Note [édition originale] :
REFUTATA.
I. Iam superiùs indicavi, quàm
turpiter hallucinatus sit Mahumetus, existimando Beatissimam Mariam
Deiparam eamdem fuisse cum Maria filia Amran, & sorore Moysis &
Aaron. Quidam Mahumetani, teste Guadagnolo suprà laudato, in sua
apologia sectione 3. cap. 8. volunt Mariam illam filiam Amran usque ad
hæc tempora miraculosè à Deo vivam conservatam fuisse. Sed in libro
Numer. cap. 20. clarè habemus, illam mortuam fuisse in Cades, &
ibidem sepultam. Fortassè, ut Mahumetanorum plerique tenent
μετεμψύχωσιν, dicere poterunt animam
unius Mariæ in alterius corpus emigrasse. Verùm Pythagorica deliramenta
hæc sunt. Zamchascerius ita Prophetam suum purgare nititur ab errore :
ال عمران موسى و هرون ابنا عمران بن يصهر وقيل عيسى و مريم بنت عمران بن ماثان وبين العمرانيين
الف و تماني ماية : وال عمران ذرية بعضها من بعض يعني ا ن الا لين ذرية واحدة متسلسلة متشعب بعضها
من بعض موسى وهرون من عمران وعمران من يصهر ويصهر من قاهث و قاهث منلاوي ولاوي من يعقوب ويعقوب من
اسحق وكذلك عيسى بن مريم بنت عمران بن ماثان بن سليمان بن داود بن اشي بن يهوذا بن يعقوب بن اسحق :
وامراة عمران هي مراة عمران بن ماثان على اثر قوله وال عمران ما يرجح ان عمران هو عمران بن ماثان
جدّ عيسى : فان قلت كانت لعمران بن يصهر بنت اسمها مريم اكبر من موسى وهرون ولعمران ابن ماثان مريم
البتول فما ادراك ان عمران هذا هو ابو مريم البتول دون عمران ابي مريم التي هي اخت موسى وهرون قلت
كفي بكفاله زكريا دليلا علي انه عمران ابو البتول وان زكريا بن اذن وعمران بن ماثان كانا في عصر
واحد فقد تزوج زكريا بنته ايشاع اخت مريم فكان يحيى وعيسى ابني خالة روي انها كانت عاقرًا لم تلد
Familia Amran intelligitur esse Moyses
& Aaron filii Amran, qui fuit filius Jeshar. Alii dicunt per
familiam Amran intelligi Jesum & Mariam filiam Amran filii
Mathan. Inter hos autem duos Amranes fluxerunt anni mille
octingenti. Familia autem Amran dicitur generatio, in qua alii ex
aliis orti sunt : quia duæ familiæ, nempè familia Amran filii
Jeshar, & familia Amran filii Mathan, fuit generatio una
concatenata simul, in qua alii ex aliis diffusi sunt : videlicet,
Moyses & Aaron ex Amran & Amran ex Jeshar, & Jeshar ex
Cahath, & Cahath ex Levi, & Levi ex Jacob, & Jacob ex
Isaac, & similiter Jesus & Maria filia Amran filii
Salomonis, filii David, filii Isai, filii Juda, filii Jacob, filii
Isaac. Uxor
autem Amran fuit uxor Amran filii Mathan,
juxta dictum illius. Sed familia Amran non refertur ad Amran filium
Mathan avum Jesu. Quòd si dicas : Amran filius Jeshar habuit filiam
nomine Mariam, grandiorem natu, quàm Moysen & Aaron : Amran item
filius Mathan habuit Mariam Virginem : & quomodò cognoscere
possumus, hunc Amran fuisse patrem Mariæ Virginis, & non potiùs
Amran illum, qui fuit pater Mariæ sororis Moysis & Aaron ?
