendacium imposuisse perhibent.
Sed si Deo placuerit, cor tuum sigillabit, falsum abradet, uerbum
uerum firmabit. Quoniam ipse noscit secreta cordium,
poenitentes colligit, peccata
dimittit, operumque cunctorum cognitor,
et credentium ac benegerentium exauditor, bonum suum
augebit, incredulis graue malum inferet,
qui pro uelle suo modum atque
mensuram omnibus rebus imponens, uelut omnia uidens et sapiens.
Nequaquam hic suis plenum uictum atque substantiam coaceruat, ne a
caeteris inuideantur.
Ille quidem misericors, imbres iam desperatis tribuit, uelut omnibus
imperans, omnibusque
[151]
glorificandus,
qui coelos et terram
mirrabiliter
mirabiliter
† machinatus est,
[1076]
et in eis sua posuit animalia, potens
iterum, hora scilicet qua uoluit, cuncta coadunare :
qui percussurus malos secundum
manuum suarum opera, multis ueniam faciet.
Naues item uelificatas aequora
sulcare facit.
Quo
uolente uenti quiescerent, marisque planicies maneret immobilis :
quod mirandum est omnibus indurantibus, Deumque glorificantibus :
praeter quem nec
adiutorem nec uindicem habebitis.
¶
Incredulos forsan omnes Deus confundet, forsan eorum multis ueniam
faciet,
nostrorumque
praeceptorum contradictoribus forsan nullum a nobis diffugium
patebit.
Pecuniae uobis
datae sunt uitae huius breuis mundi, quibus melior et durabilior
seruatur apud Deum, ad opus credentium,
et se Deo commendantium, atque respondentium, et
orantium, ac consulentium, bonaque sibi data diuinitus expendentium,
et a criminalibus ac
culpis et ira mala se retrahentium, atque diuertentium.
Malum cui libet inferentes malum, consimile merentur.
[1077]
Dimittens tamen, melius
operatur, a Deo per optime remunerandus, malos illos abhorrente.
Vindicans se post
iniuriam illatam, nequaquam reus existit.
Malum enim inferentes, atque
nocentes sine causa, soli rei sunt, malum graue passuri :
Patiens tamen et dimittens, prae
caeteris optime facit.
¶
Ideo positus in errorem, post Deum non habebit adiutorem. Incredulis
autem, malo uiso quaerentibus, an sit uia redeundi,
tot contumeliae tantumque malum
infertur, quod loquela uisuque, nisi tantum stupido, pro dedecore
carebunt die, qua suas animas gentemque suam perdituri, perpetuae
damnationis iudicium ferent,
nullum adiutorem seu uindicem habituri. Viam fallacem
exequitur, quem Deus aberrare perficit,
antequam dies ueniat, qua nemini discedere licebit :
nec excusator nec adiutor aderit diuinae uoluntati respondentes.
Nos quidem non misimus
te custodem, uel coactorem disgredientium a lege. Tuum enim non est,
nisi rem tantum nunciare.
[1078]
Homo beneficio sibi collato congaudet :
Malo uero propter peccata sua contingente, confringitur manens
incredulus.
Dei quidem
est imperium coelorum et terrae, quicquid uult operantis,
dantisque pro uelle suo, huic mares, illi foeminas,
uel etiam gemellos huius et illius sexus, seu facientis sterilem :
Cum ille sit omnipotens, et sapiens.
[1079]
Non accidit cuiquam hominum, quod cum eo Deus
sublimis et sapiens loqueretur † nisi per uisionem et uelamen
interpositum, uel per internuncium, omnia pro uelle suo praeceptoque
dicentem. *
[1080]
Tibi quidem,
qui librum et legem ignorabas, nostrum spiritum mittentes, lucem
praebuimus, per quam tu pro uelle tuo castigans homines, docens uiam
rectam Dei,
cuius sunt
uniuersa coelorum et terrae, et ad ipsum redibunt uniuersa.
AZOARA LIII.
In n. etc.
Hic liber
euidens
a nobis Arabice
positus, ut per ipsum sapientes efficiamini,
apud Deum sublimen et sapientem
[1081]
in matre librorum continetur.
Nos autem illius memoriam pedetentim uobis
subtrahemus, quoniam rebelles estis,
et prophetarum omnium, sicut praedecessores uestri,
derisores.
Quorum potentiores subito
confudimus. Quorum qualis esset finis, satis innotescit.
Increduli tamen interrogati, quis
sit coelorum terraeque conditor ? dicunt, Deus.
Ille quidem terram uobis mansionem
praebens, illam uiis distinxit, ut quorsum gressus tenderetur,
pateret.
Idem de coelis
aquas moderate mittens, terram mortuam excitat, uos similiter
resuscitaturus,
omniumque bestiarum par unum faciens, naues et
bestias equitaturus tribuit :
ut uos illas scandendo, Dei nomen inuocetis dicendo :
O Deus, qui nobis haec commoda et necessaria, quibus nequaquam digni
fuimus,
[152]
perfecisti, te glorificamus,
ad te redituri.
Secundum dictum quidem
ponentium participes, et euidenter incredulorum,
Deus sibi filias sumens, uobis
dedit filios.
Unde
quilibet eorum audito rumore de filia, iram in corde suo premens,
faciem suam denigrat.
[1082]
Idem etiam asserunt, angelos circa Deum existentes
esse foeminas. An adhibiti sunt illi testes in angelorum creatione ?
Nos autem uestris testibus scriptis a uobis singula percunctabimur,
qui dicitis, uos
nequaquam in illos credere : si Deus uellet, nullam scilicet
sapientiam, sed solas opiniones secuti.
Illis tamen forsan librum ante dedimus, sed non
sequuntur eum :
[1083]
imo sectam suorum patrum inuentam se confitentur
imitari.
Quid uero
dicetis, si uobis rem meliorem secta patrum uestrorum attulero ?
Dicent : Non credimus illi, cum quo uenis.
Similiter dixerunt magnates omnium
gentium, ad quas primo nostros nuncios misimus.
Nos quidem ex illis uindictam
sumpsimus. Et quis esset finis, perpende.
[1084]
¶ Abraham patrem suum, suosque sic affato : Omnibus abrenuncio, quos
adoratis Dei loco,
in
nullum credens nisi in Deum creatorem meum, qui me uiam rectam
docuit,
uerbumque
mansurum, ut sciatur, posuit.
Illis, parentibusque suis spacium tribuimus, usquequo
ueritas nunciisque manifesti missi sunt illis.
Illi uero ueritatem uisam,
incantationem esse dixerunt, et se nullatenus illi credere uelle.
[1085]
Moderni conquerentes
Alchoran non esse positum super uirum aliquem magnarum uillarum,
distribuuntne dona diuina ?
Nos quidem in huius saeculi uita pro uelle nostro
distribuimus, extollentes gradatim quosdam super alios, ut illius
caeteri sint obedientes et necessarii.
Si gens quidem omnis esset una, negantibus Deum
daremus domus tectis argenteis, quibus adessent similiter gradus ad
ascensum,
et portae de
argento, lectique aurei :
adderemus desuper aurum copiosum. Quibus cunctis, cum
sint huius mundi pecunia, apud Deum timentibus se melius reseruatur.
Omni quidem caeco in
diuino cultu nos adiungemus socium,
illum a
uia recta diuertentem : se tamen sequi uiam rectam cogitabit.
In resurrectionis uero
die stans ante nos, inquiet : Utinam nobis interesset orientis et
occidentis intercapedo. Malus enim et peruersus fuisti socius.
Hodie quidem nil uobis
proficiet, quoniam malum perpetrastis, cuius nunc participes eritis.
Tune surdos audire, uel
caecos, aut erroneos docere poteris ?
Te forsan discedere,
eosque mandata mea cognoscere faciam. Quod nobis
satis leue est, atque possibile.
Legi quidem nostrae tibi missae, quae tibi tuisque
uiam rectam
atque
sapientiam quaesitu dignam patefaciet, adhaereatque perscrutare.
[1086]
An nunciis praemissis
aliquas imagines adorare praecepimus Dei loco,
[1087]
qui Pharaoni gentique suae Moysen,
confessum se regis mundi nuncium esse, misimus.
¶ Illum autem cum uirtutibus uenientem diuinis,
miraculisque maioribus
praecellentem, ut sic saltim conuerteretur,
deridebant
dicentes : O mage, Deum
ob dilectionem nostram pro nobis inuoca : quoniam sic forsan
conuerteremur.
Malo
tamen ab illis remoto, en illi redeunt.
Pharaonem enim dicentem, O gens, nonne ego imperans
Mizere, et aquis subtus fluentibus,
illo contemptibili fereque non apparente melior
existo ?
An angelis
coaequatur ? Quare super eum non descendunt aurei torques, et
caeteri ornatus ?
Ipsum
inquam dicentem sic, sua gens nequaquam secuta est. Illam igitur
incredulam submergendo cum duce suo,
nos posteris exemplum praebuimus.
[1088]
A Christo quoque Iesu Mariae filio
parabolas exponente, plures discesserunt,
suas imagines
[153]
praeferendo, dicendoque, Christum eloquentem esse, suaque
praecepta contraria.
Ille uero non fuit nisi uir tantum, cui multam
bonitatem contulimus, doctoremque filiis Israël praeposuimus.
Eorum
quoque quosdam iudices, terrarumque reges, nostrae uoluntati
possibile esset statuere.
Deum quidem, apud quem est horae noticia, sequendo,
non contradicendo, recto calle proceditis :
A quo nullatenus uos abducat hostis
uester, diabolus nequissimus.
Cum Christus diuinis uirtutibus adueniens inquit : En
assum uobis cum sapientia, uestras dissensiones discussura, meque
sequendo timete Deum,
mei uestrique dominum :
[1089]
schisma maximum
cohortibus incidit, et gentibus. Illos autem qui non crediderunt,
die graui malum grauissimum premet.
Cur non cogitant de hora illis non inde tractantibus
subito futura,
qua amici
cuncti fient hostes, praeter eos qui Deum timuerunt ?
Quibus Deus inquiet : Nihil hodie
timeatis, nec molestemini.
Omnes enim qui nostris praeceptis crediderunt,
hodie cum suis
mulieribus paradisum possidebunt, gaudium plenum accepturi.
¶
Cum cathenis etenim et poculis aureis, plenis omni suo uelle tum
formoso tum saporifero administrabitur illis, illic perpetuo
mansuris, omnique uoto suo perpetuo potituris,
fructusque multiplices comesturis.
Omnibus enim bonis
paradisum haereditatem pro factis suis tribuemus :
sicut incredulis et malis ignis
feruorem, quo nullum leuamen percepturi,
desperati sine fine manebunt.
Nec nos illis nocebimus,
sed ipsi sibi damnationem meruerunt.
¶
Illis quidem conquerendo dicturis, † O Melich,
[1090]
utinam nos perire
funditus Deus praecepisset : Ille respondebit, Imo superstites
eritis,
quoniam ueritati
uobis missae non credidistis.
An cogitastis nos ignoraturos uestrorum cordium
secreta, uoceque prolata ? Imo. Nostri namque nuncii scribebant
omnia.
[1091]
An adhuc Deum
habere filium affirmatis ?
[1092]
Ego uero credentium atque deuotorum
primus,
a uestro
stuliloquio
stultiloquio
liber,
in Deum solum dominum coelorum et
terrae ac throni credo.
Tu Deus coelorum terraeque creator, sublimis et
sapiens,
eos gyrouagos
et uentilantes usque diem sui lucri dimitte.
¶
Totius boni multiplicator, cuius manus obtinet imperium atque
iudicium coelorum et terrae, et omnium interpositorum, solus horam
communis reditus ad ipsum agnoscit :
qua nullus adoratus loco Dei pro quoquam precabitur,
nisi tantum qui uerum dixerit et sciuerit.
Increduli tamen interrogati, Quis
suus creator sit ? Inquient, Deus. Cur igitur non credunt ?
Sed haec gens est
incredula.
Manum igitur
tuam tu retrahe, dicens : Salus super nos : uestrumque meritum
agnituri quale sit, integre sumetis.
AZOARA LIIII.
In n. etc.
Hunc librum euidentem,
cuncta bona discernentem,
et a Deo cuncta uidente, et audiente,
scienteque compositum,
[1093]
bonos docentem, malos castigantem,
in nocte fructifera posuimus :
qui sumus coelorum et terrae et totius intercapedinis
creator,
et dominus
uestri, priorumque parentum uestrorum uiuos et mortuos faciens,
praeter quem non est Deus.
Sed tamen plures incredulitate sua manentes, et de
nostris praeceptis ludum et ludicrum facientes.
[1094]
¶
Expecta diem, qua coeli fumus manifestus
teget gentes, malumque graue
continget malis,
tunc
dicturis : O Deus, fumum aufer, atque credemus.
Nunc tandem cognoscitis ? Nonne uos
a nunciis nostris uirtutes Dei patefacientibus
retraxistis, dicendo, Isti doctores
daemoniaci sunt ?
Nunc
quidem manum retraham paulisper :
sed postea redibitis die, qua maxime festinabo
[154]
uindictam meam plene sumpturus.
[1095]
Gens quidem Pharaonis maximum
peccatum perpetrauit, contradicendo nostro nuncio bono uenienti,
dicentique, Deum
inuocate, me nuncium fidelem sequendo :
nec mihi sapientiam regimenque manifestum afferenti,
Deumque protectorem, ne
me lapidetis postulanti, praeferri uelitis.
Sin autem, a me discedite.
¶
Illi deinceps dicenti : O Deus, haec gens nequam suam incredulitatem
non reliquit :
Deus praecepit,
Exire festina noctu cum gente mea,
mareque factum immobile taliter dimitte. Ipsum
enim tuos hostes te persecuturos summerget.
Hortos autem eorum relictos, et
fontes,
ac messes, locaque † formosissima,
[1096]
fructuumque foecunda
caeteris hominibus haereditatem tribuimus :
Unde coelum et terra nec flebant, neque dolebant.
Taliter filios Israël de malo
dedecoreque
Pharaonis
omnimode praesumptuosi,
modum omnem excedentis, liberauimus.
¶
Illos super caeteras gentes sapientia uirtuteque sublimauimus.
[1097]
Illi tamen dicentes
non esse mortem, praeter
hanc primam, nec aliquos resuscitandos,
dicunt prophetis :
Si ueridici estis,
nostros patres redire facite :
uel, an stant illi melius, an gens Tuba, an caeteri
priores, prius a Deo propter incredulitatem confusi ?
Nos quidem coelos et terram et
interpositum omne minime pro nihilo,
sed cum ueritate, licet plures hoc nesciant,
fecimus :
uenietque
terminus et hora cunctorum die iudicii,
qua nullus dominus seruo suo proficiet, nec quenquam
alius uindicabit,
[1098]
nisi cui pietas sapientis Dei et incompraehensibilis subuenerit.
¶
[1099]
Vos peccatores cibandi
ex arbore ezecum,
quae uelut ignis in uestris aluis feruebit,
cibum illum
in igne medio sumentes reseruate,
capitibusque demersis
focum immoderatum
ob uestram superbiam et praesumptionem gustate,
cui semper contradixistis.
Timentes autem, locum
hortis et fontibus
foecundum possidebunt,
uestibusque sericis et
purpura uestiendi,
puellas ducent cum oculis claris et immensis : quorum
albugines candidissimae, et pupillae nigerrimae.
Pro uelle quoque suo fructus
multimodos absque timore comedent,
[1100]
non gustaturi mortem nisi primam. Deus enim dator
optimus, eos a foco liberabit :
Hocque munus est maximum.
Ita per linguam tuam, ut caeteri
sapientes, memoresque fierent, res explanauimus.
Sed expecta, quoniam expectant
illi.
AZOARA LV.
In n. etc.
Hic est
liber a Deo sapiente positus,
qui mirabilis apparet sapientibus in machina coelorum
et terrae,
et in
conditione uestri et omnium animalium
in uicissitudine quoque noctis atque diei, et in
aquae donis ad terram excitandam, ac uentorum undique currentium
motu. Cum haec omnia, caeteraque similia Dei ueracissime sint
miracula,
post illius
mandatum quid creditis
peccatores et increduli, de Deo stulte loquentes ?
Diuinis praeceptis
auditis,
uel in ridiculum
faciunt,
uel quasi nihil
audientes discedunt.
Sed
infernum demum incurrent : cum nec opus praeteritum, nec quos
adorabant Dei loco quicquam, illis proficere poterunt : quin poenas
malumque grauissimum patiantur.
[1101]
Hic quidem liber uiam rectam ostendit : cui
resistens, et non credens, graui flagitio punietur.
¶
Deus quidem uobis mare nauibus sulcandum,
uniuersa coelorum et terrae humano
seruire commodo strauit.
Unde gratias homo Deo reddat, admirando et
glorificando.
[1102]
Homines
boni precentur pro desperatis, quatinus Deus illis bonum pro factis
suis impendat, ad quem redibunt uniuersa.
Omnis benefaciens sibi prodest,
omnisque peccator sibimet malum ingerit.
[1103]
Filiis Israël iudicium atque
prophetiam, ac legem, atque
[155]
potentiam, et
diuitias prae cunctis hominibus mundi dedimus.
Illis tamen nulla contrarietas
intercidit, nisi post haec munera sibi data, nostrasque uirtutes
agnitas, cuius occasio sola fuit inuidia. Eorum autem dissensiones
Deus ipse iudicii die discutiet.
Tu tandem cum lege recta, moribusque iustis missus,
eorum imitator esto, nequaquam uoluntatem insciorum,
quoniam ipsi sibi inuicem
associati, coram Deo solum se timentes diligente, tibi nullatenus
proficere poterunt.
Hot
Hoc
autem est lumen, uiaque recta, misericordiaque bonis et
confirmatoribus eius.
Perseueranter peccatores opinati sunt, mortem et
uitam non esse, nisi tantum unam, seque superponendos credentibus et
bene gerentibus. Sed haec quidem eorum opinio fallax et falsa.
¶
Deus coelorum terraeque uerus conditor, iuste cuique suum reddet
meritum, nemini facturus iniuriam.
Nonne uides, qualiter Deus illos a sapientia deuiare
fecit, eorum aures et corda sigillans, oculosque tegens, qui sine
sapientia uoluntate propria ducti deos sibi constituerunt ? Quis
uero praeter Deum uiam rectam ostendet ? Quare memores et sapientes
effici recusatis ?
[1104]
Dicunt enim, non est uita nisi tantum huius saeculi.
Hic namque uiuimus, et mortem incurrimus : hocque saeculum tantum
nos nocte dieque perimit. Hoc quidem affirmant, non aliqua scientia,
sed opinione sola ducti.
[1105]
Audientes enim praecepta nostra manifesta, non
habent, quod contra proferant : nisi tantum, ut suos parentes
adducant nuncii, si ueridici sunt.