Respondeo : sufficiens argumentum est tutela suscepta à Zacharia, ad
probandum Amran hunc fuisse patrem Mariæ Virginis. Nam Zacharias
filius Adhan, & Amran filius Mathan fuerunt eodem tempore, &
Zacharias accepit in uxorem filiam ejus Aisam, (
idest Elisabeth )
sororem Mariæ ; itaut Joannes & Jesus
essent filii materteræ : & dicitur hæc fuisse sterilis, itaut
liberos non pareret :
Verùm insulsa omninò &
ridicula hæc responsio est. Primò enim gratis, & prorsùs falsò
fingitur patrem Mariæ Virginis Amran fuisse, cùm in nullis historiis hoc
legatur ; sed communis & constans omnium sententia fuerit, patrem
Mariæ Virginis fuisse Joachim. Deinde petitur principium : hoc enim est,
quod nos inquirimus, cur nimirùm Mahumetus faciat patrem Mariæ Virginis
Amran, qui fuit pater Mariæ sororis Moysis, & Aaron : & prætereà
inferiùs vocet Mariam Virginem
اخت هرون
sororem Aaron, cùm tamen nunquam
fratrem hujus nominis habuerit. At enim non potest Mahumetus de priori
Amran loqui, cùm ponat eum eodem tempore cum Zacharia, qui multis
sæculis vixit post illum Amran. Verùm in hoc nos dicimus Mahumetum
turpissimè hallucinatum fuisse, quòd ita temporum, rerumque ordinem
confuderit, id quod si semel tantùm fecisset, posset fortasse
aliquantisper excusari : sed in hujusmodi achronismis nimis sæpè peccat,
& eum Mahumetani cum usura imitantur. Huc accedit ineptè satis
Zamchascerium distinguere hìc duos Amranes : nullum enim afferri potest
hujus distinctionis fundamentum. In eo etiam peccat Zamchascerius cum
cæteris Expositoribus, quòd velint Annam & Aisam, sive Elisabetham
fuisse sorores ; & Amran patrem Moysis fuisse filium Jeshar, seu
Ishar : cùm Amran & Ishar fuerint fratres germani, & ambo filii
Cahath, ut patet ex libro Exodi cap. 6. & alibi.
Si autem quærat lector, cur
Mahumetani, uxorem Amran vocent Annam, non autem Jochabed, quæ fuit uxor
Amran patris Moysis : responderi potest, illos cùm non legerent in
Alcorano nomen uxoris Amran, quam facit matrem Mariæ Virginis, secutos
fuisse in hoc communem Christianorum sententiam & usum, præsertim,
cùm licèt ipsi crassi essent, nunquam tamen sibi persuaderent, Prophetam
suum adeò bardum, stupidumque fuisse, ut in errores tàm manifestos
prolaberetur.
II. Porrò ea, quæ hìc habentur de
Zacharia Joanne, Maria, & Jesu, magna ex parte mendacii, vel fabulæ
convincuntur ab Euangelio. Et licèt ea Expositores Moslemi aliis fabulis
& nugis in immensum augeant : semper tamen de Maria & Jesu
honorificentissimè loquuntur : & ea ipsa, quæ confingunt, nihil
indigni aut probrosi continere videntur. Hauserunt ea fortassè ex
apocryphis hæreticorum libris, & præsertim ex quodam, in quo agitur
de infantia Salvatoris ; vel ex simpliciorum Christianorum relatu.
Probabile etiam est Judæos aliquos suggessisse : nam de creatione illa
volucrum ex luto, & de sanatione morbosorum per nomen Dei
ineffabile : itemque de volatu per aera, & de aliis, quæ Alcoranus
& Mahumetani Christo tribuunt, expressa in Thalmude mentio habetur.
Satis habuit diabolus, quando res ad Christum spectantes abolere non
potuit, fabulis eas, ac nugis permiscere.
III. Mentitur Alcoranus, dum
refert, Angelum dedisse Zachariæ pro signo, quod postulaverat,
silentium, seu privationem loquelæ per tres dies. Non enim pro signo
(quod nullum postulaverat) sed pro incredulitate, damnatus fuit
Zacharias ad silentium, non quidem trium dierum, sed novem mensium.
IV. Non tamen mendacii notam
meretur Alcoranus, cùm vocat Christum
Spiritum, &
Verbum Dei
, vel
ex Deo, eique vim creandi
attribuit : per hoc enim, velit nolit, fatetur apertè Christi
divinitatem, quam tamen in Alcorano non semel inficiatur. Verùm cùm
proprium sit Impostorum sibi contradicere, & vel invitò veritatem
fateri, quam spontè negant & impugnant, ex verbis Alcorani ita
contra Mahumetanos libet argumentari. Verbum Dei juxta principia fidei
ipsorum ab Algazelo in symbolo suæ professionis allata, duplex est :
alterum
ازلي قديم قايم بذاته
æternum sine principio subsistens in
essentia ejus ? alterum
مقرؤ بالالسنة مكتوب المصاحف محفوظ في القلوب
quod legitur linguis, scribitur in libris,
& custoditur in cordibus. Christus non fuit Verbum Dei
secundi generis, ut patet : ergo dicendum est fuisse primi, & per
necessariam consequentiam fuisse Deum : Nam quidquid est æternum, &
increatum, & subsistit in Essentia Dei, non potest nisi esse Deus.
Vide Prodr. p. 3. cap. 18. pag. 60.
Respondet Gelaleddinus
سُمّي كلمة الله لانه خُلق بكلمة كن
Nominatus est Verbum Dei, quia creatus est
à Deo per verbum Esto. Dixit nimirùm Deus illi : Esto, &
fuit.
Sed si hoc esset ; eodem modo qui
v. g. per aquam mundatur, vel per ignem calefit, vel sanatur per
pharmacum, dici posset aqua, ignis, vel pharmacum. Prætereà ex ista
ratione omnia dici poterunt Verbum Dei, nam Deus dixit & facta
sunt : & ita asinus etiam erit verbum Dei, quia saltem in prima
creatione, dixit ei Deus esto, & fuit. Bedavius aliam affert
rationem
سمي بذلك عيسى لانه وجد بامره
بامره تعلي دون اب
ita vocatus fuit Jesus, quia extitit per
imperium Dei sine patre. Atqui etiam primus asinus extitit ad
imperium Dei non solùm sine patre, sed etiam sine matre. In quodam
Lexico m. s. Arabico, cui titulus est
اجماع اللغة affertur hæc alia ratio
سُمّي كلمة الله لانه انتفع في الدين بكلامه كما قيل فلان سيف الله اسد الله
dictus fuit Verbum Dei, quia verbis suis
profuit religioni : sicut aliquis dicitur gladius Dei, leo Dei.
Sed præterquam quòd hæc responsio est admodùm violenta, plures
alii verbo suo profuerunt religioni, nec tamen ullus unquam appellatus
est Verbum Dei. Hæc autem appellatio in Christo notat aliquid speciale
ac singulare.
Ex nomine etiam
روح الله
Spiritus Dei, vel
روح من الله
Spiritus ex Deo (nam utroque modo
vocant eum Mahumetani & Alcoranus), ostenditur apertissimè Christi
divinitas. Nam cùm spiritus Dei debeat esse in Deo & in Deo esse non
possit accidens, sequitur spiritum istum esse substantiam, &
consequenter Deum.
Hìc etiam se torquent, &
distorquent sapientes Moslemi. Gelal exponens ea verba Suræ 66. quæ
scribitur
التحريم
Prohibitio §. 14.
ومريم بنت عمران التي احسنت فرجها فنفخنا فيها من روحنا
Et Maria filia Amran quæ custodivit vulvam
suam, & proptereà insufflavimus in eam de spiritu nostro,
hæc habet
من روحنا جبراييل حيث نفخ جيب درعها بخلق الله فعله الواصل الى فرجها فحملت بغيسي
de spiritu nostro Gabriele, quandò
insufflavit in aperturam tunicæ ejus ad collum, efficiente Deo,
flatus ejus perveniret ad vulvam ejus, & ex eo conciperet Jesum.
Ahmed autem filius Abdolhalimi exponens verba Suræ 4.
النساء
de mulieribus §. 170.
انما المسيح عيسى ابن مريم رسول الله وكلمته القيها الي مريم وروح منه فامنوا بالله ورسله
Certè Christus Jesus filius Mariæ est
legatus Dei & Verbum ejus, quod injecit in Mariam, &
Spiritus ex eo : itaque credite in Deum & legatos ejus,
ita scribit.