Deus quidem coelorum et terrae conditor, mortis
uitaeque dator, ad se cuncta redire faciet, licet pluribus hoc
nescientibus :
horaque
ueniente omnes increduli iacturam facient,
[1106]
omnesque gentes suos libros
aduocabunt, Deo dicente, hodie fiet uobis secundum opera uestra.
[1107]
En, hic enim liber
noster omnes actus uestros complectens, nostra manu scriptus, uobis
ueraciter omnes actus uestros aperiet.
Hodie quidem omnes credentes, et benefici,
misericordiae munus accepturi, plenum intrabunt gaudium.
Incredulis
autem dicet : Hodie uos obliuiscor : quoniam uos audito sermone de
die iudicii,
horaque
ueracissima, confessi uos inde nihil scire, nec hoc affirmare uelle,
ridiculum fecistis huius
obliti diei, et in incredulitate firmati.
Nunc igitur uiso ridiculo uestro,
peccatoque,
ignem intretis nec adiutorem nec uindicem habituri.
Quoniam Dei praeceptorum
derisores, huius mundi uitam dilexistis, hodie nec uos quisquam
educet, nec excusatio uestra credetur.
Hodie
quidem sunt omnes gratiae Dei sapientis, et incompraehensibilis
domini coelorum et terrae, totiusque mundi, cuius in ipsis est
sublimitas omnis et honor.
AZOARA LVI.
In n. etc.
Hic liber a Deo pio sapienteque
positus,
[1108]
qui coelos et
terram et eorum intercapedinem non nisi cum ueritate condidit, ad
terminum nominatum. Sed qui castigationibus atque doctrinis minime
credunt, auditis diuinis uirtutibus, humeros et caput reuertunt.
Illi uero quos adorant
Dei loco, quid in terra fecerunt : Vel quam portionem in coelis
obtinent : Afferte mihi librum aliquem inde, seu signum, ut sic
ueraces appareatis.
Quis
est peior seu stultior illo, quam qui uocat Dei loco non responsurum
ante diem iudicii,
tuncque futurum hostem suum, nunc autem nescium et
negligentem ? Ob hoc enim incredulitatis poenam subibit.
Increduli quidem audientes praecepta
nostra manifesta, dicunt illa magicam artem esse,
[1109]
meque finxisse. Sed si uerum est
illud, nullam de Deo partem
[156]
accipiam, qui
iudex noster aderit, et testis pius, ueniaeque dator.
Ego non sum primus nuncius, nec
scio, quid mihi seu uobis gerendum sit.
[1110]
Diuina mandata tamen
explanabo :
quae licet
Dei sint, hocque testificent, plures filiorum Israël credentes
illis, uos minime creditis. Nec Deus malos in uiam rectam dirigit.
Peccatores autem non
credentes, nec rectam uiam uidentes, dicunt : hoc esse de priorum
mendaciis, neque me uenisse cum hoc, etsi bonum uel uerum esset.
¶
Moysi prius librum munusque misericordiae tribuimus, sicut et tibi
librum hunc ueridicum Arabice scriptum, per quem castiges malos,
bonisque nuncium bonum feras.
Dicentes Deum esse dominum omnium et regem solum omni
timore molestiaque carent.
Pro factis enim suis paradisum perpetuo possidebunt.
[1111]
Parentes suos homo multum honoret, cum sua mater eum ui concipit, et
in pariendo laborat,
[1112]
et ab impraegnationis hora menses triginta
lactis alimoniam tribuit. Sicque ductus ad uirilitatem, scilicet
annorum quadraginta spacium, Deum glorificans, ipsum sic
deprecetur : O Deus, fac me tibi dignas referre gratias, ob bona
mihi parentibusque meis tributa, tibique simul et illis placitum
fieri, meisque posteris bonum et commodum : Quoniam ad te
connersus
conuersus
,
in te credo.
Tales enim
Deus optime colligit, peccataque dimittit, et paradisum bonis
omnibus promissam tribuet.
Aliquo tamen suis parentibus dicente, ut legem
diuinam sua secta relicta sequantur, cum ipsius mandata uera sint,
nec imitentur gentem praeteritam praesumptuosam, illi respondent,
Maledicitis. Hoc enim est de priorum fallaciis.
Super illos autem firmatum fuit
uerbum prauum suorum antecessorum, qui scilicet erant disputatores
atque diaboli.
Nos quidem
omnnibus
omnibus
suorum operum gradus et mercedes implebimus, nulli
facturi molestiam,
die,
qua monstrabimus incredulis ignem, quem saepius contradixerunt.
[1113]
Dicetque Deus illis : Quoniam in terra uoluptates uestras sequendo,
sine ueritate bonoque, mala perpetrastis, hodie malum meritum
recipietis.
Tu castiga
gentes, ut Deum unum non alium adorent, malumque diei grauis tantum
timeant.
¶
Dicunt autem, Venisne separatum nos ab illis, quos adoramus ? Si
ueridicus es, tua dicta manifesta.
Dic Deum solum nosse, quod quaerunt : teque nihil
facturum, nisi quod diuinitus praecipitur, illos autem suam
incredulitatem obtinere.
Illis autem opinatis nubes uisas, post aquas esse
pluuiarum, dicebatur : Non est nisi uentus, illaturus uobis graue
malum, ad quod festinatis deleturus omnia iussu Dei.
Nil igitur superstes extitit, nisi
domus suae tantum. Sic enim merentur increduli.
Illis tamen uictum atque diuitias,
et oculos ac aures, atque corda, sicut uobis, dedimus. Quae omnia,
cum essent increduli, nil profecerunt eis : quoniam illis accidit,
quod deridebant.
Existentes etiam circa ciuitates confudimus, prius
tamen explanatis sibi mandatis diuinis :
Nec suffragium aliquod ab adoratis
Dei loco, cum illi defecissent, tunc sua mendacia prementes,
susceperunt.
Cum diabolos ad auditum Alchoran malos atque te conuertimus,
[1114]
ipso percepto gentem suam castigatum fugerunt,
dicendo : O gens, iam audiuimus
librum missum post Moysen, omnis sui dicti confirmatorem, et
doctorem uiae uerae rectaeque.
Parete uocanti uos ad Deum, illique credite, uobis
peccata uestra dimissuro, et a graui malo liberaturo.
Aliter autem
in terra nihil uobis prodesse poterit.
[1115]
Sicut Deos coelos et terram illaboriose et
infatigabiliter condidit : similiter et mortuos, cum sit omnipotens,
resuscitabit
die, qua
ipse monstraturus est contradictoribus, ignem, quaeret : Nonne uerus
est iste focus ? Illisque respondentibus, Ita : dicet, Gustate
focum,
[157]
quoniam non credidistis.
Tu uero fortiter sustine, sicut et
caeteri prophetae constantes, Deoque deuoti : neque tu mandatum
festinare uelis. Die namque, qua patebit singulis mandatum nostrum,
accedent singuli, quasi non morati nisi per diei horam unam. Mandata
cunctis applica : Increduli tantum uero confundentur.
AZOARA LVII.
In n. etc.
A uia Dei
se diuertentes, et increduli, factorum suorum perditores, et
falsitatis sunt imitatores.
Benefacientes, et ueritati super Machumetum positae
credentes,
ipsius Dei
uiam et ueritatem sequuntur, qui condonaturus illis peccata sua,
cuncta sua negotia
factaque diriget,
cum sit
omnipotens. Ita Deus homines suis instruit parabolis.
[1116]
Increduli a uobis in litibus uicti,
usquequo multa fiet caedes, capita perdant. Captiuati firmiter
stringantur, ut se bene redimant, lis nec cesset ante telorum
depositionem. In terra pugnantibus, utrobique fatigatis, Deus quidem
ab illis uindictam sumere, posset : Sed mauult hos per illos
experiri. Omnibus Dei dilectione pugnantibus, Deus facta sua
remunerabit,
complens
quod bonis mandauerat,
eisque paradisum bonis creatam tribuet.
[1117]
Viri boni, si Deo pareatis, uobis
auxiliabitur, pedes uestros firmaturus.
Incredulis
autem, Dei praeceptum audire nolentibus, unde suos actus amittunt,
nos confusionem et malum inferemus.
Quare non scrutantur terras, ut sciant fines eorum,
quos Deus confundit, omnes incredulos similiter confusurus ?
Quoniam Deus est bonorum
dominus et uindex. Increduli quidem dominio carent.
Credentes atque beneficos Deus in
paradiso ponet. Peragant nunc increduli suas uoluntates, moreque
bestiarum comedant : Illos ueraciter ignis sequetur.
Quae uilla fuit uestra per nos
confusa firmior, protectorem autem non inuenit ?
Quis enim
diuinam uim atque uirtutem superat ? Aut cui placebunt actus illius,
nil nisi uoluptates suas sequentis ?
Eme paradisum, timentibus tributam,
ubi sunt aquae
caeteris odore saporeque consimiles.
[1118]
Sunt illic et alii riui
saporiferi, alius lactis, alius meri, alius mellis despumati. Sunt
et ibi omnimoda poma. Peccatores autem in igne perpetuo mansuri,
potum sument igneum, intestina sua cocturum.
Horum autem quidam auscultando
applicantes tibi, dicunt : Quid modo dixit ? Istis amores
incredulorum secutis, Deus corda sigillauit :
Timentibus autem fidem auget, atque
timorem :
[1119]
unde Dei terminum ueracissimum, horamque subitam, forsan
cito uenturam, semper expectant.
Scito non esse nisi Deum unum, quem
preceris pro tui cunctorumque bonorum uirorum seu mulierum delictis,
qui quid agas uel legas,
[1120]
intime dinoscit.
¶
Boni quidem atque credentes, azoaram de pugna poni multum optant.
Illa uero optime composita, pusillanimes et cordis infirmi, quasi
iam fere mortui, audita pugna uos respiciunt. Quibus
uel te sequi,
uel uerbum scitum proferre
melius esset.
In ipsius enim litis praeparatione
commodius esset eos uerbum de Deo melius protulisse, uerumque sic
dixisse :
[1121]
Quid cogitastis, cum eundo terras destructum, uestras gentes
disgregastis ?
Tales
quidem Deus repellet, illis surditatem et caecitatem illaturus.
Quare non consuluerunt
Alchoran ? An corda cathenata gesserunt ?
Illis disgredientibus post uirtutes
agnitas, diabolus suggestiones prauas intulit.
Unde polliciti sunt, se adhaesuros
illis, quibus diuina praecepta displicebant. Deus autem eorum
secreta dinoscit.
Quid igitur
isti secuti Deo displicita, nequaquam dilecta, unde sua facta
confundet, facient :
cum angeli
[158]
suas animas extractum, et facies
atque colla percussum aderunt ?
Nunquid opinati sunt, quod Deus malum in cordibus
suis habitum non eliceret ?
[1122]
Si uellemus, daremus tibi signum atque peritiam, ut
eos formis suis atque uerbis agnosceres.
Sed nos eorum actus et mentes
penitus agnoscentes, te probabimus, tentantes, usquequo tuas
peregrinationes et expugnationes ac opera cognoscamus.
A uia Dei disgredientes,
prophetaeque contradicentes, postquam uiam rectam uiderint, sibimet
non Deo negotia sua cuncta confusuro nocent.
Deum igitur atque prophetam, ne
uestros actus perdatis, sequendo credite.
[1123]
A uia namque recta digressis, et
incredulitate mortuis, nunquam Deus ueniam dabit.
[1124]
Non sitis contemptores, sed pacem
diligite, eamque uocate, quoniam uos digniores et potentiores
existitis. Unde uobiscum Deus de beneficiis uestris nil minui
permittet.
Huius mundi
uita nil est praeter ludum et ludicrum. Credentibus autem atque
timentibus, optimam remunerationem Deus faciet, a nemine quicquam de
pecunia sua postulans.
Sed et si saepius ad fatigationem usque peteret, uos
nullatenus daretis ei, nisi mortem minanti.
[1125]
Vos quidem dicitis, uos esse
distributores rerum in Dei nomine dilectioneque. Quod quidam uestri
minime faciunt. Quisquis autem non fecerit, suae deficiet animae.
Deus enim est omnium abundans, uos uero pauperes. Vobis
discedentibus, uestra loca Deus supplebit aliis, nequaquam talibus,
quales uos estis.
AZOARA LVIII.
In n. etc.
Tibi quidem summam leuitatem atque facultatem in acquirendo tribuit Deus,
[1126]
tibi peccata praeterita
futuraque dimissurus, suum praeceptum facturo, qui te docens uias
rectas,
potenter te
uindicabit :
qui super te
salutem et securitatem, animosque credentium reconciliationem et
augmentum fidei ponit, qui sapiens et incompraehensibilis, exercitus
coelorum et terrae creauit.
Credentes uiros seu mulieres in paradisum perpetuae
mansioni missurus, quod sibi leue est :
Incredulos ac ponentes cum Deo participes, ac de illo
malum cogitantes, in malam uiam repulsurus, grauiter puniet,
cum ipse dominetur
exercitibus coelorum et terrae.
Te quidem testem, gaudiique nuncium et castigatorem
misimus,
[1127]
ut te sequendo
in Deum credant, suisquam parendo praeceptis, illum maxime
glorificent,
[1128]
et mane uespereque suppliciter inuocent.
Manus suas subleuando soli Deo
seruierunt. Manus namque Dei suis praesedit manibus. Omnis autem
mendax, sibi mentietur : Verbis autem constans, misericordiam
consequetur.
[1129]
Arabes
autem rudes domi manentes, pecuniae suae simul et gentis
impedimentum praetendentes, seque sic excusantes, ueniam postulant :
aliud uoce praeferentes, aliud corde tenentes. Sed quid impediet
Deum omnes actus suos dinoscentem, quin bonum uel malum illis
inferat pro uelle suo ?
Opinati sunt autem hoc etiam optantes, indeque praui
malique facti, quod nunquam ulterius propheta uirique boni suos
reuisitarent,
sed
hominibus nequaquam in Deum credentibus, neque per prophetam
secutis, feruorem ignis praedestinauit
Deus, imperator coelorum et terrae, huic condonans,
illum pro uelle suo damnans, pius ueniaeque largitor.
In domo tamen residui, Dei uerba
mutare quaerentes, fallaciter inquient : Cum praedatum iueris, duc
nos tecum. Tu uero responde, Nolite me sequi. Sic enim antecessores
uestri prius polliciti sunt, decipiendo. Illis tamen dicturis, hoc
ob inuidiam fieri, nescientibus tamen hoc,
sic responde : Nos uocabimus uos ad
litem maximam, ubi uos, nisi se uerterint alii, pugnare necesse
erit.
[1130]
Si pugnaueritis, maximam a Deo mercedem : si retrocesseritis,
ut prius, graue malum
[159]
accipietis.
[1131]
Caecus quidem, et
claudus, ac infirmus, nullatenus ob moram et mansionem rei sunt.
Demum omnis sequens Deum atque prophetam, paradisum possidebit.
Discedens autem, graue malum patietur.
¶ Viri boni, manus suas
subtus arborem eleuati, Deo placuerunt : qui noscens secreta cordium
suorum, securam firmitatem
[1132]
illis tribuit,
et praedam multam ac capturam omnem
illis leuiter attulit.
Quoniam eos multam
capere praedam,
hostesque suos manus ab illis retrahere, ut sic illis
populis admirandi fierent, praecepit : sine quo docente uias rectas,
minime uictoriam ab
illis essent adepti. Sed ipse suis semper propitius, omnipotens
est.
[1133]
¶
Si pugnarent uobiscum increduli, in fugam uerterentur, nec
adiutorem, nec uindicem habituri,
praeter Deum, ius primum immutabile mittentem,
[1134]
qui cunctos actus
uestros perspiciens, manus uestras ab illis, et suas a uobis circa
Mecham, postquam superiores facti estis, retraxit.
Incredulis autem uos a templo Haram
diuertere quaerentibus, malum subitum et improuisum iam incubuisset,
nisi propter bonos uiros seu mulieres, licet uobis hoc ignorantibus.
[1135]
Sed si malorum atque bonorum disiunctio fieret, incredulis malum
maximum inferremus. Sed diuina pietas suis subuenit.
Incredulis quidem summa fiducia
sperantibus insciorum auxilium, prophetae suisque securitatem et
fortitudinem, uerbumque diuini timoris intulit. Unde munera Dei,
scientis omnia, meruerunt.
Veraciter quidem secundum uisionem ueram diuinitus
prophetae uidebatur, quoniam ipse timoris expers, et abraso capite,
[1136]
Deo uolente, templum Haram ingressus, uocem huiusmodi percepit : Ne
timeatis : Deus enim scit, quae tu et caeteri ignoratis, quod uobis
licite captionem tribuit.
Ille quidem prophetam doctorem et ducem in lege sua
constituit, ut ipse Deo teste sufficiente, legem suam super omnes
alias extollat, et manifestet.
[1137]
Machumetus enim, suique fautores, incredulorum (Dei
iussu) uictores existent, sibimet inuicem prospicientes, ipsique Deo
propter suam dilectionem humiliantes, faciesque gestantes
humilitatis, orationes fundunt iugiter.
[1138]
Hique secundum testamentum
et Euangelium assimilantur grano, quod in calamum surgens, messem
reddit multiplicem, laeticiamque seminantibus, et incredulis iram.
Credentibus et beneficis, optimam mercedem tribuit Deus.
AZOARA LIX.
In n. etc.
[1139]
Viri credentes, nolite praecedere Dei prophetaeque manus,
nec uerba uestri super illa
prophetae extollere, nec ipsum sicut aliquem uestrum quilibet alius
acclamare. Sic enim, licet hoc a uobis minime percepto, uestra
negotia perderetis.
Deum
autem omnia scientem, et audientem, timete.
Virorum namque blandi lenisque
sermonis in prophetam corda Deus in bono probauit, illis ueniam
meritumque maximum daturus.
Extrinsecorum atque praedonum te uocantium, plures
sunt insensati.
Esset
enim illis melius atque commodius, tuum ad illos exitum expectare.
Deus enim est piissimus, ueniaeque largitor.
Viri boni cauete, ne si quis malus
uobis uerisimilia praedicet,
uos inscios † inueniat
iam prophetam habentes.
[1140]
Poenitentia namque sequetur. Morsque iam uos pressisset, si uestram
uoluntatem omnem suus effectus secutus esset. Deus autem fidei
bonique dilectionem, et malorum ac incredulitatis abhorritionem
cordibus uestris ingessit : sicque uiam rectam,
diligendo Deum, incompraehensibilem
et sapientem sequimini.
¶
* Gentes consimiles inter se pugnam committentes, uel dirigendo
pacifica,
[1141]
uel hanc
[160]
infestantem illam ob
inuidiam nec pacificari uolentem, usquequo Dei praeceptis obediat
impugna. Illis autem pacem quaerentibus, rectum examen inter illas
effice.