وروح منه اي ذو روح منه اضيف اليه تعالى تشريفا له وليس كما زعمتم ابن الله ا والهًا معه وثالث
ثلاثة لان ذو الروح مركب والاله تنزه عن التركيب وعن نسبة المركب اليه
Et spiritus ex eo idest habens spiritum ab
eo : & refertur ad ipsum Deum, ad denotandam nobilitatem &
excellentiam ejus : non autem sicut vos (
Christiani )
putatis, est filius Dei, aut Deus simul
cum eo, & tertius trium (idest una ex tribus Personis
divinis).
Nam habens spiritum, est quid
compositum : absit autem ut sit in Deo ulla compositio, vel aliquid
compositum de illo prædicetur. Zamchascerius autem ita hunc
ipsum locum exponit
وقيل لعيسى كلمة منه لانه وُجد بكلمته وامره لا غير ومن غير واسطة اب ولا نفطة وقيل له روح الله
وروح منه لذلك لانه ذو روح وُجد من غير حرف من ذي روح كالنطفة المنفصلة من الاب الحي وانما اخترع
اختراعا من عند الله وقدرته خالصة :
Dictus fuit Jesus Verbum Dei, & Verbum
ex Deo, quia extitit per verbum ejus, & imperium ejus, non
aliter : neque per patrem, aut ex semine. Dictus autem fuit Spiritus
Dei, & Spiritus ex Deo, ideò quia ipse habens spiritum extitit
sine literis ab habente spiritum, sicut semen quod abscinditur à
patre vivo : & quidem emanavit à Deo, & potentia ejus
absoluta.
Sed hìc etiam petimus à
Mahumetanis, quisnam sit iste Spiritus Dei. Estne flatus aereus, vel
spirabilis aura ? Atqui Christus neque flatus est, neque aura, neque hæc
reperiuntur in Deo. Estne aliquod accidens, vel substantia Deo
superaddita ? At hæc à Deo Mahumetani ipsi rejiciunt. Respondet
Gelaleddinus, spiritum hunc esse Gabrielem, quia sufflavit per aperturam
interulæ matris ejus ad collum, & flatus ejus descendens intravit in
uterum ejus, & ex eo ipsa concepit Jesum. Verùm præterquam quòd
hujusmodi flatus non convenit naturæ Angelicæ ; non fuisset flatus, seu
spiritus Dei, sed Gabrielis : imò neque Gabrielis, si aliunde illum
collegisset, ut revera colligere debuit, cùm ex sua natura non haberet.
Et quidquid sit, nullo modo verificarentur verba Alcorani, quæ finguntur
à Deo prolata :
Et insufflavimus in eam de
spiritu nostro : neque proptereà posset Christus appellari
روح الله
spiritus Dei.
Quòd verò ajunt Ahmedus &
Zamchascerius, spiritum Dei significare, habentem spiritum à Deo :
ineptissimè dicitur ; nam primò omnes homines habent spiritum à Deo,
nempè animam, & respirationem : ergo omnes dicendi essent spiritus
Dei. Deinde si
spiritus Dei idem
est, ac habens spiritum à Deo : eodem modo potentia Dei idem erit, ac
habens potentiam à Deo : & regnum Salomonis idem erit, ac habens
regnum à Salomone, quod est ridiculum. Postremò, licèt admitteremus
expositionem Ahmedi & Zamchascerii, non proptereà sequeretur,
Christum non esse Deum. Nam ratio illa, nempè habens spiritum, est quid
compositum : sed Deus non admittit compositionem : ergo Christus non
potest esse Deus, primò quidem in sententia Mahumetanorum Sonnitarum,
qui censentur inter eos orthodoxi, non convincit, cùm ipsi admittant
compositionem in Deo ex essentia, & attributis. Secundò hæc
compositio non esset in Deo, sed in Christo, qui constat ex humanitate
& divinitate : atque ideò non prohiberet, quin Christus esset Deus,
cùm idem sit, habens spiritum à Deo, ac habens naturam divinam à Deo :
ita ut
habens sit suppositum
humanitatis, & divinitatis, seu naturæ divinæ & humanæ.
Verùm insurgit contra nos
adversarius, nempè Ahmedus, argumento non contemnendo, dicens
ولم يكن ادم بما نفخ الله فيه من روحه لاهوتًا و ناسوتًا بل كله ناسوت فلذلك المسيح كله ناسوت :
Non fuit Adam, ex eo quòd Deus insufflavit
in eo de spiritu suo, Deus & homo ; sed totus homo : ita etiam
Christus erit totus homo.
Respondeo primò, non fieri
comparationem adæquatam : nam non dicit Alcoranus, Deum inspirasse in
Christum de spiritu suo, vel spiritum suum : sed insufflasse, vel
injecisse in Mariam de spiritu suo. Deinde non dixit Moyses, Deum
inspirasse in Adam de spiritu suo ; sed
inspirasse in faciem ejus spiraculum vitæ, & ideò Adam
factum esse non quidem Deum, sed animam viventem. Certum est enim &
indubitatum apud omnes pro
spiraculo vitæ
non esse intelligendam portionem ullam divinitatis, seu spiritus
Dei, sed animam rationalem. Longè alius est spiritus, quem inspiravit
Deus in faciem Adæ, ab eo, quem immisit in Mariam, qui non potest
intelligi esse anima rationalis Christi : alioquin in omnes fœminas
insufflaret Deus de spiritu suo, quandò concipiunt prolem, & omnes
homines essent spiritus Dei.
Jahias filius Salami ita exponit
verba Alcorani :
و كالمته القاها الى مريم وروح منه اي انه كان من غير بشر
& Verbum ejus, quod immisit in Mariam,
& spiritus ab eo : nimirùm quia fuit sine carne, idest
sine actu carnali, seu opera viri. Verùm non proptereà desiit Christus
esse verè homo, constans carne humana. Prætereà neque Adam formatus fuit
opera viri, neque Eva condita per actum carnalem : nec tamen fuerunt
spiritus Dei.
Omitto sexcentas alias
Mahumetanorum explicationes hujus loci Alcoranici, omnes leves, ineptas
ac ridiculas : & unam tantùm historiolam, seu fabellam affero ex
Thalebiensi, ex Arabico fideliter translatam. Audivi (inquit) Alhasemum
Gennabiensem dicentem :
Habebat Aaron
Rascidus (erat hic Chalipha Mahumetanorum)
adolescentem Christianum, odoribus
aromatum perfusum, & pulcherrimum vultu omnium creaturarum Dei,
& earum perfectissimum disciplina, & præditum omnibus illis
partibus, quibus sibi quilibet aditum facere possit ad reges.
Summoperè autem cupiebat Rascidus, ut adolescens fieret Mahumetanus,
sed ipse hoc recusabat. Offerebat autem ei Rascidus omnia, quæ
desiderare posset, at ille universa respuebat. Dixit autem illi die
quadam : Quid te detinet, ne fias Moslemus ? At ille : Quia, inquit,
in Alcorano vestro est argumentum contra illud ipsum, quod docet,
dum vocat Christum Verbum Dei, quod immisit in Mariam, &
spiritum ab eo. Nonne hæc est fides Christiana, quòd scilicet Jesus
est pars ex Deo ? Tunc vehementer doluit Imperator : & vocavit
sapientes & doctores ; nec fuit inter eos, qui posset
difficultatem solvere, donec dictum fuit illi : Venerunt peregrini
Charasani, inter quos est vir nomine Alys filius Hoseini filii
Vakeri de familia Marva, Doctor in Alcorano. Vocavit hunc Rascidus,
& fecit ut colloqueretur cum adolescente. Cùmque interrogasset
eum adolescens circa hoc, Alys suspendit responsum, & dixit :
Tester Deum, me non gustaturum cibum, donec inveniam justum
responsum, si voluerit Deus : nam Deus excelsus non reliquit librum
suum Alcoranum sine responsione ad hanc difficultatem. His dictis
ingressus est in domum obscuram & tenebrosam, & clauso
ostio, cœpit legere attentè Alcoranum, donec pervenit ad Suram, quæ
inscribitur
الخاثية Genuflectens,
in qua sunt ea verba :
وسخر لكم ما في السموات وما في الارض جميعا منه Et subjecit vobis ea quæ sunt
in Cœlis, & quæ sunt in Terra, omnia ab ipso.