Deus enim iustum iudicium diligit,
omnesque credentes fratres sunt. Illis igitur pax
est imitanda.
[1142]
¶ Nemo uir seu mulier, ut sic maior uideatur, irrideat alium, nec
uerbis inhonestis dedecoret, post fidem adeptam. Hoc enim malum est.
[1143]
Semoueat item a se
quisque suspiciones malas.
[1144]
Nullus insidietur aliis,
[1145]
nec de absente
quid mali dicat. An uestri quis carnes fratris sui mortui corrodere
uellet ? Absit.
[1146]
Timete Deum ueniae largitorem,
qui uos de masculo foeminaque
producens, in magnam multitudinem redegit : ut ipse cuncta dinoscens
uideret, quis eum plus timendo, plus diligeret.
[1147]
Arabum uulgo dicenti se in Deum
credere, responde : Non credis, sed te Deo commendare dicis. Si
corda uestra tamen fides intrauerit, et Deum atque prophetam
sequendo, in litibus cum pecuniis uestris et animabus
affueritis.
Aliter
namque faciens, non est credens, seu bonus. De uestris operibus
negotiisue nil amittetis, cum Deus pius talibus ueniam praestet.
Non doceatis Deum legem
uestram.
Improperantes
enim illi, quoniam ipse uerus, solus uos credere faciens,
[1148]
uniuersa coelorum et terrae regens,
et eorum omnia secreta, nec non et actus uestros dinoscens, omnia
perspicit, et optimam mercedem tribuit.
AZOARA LX.
In n. etc.
Per Alchoran disertum
[1149]
summe
mirati sunt increduli, nuncium de semetipsis esse missum,
indignanterque dicunt, hoc diuinum esse miraculum.
Sed licet ipsi dicant, Cum mortui
nos in puluerem redacti fuerimus, prolixus erit reditus :
tamen nos scimus, quantum de suo
numero parua singulis diebus surripit, et quando fiet reditus. Apud
nos enim est liber, haec omnia notans.
Illi uero ueritatis missae contradictores, summe
dubitant.
[1150]
Nonne uident,
quomodo coelum supernum sine plica confusioneque speciosissimum
ornauimus,
et terram
planando montibus firmauimus, et in ea rerum omnium pares formose
creauimus,
ad omnium bonorum uisum et recordationem :
et per aquas utiles coelitus missas producentes
hortos, et spicas, ac germina,
nec non palmas proceras, et hermodactylos,
uictum scilicet hominibus, terram
mortuam excitauimus, consimili quoque potentia ueraciter illos
suscitaturi ?
[1151]
Sui quoque
praedecessores, uidelicet homines Noë et Hat,
superbique Pharaonis,
nec non et Tuba, nostris
praeceptis, atque prophetis contradixerunt.
Illisque contingit, quod illis
praedictum est et praedicatum.
Ego quidem hominis conditor, sui cordis secreta
cognosco,
[1152]
illi propior quam guttur suum.
Nihil autem
in dextris uel in sinistris
loquitur quis, uel
operatur, quin a Deo sciatur atque firmetur.
¶
Verum ueraciter mortis ebrietas, quam uos diffugistis,
flatuque buccinae ueniet iudicii
dies,
qua cunctae coram
uenient animae, cum testibus suis adductis.
[1153]
Dicetque Deus : Qui diem istum
neglexistis, iam detectis oculis uestris limaciter perspicite,
et gehennam omnes
intrate, malum grauissimum passuri : qui nostris praeceptis
contradixistis,
increduli manentes, et bona prohibentes, malaque
gerentes,
et cum Deo
ponentes participes.
Sui
quoque socii dicentes hoc idem sibi contigisse, Deum sic
alloquentur : O Deus, nos quidem eis nullatenus errorem intulimus,
sed ipsimet errauerunt.
Respondebit Deus : Nolite mecum causas agere.
[1154]
Verbum enim meum non
mutabitur, quin contradictoribus infernus impleatur, et uos iam meos
habuistis nuncios.
Infernus quidem ab illo tunc quaesitus, an plenus
sit, respondebit : Adhuc tribue.
[161]
Credentibus quidem, et diuina
mandata corde puro custodientibus, inquiet Deus :
Paradisum timentibus factam,
intrate cum salute.
Haec est enim dies, qua perpetuam mansionem illic accipietis,
omne uelle uestrum habituri, quod
et ego semper augebo.
[1155]
Plurimae gentes illis potentiores a nobis destructae,
in terra multum malum operatae, an quoquam in terris apparent ?
Hoc quidam sapientes in
memoriam reducere deberent, et recolere,
quomodo sine labore fatigationeque
coelos, et terram, et interpositum omne sex diebus creauimus.
Tu quidem dictum eorum sustine,
et ora Deum ante solis ortum et occasum,
caput bis ad terram inclinans,
[1156]
et expectans, quando
praeco clamorem ex propinquo faciet.
Illa namque die uocem ueram audient omnes, et e
foueis exibunt.
Terra
namque cito diuidetur,
nostra uoluntate iubente, ut ad nos redeant omnia :
quibus prius uitam, postea mortem dedimus.
[1157]
Nobis omnia sua dicta
cognoscentibus, nullam illis castigando uim inferas : sed tantum
Alchoran istum illis explana, ut sic timentes dirigas.
AZOARA LXI.
In n. etc.
[1158]
Per uentos
sufflantes,
attractasque
nubes ponderosas,
et
naues aequore currentes,
angelosque nuncios,
haec omnia praecepta uera sunt,
diesque ueritatem probans ueniet.
Per coelum uero rubore
solis affectum,
uos
uerbis contrariis inhaeretis,
quae quilibet proferens graue malum patietur.
Nostra quidem manu
perierunt ,
qui falsas opiniones et
dissensiones induxerunt.
[1159]
Illi namque lumine, et sobrietate, ac memoria penitus affecti,
diei ueracissimi
aduentum perscrutantur,
quam ego monstraturus illis in igne, dicam :
Gustate, quod
festinanter quaerebatis.
Timentes autem, paradisum fontibus foecundam,
[1160]
esse bonum illic
sumpturi, possidebunt. Quoniam prius credentes,
paruoque somno contenti,
Deum mane precati sunt,
pecuniamque suam pauperibus et
quaerentibus distribuerunt :
Quod firmis et constantibus in terra memorandum
esset.
[1161]
¶
Ex uestris quidem animabus prouenit, quod non uidetis
omne uestrum bonum atque uictum e
coelo procedere,
per
coelorum terraeque conditorem. Ita uerum erit, ut uos loquimini.
An de bonis rumorem
hospitibus Abrahae percepistis ?
[1162]
Quibus salutantibus ipsum, ipse salutem reddens,
inquit : An boni sitis, ego minime nosco.
Quibus ipse deinceps uitulum
saginatum a gente sua referens,
porrigendo dixit : Quare non comeditis ?
Ipsum uero timentem, ipsi
consolantes responderunt : Ne timeas, sed propter filium sapientem
tibi diuinitus dandum summe gaudeas.
[1163]
Mulier quidem sua deinceps conquerens, faciem suam
manu percutiens inquit :
¶ Vetula sum, atque sterilis.
Quos respondentes, Dominum
omnipotentem et sapientem ita uelle :
interrogauit Abraham, Quid quaererent ?
Illi uero responderunt : Nos ad
gentem malam mittimur,
ut illis incredulis lapides luteos,
et acutos, propter uindictam
diuinam immittamus.
Nos
quidem illinc extrahentes, bonos atque credentes,
unam tantum uidelicet familiam,
illic iudicia manifesta
grauis mali timentibus, dimisimus.
[1164]
Pharaonem item
et suos exercitus,
dicentes Moysen
sibi missum
magum existere,
in mare summersimus, quoniam rei
reperti sunt.
[1165]
[1166]
Hat item uentum immisimus,
nihil
dimittentem, quin in puluerem redigeret.
[1167]
Gentem quoque Themut,
discedentem a praecepto Dei,
post spacium sibi
permissum
fulgur euidens
occupauit :
unde nec
surgere, nec
[162]
uindictam habere potuit,
[1168]
sicut nec gens Noë,
prior suam ob maliciam confusa.
Coelum quidem et omnia coelestia pro uelle nostro
creauimus,
optimeque
terram applanauimus,
omnium rerum in illa pares constituimus.
¶
Ego uobis missus nuncius et explanator, hoc uobis castigo,
[1169]
ut ad Deum fugiendo, ipsum solum
adoretis, nullum illius participem statuentes.
Si tibi uero contradixerint, uelut
omnibus praedecessoribus
mos inoleuit nostris nunciis contradicere,
ab illis si discesseris, non reus
statueris.
Praedicare
tamen non desistas, quoniam hoc bonis proficit.
[1170]
Diabolos quidem et homines ad me
tantum glorificandum ego feci,
nullam comestionem seu uictum ab illis expetens.
Mea namque manus omnem
uictum, atque diuitias, potentiamque tribuit.
Male gerentes quidem, sicut et
socii sui, peccati poena punientur.
Ad malum itaque non festinent : quoniam ueraciter
illis accidet in die iudicii.
AZOARA LXII.
In n. etc.
[1171]
Per montem
Sinai,
librumque
lineariter
in chartis
subtilissimis scriptum,
et per superne domum aedificatam,
tectumque sublime,
mareque metis pressum,
Dei uindicta superueniet,
quam nemo diuertere poterit
die,
qua coelum cum uniuersis
illo contentis mouebitur,
et montes cum nubibus,
et contradictores malum saepius illis dictum
sortientur.
Quibus tunc ad ignem gehennae
uocatis, Deus inquiet :
Hic est ecce focus, cui saepius deridendo
contradixistis.
An hunc
fantasticum atque magicum, an uerum esse perspicitis ?
Illum igitur patienter sustinete.
Non minus enim patiemini, si sustinere nolueritis : cum secundum
opera uestra meritum suscepturi estis.
Timentibus autem, paradisum possessuris,
et ab igne penitus liberandis,
dicetur :
De fructibus
omnimodis uobis datis, optimoque uictu comedite, atque bibite, ob
actus uestros optimos :
[1172]
et super uestium stramenta formosissima pro modo
uestro discumbite, ducturi uirgines decentissimas, cum oculis
immensis atque pudibundis,
nusquam nisi tantum ad maritos suos
flectendis.
Credentium
quoque filios credentes secundum opera sua sufficienter
remunerabimus.
Illis
fructus et carnes pro sui uoti modo multiplicaturi,
[1173]
qui pueris suis speciosis, ut
margaritae constipandi,
potum sument, nec fetidi nec immensi peccati
participem.
Et horum
alii sic alios
alloquentur : Quoniam nos hominibus misericordes,
Deum prius atque
suppliciter inuocauimus, ipse pius ueniaeque dator
nos ab ignis feruore liberauit.
[1174]
Homines ad memoriam
reducere non desiste. Quoniam licet non sis prorsus conuersionis
efficax, non es auarus,
nec uersificator :
Cum expectantibus tamen, nec conuerti uolentibus ante
mortem, tu simul expectes.
[1175]
An dicunt sua somnia talia fore ? an superbia
praesumptioneue ducti ponunt alia ? an perhibent hunc illa finxisse,
et nec ideo se credere uelle ?
Veniant igitur cum similibus, si uerum dixerunt, nec
illos pro nihilo fecimus.
An illi coelos et terram condiderunt ? Hoc autem
nequaquam asserunt.
An
apud eos Dei pecunia deponitur ? an ipsi de Deo iuste conqueruntur ?
an † scalam,
[1176]
ut coelestia secreta percipiant, obtinent ? Res igitur nouas atque
rumores afferant.
An
remunerationem, an calumnias ab illis quaeres ? Dicent quidem illas
sibi grauissimas et impossibiles esse.
An est apud eos secretorum noticia ? Scribant igitur.
An quaerunt decipere ?
Deceptores quidem sunt.
An habent nisi Deum unum ? Nolit Deus, quod ipsi
perhibent.
Qui uidentes aliquid coeleste cadere, dicunt, id esse
nubes bonas conglomeratas.
Illos usque ad diem dimitte,
qua
[163]
malorum operatoribus et incredulis, quorum pars est
plurima, nec ars aliqua proficiet, nec quisquam adiutor, seu uindex
aderit.
[1177]
Tu quidem
patienter expecta diuinum iudicium, te uidente gerendum.
[1178]
Cumque surrexeris, nocteque,
similiter circiter auroram, Deo grates humiliter redde.
AZOARA LXIII.
In n. etc.
[1179]
Per stellam uespertinam
cliens
noster, nullatenus errans,
nil ex
proprio uelle,
nisi
tantum diuinitus sibi mandatum loquitur :
qui subleuatus ad orizontis
celsitudinem,
ad Deum
ipsum instruentem illum,
atque docentem efficaciter, accessit :
tanti tamen spacii interuallo,
quantum sagitta arcu
missa bis transcurreret.
Qui tunc praecepta Deum sibi dicentem audiens,
animum minime dubitantem
inde tulit :
ubi nec uos
eum de diuina uisione calumniemini.
In loco namque propinquo paradiso,
optime de uirtutibus maioribus
uidit,
oculo suo
nullatenus eum fallente.
An tribus imaginibus uisis, uidelicet Alleto, Alance,
Meneth,
masculos Deoque foeminas
adscribitis ?
[1180]
Haec
quidem est iniusta partitio :
quoniam illa non sunt nisi uana nomina, tantum a
uobis patribusque uestris ficta : quibus nullas uirtutes Deus
permisit. Sed uos nil nisi tantum opiniones sequimini, uestras et
uoluntates. Nunc autem uobis rectum humanumque uotum a Deo mittitur,
[1181]
huius et alius saeculi
domino :
sine cuius
uoluntate nec etiam aliquis multitudinis angelorum cuiquam prodesse
poterit.
[1182]
Alii tamen
saeculo non credentes, angelis nomina foeminarum imponunt,
nullam inde peritiam
habentes. Opiniones enim uerum impedire minime potentes, tantum
exequantur.
Ab illis
igitur me nominare nolentibus, sed huius mundi uitam diligentibus,
cui totum studium atque
sapientiam praebent, manum tuam retrahe. Deus enim recte procedentes
et aberrantes dinoscens,
rebus uniuersis imperans, malis suam mercedem,
bonisque suam similiter iustissime reddet :
Qui tamen tum peccata maxima, tum
culpas modicas committentibus, amplam misericordiam faciet. Ipsi
itaque scienti, qualiter uos primo creauit, et in matris aluo
secundo formauit, cur de corporibus uestris diuina debita
beneficiaque non tribuitis ? Ille quidem timentes annotat.
Nonne uides illum
a beneficiis cessare
penitus, qui primo paruum praebuit ?
Apud Deum est uisus atque noticia secretorum.
Nonne uidit, qualiter
libri Moysis
et Abrahae iam defunctorum praecipiunt,
[1183]
ne quisquam peccata peccatis transactis accumulet :
cum omnis mercedem suam
optime uisurus,
secundum
opera sua tantum iudicabitur, diuina tamen misericordia meritum
augente.
¶
Omnes quidem redibitis ad Deum,
qui ridere et plangere,
ac mori et uiuere tribuit,
et masculum et foeminam
de spermate secundum modum atque
mensuram fecit,
omnes
alia uice suscitaturus :
qui pro uelle suo hos diuites, illos pauperes
efficit.
Estque dominus
Ascheare.
Ipse quidem
Hath confudit,
nec
Themuth dimisit,
nec
genti Noem prius maliciosiori atque superbiori pepercit.
Almutefichet etiam in terram
deuergendo,
penitus
superne cooperuit.
[1184]
An
aliquod istorum Dei factorum contradicitis ?
Vos quidem castigat, sicut et
primos.
Aliud autem
saeculum iam appropinquat,
quod nullus nisi solus Deus diuertere poterit.
Hoc autem uerbum uos
admirantes,
nil tamen
inde curantes deridetis,
indeque ludum facitis.
¶
Deum humiliter adorate, et ipsum iugiter inuocate. .
[164]
AZOARA LXIIII.
N
In
n. etc.
Appropinquauit hora, lunaque bipertito diuisa est.
[1185]
Hoc tamen caeterisque
mirabilibus uisis,
contradictores suas uoluptates, propriaque uota
secuti discesserunt,
affirmantes hanc artem magicam esse.
Sed cum ipsis post miracula saepius
uisa, quae deberent ad sui conuersionem sufficere,
castigari recusant :
tu manum ab illis retrahe.
[1186]
Die uero
generalis edicti,
e
foueis quasi locustae totam terram occupantes, exituri,
et ad uocem praeconis acceleraturi,
suum malum atque dolorem perspicient. Unde conquerentes, diem illam
grauissimam esse inquient.
Noë quoque sui similiter contradicentes, eumque
daemoniacum esse perhibentes, reiecerunt.
Unde ipse coactus, Deum adiutorem
uocauit.
¶ Deus quidem ut se uindicaret iniungens,
coeli portas ad aquarum
descensum
terraeque
fontes aperuit.
Unde
congregatis auibus ad Dei uelle complendum, illum in fabrica ex
asseribus ligneis clauis compaginata,
quae nostro iussu cursum suum peregit, postea dimissa
miraculum gentibus generale saluauit.
[1187]
Diligenter itaque perspice,
qualiter me uindicando castigamen
adhibui.
Alchoran quidem
istum, iam leuem intelligentibus, misimus : Sed inde quisne memor
efficitur ?
Homines
rursus Hat contradicentes,
per uentos illis immissos die malorum et infortunii,
illis os penitus diruendo dirimentes,
sicut palmas eradicatas
destruximus.
Ecce qualiter uindictam in illis exercuimus.
Alchoran autem istum leuem recordantibus tribuimus.
[1188]
Hominibus rursus
Themuth, suo castigatori contradicentibus,
et indignanter dicentibus :
Huicne prae omnibus
nobis sapientia diuinitus est tradita ?
Nil nisi mendacium profert.
Unde si nos eum hominem tantum, ut
nos, sequimur, erramus. Illis inquam ita dicentibus, eo respondente,
Cras scietis, quis
mendaciis innititur :
nos camelam nemini tangendam posuimus,
[1189]
iniungendo Themuth, ut eorum actus perspiciens, et patienter sustinens
ediceret :
quatenus
aquam inter se diuiderent, hora sua singulis adscripta.
Ab illis autem socius suus
aduocatus, eam peremit.
Sed quae nostra uindicta castigatum missa sit,
recordare.
Vocem enim
illis immisimus, illos redigentem in puluerem.
[1190]
Ιam Alchoran sapientibus
alleuiauimus.
Hominibus quoque Loth, praeceptis nostris contradicentibus,
et hospites suos perscrutantibus, sicut et omnibus resistentibus,
malum ingessimus,
eorum oculos obducendo,
pesteque matutinali diruendo,
cum nostro castigatui parere noluerant :
familiae tantum Loth diuina pietate subueniente.
[1191]
Discretis Alchoran hic
leuis missus est.
[1192]
Homines quoque Pharaonis nostro nuncio uenienti
contradicentes, ui
potentiaque deleuimus.
Suntne potentiores illis increduli uestri ?
[1193]
An habetis in psalterio, quod uobis salutem praebeat ?
An dicitis uos omnes congregari, ut
uobis uindictam adipiscamini ?
Hora, qua nostrum erit placitum, die scilicet uobis
amara, die grauissima, uos omnes prorsus uincemini,
terga uertendo.
Increduli namque tunc omnes errorem
et ignem passuri,
faciebus suis igne coopertis, dicentem audient :
Gustate focum indeficientem.
[1194]
Nos enim omnia cum pondere atque mensura fecimus :
mandatumque nostrum est,
ut ictus oculi.
Quare
castigari renuitis, uisis pluribus ante uos manu nostra confusis ?
Quorum omnia facta in
psalterio reperiri possibile est.
Actus enim omnes tam minimi quam maximi scripti sunt.
Timentes quidem,
paradisum aquis iocundam,
[1195]
in sede uera cum omnipotente Deo rege cunctorum
possidebunt.
[165]
AZOARA LXV.
In n. etc.
Hunc Alchoran,
Deus ipse rerum expositionem
hominibus patefaciens,
docuit :
qui solem et lunam secundum numerum,
et arbores seipsi humiliantes,
et coelum prae caeteris
sublimauit,
et examen,
ne quid falsitatis uel iacturae trutinando fiat,
posuit,
humanosque commodo
terram extendit :
In qua
poma multimoda, et hermodactylos,
ac tritici granum ac folia produxit.
¶
Cui factorum Dei contradicitis ?
Ille quidem hominem de celcal,
atque diabolos ex ignis flamma
condidit.
[1196]
Quod istorum operum Dei
reprehenditis ?
Ipse
quidem rex est orientium et occidentium.
¶
Maria currentia ut coirent,
ego nolens hic perpositam intercapedinem repressi.
An uestri quis hoc
renuit ?
Ex illis quidem
corallum et margaritas plures extrahunt.
An uestri quis hoc negat ?
Ipsa quoque uasa
uelificata in se mouentia gestant.
Quis uestri contradicit istud ?
Omnis quidem res mundana
terminabitur :
Sola uero
Dei maximi largissimique facies est interminabilis.
An negat hoc aliquis ?
Uniuersis creaturis coelorum et
terrae noua contingunt.
Istud uestri quis contradicit ?
Cum hominibus atque diabolis nostra
praecepta spaciose peragam.
An uestri quis hoc negat ?
Vos homines atque diaboli, an
ambitum mundi, nisi per meam uoluntatem, egredi poteritis ? Minime.
Quis igitur huic facto
meo non credit ?
Vobis
nullum uindicem habituris, ignem clarum atque fumosum immittam.
An huic rei quis uestri
fidem non adhibet ?
Quando coelum diuidetur, ut flos roseus, seu minium
rubicundum existet.
An
quis hoc negat ?
Illa
die nec homo nec diabolus quaestionem de peccatis faciet.
An contradicitis ?
Incredulos suae formae patefacient,
ante posteriusque nostra manu sumendos,
et audituros : Hic est infernus, ab incredulis
contradictus,
in illo tamen ulterius ignem perpetuum passuris.
[1197]
Sed quis hic contradicit ?
Qui timuerit, coram Deo stans, duas paradisos
rerum multiplicium omnimodique boni foecundas,
fontiumque fluxu iocundas,
haereditatem accipiet :
Ubi sunt omnium pomorum pariles.
An aliquid horum factorum Dei contradicitis ?
Illic quidem credentes accubabunt
tapetis sericis, stramentisque purpureis, omnibusque sibi dilectis
perpetuo potientur,
ducentque puellas formosissimas,
ut hyacinthus et margaritae,
ab hominibus atque
diabolis nunquam deuirginatas, nec menstruatas.
An horum aliquid abnegatis ?
Bonorum solum praemiorum bonum est
occasio.
[1198]
An hic aliquis contradicit ?
Erunt et illic arbores colore inter
uiridem croceumque nitentes,
fontesque fortiter emanantes,
et poma ac palmae, pomaque punica.
Quod horum uerum esse non creditis ?
Illic quidem erunt mulieres
optimae, et speciosissimae,
in umbraculis sedentes,
cum oculorum albugine candidissima, pupillisque nigerrimis,
in uirore splendido iacentes,
ab hominibus atque diabolis
intactae.
An horum
aliquid falsum esse dicis ?
Deus est totius bonitatis multiplicator sublimis,
largusque atque munificus.
AZOARA LXVI.
In n. etc.
[1199]
Rerum euentu ueracissimo contingente,
quando nullus mendacio
locus dabitur,
quorundam
exaltatio, quorundam depressio fiet.
Tuncque terra tremet,
et montes in puluerem redacti
atomis adsimilabuntur,
[1200]
fietque cunctorum cohors tripertita,
scilicet dextra,
sinistra,
et anterior,
[166]
quae
paradiso ditissimae
propius existunt.
Gens uero prior posteriorque,
pars minima,
illic sedebunt accubitati, hi
quidem in illorum directis,
Quibus administrabunt adolescentes pulcherrimi cum
phialis,
[1201]
caeterisque
uasis plenis optimo liquore,
nec capitis dolorem nec ebrietatem parituro :
electaque poma,
carnesque uolatilium
afferent.
Aderunt etiam
et uirgines, oculis immensis atque pulchris.
Talem itaque suorum factorum
remunerationem accepturi,
[1202]
nullum uerbum fetidum seu culpabile,
sed tantum salutationis uerbum
mutuum
audient.
Dextrae quoque partis
homines
inter ficus,
arboresque proceras manentes,
umbram immensam
cum optimis
stramentis,
amnemque
fluentem,
pomaque
multimoda
illis nunquam
prohibenda,
uirginesque
coaequas, maritos suos
maxime diligentes, habebunt.
Sunt et in hac cohorte pars priorum,
parsque posteriorum.
[1203]
Homines uero sinistri
focum pessimum,
umbramque fumi nigerrimi inibunt.
Quoniam prius negligentes,
et malis obstinaces,
dixerunt : Cum nos in
puluerem redacti erimus, nunquam nos ulterius,
seu patres nostri,
resuscitabimur.
Sciendum autem, primos atque
postremos omnes
in die
praefinita coadunandos,
et deinceps homines errantes atque contradicentes in
igne perpetuo mansuri,
uelut esurientes de arbore ezecum comesturi,
uentres suos farcient.
Deinde igneum
quasi sitientes
potum haurient.
Mihi creatori uestro quare non
creditis ?
Utrum ego
sperma foetumque,
an uos
ipsi, fecimus ?
Vos
quidem mortem manu nostra uobis immissam uindicare non potestis.
Nos formas uestras
immutamus, et plura uobis ignorata facimus.
Primam uero facturam uestram, si
memores estis, agnoscitis.
Nonne scitis, an nos, an uos hortum seminauimus ?
[1204]
Si uestra quidem
uoluntas exigeret, penitus exsiccarentur, ut deinceps nostrum opus
atque uirtus appareret :
utrum nos an uos aquas coelitus missas,
quas uos potatis,
praebemus ?
Nobis quidem eas salsas dimittere
possibile esset. Gratias igitur nostrae maiestati quare non
soluitis ?
Quis uestri lignum ignis materiam
fecit ?
Nos quidem hoc
ad commodum memoriamque bonorum fecimus.
Tu Deum iugiter nominibus suis
sacris inuoca.
[1205]
Per locum
occasus stellarum,
quod
magnum scientibus est sacramentum,
hic Alchoran optimus
a rege mundi compositus est atque positus,
in loco tantum a mundis atque bonis tangibili.
Cur igitur illius uerbo
contradicitis ?
Hora
quidem a uobis expectata, quasi animae suis faucibus inhaerebunt.
Quibus nos singulis,
licet nesciant, propriores assistimus.
Quilibet anteriorum et appropinquatorum,
quietem et odorem optimum, atque
paradisum perpetuam mansionem habebit.
Super quemlibet quoque dextrae partis salus Dei
descendet.
Residui uero,
uidelicet contradicentes et erronei,
ueraciter ardebunt igne grauissimo
permansuri.
Haec quidem de saeculo
futura uera sunt :
unde
tu Deum immensum inuoca suppliciter, et adora.
AZOARA LXVII.
In n. etc.
[1206]
Uniuersa
coelorum et terrae Deum incompraehensibilem et sapientem
totius mundi regem, uitae mortisque
datorem, et omnipotentem,
primum et postremum, omnium occultorum et apparentium,
simul et omnium cognitorem
inuocant, et adorant.
Quippe coelos et terram sex diebus ille creauit,
deinde thronum ascendit.
[167]
[1207]
Ipse uobiscum
ubique actus uestros singulos annotans,
et uniuersis imperans, quid terram intret uel exeat,
quidque coelos scandat, descendatue, sicut et omnium cordium secreta,
cum ad ipsum omnia mandata redeant,
dinoscit.
In ipsum itaque credite, suoque
nuncio, et de bonis uobis commissis expendite.
[1208]
Omnis enim credens et
benefaciens, mercedem maximam consequetur.
Cur itaque non expenditis ? Cur Deo
suoque nuncio uos ad Dei cultum inuocanti, non creditis ? Si fidem
quidem habetis, et creditis, iam a uobis foedus sumpsi.
Deus enim facturus uobis
misericordiam et ueniam, prophetae suo misit praecepta splendida :
quibus uos e tenebris ad lucem educat.
¶
Quare bona uestra non distribuitis in Dei nomine, coelorum mundique
totius haeredis ? Qui pecunias suas in litibus agendis ante terrarum
atque praedarum captionem consumpserunt, expendentibus postea non
aequantur. Maiores enim meriti sunt. Deus tamen omnium uestrorum
actuum cognitor,
omnibus
benefacientibus in sui nomine, beneficium suum multiplicando reddet,
die qua cuncti credentes
tam uiri quam mulieres lucem suam anterius et dextrorsum adspicient,
optimum nuncium mercedis maximae percipient, uidelicet quod
paradisum aquis amoenam possidebunt.
Qui cunctis incredulis precantibus illos, ut sibi
quid de luce sua sumere liceat, respondebunt : Redite, et uobis
lucem lucremini.
[1209]
Turrim igitur inter eos cum patente porta
fabricabunt. Erit autem intra portam, omnis quies atque gaudium :
Ultra uero, dolor omnis atque miseria.
Incredulis autem quaerentibus, Nonne uobiscum
mansimus ? credentes respondebunt, Ita. Sed quoniam incredulitatem
ante terminum diuinitus nominatum linquere noluistis,
hodie nec a uobis, nec ab aliquibus
malis redemptio sumetur : Sed diuinum odium uobis omnibus incumbet.
Vident enim nunc increduli,
credentes cordibus deuotis et humilibus, Deum
inuocare, ueritatique positae consentire : remanent tamen qualis
ipsi quibus antea librum dedimus. Sed licet terminus longus positus
sit, sintque corda sua multum obdurata, et eorum plurima pars
incredula,
sciant tamen
Deum terram mortuam uiuificaturum. Si sensum quidem haberetis, uobis
optime res explanassemus.
Omnes credentes Dei praeceptis, suoque prophetae,
eorumque testes et confirmatores, ueniam et lucem merecedemque
multiplicatam a Deo sortientur. Increduli uero uobis contradicentes,
igni deputantur.
[1210]
Scitote
uitam huius mundi nil esse nisi ludum et ludicrum, ornatumque uanum,
et opprobrium atque contemptum.
[1211]
Quae cuncta, sicut et multae
pecuniae, nec non prolis appetitus sunt, sicut imber incredulis
placidus, oriri faciens rem inutilem, citoque marcescentem. In alio
quidem saeculo malum perpetuum sequitur. Cum igitur huius mundi
pecunia tota nihil sit, Deique dilectio constans et uera,
[1212]
ad Dei pietatem atque
misericordiam, paradisumque promerendam : cuius ad opus timentium
Deum atque prophetam fabricatae capacitas est, quanta coelorum et
terrae, quam Deus largifluus pro uelle suo suis tribuit, uestrum
iter dirigite.
[1213]
¶ Nullum animabus uestris nocumentum in terra perpetrabitis, nisi quod
ante uestri creationem in libro praenotatum fuit a Deo cuncta
complectente.
[1214]
Nec
amissio rerum facta uobis dolorem inferat, nec euentus futurus
gaudium praebeat. Deus neminem fraudulentum, uel ostentatorem,
aut auarum diligit, Cui,
cum sit abundantissimus, nullius ab illo discessus molestiam infert.
[1215]
Nos quidem per nostros
nuncios
[168]
cum rebus manifestis missos, librum
atque libram,
[1216]
ut gens iustum operetur, posuimus : qui ferrum
fortissimum, et humanis commodis summe necessarium tribuimus. Deus
quidem omnipotens atque sapiens, omnium cognitor, suum prophetam
iudicabit.
[1217]
Noë iam et
Abraham nuncios misimus, et eisdem filios prophetas dedimus, per
quos librum misimus. Eorum tamen quidam boni, plures autem fuerunt
increduli.
Post illos
rursus aliis nunciis missis, tandem Christo Mariae filio misso,
cuius sequaces ipsi penitus obedientes, corda constantia, et
humilia, atque fidelia gesserunt, nos Euangelium dedimus, non ob
aliud, nisi ut per ipsum Dei dilectionem atque gratiam
assequerentur.
[1218]
Sed non ut dignum erat, obseruauerunt. Sed licet
plures eorum sint increduli, eorum tamen credentibus meritum debitum
et maximum tribuimus.
Viri boni, credendo prophetae, Deum timete, uestra
beneficia multiplicando, reditum uiaeque rectae lucem et ueniam
daturum : Quoniam ipse pius est, ueniaeque dator.
Sciant autem homines libri,
[1219]
se
minime potentes super Dei diuitias existere. Ipse namque cum in sua
manu sint omnia, cui uult, illas tribuit.
AZOARA LXVIII.
In n. etc.
Sermonem coram te conquerentis de marito suo, et de
Deo uisore cunctorum et auditore, tuumque Deus audiens, inquit :
[1220]
Suae coniuges minime sunt
suae matres. Solae namque parturientes eos : unde uerbum maritus
illius horridum et mendax protulit.
Deus autem pius est, ueniaeque
dator.
Omnis quidem
huiusmodi uerbum proferens, uel aliquem redimat, uel captiuum suum
liberum faciat, antequam tangat eam. Sic enim praecipit Deus, omnes
nostros actus dinoscens.
[1221]
¶
Impotens autem huius rei, duos integre continueque menses ante
concubitum eius ieiunet. Vel huius item impotens rei, quadraginta
pauperes pascat. Hos quidem fines Deus statuit, ut in se, suoque
prophetae credentes agnoscat :
Quorum omnis neglector et incredulus, graue malum
patietur.
[1222]
Omnes quidem Deo suoque prophetae repugnantes, Deus ipse,
sicut et antecessores suos, destruet.
Cuius uirtutibus iam manifeste positis omnis
contradicens, malum et dedecus
die publicae resurrectionis, qua Deus
omnium suorum factorum dinumerator, quorum obliti sunt illi, uelut
testis euidenter pandet,
quippe omnium coelestium et terrestrium cognitor,
sortientur. Nusquam est trium conuentus, quin ipse quartus adsit :
Nunquam quinque, quin ipse sextus : Tandem omnibus, siue pluribus,
seu paucioribus, ille semper praesens adest.
[1223]
Unde ipse cunctorum
cognitor, cunctis omnes suos actus die futura reuelabit.
Nonne uident illos, quibus super
praecepta nostra conuentum interdiximus, a nobis prohibita
perpetrare, uerbumque peccati proferre, prophetaeque nullatenus
credere ? Unde uenientes ad ipsum dicunt : Deum illa praecepta
nequaquam misisse, arbitrantes Deum nequaquam uindictam sumpturum de
dictis suis, quae sibi damnationis uiaeque malae causa sunt.
Vos uero uiri boni,
nolite loquendo malum seu culpam incurrere, nec prophetae
contradicere, sed Deum, ad quem fiet uester reditus, timendo, uerbum
iustum et honestum proferte.
[1224]
Illorum autem diabolorum omne uerbum ad id nititur,
ut dedecus atque malum bonis inferatur hominibus : Quod illis est
impossibile, nisi Deo uolente, cui se cuncti boni commendant.
¶
Vos uiri boni, locum postulantibus praebete. Deus enim uobis locum
tribuet. Quaerentes sublimationem a uobis, locum excelsum accipiant.
Sic enim Deus omnes uestros actus agnoscens, uestri bonis
[169]
atque sublimibus gradum sublimem permittet.
Cum prophetam
conueneritis, beneficia perpetranda promittite. Quae si minime
facere poteritis, Deus pius ueniam dabit.
[1225]
An de beneficiis praecedentibus
molestamini ? Si beneficiis possibilibus ueniam nequaquam adsequi
poteritis,
[1226]
oratores et
[1227]
decimatores estote, sequendo Deum omnium
operum cognitorem atque prophetam.
Nonne uident Deum illis iratum esse, qui se cunctis
hominibus commendando, scienterque mendacium proferendo, nec uobis
nec illis consentiunt ?
[1228]
Qui licet ob sui saluationem iura iuranda faciant, a
Dei uia disgrediuntur. Unde malum et dedecus suscepturi
sunt,
ignemque perpetuum
passuri, neque sua pecunia, neque prole, nec etiam ipso Deo
subueniente.
A Deo
quidem suscitati, sicut nunc uobis iura iuranda facient, extimaturi
hoc illis prodesse : Sed minime. Mendaces enim comparebunt.
Ipsique socii daemonis,
qui praesidens illis eos obliuisci Deum fecerat, perdentur.
Praue loquentes, atque
resistentes Deo, suoque prophetae,
quos scriptum diuinum semper superaturos asserit,
cum Deus sit omnipotens,
uelut omnium miserrimi pedibus substernentur et
conculcabuntur.
¶
Nemo quidem credens in Deum, dieique futurae, reperiri potest, qui
Deo suisque prophetis resistentes, licet parentes seu fratres
filiiue seu familiares sint, diligat.
[1229]
Talibus enim Deus ipse
suffragans, eorum cordibus fidem atque constantiam inscripsit,
daturus illis ueniam placidam, et paradisum, mansionem perpetuam.
[1230]
Illi sunt namque gens Dei, semper antecedens.
AZOARA LXIX.