Tunc exclamavit quanta potuit voce :
Aperite portam. Legitque hæc verba adolescenti coram Rascido, &
ait : Si ex eo quòd Jesus est verbum Dei, & spiritus ab eo, est
pars illius : sequitur, omnia quæ sunt in Cœlo & in terra, cùm
sint ab eo, esse partes illius. Et convictus adolescens hoc
argumento, factus est Mahumetanus. Hactenùs fabula : fabula
inquam : in vita enim Aaronis Rascidi, nihil ego de hoc Ganymede, quem
iste confingit reperio. Habetur ibi tantummodò, Christianum quemdam
medicum, juvenem ingeniosum, fuisse Imperatori huic in magno pretio, eo
quòd per venæ sectionem illum ab apoplexia liberasset. Verùm quidquid
sit de hoc, ineptissima fuit
Doctoris hujus Charasani responsio, etiam admisso crassissimo illo
errore, in quo versabatur adolescens, qui putabat Christum esse partem
Dei, quasi Deus posset in frusta secari, id quod Christiani nunquam
somniaverunt. Etenim non omnia sunt à Deo eodem modo. Quædam enim
dicuntur esse ab intrà, ut cognitio & amor : quædam verò ad extrà,
cujusmodi sunt omnes creaturæ, de quibus loquitur Alcoranus. Non valet
igitur argumentum. Quæ sunt in Cœlo & in Terra, sunt à Deo, &
non sunt Deus, neque pars Dei : ergo Verbum, & spiritus Dei, licèt
sint à Deo, non erunt Deus, neque pars illius : sicut non valeret, si
quis diceret, Imago picta est ab homine, & non est pars illius :
ergo brachium, quod abscinditur ab homine, seu à corpore ejus, licèt sit
ab homine, non erit pars illius. Verùm relicto hoc chimærico errore, quo
nullum unquam laborasse puto, dico Christum vocari ab Alcorano &
Mahumetanis passim Verbum & spiritum Dei, sive à Deo ; itaut non
possit dici esse ab eo, ut opera reliqua ad extrà, sed necessariò ut
actus vitalis ab intrà : spiritus enim & locutio sunt actus vitales
in homine, sed accidentales : in Deo autem sunt ipsa substantia Dei.
Neque malè ex eo quòd Alcoranus tribuat Christo vim creandi, in illis
verbis :
Creabo vobis ex luto veluti
figuram volucris, arguitur Christi divinitas, Dei enim
proprium est creare. Nihilominùs cùm supponatur Christum creasse avem
illam ex materia luti, non potest dici, illam propriè fuisse creationem,
nisi fortè lutum ipsum ex nihilo produxerit.
Quòd verò Gelaleddinus neget
Christi divinitatem in faciendis miraculis, eò quòd per Dei voluntatem,
atque ex illius concessione juxta Alcoranum illa patraret : non est
mirum, cùm non agnoscat duplicem in Christo naturam, divinam scilicet
& humanam : itaut & ut Deus propria auctoritate, & ut homo
ex Dei concessione miracula dicatur operari.
IV. Dum Mahumetus Deum
dolosum, imò
dolosorum maximum appellat : potest
aliquatenùs excusari ex simili modo loquendi sacrarum scripturarum. Non
tamen excusari potest in eo, quod fingit Deum dolosum se præbuisse
Judæis, eorumque dolum elusisse, subtrahendo ab illorum manibus
Christum, ne illum occiderent, & in alieno vultu figuram Christi
illis objiciendo : itaut non Christum ipsum, sed alium nescio quem pro
illo comprehenderint, crucifixerint, & occiderint. Sed non fuit
Mahumetus primus hujus erroris auctor : etenim à Manichæis, Marcitis,
Marcionitis, aliisque hæreticis illum hausit. Nos eumdem jam in Prodromi
pag. 3. cap. 19. satis fusè rejecimus : & inferiùs etiam
confutabimus.
V. Postremò si vel dona à Danais
non essent timenda, posset benignè admitti comparatio illa, qua Christus
in creatione similis Adæ fuisse pronunciatur, præsertim cum expositione
Gelalis : itaut tantùm intenderetur mirabilis utriusque creationis
conditio : nempè Adæ ex pulvere ; Christi autem ex Virgine : illius sine
utroque parente ; hujus autem cum matre tantùm. Sed Mahumetus voluit per
hoc æternam divinamque Christi generationem negare, & humanam ac
temporariam tantummodò asserere.