In n. etc.
Uniuersa coelorum et terrae Deum adorant, incompraehensibilem et sapientem,
[1231]
qui die iudicii
incredulos hominum libri, e domibus suis contra suam opinionem
eduxit. Extimabant etenim se protegendos a Deo, per castra sua
munitissima. Deus autem improuisus aduenit, qui tantum eorum
cordibus pauorem intulit, quod domus suas bonis hominibus
deserebant. Hoc itaque uidentes, memores estote.
Illi uero hoc a Deo dedecus atque
malum, nisi propter fugam illis perscriptam acciperent, saeculoque
futuro perpetuum ignem,
quoniam suum prophetam impugnabant.
Quascunque suas arbores secueritis,
uel suis radicibus firmiter inhaerere permiseritis, diuino mandato
perficitur, ut sic incredulis dedecus et damnum inferatur.
Deus quidem super quos
uult, suum prophetam exaltans, cum ille sit omnipotens, illi partem
praedae uestrae de bestiis et exuuiis statuit,
praecepitque quod opes uillarum Dei
sint atque prophetae, et propinquorum atque orphanorum, et pauperum
ac peregrinantium.
[1232]
Quicquid igitur propheta uobis iniunxerit,
facite : ab illo prohibita dimittite, timendo Deum, in fine grauem.
Pauperes in Dei nomine
peregrinantes, et e domibus suis atque pecuniis exeuntes, ac Deo
suoque prophetae subuenientes, ueraces existunt.
Quorum primi credentes, diligentes
ad se uenientes alios sibi praeferunt, bonaque sua diuinitus sibi
commissa caeteris tribuendo sibi subtrahunt, licet eos fames atque
necessitas premant.
Horum autem successores Deum taliter exorant : O
Deus, nobis nostrisque praedecessoribus bonis ueniam tribue, omnem
maliciam contra bonos homines a cordibus nostris remoue : quoniam tu
es optimus largitor ueniae.
¶
Nonne uides, qualiter mali suos socios librorum incredulos
alloquuntur ? Dicentes : Nemini super uos fidem adhibebimus, quin
uobiscum eiectis a domibus uestris exeamus, et de uestris
expugnatoribus uindictam accipiamus. Deo uero teste mentiuntur.
Quia si fuerint eiecti,
minime cum illis exibunt,
[170]
nec illos unquam
uindicabunt. Licet enim nonnunquam uindicare parauerint, ante
uictoriam adeptam fugam properabunt.
Vos enim nunquam aggredi uel expugnare praesument,
nisi ex castellis munitis, uel post muros. Illis tamen inest sua
semotim uerbotenus audacia, dicentibus se simul omnes uni parti
fauere, cum eorum uelut insciorum corda penitus disgregata sint.
Unde graue malum
subibunt, uelut et sui iam praedecessores ob suam incredulitatem.
Velut diabolus, qui
cuidam homini Deo displicita facere persuasit, et eum postea liquit,
dicens, Se Deum mundi timere :
unde merces uirtusque contigit secundum commune
meritum talium, ignis perpetuus.
Viri boni, timete Deum, et uideat omnis, quid propter
crastinum diem permittit.
Nullatenus obliuiscamini Deum, omnes actus uestros
dinoscentem. Ipse namque tunc uere damnandos uos traderet obliuioni.
Homines quidem igni
deputati, minime coaequantur hominibus paradisi. Illi namque his
meliores existunt.
[1233]
Si super montem quemlibet hunc Alchoran poneremus, pro diuino timore
funditus dissolueretur.
Hunc sermonem proferimus, ut sic homines
memores efficiantur.
¶ Ille
uerus Deus est, praeter quem non est Deus alius,
aeque res occultas ut manifestas
agnoscens,
[1234]
pius,
*
condonator, rex, iudex benedictus atque saluator, omnipotens,
altissimus, maximus participibus illi mendaciter adscriptis carens,
omnium creator, res
faciens, et corpora formans. Cuius nomina formosissima sunt, cui
cuncta coelorum et terrae subiiciuntur, cum ille sit sapiens et
incompraehensibilis.
AZOARA LXX.
In n. etc.
[1235]
Meos et
uestros inimicos, o uiri boni, uobis nullatenus amicos faciatis, ut
uestra sic secreta dinoscant, cum uestrae legi ueracissime
resistant, et prophetam eiicere quaerant. Si firmiter autem in Deum
credentes, et in ipsius nomine pugnatores atque praedatores
constantes fueritis, ne dicatis secreto, uos amicos eorum existere.
Omnis enim hoc faciens, longe deuiat, Deusque dinoscit, quid clam,
quidue palam agitis.
Si
uobis item illi dominati fuerint, uobis hostes existent, uobis cum
amaritudine manus atque linguas illaturi, cum eorum uelle sit, uos
incredulos permanere.
Die
quidem futura nemini proderit sua gens seu proles, cum Deus omnium
actuum cognitor, lites omnes dirimet, cuique suum daturus praemium.
[1236]
Suntque uobis bonum
exemplum Abraham atque sui, qui se suarum gentium aliud quam Deum
adorantium societatem linquere uelut abhorrentes, suumque cultum
negligentes, usquequo ad Deum solum conuerterentur, affirmabant.
Abraham autem suo patri pollicitus est, quod pro ipso a Deo ueniam
precando peteret, confessus se nec sibi nec illi condonare posse.
Cuius talis erat oratio : O Deus, nos ad te conuertimur, tuaeque
tutelae summittimur, ad te redituri :
tuque cor nostrum maleuolum et infestum nullatenus
effice, sed ueniam tribue. Quoniam tu es piissimus, et
incompraehensibilis, ac sapiens.
Istos itaque bonos uobis exemplo positos, in Deum
dieique futurae credentes, sequamini. Omnis autem ad hoc se
diuertens, Deum gloriosum negligentem inueniet.
Vos fortassis hostesque uestros Deus
ipse potens, et pius, atque condonator, amoris uinculo coniunget :
qui minime prohibet, quin honorem atque iustitiam eis impendatis,
qui nec uos expugnauerint, nec proscripserint.
Deus enim recte facientes diligit,
et uobis iniungit, ut non participemini aliquibus in negotiis.
* Cum expugnantibus uero
pro lege uestra, et domos uestras uobis auferentibus, nec eos
ullatenus diligatis.
[1237]
Sin autem,
[171]
malis
associemini.
[1238]
O uiri
boni, mulieres bonas ad uos fide sumpta uenientes optime probate,
easque fidei firmae repertas, ad incredulos minime uertatis, sed
illis suos sumptus peractos persoluatis. Illorum enim coniunctio non
est licita. Eas quidem deinde ducere cum danda dederitis, nec
incredulorum mores executi fueritis, minime dubitetis, Deo sapiente
atque discreto illud inter uos iudicante.
¶
Maritis quoque cunctarum mulierum, ad illos incredulos fugientium,
sui sumptus reddantur. Deum timete, in illum credentes.
[1239]
Cum mulieres credentes tibi
uenerint o propheta, fideque firmauerint, se nec Deo participem
posituras, nec furtum, seu fornicationem, uel filicidium, uel ab
aliquo tuo praecepto digressum perpetraturas, et a mendaciis se
discessuras, tu quoque fide firma Deum pium ueniaeque datorem pro
illis exorabis.
Viri
boni, nec credatis, nec uestra committatis negotia genti diuinam
iram promeritae, quae iam a die futura desperat, sicut increduli ab
hominibus commissis foueis.
AZOARA LXXI.
In n. etc.
Cum omnia
coelorum atque terrae Deum incompraehensibilem atque sapientem
adorent,
[1240]
uos homines
credentes et boni, cur
pollicendo quod non agitis,
Deum offenditis ?
[1241]
Ipse quidem diligit pro sui nomine
pugnantes, aciebus bene dispositis, more firmiter aedificii structi
praeeuntes.
Cum post
Moysen quaerentem suam gentem, cur prauis operibus insisteret, post
ipsum nuncium illi missum illa Dei uias deserebat, Deus a suis
cordibus bonum dimouit, cum ille malos illos abhorreat, et in uiam
rectam nunquam dirigat.
[1242]
Christum item Mariae filium dicentem : O filii
Israёl, ego uobis a Deo missus nuncius, quod de testamento meis
inest manibus, affirmo, uobisque nuncium affero, de nuncio post me
uenturo, cui nomen Machumetus, magum esse illi mendaciter
asserebant.
Quis autem
peior est imponente mendacium Deo, uocanti cunctos ad legem rectam,
illosque malos abhorrenti ?
[1243]
Illis quidem ore suo Dei uerba delere nitentibus,
Deus sua, licet illos pigeat, praecepta complebit,
qui nuncium suum cum lege bona,
uiaque recta, ut super omnem legem praeemineat, licet inde
dolentibus qui Deo participes ponunt, misit.
O uiri boni, mercaturam uos a
maximo malo defensuram patefaciam,
uidelicet in Deum atque prophetae credite, et
praedatum ac expugnatum in Dei nomine cum uestris animabus atque
pecuniis tendite.
Hoc
enim, si sapitis, est uobis optimum, cum Deus ob hoc uestra peccata
dimittet, et in paradiso habitationes amoenas, domosque perpulchras
uobis tribuet.
Dabit
item et aliud a uobis maxime dilectum, uidelicet uindictam, et
terrarum leuem et facilem acquisitionem, bonisque magni gaudii
nuncium.
† Omnes boni
Deo seruiant, ut Christus Iesus Mariae filius persuasit, interrogans
uiros albis indutos uestibus : Quis mihi subueniet, ex parte Dei me
sequendo ? Responderunt illi, Nos. Quidam autem filiorum Israël
crediderunt, quos caeteris incredulis manentibus, praeferendo, longe
super illos extulimus.
[1244]
AZOARA LXXII.
In n. etc.
Coelestia cuncta, atque terrestria,
inuocant Deum regem benedictum, incompraehensibilem et sapientem,
[1245]
* qui scribendi
legendique simul insciis nuncium ex semetipsis excitauit, qui eis
prius erroneis uiam rectam, et librum ac discretionem, diuinaque
praecepta patefaciens, benedicet illos,
et alios etiam deinceps ad eandem legem alliciet. Per
Deum
[172]
sapientem et incompraehensibilem,
qui cum sit ditissimus,
hanc suam abundantiam atque diuitias cuilibet pro uelle suo
committit.
[1246]
Illi quidem,
quibus testamentum portatum misimus, ipsique minime tulerunt,
assimilantur asino librorum latori. Eorum enim incredulorum,
diuinisque praeceptis contradicentium, exemplum pessimum habetur
coram Deo, illos nunquam in uiam rectam directuro.
[1247]
O Iudaei, si uerum sit quod dicitis,
uos scilicet penitus Deo deuotos et adhaerentes esse, nil tractantes
de hominibus, cur mortem summopere non optatis ?
Illi uero maxime propter prauos
actus suos praemissos eam respuunt. Deus tamen huiusmodi malos
agnoscit.
Illa mors, quam
fugitis, uos assequetur, et ad cognitorem secretorum et apparentium
omnium, dicturum uobis omnes actus uestros, ibitis.
[1248]
Quando die ueneris oratum uocatur,
omnis bonus forum atque negotium dimittat, et Deum inuocatum eat.
Hoc enim est optimum, si sapitis.
Oratione quidem terminata, disgregemini, uestra
captatum commoda, Deumque in singulis rebus inuocatum atque
precatum, ut sic uestra negotia procedant.
¶
Dimittentibus autem horam illam, ob mercaturae seu ioculationis
aspectum, dic melius atque iocundius illis mercaturis et
ioculationibus apud Deum esse, qui uictum optimum gaudiumque plenum
praestat.
AZOARA LXXIII.
In n. etc.
Ad te uenientes increduli dicent, se testimonium perhibere, quoniam tu es
Dei nuncius. Deus autem agnoscens quis sit suus nuncius, illos esse
mendaces perhibet :
qui sacramento facto propter sui saluationem, uiam Dei derelinquunt male
gerendo,
cum ex
credentibus fiant increduli. Nos autem eorum corda, licet ipsi
nesciant, sigillauimus.
Eorum tamen corpora uisa, quasi stipites perpulchri
parietibus infixi, suique sermones auditi summe placent tibi. Ab
illis tamen, uelut ab hostibus atque mendacibus, quos et ipse Deus
destruet, tibi cauendum est.
Ad prophetam enim aduocati, ut ex Dei parte ueniam
consequantur, inuoluendo sua capita diuertunt, et insurgunt.
Unum igitur et idem
prouenit, siue condones siue non. Deus enim nunquam illis ueniam
faciet.
[1249]
Persuadentes ne
prophetae fautoribus sumptus indulgeantur, ut sic suis sumptis
penitus sint inopes atque mendici,
a sublimibus atque diuitibus pressi diruantur et
eiiciantur.
Dei autem, omnes coelorum atque
terrae diuitias possidentis, nec non et prophetae atque bonorum, est
omnis sublimitas atque uictoria, licet hoc ignorent increduli.
Viri boni, non uos
detineat quippiam uestrum negotium in pecuniis seu filiis, ab
inuocatione diuina. Haec enim agens perdetur.
[1250]
Ante mortis aduentum de bonis datis
uobis, benefacite, ne tunc necessitate cogente dicatis : O Deus,
uitam meam ad terminum propinquum protrahe.
¶ Eleemosynas enim faciam, et bonus efficiar.
[1251]
Deus autem omnium actus
dinoscens, neminem ultra terminum suum aduenientem protrahit.
AZOARA LXXIIII.
In n. etc.
Deum omnium
iudicem, et omnipotentem, ac glorificandum, omnia coelorum atque
terrae uelut suum dominum adorant.
Ille uestri conditor,
et omnium uestrorum operum
atque secretorum
uniuersalis cognitor, quippe nulla latent eum,
uos pulchris formis condecorauit, et
coelos ac terram ueraciter, ac uniuersa similiter, (quod quidem et
uestri perhibent,) creauit.
Nonne percepistis uestros antecessores incredulos, ob
suorum operum prauitatem graue malum esse passos, grauissimumque
passuros :
Nostros
nuncios cum diuinis praeceptis missos,
[173]
increpando dicebant : Vos homines tantum, sicut et nos,
uias Dei rectas docere praesumitis.
[1252]
Illos autem sic incredulos manendo, Deus minime
curabat. Dicentibus quidem incredulis, se nunquam resuscitandos,
respondeas : Imo per Deum, imo Deus eos suscitabit, omnes suos
actus, quod sibi leuissimum est, patefacturus.
In Deum itaque uestrorum operum
cognitorem, atque prophetam, et hunc Alchoran uobis diuinitus missum
credite.
¶
Dies uestrae congregationis coram Deo cunctorum resuscitatore, uobis
fiet amarissima. Credentes autem et benefacientes tunc ueniam
adepti, paradisum perenniter inhabitandam, quod est maximum,
possidebunt.
¶
Increduli uero, uestrisque praeceptis contradicentes, igni
mansionique prauae perpetuo tradentur.
Omnis mali lucrator secundum mandatum Dei solum
proficiscitur, nusquam excedens : Sicut et ipse Deus omnia
dinoscens, in credentium animum sectam uiamque ueracem immittit.
[1253]
Deum atque prophetam
imitari studete. Quod licet recusetis, prophetae non attinet, nisi
tantum mandata nunciare, et euidenter explanare.
Deus quidem unus est, praeter quem
non est Deus alius.
[1254]
Cuius tutelae singuli boni se commendant. Vos uiri
boni, cum quaedam uestrarum mulierum infantiumque uobis inimicentur,
cauete uos ab illis : Pro quibus licet precati fueritis, ueniamque
feceritis, Deus solus ueniae largitor existit.
[1255]
Vestra quidem proles atque pecunia,
malorum nonnunquam est occasio. Apud Deum est autem omne commodum,
omnisque diuitiarum copia.
Illum itaque pro posse uestro timentes exaudite, et
sequentes benefacite : Quod uestris utilimum est animabus. Ab
auaricia namque liberi, semper antecedunt.
¶
Omne uestrum in Dei nomine beneficium ipse multiplicabit, peccataque
dimittet,
glorificandus
et sapiens, aeque noscens occultum et apparens, incompraehensibilis
et immensus.
AZOARA LXXV.
In n. etc.
Cum tu
Propheta mulieribus repudium feceris, ante terminum completum et
scitum Deum timens, nec a domibus suis illas eiicias, nec ipsae nisi
propter res manifeste malas exeant.
[1256]
Termino quidem accedente, testibus bonis atque
fidelibus adhibitis, nullatenus coram Deo cuncta uidente mentiri
uolentibus, uel eas cum re determinata retine, uel dimitte. Huius
enim termini a Deo statuti omnis neglector, suae nocebit animae.
Forsis tamen aliud mandatum deinceps faciet Deus, qui nos tunc
castigans atque persuadens in ipsum credere, dieique futurae fidem
adhibere, omnes se timentes ab inuolucris et impedimentis expediet,
uictumque tribuet ex
parte non cogitata, sibique commendatis semper proficiens, omneque
suum mandatum compleri faciens, omnibus rebus modum atque mensuram
ingerit.
Menstrua propter
aetatem desperantes trium mensium metam, et praegnantes terminum
partes expectent.
[1257]
Timentibus quidem Deum, eius mandatum expeditum est
et facile, qui tribuens hoc peccata dimittet, mercedemque maximam
tribuet.
Dimittendas
itaque, uobiscum habitare absque malorum et anxietatum illatione
facite, et praegnantis usque partus horam sumptus indulgete,
deincepsque si prolem aluerint, pactum determinatum et cognitum
firmate. Ipsis autem nutrire nolentibus, alia nutrix adhibeatur,
et his uel illis pro
mensura uestra posseque benefacite. Deus enim omnem difficultatem in
facultatem redigens, nemini praecepit expendere, nisi secundum modum
sui posse.
[1258]
¶
Omnibus uillis Dei prophetaeque praeceptis contradicentibus, graue
malum intulimus,
suumque
malum illas gustare fecimus.
[174]
Quorum finis
interitus fuit atque perditio.
Omnes itaque sapientes timeant Deum, dantem omnibus
credentibus sapientiam, suique notitiam.
¶ Mittit enim uobis nuncium docentem et
explanantem diuina praecepta, ut credentes et benefacientes e
tenebris ad lucem educat. Omnis credens et benefaciens, a Deo
paradisum aquis amoenam, perpetuam mansionem, gaudiumque plenum
accipiet.
Iste quidem
septenario coelos terramque numero disposuit, quibus mandata sunt
intersita, ut sic ipse cunctipotens, omniaque sua sapientia
complectens, a cunctis esse perpendatur.
AZOARA LXXVI.
In n. etc.
Cur tu
propheta statuis, illicitum a Deo positum, licitum ob tuarum
mulierum amorem ?
[1259]
Deus quidem pius ueniaeque largitor,
omnium dominus sapiens et
incompraehensibilis, tibi iuraiuranda delere praecepit.
Prophetae quandam suarum mulierum
alloquenti, reuelando quoddam, illa respondit : Quis tibi uerbum
illud aperuit ? At ille, Deus omnium scientissimus,
ad quem si conuerteris, omnibus
malis cor tuum alienabit : Et si malis obstinaciter inhaeseris, Deus
dominus uester, et Gabriel, angelique caeteri, hominesque boni
testes aderunt.
Aliquibus
autem repudiatis forsan Deus meliores, firmae fidei, iugiter
orantes, et multum eleemosynarias, tum coniugatas tum uirgines,
earum loco restituet.
Viri boni, uos uestramque gentem
[1260]
a foco nil nisi
sulfur et homines comburente, cuius custodes sunt angeli feroces et
immensi, nunquam a Dei praeceptis digredientes, summopere retrahite,
uosque increduli, die
iudicii nullam praetendatis excusationem, cum Deus tantum uos
secundum opera uestra iudicabit.
Vos uero uiri peccata uestra derelinquendo, ad Deum
corde puro conuertamini. Ille namque forsan uobis peccata
dimissurus,
[1261]
paradisum aquis amoenam tribuet die, qua nec prophetae
nec sibi credentibus dedecus inferetur, sed lucem ante se suae
dextrae gustabunt, ipsique iugiter una uoce dicent : Tu Deus,
quoniam omnipotens es, nostram lucem adaugendo nobis comple.
Tu propheta incredulos
expugnatum et praedatum proficiscere, et ut te timeant, aggredere.
Ipsi namque gehennam, uiamque malam semper insequentur.
[1262]
[1263]
¶
Mulieribus incredulis exemplum sint mulieres Noem atque Loth, quibus
nil profuit suorum maritorum bonitas, quin Deo praecipiente cum
caeteris intrantibus focum aeternum ingressae sunt.
Credentes autem sibi sumant
exemplum Pharaonis coniugem, et Mariam filiam Ioachim, quarum altera
Deum iugiter precata est, ut ipsam a Pharaone, prauisque suis
operibus, genteque mala liberans, sibi domum in paradiso strueret.
[1264]
Altera uero, Maria
uidelicet, se dirigendo nil maliciae seu prauitatis operata est.
Unde animam insufflauimus illi, nostra uerba librumque confirmanti,
et in bonitate perseueranti.
AZOARA LXXVII.
In n. etc.
[1265]
Deus rerum multiplicator et omnipotens, cuius manus
continet omnia,
mortem et
uitam, ut quis apud eum melior efficeretur, intulit,
ipseque condonator et
incompraehensibilis VII. coelos disposuit. In cuius facturis nil
superfluum uel incompositum cuiusquam oculus percipiet,
licet bis uel saepius intuens.
[1266]
Ipse coelum sidereis
ornauit lucernis, quae diabolos expellant, illis timorem iniiciendo.
Deum non sequentes,
gehennam et infortunium perpetuum patientur, in inferno pleno,
et
ob iram nimiam obstrepente,
audituri nimiam increpationem
ab inferni iudicibus,
[175]
quaerentibus : Nonne uobis nuncii missi
fuerant ?
Respondebunt,
Ita : Sed nos illis contradicendo, perhibuimus eos erroneos
extitisse, nec Deum quicquam per illos mandasse.
Nunc etiam ignis minime nos
laederet, si praeceptis auditis fidem uelut sapientes adhibuissemus.
En qualiter culpas suas,
malumque patefaciendo proferent.
Timentes Deum,
aeque secreta cordium et indicia uocum agnoscentem,
uenia mercedeque maxima
donabuntur.
Nonne sciunt
omnium conditorem omnia scire.
Ille quidem terram humanis quaestibus et itineribus
applanauit, et ex illa foetum humano uictui produxit, et ad ipsum
omnium fiet reditus.
[1267]
Habetisne fiduciam de coelorum conditore, quod uos
simul cum terra minime pessundet ? Ipsa quidem uobiscum summergenda
confundetur.
An tuti
securique manetis, quod uobis uentos non immittet ? Scietis autem
postmodum, quod uobis castigauerim.
Videte, quis fuit finis antecessorum nostris
contradicentium.
Quare
non perspicitis aues, quas nil nisi Deus solus omnia uidens
sustinet ?
Quis in Dei
loco uobis feret suffragium ? Increduli uero nunquam errare
desistunt.
Quis Deo
prohibente, uictum atque diuitias uobis ministrabit ? Resistentes
autem, et perfidi, suam caecitatem nunquam derelinquent.
Utrum est melior, capite summisso
facieque declinata pergens, an rectam uiam proficiscens ?
[1268]
Deus quidem nos in terra creans, ad
quem singuli redibitis, uobis auditum, et uisum, corque tribuit,
licet uestri pauci sibi grates referant.
[1269]
Quaerentibus illius aduentum
termini a te,
ut te
ueridicum probes
responde :
Nemini nisi soli Deo illum esse notum, teque nil nisi
nuncium tantum et explanatorem existere.
Hominibus autem illum uisuris
terminum, facies nigrescent, cum illis dicetur : Hic est ille dies,
quem uobis semper praedicauimus.
Siue Deum, me meosque fautores confusurum, siue uenia
misericordiaque donaturum uideritis, quis e graui uindicta Dei malos
illos et incredulos eiiciet ?
Nos quidem in illum Deum credimus, et eius nos
tutelae supposuimus. Finis autem omnium discernet, quis uiam erroris
secutus fuerit.
Si
uestram aquam tellus funditus absorbuerit, quis aquam dulcem atque
bonam potum afferet ?
AZOARA LXXVIII.
In n. etc.
[1270]
Per calamum
et lineas atque scriptum,
tu non es nisi Dei nuncius
habitus optimi,
mercedem maximam inde sumpturus,
non magus, non
daemoniacus.
Quod fiet
euidens,
quando Deus
bonos malosque discernens, quis rectam,
quisue prauam
uiam secutus fuerit, explanabit.
Contradicentes,
qui te sibi similem esse desiderant,
nullatenus sequaris,
nec iterum crebre
iurantes, quoniam ipsi contemptibiles sunt.
¶
Idem quoque sunt rerum uilificatores, et seditionum seminatores,
detractores etiam,
[1271]
bonique diminutores, et culpabiles,
ac increduli,
prolis tamen atque pecuniae
diuites :
qui nostra
praecepta audientes, illa priorum esse mendacia perhibent.
Unde nos sibi suas
facies denigraturi,
malum ab illis saepius contradictum inferemus.
Talium enim dormientium
facies diuina uindicta superueniens,
quasi noctem comburendo denigrauit.
Qui mane nisi tales a caeteris
rogati,
ut sicut prius, si possent, sua negotia peragerent,
tandem percipiendo se prauam et
falsam uiam esse secutos asserebant.
Eorum uero medii dixerunt : Nonne uobis diuinam
inuocationem iniunximus ?
Illi uero se male fecisse, Deum
testem adhibuerunt.
¶
Sic his illi sui causam erroris improperabant.
Forsan tamen Deus
[176]
hoc malum in melius mutabit : Quoniam ad illum orandum
plene conuertimur.
Cumque malum huius mundi magnum sit, constat apud
sapientes, alius maximum esse.
Timentibus enim, a Deo paradisus tribuitur.
Vos minime, malos bonis
coaequare poteritis.
Aut
quid dicitis ?
An librum
hoc affirmantem habetis ?
Quis eorum, dictum hoc asserit ? Perscrutetur.
Vel si participes habent
ad sui dicti probationem, cum illis accedant.
Die, qua uocabuntur Deum adoratum,
hoc agere nequibunt :
Quoniam hoc sani uocati recusabunt.
Siue paulisper dona illis spacium,
qui quaesiti reatus
emendationem seu beneficium, hoc impossibile sibi dicunt esse.
Ego enim sapientissimus et
prudentissimus,
illos quo nesciunt, attraham.
An sunt ipsi secretorum scientes ?
Scribant igitur ipsa.
[1272]
¶
Tu uero diuinum expecta iudicium, non imitans inclusum pisci, qui
reus diuinitus aduocatus,
nisi pietate diuina subueniente, ibi permaneret :
per me tamen extractus,
bonus effectus est.
Increduli librum istum audientes, uisum aduertere
nequeunt, sed nuncium daemoniacum,
[1273]
cum non sit nisi doctor gentium, appellant.
AZOARA LXXIX.
In n. etc.
Verum quidem,
uerumque ueraciter est illud,
[1274]
cui Hat atque Themuth contradixerunt.
Unde
gentem Themuth ob suam praesumptionem atque superbiam confudimus,
populum Hath uento
grauissimo dispersimus.
¶
Ventus enim illis septem diebus et noctibus octo incumbens, prorsus
ut palmas uacuas et fragiles postrauit eos.
Quare si quisquam superstes existat,
perpende.
[1275]
Pharaonem item,
suosque praedecessores ob errores suos Dei nuncio contradicentes,
diuina uindicta grauiter
percussit,
[1276]
diluuio quoque ueniente, nostros per arcam liberauimus.
¶
Hoc quidem gentibus commemorandum posuimus, ut aure percipiant,
cordeque firme recondant.
Primo buccinae sonitu
tellus et montes prosternentur, et in puluerem
redigentur,
hora
ueniente,
coelumque
fundetur et debilitabitur,
et angeli octo Dei thronum sustentabunt.
[1277]
Illa die nullum cuiusquam hominis
factum celabitur.
[1278]
Omnisque chartam suam dextra sumpturus, inquiet : O
mater, meam chartam legam,
qui me uenturum ad hunc computum semper existimaui.
Unde nunc uita dulci
perennique perfruar.
¶
Hominibus huiusmodi paradisum sublimem,
ubi propinqua pomorum est copia, possidentibus
dicetur :
Pro uelle
uestro, modoque penitus propter actus uestros praecedentes, comedite
simul atque bibite.
Illi
uero quorum sinistris charta committetur, inquient : Utinam huius
chartae dono
computique
noticia careremus,
unaque tantum uita fuisset,
cum pecunia iam deleta nil nobis
proficit.
Faucibus enim
atque gutture sumpti in
ignem proiicientur.
[1279]
¶
In cathenis quoque LXX. cubitorum detenti firme uincientur :
Quoniam nec in Deum
crediderunt,
nec pauperibus cibum praebuerunt.
Hodie namque nec amicum,
nec uictum,
nisi tantum peccatorum,
uidelicet igneum, cruentum, atque uenenosum
inuenient.
Per res
uisibiles
et inuisibiles
nuncii uerbum bonum est
a Deo mundi conditore compositum,
non a mimo,
uel incantatore, uel mathematico.
[1280]
Si quicquam enim praeter mandatum a
me profertur,
illi
dextra sumpta
uenam
cardiacam abscinderem,
nullo mihi prohibere potente.
Hoc autem uerum,
uerumque ueraciter est,
ueram sectam timentibus
patefaciens,
incredulis
maliciam adaugens,
nec
nobis est ignoratum, qui credunt illi, quiue contradicunt.
Tu uero Deum cum ipsius
immensis nominibus deprecare, te suae tutelae commendans.
[177]
AZOARA LXXX.
In n. etc.
[1281]
Licet homines de malo saepius quaestionem facient,
quod
ineuitabiliter nemine prohibere potente,
infert Deus
incredulis :
Illam diem cominus
uidens,
a caeteris a
longe perspectam,
qua ad
ipsum ascendent angeli et homines, cuius tantum est spacium, quantum
est L. milia annorum,
[1282]
tu
patienter indura.
Illa
quidem die coelum ut fumus euanescet,
tellus ut lana carpetur,
nec amicus amici recordabitur.
¶ Illa quidem die quilibet incredulus, pro se
redimendo filios suos
atque mulieres,
omnesque suos,
totamque terrae substantiam tribueret.
Tunc enim
incredulos, quoniam Deum non adorabant,
pecuniamque multam coaceruando nil boni perpetrabant
(quippe Deus hominem sic composuit,
ut malo uiso pauescat,
bonum adeptum retineat)
graue malum passuros, ignis comprimet :
Orantibus
iugiter exceptis,
et
dantibus rem scitam
quaerentibus, atque pauperibus,
dieique futurae euentum ueraciter
asserentibus,
uindictamque diuinam
ineuitabilem
timentibus,
et castis in omnes,
praeter in mulieres proprias, suaeque manui subditas,
unde nullus reatus sequitur.
[1283]
A praedictis alia petens, uelut malus damnandus est.
Depositi custos fidelis,
testisque constans,
uir immutabilis, ac iugiter orans
paradisum, et honorem sufficientem
habebunt.
Cum te
dextrorsum et sinistrorsum ambiant increduli,
cur suum errorem non relinquent ?
Quomodo sperant Deum
daturum sibi paradisum ?
Per orientis et occidentis dominum,
nos eorum loco meliores ponere poterimus. Ipsi uero
in me nullam uindictam exercere poterunt.
¶
Illos nunc hoc, nunc illud dicere, et ludum atque derisionem
exercere permitte.
Die
namque, qua saepius illis dicta reperient, per me suis e foueis
confestim resuscitandi, uelut ad concilium proficiscentes,
uisibus subiectis,
minimeque perspicacibus dedecus fidei saepius illis praenunciatae,
malumque patientur.
AZOARA LXXXI.
In n. etc.
[1284]
Noë missus
castigatum homines, ante mali grauis aduentum,
inquit : O uiri, uobis doctor et
castigator diuinitus missus sum,
ut exaudiendo me Deum timeatis.
Sicque ueniam peccaminum
assequemini, placitumque dilatabitur. Dei tamen terminum nullatenus
euitari sapientes intelligunt.
Sed licet noctu dieque illos castigando doceret,
nil hic nisi diffugium
suum ab illo effecit.
Quanto magis enim obnixe eos castigauerit, et a Deo
ueniam illis quaesiuerit,
nuncque secrete, nunc publice,
ut Deum ueniae datorem obsecrarent,
precatus fuerit,
tanto
magis insurgendo suas aures digitis, oculosque palmis suis atque
uestibus cooperuerunt.
[1285]
¶
Coelum quidem uobis imbres
ad augmentum prolis,
atque pecuniae, nec non hortorum et
amnium donum et incrementum mittet, Deo iubente,
qui uos multiformes effecit,
et coelos ordine septeno
distinxit,
lunamque
lucem, solemque candelam constituit.
Idemque uos e terra plasmans,
uos ad se denuo suscitando
reuocabit,
qui terram
uestris itineribus
planam effecit.
Cur ipsum igitur corde
puro moreque bono non inuocatis ?
¶
Adhuc item sermonem suum prosequendo
Noem
dixit : O Deus, me
nullatenus imitando,
sed
dolos quam plurimos perpetrando,
id quod sibi pecuniam atque prolem non nisi damno suo
tribuit, secuti sunt.
Unde illi persuadentes, uicissim caeteris, ne suas
desererent imagines,
quae maxima multis erroris occasio fuerunt,
uidelicet
[1286]
† Huden,
[178]
Schuan, Iaguta, Iannea, Nacen,
cum propter castigamina plus
aberrauerint, reique multum extiterint, nostra manu summersi sunt,
deinceps in igne positi, omni tutore uindiceque carentes.
Quod et Noë deuote precatus est,
dicendo :
Tu Deus, nullum eorum peccatorum superstitem esse patere :
[1287]
quoniam plures errare
facient, nullam nisi malam et incredulam prolem facturi.
Mihi uero, meisque parentibus atque
credentibus ueniam largire, et incredulis nil nisi confusionem
immitte.
AZOARA LXXXII.
In n. etc.
Mihi diuinitus missum est, quod
homines diabolici auscultando dicebant : Nos Alchoran mirabilem
auditu,
uiam rectam edocentem credimus, nec alitem Deo sublimi,
nec filium nec mulierem habenti,
participem ponimus,
licet inscientes et inertes multa de Deo nefanda proferant.
[1288]
Nos autem opinati sumus, nec homines
neque diabolos quippiam Deo falsum imposituros.
[1289]
Quidam tamen exercitus daemonum
aliis tantum persuadent,
ut in Deum
nullatenus dicendo credant :
Nos prius assueti coelos auscultatum adscendere, nunc
ipsum plenum atque munitum custodibus peruigilibus reperimus,
et auscultantem omnem
stella lucidissima prosequar.
Unde scire nequimus, an terrenos odiat, diligatue
Deus.
Cumque nostri
quidam boni, quidam in terra simus, uias uarias proficiscimur.
Nos autem opinati nihil
Deum euadere, nec agere contra posse, rectam uiam patefactam
credimus.
Omnis enim in
Deum credens, omnium malorum et iniuriarum timore carebit.
Quibusdam itaque nostris
credentibus, quibusdam minime, credentes recta uia gradiuntur :
Increduli uero
disgredientes ab illa, in ignem feruentem et sursum erumpentem
proiicientur.
Aquas
tamen bonas illis potum praeberemus, si legem bonam spretis
erroribus acciperent.
[1290]
Cum templa quidem Dei sint, nullum in illis cum Deo
participem inuocetis.
¶
Fere multitudo gentium undique concurrens, cui Dei uir praedicatum
et inuocatum surrexit,
ipsum conculcauit dicentem : Non inuenio quenquam
quem adorem, nisi Deum solum,
cuius mandata nuncio,
nullum illi participem statuens :
de quo neminem protegere
uindicareue quaero,
nec
cuiquam bonum uel malum immitto. Omnis autem non credens in Deum,
atque prophetae, perpetuum ignem patietur,
dieque manifestationis omnium Dei
praeceptorum, quis debilior minorisue computi fuerit, plane
percipietur.
* Ego nescio, an illum terminum Deus elongabit, an statim inferet.
[1291]
Hoc enim secretum
nemini nisi prophetae
pro uelle suo,
cuiquam
patefacit,
qui sciens
illis omnia nunciata, omnium suorum operum iudex et dinumerator
existit.
AZOARA LXXXIII.
In n. etc.
Tu o propheta
[1292]
nocte surgendo,
eius medietatem parumue
minus
plusue pro uelle
tuo, uigiliis trahe, et Alchoran iugiter atque deuote lege.
Hanc tibi grauitatem
iniicio,
quoniam cum die
caeteris intentus sis negotiis,
horae nocturnae meliores sunt atque leuiores.
Deique nomen inuocando,
qui dominus est orientis
et occidentis, praeter quem non est Deus,
illi te penitus commenda,
malorumque dicta patiendo, et te inde formose liberando,
illos cum mihi contradicant,
sintque diuites, mihi dimitte.
[1293]
Decreto namque spacio sibi permisso
ad nos uenient,
suscepturi dedecus et ignem,
malosque cibos
die, qua terra cum montibus
pessundata, montes ut puluis uentis agitatus efficientur.
Iam uobis nuncium uestri testem,
sicut prius Pharaoni a nobis,
quoniam non credidit, statim perdito,
misimus :
quare non timetis ? Nonne creditis
diem, qua capita puerilia
[179]
canescent,
coelumque † frandetur :
[1294]
Hoc quidem ueraciter eueniet.
Unde memor atque sciens effici potest, omnis ad Deum
ire proponens.
Quod tu
nonnunquam ante duarum tertiarum, quandoque medietatis, nonnunquam
unius tertiae noctis transitum surgis, hominesque tecum morantes
similiter, Deus omnes horas noctis atque diei agnoscens perspicit :
qui ueniam inde, quod totum legere non potes, praebebit, si pro
posse tuo lectionibus insistis. Ipse namque nouit hominum quosdam
nonnunquam morbis grauari, quosdam ire lucratum, quosdam expugnatum.
[1295]
Omnes itaque pro posse uestro legite, et orationes fundite, ac
decimas et eleemosynas in Dei nomine facite : apud quem omne uestrum
beneficium praemissum inuenietis. Quod erit uobis melius, optimaque
merces. Ipse namque precatus, et a uobis glorificatus, ueniam et
misericordiam praebebit.
AZOARA LXXXIIII.
In n. etc.
Vir pannis laneis cooperte,
[1296]
cito
surgere, teque corrigere,
et a rebus iniustis declinare, omniaque contingentia
pro nomine Dei sublimis
omniumque maximi patienter sustinere,
[1297]
teque tuasque uestes emundare nullatenus recuses.
Dies quidem rationis
omnis
amarissima fiet
incredulo.
¶
Illum mihi dimitte, qui solus eum condidi,
[1298]
pecuniamque multam illi
pluresque filios testes praebui,
spaciumque permisi,
cuius augmentum ille
sperabat.
Illum enim in
ignem sursum tendentem ascendere faciam,
quoniam nostris praeceptis non
credidit,
et
praemeditate prout uoluit,
interfecit,
consulteque factus est interfector.
¶
Deinceps
iracundus
respexit,
et disgrediens
ac insurgens,
hoc
incantationem,
et nil
nisi uerbis ab homine compositum esse confirmauit.
Illum igitur in ignem quietis
impatientem
et
interminabilem,
incredulos
comburentem,
cui decem
et nouem supersunt, deiictam.
[1299]
¶
Nos non posuimus super populum ignis, nisi tantum angelos, eorumque
numerum signauimus, ut mirentur increduli. Homines uero librorum
atque boni corda firment, fidem adaugeant. Homines uero cordis
infirmi quaerant, ut quid hanc Deus similitudinem exhibuit. Ipse
quidem Deus. Hos itaque deuiare, illos recte proficisci pro uelle
suo facit. Quod cum sit multa gentibus peritia, nullus exercituum
Dei, praeter ipsum solum, agnoscit.
[1300]
¶
Per lunam
et auroram
atque diluculum iste est
unus maiorum,
castigantium atque docentium gentes,
quas credere seu recedere uoluerit.
Omnibus quidem actus sui
pignora fient,
exceptis
dextrae partis hominibus,
[1301]
qui paradiso mansuri,
uicissim dicent incredulis :
Quis uos in ignem deiecit ?
[1302]
Respondebunt : Nos
quidem nec orationes fecimus,
nec pauperes cibauimus,
et iniuste de Deo locuti,
hunc diem
usque ad illius manifestam
euidentiam,
quando
nullus prodest intercessor,
contradiximus.
Quare non reminiscuntur ? Quare non se conuertunt
homines ?
[1303]
Sunt quidem
uelut asini,
leonem ex
pauore fugientes.
Quibus
licet multum optantibus, notulae bonae nequaquam tradentur.
Quoniam diem illam
minime timebant.
Hoc
autem, nil nisi sapientiam et recordationem,
qui uult commemorat.
Hoc tamen agere nemo poterit, nisi
Deo uolente, a quo procedit omne bonum atque misericordia.
AZOARA LXXXV.
In n. etc.
[1304]
Per diem
saeculi futuri,
animamque
ream,
licet homines
opinentur, me minime potentem ossa sua resuscitare,
ego suos digitos erigam atque
recomponam.
Sed homo
falsa proferre laborans,
alius aduentum saeculi perscrutatur :
quando suis obscuratis luminibus,
et luna eclipsim
patiente,
solique
coniuncta,
diffugium
studiose quaeret.
¶
Locum autem nulli diffugio
[180]
peruium reperturi, ante
Deum stabunt,
dicturum
cuique, quid prius posteriusue peregerit,
omni super semetipsum testimonium
ferente.
[1305]
Excusare namque
se uolenti,
Deus
inquiet : Lingua tua nullatenus loquatur,
quoniam hoc nostrum est, qui cuncta
congregauimus :
Alchoran uobis
missum quare non credidistis ?
Nostrum est hoc explanare.
Vos mundum istum tantum dilexistis,
negligentes alium.
Illa quidem die facies
quaedam erunt pulcherrimae,
uidelicet aspicientium Deum :
aliorum uero turpissimae,
qui nos malum illud
illaturos minime cogitabant,
antequam faucibus inhaerebant animae.
Tunc autem carminatorem et medicum
quaerentes,
nec hoc
mortem esse penitus opinantes,
alterum crus adiungunt alteri,
tuncque Deus eos resuscitabit.
Eleemosynas, et decimas,
ac orationes facere respuentes,
contradicendo disgressi sunt.
Melius autem, melius illi esset
credidisse.
An cogitauit homo, nos
eum ita dimissuros :
quem cum prius esset sperma,
deinde coagulum sanguineum, Deus
integre formauit,
parilesque fecit, marem uidelicet atque foeminam ?
[1306]
Nunquid igitur mortuos
uiuificare nequibit ?
AZOARA LXXXVI.
In n. etc.
Post
tempus, quo nequaquam homo nominabatur,
nos hominem de liquore produximus, dantes illi uisum
et auditum,
uiamque
docuimus, quod quidam rectam, quidam prauam exequentur : gratiasque
quidam reddunt, quidam uero minime.
Incredulis quidem cathenas, et ferrum et focum
praeparauimus.
Ex uase
uero camphora condito,
et
ex aperto fonte homines Dei potabunt,
quibus inerat uerborum fides
atque constantia,
timorque diei longissimi mali,
et distributio ciborum pro
dilectione diuina pauperibus, et orphanis, et mendicis,
quique confessi sunt, se non dedisse
uictum illis nisi pro Dei facie, nullam inde remunerationem seu
gratiam expectantes,
quoniam Deum amaramque diem timuerunt.
¶
Deus igitur illos ab illius malo diei liberat, dans honorem, et
ornatum,
[1307]
atque mercedem
maximam, paradisum uidelicet,
et lectisternia serica propter indurationem. Ubi nec
solis feruorem seu frigus sentient :
sed arborum obumbraculum, sibi suos fructus collectos
inclinantium, illic habituris.
Et ibidem cum uasis uitreis
et argenteis optimae compositionis,
illis potus, uelut
zinziber saporifer,
ex
fonte zelzebil administrabitur.
Aderunt et iuuenes uelut margaritae speciosi,
omniumque diuitiarum et
bonorum copia.
¶
Vestes quidem sericas et deauratas illi iuuenes induent, torques
argenteos in brachiis ferentes. Vinum quoque benedictum illic Deo
dante sufficiet.
Huiusmodi quidem mercedem ob actus uestros gratos et
commendabiles accipietis.
[1308]
Tu quidem, cui Alchoran istum misimus,
diuinum expecta iudicium, non
peccatores et incredulos imitans,
sed mane uespereque diu Deum deprecans,
et humiliter adorans.
In loco diligentium mundum istum,
dieique grauissimae obliuiscentium,
nostra uoluntate potente restituemus alios.
Omnibus ad Deum progredi
uolentibus,
quod nemini
tamen possibile est, nisi ipse sapiens et immensus uoluerit,
[1309]
haec
sunt commemoranda.
¶
Qui uult ueniam et misericordiam, misericordiam praebet, malis malum
grauissimum illaturus.
AZOARA LXXXVII.
In n. etc.
Per angelos
legationis efficaces,
uentosque siccos et imbriferos,
daemonesque licitorum et illicitorum
discreturos,
[1310]
ac prophetis
diuina mandata
correctoria uel instructoria
concito ferentes,
omne nostrum mandatum
[181]
ueraciter accidet.
Tum obscurabuntur stellae,
coelum findetur,
ac montes in puluerem redigentur,
die scilicet,
qua placitum discussurum singula,
uobis a prophetis
indicitur :
quae
contradicentibus grauis erit, et amara.
Vos quidem, primis nostra manu confusis,
eorum successores persecuti fuimus,
et caeteros adhuc
incredulos similiter persequemur,
quibus iudicii dies erit difficilima.
Nos homines ex humore fragili
creauimus.
¶
Hos quoque nos
ad scitam
horam
loco scito
constituimus,
illius
facti potentes.
Eisdem
quoque mortem et uitam
in terra
montibus excelsis
disposita,
aquisque dulcibus potui foecunda praebuimus.
Contradicentibus autem, dies illa
fiet grauissima.
Quibus
tunc dicetur rem a uobis saepius contradictam,
et umbram tripertito diuisam
inite.
[1311]
¶
Umbra quidem non minor erit igne,
scintillas uelut turres
camelosque sufflauos efflante.
Illa die nec aliquod fiet
proloquium,
nec
excusatio recipietur.
Illa namque dies contradicentibus amarissima,
dies est discussionis,
qua uos antecessoresque uestri per me congregandi,
coram, si me decipere poteritis,
decipiatis.
Vobis autem
contradicentibus, dies erit difficilima.
Timentes autem in umbraculis ex
fontibus,
et fructibus,
caeterisque cibis pro uelle suo
spaciose propter actus suos commedent atque bibent.
Talem namque mercedem
bonis exhibebimus,
die
contradicentibus grauissima hoc uerbum audituris :
Comedite, et paulisper expectantes
quiescite, ob uestram maliciam atque uersutiam habitam.
Haec enim est dies malis amara,
qui se humiliare rogati
non parebant :
Sed quod
uerbum postea credent,
illa dies erit difficilima reprobis.
AZOARA LXXXVIII.
In n. etc.
[1312]
Et quid
rem illam immensam,
unde summa uobis inoritur
dissensio,
tam sedule
quaerunt ?
Sciant autem illam, me monstraturum,
qui terram planam
montibus quasi cardinibus firmaui,
uos creans pariles,
uestraeque quieti
somnoque
noctem,
lucro motuique diem
disponens,
[1313]
septemque res
firmas superne fabricaui :
Ibi lampadem splendidissimam inserens,
aquas item ex nubibus
ad eductum granorum,
hortorumque crebrorum, et
caeterorum nascentium demisi.
Dies enim omnium discretiuus, erit illius placiti
terminus,
qua buccinae
sonitu gentes omnes accedent,
coelum in portas plurimas aperietur,
montes ut aestiua nebula
transcurrent.
¶
O uos mali, uestrum aduentum infernus sitiet,
expectando, qui ueraciter illuc
uenturi,
ibique perpetuo
mansuri,
nec refrigerium
quid, nec uinum,
sed
ignem tantum atque malum
ob uestram prauitatem, et huius diei desperationem,
nostrorumque praeceptorum
contradictionem,
quae
singula nos in libro notauimus,
gustabitis, nihil a me nisi augmentum malorum
suscepturi.
[1314]
Timentes
uero, sufficienter illic possidebunt
hortos palmarum, et uitium,
puellasque consocias, et
consimiles, papillis breuissimis,
uasaque plena,
nullum uerbum inhonestum seu mendax audituri.
Hoc est donum, optimaque
remuneratio Dei.
Contra
quem coelorum et terrae omniumque interiacentium dominatorem, nullus
uerbum proferre poterit,
nisi iussus ab illo uerum proferre die ueritatis, qua
resurgent animae, et angeli similiter ordinatim.
Quam omnis qui uoluerit, credat, et
Deum adoret.
Illius
quidem diei malum a fine fore praedicauimus, qua quisque quod
praemiserit, respiciet : et incredulus optabit, * ut tellus
efficiatur.
[1315]
[182]
AZOARA LXXXIX.
In n. etc.
Animas malorum, ui coactasque,
bonorum autem leniter
et sponte extrahunt angeli,
praeceptaque diuina citius omnibus aliis descendendo
prophetis afferunt.
Die uero
bimembris sonitu buccinae,
corda fient contemptu plena,
oculique tenebris eorum,
uidelicet qui se uelut prius ad foueas redire
plurimum optabunt.
[1316]
Nonne uides,
qualiter Pharaonem
confessum se Deum esse maximum,
indeque semper contradicentem
Moysi,
quem Deus affatus in loco benedicto
iussit eum adire Pharaonem,
ut ipsum pro posse suo
uirtutes gerendo conuerteret,
uiamque rectam patefaceret,
Deus in hoc mundo pessundedit suum
ob stultiloquium, saeculoque futuro fortius supplicium inferens.
Haec quidem diuina
uindicta timentibus Deum est memoranda.
An estis uos illo potentiores,
qui coelos creans et ornans, sursum
extulit,
et terram
extendens ipsam
uobis
animabusque caeteris
stabilem montibus uelut anchoris firmauit,
et aquas ac herbas in ea produxit,
noctemque tenebrosam,
diemque splendidam fecit.
Die quidem grauissima contingente,
quisque suorum recordabitur operum,
et ignis ingrediendus
ab omnibus
contradictoribus,
huiusque mundi dilectoribus,
propalabitur uisuris.
Timens autem stationem coram diuina
praesentia, animamque suam reprimens ab huius mundi uoluptatibus et
amoribus,
paradisum
possidebit.
¶
Quaerentibus aduentum illius horae,
responde,
Illum soli Deo patere,
teque nullos nisi timentes illam castigare :
Qua uisa, optabunt se
non duxisse uitam huius mundi, nisi per unius horae diei seu noctis
spacium.
AZOARA XC.
In n. etc.
[1317]
Ad te caeco
ueniente,
discedens
iratus es.
Ille tamen
forsan ad bonum conuerteretur,
uel saltim quod sibi commodum esset, reminisceretur.
Pecuniosis autem atque diuitibus
te uinciri atque fauere quaeris,
ut sic tibi munera faciant.
Sed cur inde tractas, seu curas ?
A timente quidem mendicatum,
et a te quippiam
quaesitum ueniente,
diuerteris.
Haec quidem
scire uolentibus summe
commemoranda sunt,
librisque benedictis sunt adnotata
scriptorum manibus.
Homo quidem ob incredulitatem suam
periit,
quem de spermate
plasmatum Deus integre
formauit,
eique deinceps uias suas patefecit,
tandem eum ad mortem atque foueam
duxit.
omnes deinde
uoluntate sua potente resuscitaturus.
Cur igitur mea praecepta non exequitur ?
Recordetur saltim homo, suum uictum
atque substantiam considerans.
Nos enim aquam ad fructuum ortum
misimus.
Nos terram
aperuimus,
et in ea messes
ac uuas, et bletes
ac oliuas,
et herbas
uobis bestiisque uestris,
et poma,
palmasque
praebuimus.
Illa quoque die contingente
homo derelinquit fratrem suum,
et utrumque parentem,
et mulieres, atque filios.
Omni namque tunc suum
proprium peragere negotium satis erit, atque magnum.
Quorundam autem facies illa die
speciosae fient,
et
hilares, atque ridentes :
Aliorum autem, uidelicet incredulorum, malum suum
uidentium,
pallentes
erunt
et cinericiae.
AZOARA XCI.
In n. etc.
Die qua sol
obscurabitur,
stellaeque
cadent,
montesque fient
puluis,
locaque uillarum
herema,
bestiarumque
syluestrium inter se similiterque inter se uicissim conuentus
aderit,
et ad corpora redibunt animae,
et foemina
de suae caedis occasione
quaesita fuerit,
librique semetipsos ad perspiciendum inscriptum sibi reuoluent,
coelumque
[183]
plicam in unam colligetur,
focusque fortiter accensus,
et paradisus ornata
fuerit :
Tunc inquam
omnis anima suos actus omnes agnoscet.
[1318]
Per stellas combustas,
et retrogradas, atque directas,
ac noctem obscuratam,
et auroram,
hoc uerbum est boni
prophetae,
ipsum absque augmento diminutioneque ferentis,
qui coram Deo potens est,
ipsi deuote seruiens,
suum praeceptum nunquam transgrediens.
Nullatenus autem est daemoniaci, seu diaboli.
Quo tenditis ?
hoc non est nisi
commemoratio, tritaeque uiae doctrina,
omnibus qui rectificari studuerunt.
Quod tamen nemini contingit, nisi
Deo mundi domino uolente.
AZOARA XCII.
In n. etc.
Dum coelum
semetipsum aperiet,
foueaeque similiter,
et stellarum casus,
et aequorum concursus accidet,
quid praemiserint, quidue
reliquerint, omnes agnoscent animae.
Cur igitur in Deum largum, munificum, homo non
credis ?
Ipse quidem te
pro uelle suo formauit.
Cur diei futurae contradicis ?
Tibi quidem praesunt uigiles
custodes,
diserti
scriptores,
omnes tuos
actus scientes atque notantes.
Timentes atque boni bonum atque gaudium assequentur :
Contradicentes et
increduli, focum interminabilem,
nunquam illos dimissurum.
[1319]
Sciendum quidem, illa die neminem
aliis imperare : Sed diuina manus omnia tenebit.
AZOARA XCIII.
In n. etc.
Qui modum examinando non seruant,
uidelicet infra sistentes, cum caeteris reddunt,
ultra uero cum accipiunt,
licet se minime uenturos
ante Deum
in die publicae resurrectionis
arbitrentur,
graui supplicio punientur.
Huiusmodi quidem malorum,
caeterorumque diei futurae nostrisque praeceptis contradicentium,
malorum autem tantum :
qui lectionem nostrorum praeceptorum audientes, illa
priorum esse mirabilia confirmant.
Quippe
Deus sua corda sigillis ob suos actus impressit,
discessurus ab illis die iudicii ad
ignem tendentibus,
cum
angeli dicent : En a uobis saepius contradictum.
[1320]
Horum in quam liber suis malis
insignitus, in terrarum infima reconditur.
Liber autem bonorum formosissime
scriptus,
altissimo loco
ponetur, legendus hominibus Deo propinquis :
qui puluinaribus, stramentisque
sericis
paradiso quiescent,
potaturi uinum sapidum,
et uelut muscus odoriferum :
suisque faciebus omnis inerit decor atque
pulchritudo.
Erit quidem
illi uino commixtum de
thosuiz
thosucz
fonte,
uidelicet a Dei propinquis potando.
[1321]
Credentes quidem talia, hoc maxime pro illis laborare deberent.
Illa quidem die credentes hoc
derisi,
saepius
deridebunt incredulos, qui cum fructibus ad suas mulieres
transeundo,
illos
erroneos,
curaque
carentes saepius adpellare consueti sunt.
¶
Tunc autem illi boni
suis cubantes culcitris,
an suorum factorum meritum suscepturi sint,
aspicient.
AZOARA XCIIII.
In n. etc.
Quando
coelum diuidetur,
tellusque pessundata
occulta sua quoquam reuelabit,
propter Dei praeceptum atque
iusticiam,
homo tunc ad
Deum iturus, opus tuum omne reperies.
[1322]
Cuiuscunque dextrae sua charta tradetur.
Ille quidem leuem habiturus
computum,
ad suos redibit
hilaris.
Cuicunque uero
charta post tergum committetur,
clamabit : Heu heu quam grauis, quamque difficilis
hora.
In ignem enim
proiicietur,
ob gaudium
hic inter suos habitum,
et quoniam minime sperabat se rediturum ad Deum,
uel uisurum eum unquam.
Per occasus
ruborem,
noctemque
tenebrosam,
lunamque
deficientem,
ex hinc
[184]
mandata post mandata uidebitis.
Quare non credunt ?
¶
Cum legitur illis Alchoran, quare non humiliant se ?
Contradicunt autem, manentes
increduli.
Deus quidem
scit suorum secreta cordium.
Tu constanter et euidenter nuncia malum illis omnibus
uenturum,
exceptis
bonis, qui plenum gaudium et honorem integrum absque contumeliis et
opprobriis sortientur.
AZOARA XCV.
In n. etc.
Per coelum signiferum,
placitique
diem,
et testantes ac
testificatos
ex alhudud,
accenso foco percussis,
et habitaculorum suorum super se casu dirutis
non ob
aliud uindicta sumpta est,
nisi quia minime crediderunt in Deum sublimem
et immensum totius mundi dominum, et testem omnium.
Male namque loquentes
de Deo,
credentibusque uiris seu foeminis,
nisi resipuerint, malum ignis atque gehennae patientur.
¶ Credentes atque benefici paradisum aquarum fluxu iocundam, quod
magnum, possidebunt.
[1323]
Omne quidem Dei praeceptum firmum est et immutabile.
Ipse namque rerum
principium atque finis,
et pius, ueniaeque largitor,
in throno sedens,
omnia pro uelle suo perficit.
Nunquam ignoratum est
tibi,
qualiter Deus
persecutor
exercitus
[1324]
Pharaonis atque Themuth,
incredulos et
contradictores obsedit.
¶
Hic alchoran bonus atque disertus,
in tabula castigatissima continetur.
AZOARA XCVI.
In n. etc.
Per coelum,
stellamque currentem
lucidam,
omnis anima suum
opus scriptum inueniet.
[1325]
Homo sui considerando materiam,
uidelicet humorem
ex dorso uenisque fluentem,
sciat Deum illum reducere
posse die,
qua cordis
hominis secretum omne propalabitur,
coelumque uerso modo mutabitur,
et terra confundetur.
Hoc quidem uerbum est ueracissimum,
non ludicrum.
Sed increduli artium atque dolorum
executores,
me quoque
callidissimum sentient.
Paulisper itaque paulisper illos incredulos
dimitte.
AZOARA XCVII.
In n. etc.
[1326]
Nomen Dei sublimis iugiter inuoca,
qui res aequilibriter condidit,
disposuit, praecepit, et
docuit,
herbas educit,
et demum exsiccat.
Vaca lectioni : Nequaquam
obliuioni committas,
praeter quod Deus noluerit : qui sciens occultum et
manifestum,
te rectam in
uiam diriget.
Memor
igitur esto,
sicut et
omnis timens Deum,
non
autem incredulus et malus,
igne magno comburendus,
ubi nec morte, nec uita potietur.
Hoc enim commodum est tibi. Bonum
opus perpetrat,
qui
credit in Deum, et ipsum orationes iugiter fundendo inuocat.
Vos autem hanc uitam
plus alia diligitis.
Sed
quamobrem, cum illa melior sit, et aeterna ?
Hoc quidem foliis priorum,
Abrahae uidelicet et
Moysis, inscriptum est.
[1327]
AZOARA XCVIII.
In n. etc.
An ignoras
homines oculis coopertis,
et faciebus inclinatis
ad sua negotia semper superstitiose laborantes ?
Ignem quidem feruentissimum inibunt,
fontes ibi fluentes potaturi,
et sambuca tantum ibi cibandi,
nec eos saturare, nec
famem expellere sufficiente.
[1328]
Aliorum autem illa die facies fient formosissimae,
qui propter actus suos,
laboresque bonos,
paradisum excelsam conscendent :
Ubi nullum uerbum inhonestum
audituri,
fontem
prosilientem,
lectosque
sublimes
cum stramentis
sericis
puluinaribusque
congestis,
et scyphos
appositos habebunt.
Nonne uident, qualiter Deus nubes conuocauit,
coelos extulit,
montes disposuit,
et terram extendit ?
¶
Illos
[185]
castiga simul, atque doce. Tu namque
doctor es,
non coactor.
[1329]
Omnis quidem
disgrediens, et incredulus permanens a Deo,
ante quem omnes uenient
ibi iudicium habituri,
graue malum accipiet.
AZOARA XCIX.
In n. etc.
[1330]
Per
auroram,
noctesque X.
et per pascha, biduumque
praecedens,
noctisque
transitum,
et hoc apud
sapientes iusiurandum esse constat.
[1331]
Deus Hat filio
* Herantis
[1332]
aedificii structori,
quale non alia terra uidit,
et Themuth lapidum erinolatori,
et Pharaoni
Alantheth :
his omnibus
uidelicet in terra maleficis
et destructoribus,
malum grauissimum intulit
omnium inspector.
[1333]
¶
Deo cuiquam bonum pecuniamque praebente, dicit ille, meis ex meritis
Deus me diligit.
uictum
autem tenuem modicamue substantiam a Deo suscipiens inquit : O Deus,
cur mihi dedecus efficis ? Me quidem iam minime diligis.
[1334]
Quare non impenditis orphanis
atque pauperibus curam
bonam, et beneficia ?
Magis quidem diligitis alienas haereditates comedere,
et
peuniam
pecuniam
coaceruare.
In ipsius autem Dei et angelorum aduentu seriatim
disposito,
cum infernum palam facient,
quando tellus minutissime
scindetur, quid agetis ?
Illa quidem hora si sibi proficeret, essetne
possibile, memor efficeretur homo cum diceret :
O qui sibi praemisit beneficium,
opusque bonum.
Illa die
nulli nisi malo nociua,
ipsi soli
suum uotum abnegabit.
Animae uero bonae dicetur :
¶
Ad Deum te uerte,
suisque te commisce,
et paradisum ingredere.
AZOARA C.
In n. etc.
Per terram
inhabitatam a te,
filiumque patri similem
non iuro :
[1335]
Quoniam hominem fortem atque potentem fecimus.
Ille superbiens nil sibi
praeualere extimat,
suaeque substantiae sumptum maximum conquaerens,
hoc esse nulli notum
arbitratur.
Oculos autem
et os atque linguam ego
illi tribui.
¶
Viam quoque bipertitam,
rectam uidelicet atque fallentem, illi patefeci.
Cur igitur hominem non
redimit :
uel orphanum,
atque mendicum,
humique prostratum
urgente fame non cibat ?
Credentes quidem, et
patientes,
atque
benefici insidebunt parti dextrae,
increduli uero parti sinistrae,
quos ignis feruentissimus prorsus
operiet. .
AZOARA CI.
In n. etc.
Solem
apparere diluculo,
lunamque succedere,
diemque clarificare singula,
et noctem operire illam, Deus ipse
praecepit :
qui struendo
coelum erexit,
et in imo
terram extendit,
habituque bono ditauit, animam ipsam
malum et bonum edocens.
Bonum autem exequens semper antecedit.
Alius autem gressus retrorsum
efficitur.
Homines
Themuth contradicentes suo prophetae,
[1336]
illos docenti displicita,
et de cibo
potuque
camelae nullatenus interficiendae
castiganti,
cum ipsam
peremissent, terrae motus superueniens illos funditus coaequauit.
Deus autem talium
perpetrator, eos nequaquam timuit.
AZOARA CII.
In n. etc.
Sicut
noctis aduentus diem tegit,
dies autem res manifestat,
et masculus atque foemina differunt,
[1337]
sic et actus hominum
minime coaequantur.
Timentem etenim, suaeque pecuniae in Dei nomine
distributorem,
Deique
[186]
praeceptorum confirmatorem, et iugiter
orantem,
in uias rectas
dirigemus.
Huic autem
contrarium,
in ignem
feruentissimum proiiciemus.
Quid igitur sibi, malum passuro, sua proderit
pecunia ?
Nos autem
utrique saeculo dominamur.
Meum est, uobis rectas uias aperire,
et ob ignem illum castigare,
quem contradicentes et
disgredientes inibunt :
timens autem,
et eleemosynarius, nunquam.
Ob hoc quidem nullum peto praemium,
nisi dilectionem diuinam.
AZOARA CIII.
In n. etc.
Per
diluculum
atque
crepusculum,
[1338]
Deus te
nequaquam dimittet,
qui
te repertum, et orphanum,
et incredulum, uiam rectam edocuit,
et pauperem inuentum ditauit.
Huic autem saeculo
futurum longe praecellit.
¶
Orphano nullatenus uim inferas,
nec pauperem repellas :
Sed de bonis tibi commissis a Deo, benigne
partire.
AZOARA CIIII.
In n. etc.
[1339]
Nos a te reatum auferentes,
cor amplum,
capaxque subtilium,
tergumque graue
fecimus.
Nomen item tuum maxime sublimauimus,
tuamque difficultatem facultas, et econtra
commutabit.
A caeteris
uacans negotiis,
inuocando Deum te iugiter exerce.
AZOARA CV.
In n. etc.
Per ficos,
et oliuas,
montemque
Sinai,
istamque tellurem
impauidam,
hominem
habitus optimique modi creauimus,
et deinceps infra cuncta redigimus ipsum.
Omnes autem credentes atque
benefici, optima mercede donabuntur.
Ut quid aduentui diei futurae contradicunt aliqui ?
Nonne Deus rectius et
aequilibrius, quam omnes gentes, illa die iudicabit.
AZOARA CVI.
In n. etc.
[1340]
Lectioni
uaca, exordium gerendo Dei nomine.
Quoniam ipse maximus omnium,
hominem a se creatum ex coagulo
sanguineo,
nescita prius,
[1341]
officiumque pennae
docuit.
Ipse uero diues
effectus,
praesumptuosus
atque superbus effectus est,
ad Deum tamen rediturus.
¶ Si recta uia proficiscens,
Deumque timens
consentiendo prohibenti
se beneficium orationesque facere
nostris praeceptis contradiceret,
nunquid Deum hoc
agniturum non perpenderet ?
Ipsum quidem si se diuerteret, collo capillisque
uerticalibus
ob suum
peccatum atque mendacium
retrahi iuberemus ab aduocatis,
ipsum ad ignem ducturis.
Illum igitur non exaudiat, sed Deum
adoret, et ad ipsum pro posse suo semper accedet.
AZOARA CVII.
In n. etc.
Hoc in nocte alchidera, uidelicet foelicissima,
[1342]
mille mensibus meliore,
super te posuimus.
Illa namque nocte fit angelorum Dei mandata ferentium
atque salutem discessus, non prius aurora terminans.
AZOARA CVIII.
In n. etc.
[1343]
Inter
librorum homines, statuentesque Deo participes, ante Dei nuncium
aduenientem,
legentemque
illis libros benedictos,
quibus diuina praecepta sunt inscripta,
et praedicantem illis, ut unum Deum
adorarent, et orando corde puro iugiter inuocarent, et necessaria
petentibus impertirent, quae scilicet lex recta admonet,
dissensio, cum prius nihil scissent, atque
contrarietas incidit.
Omnibus autem deteriores sunt homines legibus
subditi, cum increduli maneant Deoque participes adiungant. Unde
perpetuum ignem gehennae perenniter patientur.
Velut credentes, et timentes, atque
benefici omnium optimi
mercedem maximam, uidelicet paradisum fontibus
irriguam, apud Deum sortientur.
[187]
AZOARA CIX.
In n. etc.
[1344]
Die qua
mouenda est tellus,
omnes
suas res ponderosas eiicient,
omnisque dicet anima factum suum omne.
Deo iubente, uenient homines
ordinatim,
auditum Deum
omnibus omnia facta sua monstraturum :
Ubi beatitudinem praestat, quantum est formica
breuis, beneficium,
et
tantundem maleficium infoelicitate.
[1345]
AZOARA CX.
In n. etc.
Quando strepitum anhelo pectore emiserint equi,
et ex suorum pedum ictibus ignis e
lapidibus excussus,
et e
terra puluis eleuatus
mane praeda facta contingit,
homo bonorum atque diuitiarum
studiosus,
Deo nequaquam
inde gratiam seu gloriam persoluit.
Nonne cogitauit, quod Deus homines e foueis
suscitaturus,
illis
suscitatis omnia facta sua reuelabit.
AZOARA CXI.
In n. etc.
[1346]
Die
mandati grauis exibunt homines uelut culices, nunc hac nunc illac
promouentes,
fientque
montes ut lana decerpta,
Et cuicunque pondus immensum praeponderabit,
uitam uiuet optimam :
cui uero leue
contigerit,
in ignis
feruidi
praecipitium corruet.
[1347]
AZOARA CXII.
In n. etc.
Quando
nostri rerumque nostrarum nostra benignitate multus excreuit
numerus,
ad foueas usque
negligentes accessistis.
Quod
uobis euidenter improperabitur,
quando re ipsa,
feruoreque foci
uestris oculis perspecto,
a nobis omnes actus uestri
perquirentur.
AZOARA CXIII.
In n. etc.
Per huius horam, et historiam,
homo damnum atque perditionem insequitur,
nisi tantum credens, atque
beneficus, et ueritatis monitor, ac indurator.
AZOARA CXIIII.
In n. etc.
[1348]
Rerum
uilificator, et obtrectator,
atque pecuniae coaceruator auarus,
quam sibi durabilem, et semetipsum
immortalem arbitratur,
igne feruente,
uidelicet interminabili hominumque
corda comburente,
et desuper corda imprimente
damnabitur.
AZOARA CXV.
In n. etc.
Nunquid te
latet, qualiter Deus artes hominum elephantis
errore coegit,
immittens illis uolucrum
multimodarum cohortes quam plurimas,
quae per nigrorum lapidum iniectum,
illos uelut tritici corticem
euacuabant.
AZOARA CXVI.
In n. etc.
Homines
Corasch
in aestiuo
hyemalique motu suo, semperque securitatem nunc adepti,
dominum huius domus,
qui illos ex pauidis tutos atque
securos, ex indigentibus copiosos atque saturos reddidit,
corde puro suppliciter
inuocent.
AZOARA CXVII.
In n. etc.
Legi
contra dicentes,
et
orphanos
sua priuantes
substantia,
ac orationum obliti,
nullique de sua
substantia benefacientes,
nisi propter ostentationem superstitionemque,
uelut
mali perdentur penitus.
[1349]
AZOARA CXVIII.
In n. etc.
Tibi iam
fontem in paradiso praeparauimus.
Orationem igitur
[188]
coram Deo
funde, ipsique suppliciter immola.
Tuus enim hostis adiutoribus proleque carebit.
AZOARA CXIX.
In n. etc.
Homines
incredulos taliter alloquere :
Ego
quidem legem uestram atque sectam minime sequor,
nec uos meam.
Igitur mihi mea maneant, uobisque uestra.
[1350]
AZOARA CXX.
In n. etc.
Cum diuina
uindicta liberationeque superueniente,
multas gentes Dei legem assumere uideris,
illis ueniam atque misericordiam a
Deo postula. Quoniam ipse pius est, ueniaeque largitor.
[1351]
AZOARA CXXI.
In n. etc.
Nihil
unquam sua pecunia siue lucrum profuit
Auileah, quando sua
manns
manus
perdita sit,
ignemque tandem feruentem inibit,
quo sua mulier
collum fune cathenisue
ligata,
lignum
afferet.
[1352]
AZOARA CXXII.
In n. etc.
Constanter
dic illis, Deum unum esse,
necessarium omnibus, et incorporeum :
Qui nec genuit, nec est generatus,
[1353]
nec habet quenquam sibi
similem.
AZOARA CXXIII.
In n. etc. In nomine
Dei,
[1354]
domini circuli uisibilis, te sanctifica, postulans ipsum,
ut ab opere pessimo,
malisque tenebris
noctis,
magorum
et inuidorum
et fascinantium nocumentis
te protegat.
AZOARA CXXIIII.
In nomine d. pii, et mis.
Te sanctificando,
omnium gentium dominum, omnium regem,
omnium Deum,
iugiter atque suppliciter exora, ut
a diabolo
humana corda penetrante,
hominibusque diabolicis atque
peruersis
te defendat,
et liberet.
[1355]
Subiiciuntur in Arabica
scriptura uersus aliquot uice coronidis. Qua de causa Latinus
interpres omiserit, non possum satis intelligere.
Illustre gloriosoqu e
uiro Petro Cluniacensi Abbate praecipiente, suus Angligena Robertus
Retenensis librum istum transtulit. Anno domini MCXLIII. anno
Alexandri MCCCCIII. anno * Alhigere
[1356]
DXXXVII. anno Persarum
quingentesimo undecimo.
Explicit liber legis diabolicae Saracenorum, qui
Arabice dicitur Alchoran, id est, collectio Capitulorum, siue
praeceptorum.
Per manus Clementis Poloni de Vislicia, Anno Domini
millesimo CCCCXXXVII. mensis Ianuarii ultima, in Constantinopoli. Et
ad instantiam magni loannis de Ragusio ordinis praedicatorum, tunc
in Constantinopoli degentis.
[189]
Illustre gloriosoqu e
uiro Petro Cluniacensi Abbate praecipiente, suus Angligena Robertus
Retenensis librum istum transtulit. Anno domini MCXLIII. anno
Alexandri MCCCCIII. anno * Alhigere
DXXXVII. anno Persarum
quingentesimo undecimo.
Explicit liber legis diabolicae Saracenorum, qui
Arabice dicitur Alchoran, id est, collectio Capitulorum, siue
praeceptorum.
Per manus Clementis Poloni de Vislicia, Anno Domini
millesimo CCCCXXXVII. mensis Ianuarii ultima, in Constantinopoli. Et
ad instantiam magni loannis de Ragusio ordinis praedicatorum, tunc
in Constantinopoli degentis.
189